Cơ chế hải quan một cửa tại việt nam theo cam kết của hiệp định về xây dựng và thực hiện cơ chế một cửa ASEAN

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

VŨ THỊ HỒNG DUNG

CƠ CHẾ HẢI QUAN MỘT CỬA TẠI VIỆT NAM
THEO CAM KẾT CỦA HIỆP ĐỊNH VỀ XÂY
DỰNG
VÀ THỰC HIỆN CƠ CHẾ MỘT CỬA ASEAN

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

VŨ THỊ HỒNG DUNG

CƠ CHẾ HẢI QUAN MỘT CỬA TẠI VIỆT NAM
THEO CAM KẾT CỦA HIỆP ĐỊNH VỀ XÂY
DỰNG
VÀ THỰC HIỆN CƠ CHẾ MỘT CỬA ASEAN
Chuyên ngành: Luật quốc tế
Mã số: 60 38 01 08

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN TIẾN VINH

HÀ NỘI - 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong
bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong
Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã
hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ
tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tôi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƢỜI CAM ĐOAN

Vũ Thị Hồng Dung


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các thuật ngữ, chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các sơ đồ
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1: CƠ SỞ XÂY DỰNG VÀ THỰC HIỆN CƠ CHẾ HẢI
QUAN MỘT CỬA ASEAN ............. Error! Bookmark not defined.
1.1.

Khái niệm Cơ chế hải quan một cửa ASEANError! Bookmark not defined.

1.1.1. Khái niệm ........................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Nội dung của Cơ chế hải quan một cửa ASEANError! Bookmark not defined.
1.1.3. Điều kiện để thực hiện Cơ chế hải quan một cửa ASEANError! Bookmark not
1.2.

Sự cần thiết phải xây dựng và thực hiện Cơ chế hải quan một
cửa ASEAN ....................................... Error! Bookmark not defined.

1.2.1. Tăng cƣờng hiệu quả hoạt động của cơ quan Hải quanError! Bookmark not def

1.2.2. Tạo thuận lợi cho thƣơng mại và thu hút đầu tƣ nƣớc ngoàiError! Bookmark no
1.2.3. Thực hiện các cam kết quốc tế ........... Error! Bookmark not defined.
1.3.

Cơ sở pháp lí để xây dựng và thực hiện cơ chế một cửa ASEANError! Bookma

1.3.1. Cơ sở pháp lí chung của khối ASEANError! Bookmark not defined.
1.3.2. Cơ sở pháp lí để xây dựng và thực hiện Cơ chế hải quan một cửa
quốc gia tại Việt Nam......................... Error! Bookmark not defined.
Chương 2: THỰC TIỄN XÂY DỰNG VÀ THỰC HIỆN CƠ CHẾ
HẢI QUAN MỘT CỬA ASEAN .... Error! Bookmark not defined.


2.1.

Thực tiễn xây dựng và thực hiện Cơ chế hải quan một cửa

quốc gia tại một số quốc gia thành viên ASEANError! Bookmark not define
2.1.1. Nhóm các nƣớc ASEAN - 6 ............... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Nhóm các nƣớc ASEAN-4 ................. Error! Bookmark not defined.
2.2.

Thực tiễn xây dựng và thực hiện Cơ chế hải quan một cửa
quốc gia tại Việt Nam ....................... Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Xây dựng và thực hiện về khung pháp lí, quy trình thủ tụcError! Bookmark not
2.2.2. Xây dựng và thực hiện về cơ sở hạ tầngError! Bookmark not defined.
2.2.3. Xây dựng và thực hiện công tác tuyên truyền, hƣớng dẫn nâng
cao nhận thức của ngƣời dân .............. Error! Bookmark not defined.
Chương 3: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN CƠ CHẾ
HẢI QUAN MỘT CỬA TẠI VIỆT NAMError! Bookmark not defined.
3.1.

Định hướng chung ............................ Error! Bookmark not defined.

3.2.

Kiến nghị cụ thể ................................ Error! Bookmark not defined.

