Bài giảng Đánh giá tác động môi trường

TR

B

NG

I H C TH Y L I

MỌN MỌI TR

NG

BÀI GI NG MÔN H C

ỄNH GIỄ TỄC

NG MỌI TR

PGS.TS NGUY N V N TH NG
THS NGUY N V N S

NG


M CL C
CH

NG 1: NH NG V N

CHUNG V

ỄNH GIỄ TỄC

NG MỌI TR

NG ........................... 1

1.1 YÊU C U C A PHÁT TRI N B N V NG VÀ S C N THI T TH C HI Nă ÁNHă GIÁă TÁCă
NGăMÔIăTR NG .................................................................................................................................... 1

1.1.1 Quá trình phát tri n kinh t xã h iăvàătácăđ ngăđ nămôiătr

ng ........................................... 1

1.1.2 Phát tri n b n v ng .................................................................................................... 4
1.2ă ÁNHăGIÁăTÁCă

NGăMÔIăTR

NG............................................................................................... 8

1.2.1 Khái ni m, m căđíchăc aăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr

ng ..................................................... 8

1.2.2 Vai trò c aăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr

ng ........................................................................... 9

1.2.3 L i ích c aăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr

ng ........................................................................10

1.3 Q ÁăTRỊNHă HÁTăTRI NăC

ă TM ...............................................................................................11

1.3.1 Trên th gi i .....................................................................................................................11
1.3.2
1. ăăC ă

Vi t Nam ......................................................................................................................11
ă HÁ ă ụăC

ă TM ...............................................................................................................12

1.4.1ăGi iăthi ăch ngăv ăc ă ă há ă Ủăc aă TM .....................................................................12
1.4.2 Quá trình th c hi nă TM..................................................................................................14
1. . ăăCh ătr nhă

ăánăvàătr nhăt th c hi nă TM ......................................................................14

1.4.4 Phân c p d án ph i l ăbáoăcáoă TMă Vi t Nam ..........................................................21
CH

NG 2: PHÂN TÍCH NH N BI T VÀ ỄNH GIỄ TỄC

2.1 KHÁI NI MăTÁCă

NGăMÔIăTR

NG,ăTÁCă

NG MỌI TR

NGăMÔIăTR

NG D

NG ...........................23
ÁN................................23

2.1.1ăTácăđ ngămôiătr

ng ........................................................................................................23

2.1.2ăTácăđ ngămôiătr

ng c a d án.........................................................................................24

2.2 CÁC NGU N TÀI NGUYÊN VÀ NHÂN T MÔIăTR
2.3 N IăD NGă ÁNHăGIÁăTÁCă
2. ăă H

NGăMÔIăTR

NGăMÔIăTR

2.4.1 D a vào các ngu n tài nguyên và nhân t môiătr
2.5ă ÁNHăGIÁăTÁCă

NGăC

NG C A D

ÁN...............24

NG ..........................................................................29

NGă HÁ ă HỂNăTệCHăNH Nă I TăTÁCă

2.4.2 D a vào phân tích các ho tăđ ngăc aă

NG B TÁCă

ngăđ

NG ...........................................38

yăraătácăđ ng...........................38

ăánăđ ănh năbi tătácăđ ng ....................................39

ăD ăÁNăT IăCÁCăTH NHă H NăMÔIăTR

NGăT ăNHIểN ............44

2. .1ăăGi iăthi ăch ng ..............................................................................................................44
2. .2ăă ánhăgiáătácăđ ngăc aă

