SKKN tổ chức trò chơi môn lịch sử

Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Việc đổi mới phương pháp dạy học, thay sách giáo khoa của ngành giáo
dục hiện nay ở tiểu học là một bước tiến quan trọng của giáo dục nước nhà
nhằm thực hiện mục tiêu hình thành và phát triển ở học sinh các kỹ năng kiến
thức cơ bản tiếp cận với sự đổi mới của thế giới. Thông qua dạy và học góp
phần rèn luyện cho học sinh các thao tác của tư duy, cung cấp cho học sinh
những kiến thức cơ bản về văn hoá, xã hội, tự nhiên và con người. Qua đó bồi
dưỡng tình yêu quê hương đất nước, góp phần hình thành nhân cách con người
Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Trò chơi trong học tập là một phương pháp dạy học mới của giáo dục tiểu
học trong giai đoạn hiện nay, nó có tác dụng tích cực trong học tập của học sinh
vừa phục vụ kiến thức kỹ năng trọng tâm của bài học cho học sinh vừa phát huy
được sự nhanh trí, sáng tạo và rèn luyện tính tự lập, tinh thần tập thể cho học
sinh. Chính vì thế trò chơi không chỉ được sử dụng trong các hoạt động ngoại
khoá mà nó có thể sử dụng trực tiếp trong các tiết dạy chính khoá nhằm phát huy
những tố chất đó của của học sinh trong quá trình học tập.
Môn Lịch sử lớp 4 là một môn học giúp học sinh tìm hiểu, tiếp nhận những
nét đẹp của đạo đức, của đạo lí làm người Việt Nam ; vì đó chính là cái gốc của
mọi sự nghiệp lớn hay nhỏ của dân tộc không phải chỉ ở thời xưa mà ở cả ngày
nay. Lịch sử đóng một vai trò rất lớn trong việc giáo dục thế hệ trẻ và không thể
thiếu được trong việc học tập của học sinh ngày nay là chủ nhân tương lai của
đất nước. Nhưng để đảm bảo kiến thức của môn Lịch sử theo mục tiêu của
ngành giáo dục đề ra thì trọng trách của người giáo viên là hết sức to lớn, không
chỉ với nhiệm vụ rèn luyện các kỹ năng cho học sinh mà người giáo viên còn
phải hình thành cho các em tình yêu quê hương đất nước và niềm tự hào dân tộc.
Việc học tập phân môn này không hề đơn giản, phải có sự phối hợp chặt chẽ

Nguyễn Thị Mỹ

1


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
giữa quá trình giảng dạy của giáo viên và sự tiếp thu kiến thức của học sinh thì
kết quả học tập của các em mới đạt mức độ nhất định.
Để đổi mới phương pháp dạy học, nhằm tạo tính tích cực chủ động của
học sinh, giúp các em thực sự say mê, hứng thú và không cảm thấy nhàm chán
với môn học. Tôi mạnh dạn “ Ứng dụng trò chơi trong môn học Lịch sử” giúp
học sinh hứng thú hơn , tích cực hơn và làm giờ học thêm sinh động hơn. Vậy
trò chơi học tập được sử dụng trong tiết Lịch sử như thế nào, Mục đích của trò
chơi phát huy được vai trò gì khi học sinh học môn Lịch sử? Đó chính là những
ý nghĩ thôi thúc tôi nghiên cứu lĩnh vực này qua tên gọi: “Thiết kế và tổ chức
trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4”
II. Mục đích và phương pháp nghiên cứu
1. Mục đích nghiên cứu
- Tổ chức trò chơi trong dạy học môn Lịch sử lớp 4 là một phương pháp lồng
ghép trong tiết thực hành nhằm tạo hứng thú và phát huy tính tích cực trong học
tập của cho học sinh. Đề tài “Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử
cho học sinh lớp 4B” là một sáng kiến của bản thân tôi nhằm tổ chức hoạt động
của trò chơi trong quá trình giảng dạy theo chương trình đổi mới của giáo dục
tiểu học. Đề xuất một số biện pháp có tính khả thi trong tổ chức trò chơi khi tiến
hành dạy Lịch sử ở lớp 4.
2. Đối tượng nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của đề tài này là các em học sinh lớp 4B trường Tiểu
học Phước Hải 2
3. Phương pháp nghiên cứu
a. Phương pháp điều tra.
- Phương pháp điều tra nghiên cứu từ thực tế hình thức tổ chức dạy học môn
Lịch sử trong trường Tiểu học Phước Hải 2

b. Phương pháp đọc sách và tài liệu.

Nguyễn Thị Mỹ

2


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
- Tôi sử dụng phương pháp này nhằm tìm hiểu thêm những kiến thức và luận
chứng để lý giải vấn đề nghiên cứu.
c. Phương pháp phân tích.
- Dựa trên những chứng cứ đã nghiên cứu, kết hợp với luận chứng của đề tài,
phân tích các yếu tố và đưa ra những lý giải của vấn đề.
d. Phương pháp tổng hợp :
- Tiến hành tổng hợp và kết luận về nội dung nghiên cứu. Từ đó có cơ sở để đề
xuất một số giải pháp nhằm ứng dụng các trò chơi ở tiểu học.
Ngoài ra tôi còn sử dụng thêm một số phương pháp khác để bổ sung cho
quá trình nghiên cứu của đề tài.
III. Giới hạn của đề tài
- Đây là một vấn đề còn mới lạ, trong quá trình nghiên cứu tài liệu cũng như xây
dựng nội dung đề tài, bản thân tôi chỉ tập trung nghiên cứu trong phạm vi lớp 4B
trường tiểu học Phước Hải 2.
IV. Các giả thiết nghiên cứu
- Việc dạy học Lịch sử không chỉ dạy đơn thuần bằng lời giảng của mình mà
muốn đạt được hiệu qủa cao giáo viên cần phải biết minh hoạ bằng lược đồ và
hình ảnh sinh động. Để thực hiện được điều đó giáo viên phải chuẩn bị thật tốt
các phương tiện dạy học cần thiết cho tiết học của mình. Tuy nhiên trong điều
kiện hiện nay thiết bị dạy học đã có nhưng chưa được đầy đủ, cơ sở vật chất còn
nhiều thiếu thốn và chưa thể đáp ứng nhu cầu như mong muốn. Bên cạnh những
thiếu thốn về cơ sở vật chất thì tâm lý của nhiều phụ huynh và học sinh chỉ coi