3.2.1. Kiến nghị hoàn thiện về mặt pháp lý và quy trình thủ tụcError! Bookmark not d
3.2.2.

Kiến nghị việc áp dụng Công cụ Công nghệ thông tin và WebsiteError! Bookmar

3.2.3. Kiến nghị hoàn thiện tờ khai hải quan của Việt NamError! Bookmark not defin
KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 3

DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ, CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt

Tiếng Anh

Tiếng việt

APEC

Asia-Pacific
Cooperation

ASEM

Asia-Europe Meeting

Hội nghị cấp cao Á - Âu

ASW

ASEAN Single Windows

Cơ chế một cửa ASEAN

C/O

Certificate of Orgin

Giấy chứng nhận xuất xứ
hàng hóa

CNTT

Information technology

Công nghệ thông tin

HS

Harmonisation System

Danh mục biểu thuế

MACCS

Mianma Automated Cargo Hệ thống thông quan tự
Clearence System
động của Mianma

NK

Import

Nhập khẩu

NSW

National Single Windows

Cơ chế một cửa quốc gia

OECD

Organisation for Economic Tổ chức phát triển và hợp
Cooperation and Development tác kinh tế

Economic Diễn đàn Hợp tác Kinh tế
châu Á - Thái Bình Dƣơng

Hệ thống một cửa điện tử
của Singapore

TradeNet
UN

United Nation

Liên hợp quốc

VNACCS/VCIS Vietnam Automated Cargo Hệ thống thông quan tự
Clearence System/Vietnam động của Việt Nam
Intelligent System
WCO

Word Customs Organization

Tổ chức Hải quan thế giới

WTO

World Trade Organization

Tổ chức Thƣơng mại thế giới

XK

Export

Xuất khẩu

XNK

Export/Import

Xuất nhập khẩu


DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu bảng

Tên bảng

Bảng 2.1: Kim ngạch XNK VN-ASEAN năm 2014 và 5 tháng 2015

Trang
61

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Số hiệu sơ

Sơ đồ

Trang

đồ
Sơ đồ 1.1: Mô hình mang tính khái niệm của Cơ chế một cửa
ASEAN

Error!
Bookmark
not
defined.

Sơ đồ 1.2: Dòng xử lý thông tin mẫu của Cơ chế một cửa
ASEAN

Error!
Bookmark
not
defined.

Sơ đồ 1.3: Mô hình mang tính khái niệm của Cơ chế một cửa
quốc gia

Error!
Bookmark

not
defined.

Sơ đồ 1.4: Nhập khẩu bằng đƣờng hàng không

17

Sơ đồ 1.5: Mô hình xuất khẩu

18



MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đang hƣớng tới dấu mốc
mới có ý nghĩa lịch sử trọng đại sau gần 5 thập kỷ phát triển (1967) đó là việc
chính thức hình thành Cộng đồng ASEAN vào cuối năm 2015. Cộng đồng
ASEAN sẽ hình thành dựa trên ba trụ cột là Cộng đồng chính trị-an ninh,
Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hoá xã hội. Hợp tác Hải quan là một
phần trong kế hoạch xây dựng Cộng đồng kinh tế ASEAN do vậy nhiều năm
qua Việt Nam luôn là thành viên tích cực trong thực hiện các chƣơng trình
sáng kiến hợp tác hải quan khu vực nhƣ xây dựng và thực hiện Kế hoạch
Chiến lƣợc phát triển Hải quan ASEAN, Cơ chế quá cảnh Hải quan ASEAN,
xây dựng và thực hiện Hiệp định Hải quan ASEAN mới và đặc biệt là xây
dựng và thực hiện Cơ chế một cửa ASEAN. Theo lộ trình cam kết giữa các
nƣớc ASEAN để thực hiện Cơ chế một cửa ASEAN, các nƣớc thành viên
phải tiến hành thực hiện Cơ chế một cửa quốc gia. Cụ thể, theo điều 5 của
Hiệp định về xây dựng và thực hiện cơ chế một cửa ASEAN thì các quốc gia
Thành viên sẽ xây dựng và thực hiện các Cơ chế một cửa quốc gia một cách

kịp thời. Brunei Darussalam, Indonesia, Malaysia, Philippines, Thái Lan và
Singapore sẽ thực hiện Cơ chế một cửa quốc gia của các nƣớc này muộn nhất
là vào năm 2008. Campuchia, Lào, Myanmar, và Việt Nam sẽ thực hiện Cơ
chế một cửa quốc gia của các nƣớc này không chậm hơn năm 2012 [8]. Hơn
nữa, ngày 22/11/2012 Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 78/NQ-CP về
việc phê duyệt Hiệp định Hải quan ASEAN. Sau khi phê duyệt Hiệp định Hải
quan ASEAN Việt Nam có nghĩa vụ thực hiện đầy đủ các cam kết nêu trong
Hiệp định trong đó có cam kết về thực hiện Cơ chế một cửa ASEAN.
Triển khai lộ trình thực hiện cơ chế một cửa ASEAN (ASW), Việt Nam
đã tích cực triển khai các điều kiện cần thiết cho Cơ chế một cửa quốc gia
1