ăánăt iătàiăng y năvàămôiătr

ngăn

2. . ă ánhăgiáătácăđ ngăc aă

ăánăt iătàiăng y năvàămôiătr

ngăđ t ...........................................46

2. . ă ánhăgiáătácăđ ngăc aă

ăánăt iămôiătr

2. . ăă ánhăgiáătácăđ ngăc aă

ăánăt iătàiăng y nă inhăv tăvàămôiătr

2. ăă ÁNHăGIÁăTÁCă

NGăC

c .......................................45

ngă hôngă hí ......................................................46

ăD ăÁNăT IăMÔIăTR

NGă

ngă inhăthái.....................47

ăH I ..................................................47

2.6.1 Gi iăthi ăch ng ...............................................................................................................47
2. .2ăN iă
2. . ăă h

ngăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr

ngă ưăh i ..................................................................48

ngă há ăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr

ng xã h i ...........................................................50


2. ăă
CH
TR

ăTH MăGI ăC

ăC NGă

NGăTR NGă ÁNHăGIÁăTÁCă

NGăMÔIăTR

NG .....................50

NG 3: CÁC PH
NG PHỄP K THU T DỐNG TRONG ỄNH GIỄ TỄC
NG MÔI
NG ......................................................................................................................................................53

3.1 GI IăTHI
.2ăăCÁCă H

ăCH NGă

ăCÁCă H

NGă HÁ ă ÁNHăGIÁ .............................................................53

NGă HÁ ă ÁNHăGIÁăNH NH........................................................................................54

.2.1.ă h

ngă há ă i t kê các s li ămôiătr

ng ......................................................................54

.2.2ăă h

ngă háp ki m tra danh m cămôiătr

ng ....................................................................55

.2. ă h

ngă há ămaătr nămôiătr

.2. ă h

ngă há ă ăđ m ngă

.2. ă h

ngă há ăch p b năđ môiătr

. ăCÁCă H

NGă HÁ ă H CăT

ng ......................................................................................67
i...........................................................................................70
ng ...............................................................................70

,ă ÁNHăGIÁă

NHă

NG ..........................................................72

. .1ăă h

ngă há ă hânătíchăchiă híă- l i ích m r ng ..............................................................72

.2.2ă h

ngă há ămôăh nh .......................................................................................................74

. ăă ÁNHăGIÁăMÔIăTR

NG CHI Nă

C ........................................... Error! Bookmark not defined.

CH
NG 4: TỄC
NG MỌI TR
NG C A M T S LO I HÌNH D ÁN VÀ BI N PHÁP GI M
THI U ...........................................................................................................................................................77
4.1 GI I THI U CHUNG ...........................................................................................................................77
4.2 D ÁN XÂY D NGă

ăN

P/ H CH

C ....................................................................................77

4.2.1 Gi i thi u chung ...............................................................................................................77
.2.2ă ácăđ nh ph m vi..............................................................................................................79
4.2.3 Các ho tăđ ng c a d án ..................................................................................................79
.2. ăăCácătácăđ ng tích c c v kinh t , xã h iăvàămôiătr

ng .....................................................80

.2. ăCácătácăđ ng tiêu c căc aă

ăán ........................................................................................81

. ăD ăÁNă H IăTHÁCă H ÁNGă

N ..................................................................................................87

. .1ăGi iăthi ăch ngăv ă

ăán .................................................................................................87

4.3.2 Các ho tăđ ng d ánăvàătácăđ ngămôiătr

ng.....................................................................89

4.3.3 Các bi n pháp gi m thi ătácăđ ngăti ăc căc a d án khai thác khoáng s n ......................93
. ăăD ăÁNă HÁTăTRI Nă ÔăTH ă

ă H ăDỂNăC

.............................................................................95

. .1ăGi iăthi ăch ng ...............................................................................................................95
. .2ăCácăho tăđ ngăc aă ăán .....................................................................................................96
. . ăCácătácăđ ngămôiătr

ngăch ăy

........................................................................................96

. . ăM tă ăgi iă há ătrongă yăho ch, thi côngă âyă ngăvàă nă Ủăđ ăgi măthi ăcácătácăđ ngăti ă
c căđ nămôiătr ngăc aă ăán .............................................................................................................97