môn học Lịch sử là môn học phụ nên chưa thực sự quan tâm đến môn học này,
dẫn đến việc một số em vẫn còn chưa hăng hái và sôi nổi .Để thay đổi hiện trạng
trên trong đề tà này tôi đã sử dụng các trò chơi trong các tiết học Lịch sử chính khoá
cũng như các tiết học bổ sung , ngoại khoá.

Nguyễn Thị Mỹ

3


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
Từ thực tế giảng dạy trên lớp tôi thấy việc đưa trò chơi vào tiết học mang lại
hiệu quả khá cao. Các em rất hào hứng học tập , nhiệt tình, giờ học nhẹ nhàng ,
sôi nổi .
V. Cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn
1. Cơ sở lý luận
Trong quá trình dạy- học nói chung và đối với môn Lịch sử nói riêng ở trường,
việc thiết kế và tổ chức trò chơi cho HS đóng vai trò quan trọng nhưng ít khi
giáo viên chú ý. “Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học
sinh” được sử dụng để củng cố bài học, áp dụng để dạy các dạng bài ôn tập, sơ
kết, tổng kết ,bài tập lịch sử hay tổ chức ngoại khoá và có tác dụng thiết thực đối
với sự nhận thức của học sinh.“Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch
sử cho học sinh ” không nhằm mục đích cung cấp kiến thức mới cho học sinh
mà nhằm củng cố kiến thức cũ, hệ thống hóa, khái quát hóa kiến thức đã học,
rèn luyện kỹ năng tư duy, phân tích ,tổng hợp….. Dựa vào kiến thức cơ bản về
sự kiện, các mặt hoạt động chính của từng giai đoạn hay quá trình lịch sử đã
biết, giáo viên thiết kế tổ chức các trò chơi trong dạy - học lịch sử giáo viên
hướng dẫn học sinh phân tích nắm vững bản chất nhiều mối quan hệ, giải thích
sâu hơn những khái niệm phức tạp đã được hình thành... Vì vậy khi tiến hành ,
giáo viên phải suy nghĩ sâu sắc cẩn thận về nhiệm vụ giáo dưỡng, giáo dục; về

nội dung và cách thức tổ chức tiến hành.
Tổ chức và thiết kế trò chơi trong dạy học Lịch sử là yếu tố quan trọng để nhằm
nâng cao chất lượng kiến thức của học sinh, hình thành cho các em nhiều hiểu
biết khoa học về lịch sử và tính quy luật của sự phát triển xã hội, bồi dưỡng và
rèn luyện các kỹ năng thông qua việc học môn lịch sử. Đồng thời là một ‘’món
ăn tinh thần’’ cổ vũ thúc đẩy các em học tập.
2. Cơ sở thực tiễn
- Đối với giáo viên: Sinh thời Bác Hồ từng nói. “Dân ta phải biết sử ta cho
tường gốc tích nước nhà Việt Nam” Có thể nói rằng, đó là lời căn dặn và cũng là
Nguyễn Thị Mỹ

4


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
tâm huyết của Bác Hồ kính yêu. Người luôn mong muốn thế hệ trẻ không chỉ
hiểu Lịch sử mà còn phải “tường”, có nghĩa là hiểu một cách sâu sắc về truyền
thống Lịch sử của cha ông. Tuy nhiên việc dạy và học bộ môn Lịch sử hiện nay
trong các trường phần lớn chưa đáp ứng được yêu cầu của người học, cũng như
chưa làm tròn trách nhiệm của một bộ môn tưởng chừng như đơn giản nhưng lại
rất quan trọng đối với mỗi học sinh. Trong quá trình giảng dạy giáo viên chưa
mạnh dạn trong việc đổi mới phương pháp dạy học chính vì vậy mà giờ học
thường cứng nhắc, giáo viên luôn có tâm lí dạy làm sao cho hết được bài học,
không hướng tới học sinh làm trung tâm của việc dạy học. Chưa dám mạnh dạn
tổ chức các trò chơi trong tiết dạy, các tiết làm bài tập lịch sử, nếu trong dạy học
giáo viên có tổ chức trò chơi thì mới chỉ mang tính chiếu lệ, hiệu quả chưa cao.
Theo tôi nguyên nhân của tình trạng trên có thể xác định được là: Một là: Trình
độ giáo viên chưa đều và thật sự không phải giáo viên nào cũng tâm huyết với
nghề nghiệp . Điều này đã ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình giảng dạy và chất
lượng giáo dục nói chung và bộ môn Lịch sử nói riêng . Hai là: Giáo viên chưa