(NSW) nhƣ một "bước đệm" trƣớc khi hòa nhập vào Cơ chế một cửa ASEAN
đối với các loại hình giao dịch xuất nhập khẩu và quá cảnh tại một số địa bàn
trọng điểm. Với vai trò là cơ quan đầu mối, từ nhiều năm qua, Tổng cục Hải
quan đã tích cực thực hiện các bƣớc, tiến tới thực hiện Cơ chế một cửa
ASEAN theo đúng lộ trình cam kết. Giai đoạn triển khai thực tế đƣợc thực
hiện trong nửa cuối năm 2011 - căn cứ vào quyết định số 48/2011/QĐ-TTG
của thủ tƣớng Chính phủ ngày 31/8/2011 về việc thí điểm thực hiện Cơ chế
hải quan một cửa quốc gia. Hiện nay các nƣớc thành viên ASEAN đã thực
hiện xong quá trình đàm phán và đƣa ra Nghị định thƣ về khung pháp lý thực
hiện Cơ chế một cửa ASEAN. Việt Nam dự kiến sẽ phê duyệt Hiệp định này
vào tháng 12/2015.
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế việc tạo thuận lợi cho thƣơng
mại Quốc tế của Việt nam chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu, việc xây dựng Cơ chế
hải quan một cửa cũng xuất phát từ thực tiễn các giao dịch thƣơng mại quốc
tế và quá trình thông quan ở các nƣớc thành viên có sự khác biệt, dẫn đến các
yêu cầu về dữ liệu phục vụ cho quản lý thƣơng mại và thông quan hàng hoá
khác nhau. Doanh nghiệp phải khai báo lại nhiều lần các tiêu chí thông tin

(khoảng 60-70% các tiêu chí thông tin) trong khi làm thủ tục với các Bộ
ngành chức năng trong nƣớc [3]. Nếu giao dịch đƣợc thực hiện trong phạm vi
khu vực, thì thời gian và chi phí giao dịch cũng sẽ tăng theo cùng số lần khai
báo lại các tiêu chí thông tin này [3]. Trong khi khối lƣợng giao dịch thƣơng
mại ở cấp độ quốc gia và khu vực không ngừng gia tăng nhanh chóng. Từ đó
đặt ra nhu cầu phải thống nhất các yêu cầu quản lý, đơn giản và hài hoà thủ
tục, cải cách mạnh mẽ cơ chế phối hợp giữa các cơ quan và chủ thể liên quan
đến quá trình thông quan hàng hoá trong mỗi quốc gia, sau là trong khu vực.
Cơ chế một cửa ASEAN, mà giai đoạn đầu là các Cơ chế một cửa quốc gia
chính là giải pháp và là mục tiêu mà các thành viên ASEAN hƣớng tới để giải
quyết những vấn đề trên.
2


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
I. Tiếng việt
1.

Ban chỉ đạo quốc gia về Cơ chế một cửa ASEAN và Cơ chế hải quan một
cửa quốc gia (2014), Quyết định số 75/QĐ-BCĐASW ngày 20 tháng 11
năm 2014 về Ban hành quy chế quản lý, vận hành, khai thác sử dụng và
đảm bảo an toàn thông tin của Cổng thông tin một cửa quốc gia, Hà Nội.

2.

Ban chỉ đạo quốc gia về cơ chế một cửa ASEAN và Cơ chế một cửa
quốc gia (2015), Báo cáo tình hình triển khai Cơ chế một cửa quốc gia
và ASEAN.

3.

Ban thƣ ký ASEAN (2004), Thủ tục hải quan một cửa trong ASEAN
nhằm thông quan hàng hóa nhanh chóng.

4.

Ban triển khai dự án VNACCS/VCIS, Tổng cục Hải quan (2015), Báo
cáo kết quả triển khai dự án VNACCS/VCIS.

5.

Nguyễn Công Bình (2008), “Nghiên cứu ứng dụng phƣơng pháp quản lý
Hải quan hiện đại nhằm tạo thuận lợi cho thƣơng mại quốc tế của Việt
Nam”, Chuyên đề Cơ chế hải quan một cửa tạo thuận lợi cho thương mại,
Luận án tiến sĩ kinh tế, Viện Nghiên cứu Thƣơng mại, Hà Nội.