L I NịI

U

Hi n nay b o v môi tr ng và phát tri n b n v ng là m t v n đ vô cùng c p thi t,
đang đ c s quan tâm hàng đ u c a th gi i c ng nh c a n c ta nh m đ i phó v i tình
tr ng môi tr ng s ng trên trái đ t đang ngày càng xu ng c p, đe do s phát tri n lâu b n
c a nhân lo i.
T p Bài gi ng môn h c " ánh giá tác đ ng môi tr ng” c a B môn Môi tr ng - Khoa
Môi tr ng c a Tr ng i h c Th y l i nh m cung c p các ki n th c c b n v đánh giá tác
đ ng môi tr ng cho sinh viên các ngành trong toàn tr ng đ sinh viên có th n m b t các ki n
th c ch y u đ h c t p môn h c trên l p và t h c nhà.
T p bài gi ng do PGS.TS Nguy n V n Th ng và Th.s nguy n V n S biên so n, d a theo
đ c ng môn h c đụ c i ti n và đụ đ c Tr ng i H c Th y L i thông qua. Các sinh viên
khi h c t p c n tham kh o thêm các ki n th c trong t p giáo trình “ Môi tr ng và dánh giá
tác đ ng môi tr ng ” c a B môn Môi tr ng đụ xu t b n n m 2000 có trong th vi n tr ng
và các thông tin trên m ng c a B Tài nguyên và môi tr ng liên quan đ n c s pháp lý th c
hi n TM Vi t Nam có h ng d n trong bài gi ng.
Ngoài s d ng làm tài li u h c t p cho sinh viên, t p bài gi ng này còn có th làm tài
li u tham kh o cho các cán b trong và ngoài ngành, t t c nh ng ai quan tâm t i v n đ môi
tr ng và đánh giá tác đ ng môi tr ng các công trình khai thác và s d ng tài nguyên n c
n c ta.


CH

NH NG V N

NG 1

CHUNG V
MỌI TR

ỄNH GIỄ TỄC
NG

1.1 YÊU C U C A PHÁT TRI N B N V NG VÀ S
ỄNH GIỄ TỄC
NG MỌI TR
NG

C N THI T TH C HI N

1.1.1 Quá trình phát tri n kinh t xã h i và tác đ ng đ n môi tr
1) Môi tr

ng và các thành ph n môi tr

Khái ni m môi tr

NG

ng

ng

ng t nhiên và các thành ph n c a môi tr

ng t nhiên

Môiătr ng c a m t v t th hay s ki n,ătheoăngh aăch ngă nh t là t ng h p t t c
thành ph n c a th gi i v t ch tăbaoă anh,ătácăđ ng tr c ti p hay gián ti p t i s t n t
phát tri n c a v t th hay s ki năđó.ă t c m t v t th hay m t s ki nănàoăc ngăt n t
di n bi n trong m tămôiătr ng nh tăđ nh và nó luôn luôn ch ătácăđ ng c a các y u t
tr ngăđó.ă

các
i và
i và
môi

Có th nóiămôiătr ng là m t ph n c a ngo i c nh, bao g m các hi năt ng và các th c
th c a t nhiên... mà đóăcáăth , qu n th , loài... có quan h tr c ti p ho c gián ti p b ng các
ph n ng thích nghi c a mình. T khái ni m này có th phân bi tăđ căđâ ă àămôiătr ng c a
oàiănày,ăđâ ă àămôiătr ng c a loài khác.
Môiătr ng t nhiên bao g m thành ph n vô sinh và thành ph n h ă inh.ăMôiătr ng
vô sinh bao g m nh ng y u t không s ng,ănh ă àăcácăy u t v t lý, hóa h c c aăđ t,ăn c,
hôngă híầăg iăch ngă àămôiătr ng v tă Ủ.ăMôiătr ng h u sinh bao g m các th c th s ng
nh ă àă cácă oàiă đ ng v t, th c v t và các vi sinh v t tren c nă vàă
iă n c, g i chung môi
tr ng sinh thái. Cách phân lo i này c n nh v ănóă àăc ă đ nh n bi tăc ngănh ăti n hành
đánhăgiáăcácătácăđ ngămôiătr ng mà chúng ta s h c trong các ph n sau c a môn h c này.
Môi tr