giám mạnh dạn đổi mới phương pháp dạy học trong quá trình giảng dạy. Ba là:
Trang thiết bị phục vụ cho giảng dạy bộ môn ở các nhà trường thiếu trầm trọng,
không đủ lược đồ, bản đồ, đồ phục chế, nhiều trường ở vùng sâu vùng xa chưa
có các phương tiện dạy học hiện đại như máy chiếu, băng hình, sa bàn… Bốn là:
Điều kiện kinh tế của địa phương còn gặp nhiều khó khăn do vậy mà ảnh hưởng
rất nhiều tới điều kiện dạy và học . Năm là: Giáo viên chưa bám vào sách
“chuẩn kiến thức kĩ năng” bộ môn do Bộ đã ban hành.
- Đối với học sinh: ý thức học tập môn Lịch sử chưa cao, đa phần các em chưa
xác định được rõ ràng mục tiêu học tập, chưa thực sự cố gắng trong các tiết học,
làm bài tập ở nhà, đang còn khép kín, đối phó , chưa dám mạnh dạn khi giáo
viên yêu cầu trả lời câu hỏi, chỉ bản đồ, lược đồ… Đặc biệt do quan niệm ăn sâu
trong tiềm thức của phụ huynh và học sinh sử chỉ là một môn học phụ,không
quan trọng học sinh học môn Lịch sử với thái độ thờ ơ,xem thường. Qua tìm
Nguyễn Thị Mỹ

5


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
hiều học sinh, cũng như các đồng nghiệp trên địa bàn huyện cũng như thành phố
tôi nhận thấy một số nguyên nhân sau: - Môn Lịch sử có đặc thù riêng: nhiều sự
kiện, nên khó học, khó nhớ. – Học sinh thì luôn có tâm niệm đây là môn phụ;
Phụ huynh thờ ơ với bộ môn Lịch sử, thường hướng con em học vào các môn
Toán, Tiếng việt. Xuất phát từ giáo viên, đó là chưa có phương pháp giảng dạy
một cách hiệu quả nhất, cho nên không thu hút được các em trong giờ học. Để
khắc phục vấn đề trên tôi đã áp mạnh dạn áp dụng việc “Thiết kế và tổ chức trò
chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4B ” nhằm hình thành một số kĩ
năng lịch sử cơ bản như: Rèn luyện tính tư duy độc lập, kĩ năng sử dụng lược
đồ, bản đồ, sử dụng sơ đồ, bảng thống kê, rèn kĩ năng diễn đạt, rèn luyện
phương pháp khai thác nội dung tranh ảnh, lược đồ, bản đồ, hợp tác theo nhóm

và điều quan trọng nhất là tạo sự hứng thú học tập lịch sử cho học sinh trong các
tiết học Lịch sử góp phần đổi mới phương pháp nâng cao hiệu quả bài học. Môn
lịch sử thường rất nhiều sự kiện, mốc thời gian, khối lượng kiến thức tương đối
nhiều… nếu như giáo viên không có phương pháp sư phạm tốt thì giờ học trở
nên quá tải, nặng nề, học sinh ít được tham gia hoạt động. Điều quan trọng hơn
là không gây được nhiều sự hứng thú cho học sinh trong khi học tập.
- Để góp phần đổi mới phương pháp dạy học bộ môn lịch sử ở trường theo
hướng phát huy tính tịch cực, chủ động của học sinh, tăng cường hoạt động cá
thể với học tập giao lưu giải trí, hình thành kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực
tiễn. Xuất phát từ thực tế nói trên, tôi đã không ngừng đổi mới phương pháp dạy
học, và đã mạnh dạn thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học lịch sử và có hiệu
quả bước đầu rất đáng mừng.
V. Kế hoạch thực hiện
- Từ tháng 08/ 2014 đến tháng 05/ 2015

Nguyễn Thị Mỹ

6


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
B. PHẦN NỘI DUNG
I. Thực trạng và mâu thuẫn
- Ở tiểu học nói chung và dạy học lớp 4 nói riêng ở trường Tiểu học Phước Hải 2,
một thực tế cho thấy nhìn chung năng lực cũng như sự tiếp thu kiến thức của các
em còn khá khiêm tốn, các em đến lớp tham gia học tập tuy rất ngoan và nhiệt
tình, tự giác nhưng về năng lực tiếp thu còn hạn chế nên giáo viên ở đây thông
thường tập trung chủ yếu vào các môn học chủ lực như Toán, Tiếng việt. Do đó
các môn học còn lại, trong đó có môn Lịch sử thường bị xem nhẹ, chưa thật chú
trọng vào việc nâng cao chất lượng hay tìm tòi sáng tạo những phương pháp dạy

học, những hình thức dạy học phong phú và đa dạng hơn. Đa số giáo viên chỉ thực
hiện hoàn thành nội dung giảng dạy theo chương trình đã quy định.
- Việc đổi mới phương pháp dạy học theo yêu cầu của ngành giáo dục hiện nay là
một hướng đi đúng và có tính thiết thực với đặc điểm phát triển toàn diện của xã
hội. Nhưng để hoàn thành yêu cầu dạy học theo hướng đổi như hiện nay lại là một
vấn đề cần phải xem lại trong quá trình dạy học của người giáo viên. Giáo Viên
phải có sự tìm tòi trong dạy học cũng như sáng tạo trong xây dựng nội dung bài
học vừa phù hợp với với điều kiện thực tế của học sinh trong lớp, vừa đạt hiệu quả
về việc phát huy tính sáng tạo, năng lực tư duy vốn có của học sinh. Nghiên cứu
kỹ từng nội dung bài học để tiến hành lên lớp bằng những hình thức tổ chức dạy
học và phương pháp dạy học đúng đối tượng thì kết quả sẽ được nâng cao.
* Nguyên nhân
- Trường Tiểu học Phước Hải 2 là một đơn vị được đặt trên địa bàn thị trấn Phước
Hải, đa số người dân sống nhờ vào nghề đi biển nên chưa thật sự chú trọng vào
việc học của con em mình. Do đó việc đến lớp học Tiếng Việt của các em vẫn còn
nhiều bất cập dẫn đến khó khăn hơn trong quá trình học tập các môn học khác.
- Điều kiện kinh tế của các gia đình phụ huynh học sinh tập trung chủ yếu là đi
biển nên còn gặp nhiều khó khăn do đó việc đầu tư và quan tâm chăm sóc con em
đến trường vẫn còn nhiều gia đình phụ huynh chưa đáp ứng được thực tế hiện nay.
Nguyễn Thị Mỹ

7


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
- Đội ngũ giáo viên của nhà trường tuy có trình độ nghiệp vụ sư phạm cao, có
lòng nhiệt tình trong công tác giảng dạy, nhưng do việc tiếp cận với các phương
pháp dạy học, các hình thức tổ chức dạy mới học chỉ ở các đợt tập huấn ngắn
ngày, các cuộc trao đổi trong sinh hoạt chuyên môn nên còn rất nhiều bỡ ngỡ
khi tiến hành nội dung bài dạy dẫn đến tính sáng tạo trong tiết học chưa cao.