6.

Bộ Tài chính, Bộ Công thƣơng, Bộ Giao thông vận tải (2013), Thông tư
liên tịch số 84/TTLT-BTC-BCT-BGTVT ngày 25/6/2013 giữa liên hướng
dẫn thực hiện thí điểm Cơ chế Hải quan một cửa quốc gia hướng dẫn
thực hiện Quyết định số 48/2011/QĐ-TTg ngày 31/8/2011 về thực hiện
thí điểm Cơ chế Hải quan một cửa quốc gia, Hà Nội.

7.

Chính phủ (2015), Nghị định số 08/2015/NĐ-CP ngày 21/01/2015 của
Chính Phủ quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật Hải quan về thủ
tục hải quan, kiểm tra, giám sát, kiểm soát hải quan, Hà Nội.

3


8.

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (2005), Hiệp định về xây dựng và
thực hiện cơ chế một cửa ASEAN.

9.

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (2006), Nghị định thư về xây dựng
và thực hiện cơ chế một cửa ASEAN ký ngày 20/12/2006.

10. Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (2015), Nghị định thư về khung pháp
lý thực hiện Cơ chế một cửa ASEAN làm tại Kuala Lumpur, Malaysia
vào ngày 19 tháng 3 năm 2015.
11. Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (1997), Hiệp định hải quan ASEAN.
12. Khoa luật Đại học quốc gia Hà Nội (2013), Giáo trình Công pháp quốc
tế, NXB Đại học quốc gia Hà Nội.
13. Khoa luật đại học quốc gia Hà Nội (2013), Giáo trình tư pháp quốc tế,
NXB Đại học quốc gia Hà Nội.
14. Liên hiệp quốc (1996), Luật mẫu của UNCITRAL về thương mại điện tử.
15. Phạm Duyên Phƣơng (2014), “Hài hoà và tiêu chí chuẩn hoá chỉ tiêu
thông tin phục vụ xây dựng bộ chứng từ điện tử trong Cơ chế hải quan
một cửa quốc gia”, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp ngành, Tổng cục Hải
quan, Hà Nội.
16. Quốc hội (2014), Luật Hải quan số 54/2014/QH13.
17. Quốc hội (2005), Luật giao dịch điện tử số 51/2005/QH11.
18. Quốc hội (2006), Luật công nghệ thông tin số 67/2006/QH11.
19. Thủ tƣớng Chính phủ (2003), Quyết định số 181/2003/QĐ-TTg ngày

04/09/2003 về việc Ban hành quy chế thực hiện cơ chế “một cửa” tại cơ
quan hành chính nhà nước ở địa phương, Hà Nội.
20. Thủ tƣớng Chính phủ (2011) Quyết định số 448/QĐ-TTg ngày 25/3/2011
về việc phê duyệt Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2020, Hà Nội.
21. Thủ tƣớng Chính phủ (2011), Quyết định số 48/2011/QĐ-TTg ngày
31/8/2011 về việc thực hiện thí điểm Cơ chế một cửa quốc gia.

4


22. Tổ chức Hải quan thế giới (2005), Khung tiêu chuẩn về đảm bảo an ninh
và tạo thuận lợi cho thương mại toàn cầu.
23. Tổ chức Hải quan thế giới (2006), Báo cáo của WCO trong khuôn khổ
Chương trình Columbia cho Hải quan Việt Nam.
24. Tổng cục Hải quan (2010), Báo cáo cuối cùng bản phân tích pháp lí cho
việc thực hiện cơ chế một cửa quốc gia Việt Nam, Dự án Cơ chế một cửa
ASEAN, Hà Nội.
25. UN/CEFACT (2011), Khuyến nghị 35 xây dựng khung pháp lý cho Cơ
chế thương mại quốc tế một cửa.
II. Tiếng Anh
26. ASEAN Customs Declaration Document V2.0 (2007).
27. UN/CEFACT (2005), Recommendation No33 UN/CEFACT, 07/2005 –
Recommendation and Guidelines on Establishing a Single Window,
website:
28. UN/CEFACT (2010), Recommendation No34 - Data Simplification and
Standardization for International Trade.
29. Word Customs Organization (2007), WCO Data Model Single Window
Data Harmonisation, Version 2, Febbruary 2007.
30. Word Customs Organization (2009), WCO Data Model: Cross-border
transactions on fast track.

5