ng s ng c a con ng

i

i v iăconă ng iăth ă môiătr ng ch aăđ ng n i dung r ngăh n.ăTheoăđ nhăngh aăc a
NE C ă(1981)ăth ă“môiătr ng s ng c aăconăng i bao g m toàn b các h th ng t nhiên
và các h th ngă oă conă ng i t oă ra,ă nh ă nh ng cái h ă h nhă (nh ă cácă thànhă h , các h
ch a...) và nh ngăcáiăvôăh nhă(nh ăt p quán, ngh thu t...),ătrongăđóăconăng i s ng và b ng
aoăđ ng c a mình h khai thác các tài nguyên thiên nhiên và nhân t o nh m tho mãn nh ng
nhu c u c a mình”.ăNh ă v y,ă môiătr ng s ng c aăconăng i không ch àă n iăt n t i, sinh
tr ng và phát tri n cho m t th c th sinh v tă àăconăng i,ămàăcònă àă“khung c nh c a cu c
s ng, c a lao đ ng và s ngh ng i c a con ng i”.
Trong môn h c này, đánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng chúng ta s h c không ch àăđánhă
giáătácăđ ngăđ n thành ph nămôiătr ng t nhiên (v t lý, sinh thái) mà còn ph iăđánhăgiáătácă
đ ngăđ n thành ph nă môiătr ng xã h iăđ xem d ánăcóătácăđ ng gì x u t i cu c s ng c a
c ngăđ ng dânăc ă ng trong vùng d ánăhayă hôngăvàătácăđ ngăđóănh ăth nào.
S t n t i và phát tri n c aăconăng i luôn ph thu căvàoă“ch t l ng c a môi tr ng
s ng”.ăQ áătr nhă hátătri n kinh t xã h i c aăconăng iăngàyă nayă ônăcóăcácătácăđ ng tích
c c và tiêu c c t i ch tă ng c aă môiă tr ng s ng.ă Tácă đ ng tiêu c c, thí d nh ă gâyă ôă
1


nhi mămôiătr ngăđưăvàăđangă àmă yăgi m nhanh chóng ch tă ngămôiătr
ng iăđangă àăđi u lo ng iăvàăđángă anătâmănh t c a nhân lo i ngày nay.

ng s ng c a con

conăng i trên tráiăđ t t n t i và phát tri n m t cách b n v ng,ăth ămôiătr ng s ng
c aăconăng i c n ph iăđ c b o v . N u ch tă ng c aămôiătr ng s ng b gi m sút thì con
ng i s b nhă h ng ngay và n u ch tă ng c aă môiă tr ng s ng gi mă đ n m t m că đ
nguy hi m thì có th d năđ n các hi m ho không th
ngăđ c mà các th h con cháu mai

sau s ph i gánh ch .ăC ngăc nă ă Ủăr ng, vi c phá ho i và làm suy gi m ch tă ng môi
tr ng thì r t d vàăănhanhăchóng,ănh ngă hiămàăch tă ng c aămôiătr ngăđưă yăgi m t i
m căđ nguy hi m thì vi c làm t t l i s vôăcùngă hóă h n,ăt nă émăvàăc ngă h i trong m t
th i gian r t dài m i khôi ph c l iăđ c. Vì th , vi c b o v môiătr ng s ng luôn là v năđ
quan tr ng và c p thi t c a nhân lo i trong quá trình s ng và phát tri n c a mình.
2) Phát tri n tác đ ng đ n môi tr