- Điều kiện xây dựng cơ sở vật chất, trang bị các đồ dùng dạy học cũng như các thiết
bị thực hành của nhà trường còn rất hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ theo yêu cầu dạy
học chung hiện nay của ngành. Đây cũng là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến
chất lượng học tập theo hướng đổi mới của trường tiểu học Phước Hải 2 chưa cao.
II. Các biện pháp giải quyết vấn đề
* Khái quát về hình thức tổ chức “trò chơi” phục vụ giảng dạy bộ môn Lịch
sử trong chương trình tiểu học
- Với đặc trưng của bộ môn, ở mỗi khối lớp các thầy cô giáo có thể xây dựng
được một hệ thống trò chơi phong phú, đa dạng với nhiều tên gọi khác nhau,
mục đích khác nhau. Tuy nhiên với phạm vi của một sáng kiến kinh nghiệm tôi
xin nêu ra đây một số trò chơi mang tính khái quát chung nhất, quan trọng hơn
cả là các trò trơi này đều có thể áp dụng được rộng rãi ở tất cả các khối lớp và
trên tất cả các địa bàn .Hình thức tổ chức “Trò chơi” này có thể vận dụng cho
một tiết bài tập lịch sử, ngoại khoá, câu lạc bộ, hoặc áp dụng để giáo viên có thể
củng cố bài học. Mong rằng trong quá trình giảng dạy mỗi thầy, cô giáo có sự
sáng tạo thêm nhiều trò chơi khác nhau, bổ sung làm cho trò chơi lịch sử trở
thành một hệ thống ngày càng sinh động hơn, phong phú hơn và được sử dụng
nhiều hơn nhằm phục vụ tốt hơn cho công tác dạy - học đối với bộ môn lịch sử.
Tôi đã tiến hành nghiên cứu lý thuyết và sách giáo khoa về những bài học
của môn Lịch sử, qua đó xin đề xuất một số biện pháp có tính khả thi khi tổ
chức trò chơi trong môn Lịch sử lớp 4 ở trường tiểu học:
- Cần xây dựng cho học sinh một động cơ học tập tốt. Thường xuyên quan tâm
và tôn trọng đến những thành quả của học sinh đạt được sau mỗi tiết học.
Nguyễn Thị Mỹ

8


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
- Để trò chơi mang lại hiệu quả giáo dục cao và khơi gợi trong tâm hồn các em

những phẩm chất tiềm ẩn thì giáo viên cần nghiên cứu kĩ nội dung của một trò chơi.
Dự tính tất cả những tình huống trong trò chơi để tiến hành một cách hiệu quả.
- Không lạm dụng hoạt động làm cho học sinh dể nhàm chán.
- Các trò chơi phải dể thực hiện, phù hợp với thực tế học sinh (điều kiện, hoàn
cảnh). Phải thu hút được tất cả các em tham gia cùng chơi.
- Cần động viên kịp thời các em không chú trọng đến việc thắng thua, quán triệt
dứt khoát không biểu hiện cay cú, hơn thua.
- Khuyến khích học sinh hoạt động tập thể, đề cao tinh thần đoàn kết, cộng tác,
trao đổi, học hỏi để cùng tiến bộ.
* Một số nguyên tắc khi thiết kế và tổ chức trò chơi
- Để tổ chức trò chơi giáo viên cần chuẩn bị chu đáo trước khi lên lớp tự đề ra
các tình huống sư phạm để có thể ứng xử nhanh trong tiết dạy. Giáo viên có kiến
thức vững vàng, hiểu biết rộng. có như vậy mới chủ động giải quyết những câu
hỏi bất ngờ do học sinh đưa ra.
- Giáo viên phải linh động ứng xử nhanh các tình huống xảy ra khi học sinh
chơi.
- Cần nhắc nhở học sinh giữ ý thức trật tự trong khi chơi (nếu học sinh ồn ào) để
khỏi ảnh hưởng đến lớp bên cạnh.
- Chọn trò chơi phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường.
- Xác định phạm vi, mục đích của trò chơi.
- Chọn trò chơi phù hợp với kĩ năng cần rèn luyện cho học sinh
- Tổ chức, biên soạn câu hỏi cho trò chơi phải bám vào “Chuẩn kiến thức - kĩ
năng” của bộ môn.
- Tổ chức trò chơi phải xác định được thời gian: Trừ các trò chơi tổ chức ở các
tiết ngoại khoá (1 tiết hoặc nhiều hơn), các tiết làm bài tập lịch sử (1 tiết) thì các
trò chơi tổ chức trong tiết dạy chỉ dừng ở thời gian là 4 – 6 phút.

Nguyễn Thị Mỹ

9

Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
- Trò chơi phải có sức hấp dẫn, thu hút được sự tham gia của học sinh, tạo
không khí thoải mái, hấp dẫn trong học tập
- Luôn thay đổi trò chơi để thu hút học sinh, tuy nhiên phải dựa vào dạng bài,
kiểu bài để thực hiện.
- Khi tổ chức trò chơi giáo viên là trọng tài công bằng ,chính xác và là cổ động
viên tích cực của học sinh tham gia trò chơi, cho điểm hoặc ngợi khen các em
trước lớp.
* Cách thực hiện:
- Giáo viên giơí thiệu trò chơi.
- Công bố luật chơi.
- Tiến hành trò chới: Giáo viên tiến hành tổ chức cho chơi thử khi cả lớp đã
nắm rõ luật chơi rồi mới bắt đầu trò chơi.
- Đánh giá kết quả: Giáo viên đánh giá và tuyên dương (đề nghị cả lớp vỗ tay
biểu dương thành tích). Kết thúc trò chơi.
* Một số trò chơi được sử dụng trong tiết học Lịch sử:
1. Trò chơi ô chữ
a. Mục đích:
- Dùng để dạy các bài ôn tập, và các hoạt động củng cố cuối bài.
- Có thể sử dụng trong hoạt động khởi động.
- Phát triển óc thông minh, sự nhanh nhẹn, có khả năng phân tích, phán đoán
- Kích thích hứng thú học tập của học sinh.
b. Chuẩn bị:
Bài: Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược lần thứ 2 (1075-1077)
- Các câu hỏi lên quan đến nội dung bài học
- Chuẩn bị sẵn trên powerpoit
Ví dụ:

Nguyễn Thị Mỹ

10


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4

Bài: Nhà Lý dời đô ra Thăng Long

Bài: Nước Văn Lang

Nguyễn Thị Mỹ

11


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
Bài: Nhà Trần và việc đắp đê

Nguyễn Thị Mỹ

12


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
2. Trò chơi “Ong tìm chữ”
a. Mục đích:
- Dùng để dạy hoạt động củng cố các tiết học thuộc môn Lịch sử lớp 4.
- Dùng để kiểm tra kiến thức của học sinh.
- Giúp giáo viên đánh giá được kết quả của học sinh để kịp thời uốn nắn, bổ

sung kiến thức cho các em.
- Rèn sự nhanh nhẹn, nhạy bén khi gặp các tình huống.
b. Chuẩn bị:
- Chuẩn bị sẵn bảng trò chơi cài và các bìa giấy có ghi các chữ cái được sắp xếp
thành một từ khóa mà giáo viên muốn học sinh tìm .
- Các câu hỏi liên quan đến nội dung bài học. Số lượng câu hỏi phụ thuộc vào số
chữ cái mà giáo viên đã chuẩn bị từ khóa.

Trò chơi “Ong tìm chữ”
c. Cách chơi:
- Giáo viên chia lớp thành 2 dãy có 4 đến 5 bạn lập thành một đội chơi. Các bạn
còn lại của lớp sẽ làm ban giám khảo. Mỗi một lượt chơi mỗi đội sẽ được chọn
Nguyễn Thị Mỹ

13


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
một ô chữ và trả lời câu hỏi của ô đó. Nếu trả lời đúng chữ cái ở mặt sau của ô
đó sẽ được lật ra còn trả lời sai ô chữ sẽ không được lật. Đội nào tìm ra được từ
khóa trước sẽ chiến thắng.
- Cuối cùng giáo viên và học sinh công bố, tuyên dương khen thưởng đối với đội
thắng cuộc, động viên khích lệ đối với đội còn lại.
3. Trò chơi “Chọn số”:
a. Mục đích.
- Dùng để dạy các tiết ôn tập thực hành hoặc các hoạt động củng cố các tiết học
thuộc môn Lịch sử và địa lí lớp 4.
- Dùng để kiểm tra kiến thức và khả năng diễn đạt bằng ngôn ngữ của học sinh.
- Giúp giáo viên đánh giá được kết quả của học sinh để kịp thời uốn nắn, bổ
sung kiến thức cho các em.

- Rèn sự nhanh nhẹn, nhạy bén khi gặp các tình huống.
b. Chuẩn bị:
- Chuẩn bị sẵn bảng trò chơi cài và các bìa giấy được đánh số thứ tự theo số
lượng câu hỏi mà giáo viên chuẩn bị và các bông hoa thưởng.
- Các câu hỏi liên quan đến nội dung bài học
CHỌN SỐ

Trò chơi “Chọn số”
Nguyễn Thị Mỹ

14


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
4. Trò chơi “Mặt cười mặt mếu”
a. Mục đích.
- Sử dụng dạy bài mới trong từng hoạt động khác nhau.
- Có thể sử dụng dạy bài ôn tập hoạt động củng cố.
- Giúp học sinh phát huy sự nhanh nhẹn, rèn trí thông minh, khai thác được nội
dung sách giáo khoa.
- Ngoài kiến thức sẵn có trong sách giáo khoa, kích thích học sinh tìm hiểu cuộc
sống xung quanh.
b. Chuẩn bị:
- Giáo viên chuẩn bị các tấm biển có mặt cười, mặt mếu, nội dung các câu hỏi
cho từng hoạt động.
c. Cách thực hiện trò chơi:
- Với kênh hình, kênh chữ trong sách giáo khoa cộng với sự hiểu biết thực tế của
học sinh, giáo viên dễ dàng tổ chức trò chơi này. Giáo viên cử một vài học sinh
lên làm ban giám khảo, phát biển có mặt cười, mặt mếu cho học sinh. Sau khi
giáo viên phổ biến luật chơi và cách chơi, quy định thời gian chơi cho từng câu

trả lời. Giáo viên hoặc học sinh (làm ban giám khảo) lần lượt nêu từng câu cụ
thể để học sinh trả lời. Nếu học sinh cho rằng câu trả lời vừa rồi là đúng thì giơ
biển mặt cười, học sinh nào cho rằng câu trả lời sai thì giơ biển mặt mếu. Sau
mỗi câu hỏi giáo viên nhận xét, bổ sung cùng thống nhất với câu trả lời đúng.
Bạn nào trả lời sai sẽ bị bắt lên trên phạt theo yêu cầu của lớp. Cứ tiếp tục như
thế với các câu hỏi còn lại.
Ví dụ: với bài “chùa thời Lý” lịch sử lớp 4 giáo viên muốn kiểm tra xem học
sinh nắm được kiến thức về vai trò tác dụng của chùa thời Lý như thế nào? Giáo
viên có thể sử dụng các câu hỏi có nội dung sau:
1. Chùa là nơi tu hành của các nhà sư.
2. Dưới thời Lý chùa được xây dựng khắp kinh thành, triều đình cùng nhân dân
đóng góp tiền của để xây dựng.
Nguyễn Thị Mỹ

15


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
3. Chùa là nơi tế lễ của đạo phật.
4. Chùa là trung tâm văn hóa của làng xã.
5. Chùa là nơi tổ chức văn nghệ.
5. Trò chơi “Xem ai nhớ nhất”
a. Mục đích
- Dùng để dạy các hoạt động của bài mới thuộc các chủ đề khác nhau trong môn
Lịch sử lớp 4.
- Có thể sử dụng trong hoạt động củng cố, ôn tập.
- Rèn trí nhớ, học sinh có sự tập trung cao trong học tập.
- Bước đầu giúp học sinh mô tả, giải thích các diễn biến của các cuộc khởi
nghĩa.
- Dùng để kiểm tra kiến thức và khả năng diễn đạt bằng ngôn ngữ của học sinh.

b. Chuẩn bị:
- Lược đồ
- Các mảnh giấy bìa ghi sẵn địa danh và các mũi tên chỉ hướng phù hợp với nội
dung hoạt động trong bài.
b. Cách thực hiện trò chơi:
- Thông qua kênh hình và kênh chữ trong sách giáo khoa mà học sinh đã tìm
hiểu. Giáo viên dễ dàng tổ chức trò chơi này.
- Giáo viên chia lớp thành 2 dãy có 4 đến 5 bạn lập thành một đội chơi, các bạn
còn lại sẽ làm ban giám khảo. Mỗi đội sẽ nhận một lược đồ còn thiếu tên các địa
danh và các mũi tên chỉ hướng theo nội dung bài. Các đội có nhiệm vụ hoàn
thành lược đồ theo trí nhớ của mình, không được sử dụng sách giáo khoa. Đội
nào hoàn thành nhanh nhất sẽ lên gắn lược đồ của mình ở bảng lớp. Sau đó các
đội sẽ cử đại diện lên nêu lại diễn biễn của cuộc khởi nghĩa dựa trên lược đồ của
đội mình. Đội nào làm nhanh, chính xác và nêu lại diễn biến tốt nhất đội đó sẽ
thắng cuộc.

Nguyễn Thị Mỹ

16


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
. - Cuối cùng giáo viên và học sinh công bố, tuyên dương khen thưởng đối với
đội thắng cuộc, động viên khích lệ đối với đội còn lại.

Lược đồ Phòng tuyến Như Nguyệt

6. Trò chơi “Em làm nhân vật lịch sử”
a. Mục đích:
-Dùng để dạy các bài có các nhân vật lịch sử

- Sử dụng vào các hoạt động dạy học bài mới. Có thể sử dụng vào hoạt động
củng cố, ôn tập.
- Rèn trí nhớ, sự nhanh nhẹn, phát triển óc thông minh,có kĩ năng thuyết trình và
xây dựng niềm tự hào với lịch sử dân tộc.
b. Chuẩn bị:
- Các mảnh bìa ghi tên các danh nhân lịch sử liên quan đến nội dung bài học.
c. Cách thực hiện trò chơi:
- Giáo viên sẽ yêu cầu các em xung phong lên bốc thăm tên nhân vật đã được
giáo viên chuẩn bị trước, trúng nhân vật nào các em sẽ đóng vai làm nhân vật đó
và giới thiệu về bản thân mình (đối với bài mới giáo viên sẽ nêu tên trước các
Nguyễn Thị Mỹ

17


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
nhân vật lịch sử liên quan đến nội dung bài học của tiết lịch sử sau và yêu cầu
các em về nhà tìm hiểu)
- Giáo viên có thể nhận xét, bổ sung thêm, cùng học sinh bình chọn bạn giới
thiệu tốt nhất.
Trên đây là một số trò chơi âm nhạc mà tôi đã thường xuyên tổ chức cho
học sinh . Ngoài những trò chơi âm nhạc tôi đã nêu ở trên còn có một số các trò
chơi khác như :
1. Trò chơi "nối nhanh tay".
2. Trò chơi " Buộc dây cho bóng".
3. Trò chơi " Ai nhanh ai đúng".
4. Trò chơi " Đoán tên nhân vật".
5. Trò chơi " Kết bạn".
6. Trò chơi " Đố vui".
7. Trò chơi " Thử tài đoán nhanh".

8. Trò chơi " Gửi thư nhanh".
9. Trò chơi " Điền đúng điền nhanh".
10. Hát nhanh , hát chậm .
Qua các trò chơi nhằm giúp học sinh nắm vững các kiến thức đã học, giúp học
sinh pháỏctiển tư duy, óc sáng tạo và mạnh dạn khi đứng trước tập thể. Khi tổ
chức các trò chơi tôi thấy tất cả học sinh đều hào hứng tham gia nhiệt tình. Các
học sinh đều có tinh thần đoàn kết hoà đồng, giúp đỡ lẫn nhau
III. Hiệu quả áp dụng
Trò chơi là một hình thức dạy học môn Lịch sử lớp 4 mang lại nhiều ưu
điểm trong quá trình học tập của học sinh. Thứ nhất giúp giáo viên đánh giá kết
quả học tập và kiến thức các em tiếp thu được một cách chính xác. Thứ hai tạo
cơ hội cho học sinh phát huy tính tích cực trong học tập, đoàn kết với nhau
trong lớp, phát triển tính độc lập, sáng tạo, tinh thần phối hợp tập thể và khả

Nguyễn Thị Mỹ

18


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
năng tự tin diễn thuyết trước đám đông. Điều đặc biệt hơn là sau trò chơi các
em sẽ hứng khởi, phấn chấn, tích cực hơn trong những tiết học khác.
Qua áp dụng nội dung trên vào thực tế, tôi thấy rằng chất lượng của tiết
học đã thay đổi hẳn :
- Tinh thần học tập của học sinh nâng lên rõ rệt, các em rất vui khi được cô
giáo khen trước lớp, biểu dương tinh thần phấn đấu.
- Tinh thần đoàn kết trong lớp được củng cố, các em cùng nhau trao đổi trò
chuyện, rút kinh nghiệm sau những lần tham gia trò chơi của tiết học, nhiều
nhóm còn tự tìm hiểu thêm áp dụng vào các trò chơi vào những giờ giải lao.
- Những bài tập về nhà của các môn học như Toán hay Tiếng việt đều

được các em chăm chỉ làm đầy đủ. Nhiều em còn mạnh dạn lên hỏi cô giáo về
những bài tập chưa hiểu vào những buổi sinh hoạt đầu giờ. Tinh thần học tập
của các em mạnh mẽ hơn và tự tin hơn do có sự động viên của bạn bè, sự khích
lệ, tuyên dương của cô giáo.
Tuy đây chỉ là những biểu hiện ban đầu khi tôi tiến hành tổ chức. Nhưng
đó cũng là những kết quả rất đáng mừng vì tôi cho rằng những việc tôi vừa làm
được qua các tiết học vừa nêu là một bước đi đúng hướng, phù hợp với thực tế
học sinh của lớp tôi đảm nhận công tác chủ nhiệm và giảng dạy.
Thay đổi hình thức dạy học thì việc vận dụng trò chơi học tập vào dạy học
còn giúp cho giáo viên bớt đi khâu thuyết trình nhàm chán, không phải dùng
nhiều lời để truyền đạt kiến thức mà chỉ cần hướng dẫn, cố vấn mà vẫn đảm bảo
học sinh là chủ thể của mọi hoạt động.
Qua các trò chơi học sinh xây dựng cho mình thói quen tìm hiểu kĩ càng có
mục đích, có khoa học các vấn đề xung quan, chuẩn bị tốt bài học trước khi lên
lớp để có lời trình bày hợp lí, hấp dẫn người nghe.
Học sinh trình bày được những điều “Tự mình khám phá” nên cảm thấy
vinh dự trước các bạn, đó cũng là một động cơ để khuyến khích các em có ý
thức học tập, làm việc tốt hơn.
Nguyễn Thị Mỹ

19


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
Khi học bằng cách “Chơi các trò chơi” học sinh rất chăm chú , do đó
những hình ảnh, những lời nói, những kiến thức được đề cập đến giúp các em
khắc sâu hơn.
Đôi khi học sinh đưa ra được những ý tưởng, những kinh nghiệm sát với
thực tế mà ở sách giáo khoa chưa đề cập tới và như vậy qua trò chơi học sinh
được trang bị thêm kiến thức sống.

Nguyễn Thị Mỹ

20


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
C. KẾT LUẬN
I. Ý nghĩa của đề tài đối với công tác
Tóm lại tổ chức trò chơi trong dạy học môn Lịch sử lớp 4 là một hình thức
rất lành mạnh, bổ ích. Thông qua trò chơi sẽ đánh giá được kết quả sản phẩm
thực hành của học sinh, tạo dược không khí vui tươi, thoải mái trong học tập,
kích thích niềm tin, phát huy tính sáng tạo, độc lập khi học tập môn thủ công và
các môn học khác. Bởi vì lứa tuổi tiểu học là lứa tuổi hồn nhiên trong sáng và
trực quan sinh động, trí tưởng tượng của các em còn ít, tư duy còn hạn chế. Sử
dụng phương pháp trò chơi đúng lúc, đúng cách thức tổ chức không những giúp
cho các em tự kiểm tra và điều chỉnh kiến thức của mình mà còn là cầu nối phát
huy trí tưởng tượng và tính sáng tạo cho các em. Qua kết quả nghiên cứu, phân
tích lý luận kết hợp với kết quả áp dụng từ thực tế. Tôi nhận thấy rằng mục tiêu
của những trò chơi học tập trong dạy học môn Lịch sử lớp 4 là một hình thức
dạy học mới mang lại hiệu quả giáo dục cao. Từ đó tôi mạnh dạn đề cập đến
những biện pháp thực hiện có tính khả thi để nêu lên trong đề tài.
2. Vai trò, ý nghĩa của việc thiết kế và tổ chức trò chơi đối với bộ môn Lịch
sử
Trong giảng dạy bộ môn lịch sử nói riêng cũng như các bộ môn xã hội và tự
nhiên nói chung, thiết kế và tổ chức trò chơi trong dạy học có vai trò, ý nghĩa
đặc biệt quan trọng:
- Giúp các em thay đổi hình thức, phương pháp dạy và học truyền thống trước
đây, làm cho giờ học bớt căng thẳng, nặng nề, tạo cảm giác thoải mái, dễ chịu,
để HS tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng, hứng khởi.

- Rèn luyện thêm kĩ năng sử dụng bản đồ, vẽ sơ đồ, tường thuật, hình thành kĩ
năng làm việc theo nhóm của học sinh...
- Tạo cho HS sự tìm tòi, sáng tạo, rèn luyện cho học sinh có cơ hội để hoàn thiện
bản thân.

Nguyễn Thị Mỹ

21


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
- Qua việc thiết kế và tổ chức trò chơi đã kích thích học sinh vận dụng kiến thức
năng động, rèn luyện trí nhớ, phát triển khả năng phán đoán, suy luận . Từ đó
phát triển tư duy độc lập, học tập cách xử lý thông minh các tình huống phức
tạp, tăng cường khả năng vận dụng trong cuộc sống để thích nghi với điều kiện
mới của xã hội.
- Ngoài ra, thông qua trò chơi còn giúp các em phát triển được nhiều phẩm chất
đạo đức như: tính nhanh nhẹn, tình đoàn kết thân ái, sự phối hợp nhịp nhàng,
lòng trung thực và tinh thần trách nhiệm lẫn nhau.
II. Bài học kinh nghiệm, hướng phát triển
Tuy nhiên đó chỉ là những hiệu quả ban đầu của bản thân sau một thời gian
công tác trong trường tiểu học. Việc tổ chức dạy học bằng phương pháp nào để
đạt hiệu quả cao không phải là chuyện đơn giản chỉ nói qua lý thuyết mà cần
phải có thời gian cũng như kinh nghiệm giảng dạy cộng với sự tìm tòi học hỏi
không ngừng của người giáo viên thì hiệu quả của tiết dạy mới được nâng cao,
giáo dục mới thật sự đổi mới. Tổ chức trò chơi ở môn Lịch sử lớp 4 không đơn
thuần thực hiện được mà đòi hỏi phải phụ thuộc vào cách bố trí, tổ chức của
giáo viên thì hiệu quả mới được phát huy. Không có người giáo viên nào là hoàn
hảo, không có phương pháp nào là vạn năng. Khi đất nước đổi mới thì nhận thức
con người cũng thay đổi hằng ngày. Chính vì thế người giáo viên phải biết tìm

tòi học hỏi không ngừng nâng cao trình độ nghiệp vụ để đáp ứng yêu cầu giảng
dạy đáp ứng được nhịp độ phát triển của thời đại.
Việc lựa chọn phương pháp dạy học hay hình thức dạy học thông qua hình
thức trò chơi không phải là việc đơn giản. Quá trình này phụ thuộc vào sự cố
gắng của người giáo viên đang trực tiếp giảng dạy. Chính vì vậy đòi hỏi người
giáo viên phải nghiên cứu kỹ lưỡng nội dung bài dạy, biết tìm tòi, học hỏi để rút
ra những hình thức tổ chức hữu hiệu, đặc biệt giáo viên phải kiên trì nhẫn nại
chứ không nóng vội, từng bước nâng cao trình độ nghiệp vụ, trực tiếp gần gũi
với học sinh để hiểu biết khả năng của từng em mà lựa chọn những biện pháp
Nguyễn Thị Mỹ

22


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4
dạy học có hiệu quả. Cung cấp kiến thức cho học sinh là một quá trình lâu dài,
bởi việc dạy học không phải là ngày một, ngày hai mà thành công được. Môn
Thủ công phải có thời gian nghiên cứu và đầu tư một cách nghiêm túc thì mới
đem lại hiệu quả cao.
III. Đề xuất, kiến nghị
1. Đối với nhà trường :
- Cần tổ chức nhiều đợt tập huấn chuyên đề, mở các lớp hội thảo về lĩnh vực
chuyên môn để cung cấp cho giáo viên những phương pháp dạy học mới.
- Tăng cường công tác kiểm tra việc soạn giảng của giáo viên cũng như trực tiếp
dự giờ, thăm lớp để phát hiện và bổ sung kịp thời những thiếu sót của giáo viên
trong việc triển khai bài dạy theo hướng đổi mới.
- Động viên khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên tham gia các
lớp học nâng cao về nghiệp vụ sư phạm nhằm đẩy mạnh công tác nâng cao chất
lượng đại trà theo yêu cầu của ngành giáo dục hiện nay.
2. Đối với giáo viên đang trực tiếp giảng dạy:

- Tăng cường việc soạn giảng có chất lượng, lựa chọn những phương pháp giáo
dục, phối hợp linh hoạt các phương pháp phù hợp với điều kiện thực tế của học
sinh. Cụ thể là những trò chơi học tập trong quá trình dạy học.
- Không ngừng học hỏi, tìm tòi những biện pháp dạy học để nâng cao chất lượng
học sinh theo hướng đổi mới, nâng cao khả năng tư duy và phát huy tính sáng
tạo trong học tập cho các em. Thường xuyên gần gũi với học sinh để nắm được
những yếu tố chênh lệch về trình độ nhận thức cũng như những đặc điểm khác
biệt của các em trong lớp để lựa chọn phương pháp, biện pháp thích hợp trong
soạn giảng cũng như khi tiến hành bài dạy.

Nguyễn Thị Mỹ

23


Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học Lịch sử cho học sinh lớp 4

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Sách giáo khoa Lịch sử lớp 4.
2. Thiết kế bài giảng môn Lịch sử lớp 4.
3. Hỏi đáp về đổi mới phương pháp dạy học ở tiểu học - PTS. Đỗ Đình
Hoan -. NXB GD 2005.
4. Trò chơi, phương pháp tổ chức trò chơi ở tiểu học trong dạy học theo
hướng đổi mới - Nhiều tác giả - NXB Đại học sư phạm 2002
5. Tài liệu nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng – NXB Đại học Quốc
Gia Hà Nội.
6. Các tài liệu trên mạng Internet có liên quan đến môn Lịch sử

Nguyễn Thị Mỹ

24