ng

Phát tri n
Conăng i trong quá trình t n t i luôn ti n hành các ho tăđ ng phát tri n kinh t xã h i,
g i t tă àă“ hátătri n”.ă óălà quá trình s d ng các ngu n tài nguyên c a t nhiên đ đáp ng
nh ng nhu c u v c i thi n ch t l ng cu c s ng c a con ng i. Các ho t đ ng phát tri n
nh m nâng cao đi u ki n v t ch t tinh th n c a con ng i b ng phát tri n l c l ng s n xu t,
thay đ i quan h s n xu t, quan h xã h i, nâng cao ch t l ng ho t đ ng v n hóa.
M tăđ nhăngh aă hácăc a phát tri nătheoăDavităM nroăth ă“phát tri n là b t k và toàn b
nh ng lo i ho t đ ng và quá trình làm t ng đ c n ng l c c a con ng i ho c môi tr ng đ
đáp ng nh ng nhu c u c a con ng i ho c nâng cao ch t l ng cu c s ng con ng ii”.ă
S n ph m c a s phát tri n là m iă ng iă đ c m nh kho ,ă đ că n ôiă
ng t t, có
qu n áo m c, có nhà ,ăđ c tham gia vào công vi c s n xu t mà h đ căđàoăt o t t và có
th h ng th th i gian r nh r i và gi i trí mà t t c m iă ng i có nhu c .ă Nh v y, phát
tri n không ch bao hàm vi c khai thác và ch bi n các ngu n tài nguyên, xây d ngăc ă h
t ng, mua và bán s n ph m mà còn g m c nh ng ho tăđ ng không kém ph n quan tr ngănh ă
ch mă ócă c kho , an ninh xã h i, giáo d c, b o t n thiên nhiên và h tr v năh c ngh thu t.
Các ho tăđ ng phát tri n nh măđ t t i m t m c tiêu nh tăđ nh. Các m căti ăđóăth ng
đ c c th hóa b ng nh ng ch tiêu v đ i s ng v t ch tănh ă ngăth c, nhà ,ăn ngă ng,
v t li ,ăđi u ki n s c kh e... và v đ i s ng tinh th nănh ăgiáoă c, ho tăđ ngăv năhóaăngh
thu t,ăb nhăđ ng xã h i, t do chính tr ... M c tiêu c a các ho tăđ ng phát tri n tu thu c vào
hoàn c nh kinh t , chính tr , truy n th ng l ch s c a m iăn c, m i dân t c. M iăn c trên

th gi iăđ u có nh ngăđ ng l i, chính sách, m c tiêu và chi nă c phát tri nări ng,ă oăđóăđưă
đemă i nh ng hi u qu phát tri n r t khác nhau và t o ra s phân hoá ngày càng l n lao v
kinh t - xã h i.
Tác đ ng c a ho t đ ng phát tri n đ n môi tr

ng

Các ho tăđ ng phát tri năđ u có th tácăđ ngăđ nămôiătr

ng thông qua:

- Tiêu t n m tă ng tài nguyên t nhiên nh tăđinhănh ă d ngăcácă oàiăđ ng, th c v t
đ sinh s ng, khai thác và s d ng các ngu nătàiăng y năthi nănhi nănh ă d ngăđ t,ăn c,
khoáng s n và các ngu năn ngă ng t đóăcóăth làm c n ki t các ngu n tài nguyên, nh t là
các ngu n tài nguyên không tái t o; và
- T o ra m tă ng ch t th i x vàoămôiătr ng. Các ch t th i này n u không có bi n
pháp qu n lý và tái ch đ s d ng l i s là nguyên nhân gây nên ô nhi m môiătr ng và làm
2


gi m ch tă

ngămôiătr

ng s ng c aăchínhăconăng

i.

Chính vì vây, phát tri năđưă ônă ônăcóănh ng tác đ ng t i môi tr
các đi u ki n c a môi tr ng s ng.

ng và làm bi n đ i

Tácă đ ng c aă conă ng i t iă môiă tr ng trong các th i k phát tri n c a xã h i loài
ng i,ăc ngănh ăt i m i m tăn iătr nătráiăđ t không ph i là gi ng nhau mà ph thu c vào các
y u t ch y ă nh ă ână , s tiêu th tàiă ng y nă c ngă nh ă cácă h u qu môiă tr ngă đ l i
trong quá trình khai thác s d ng.
3) Mâu thu n gi a phát tri n v i môi tr
M i quan h gi a phát tri n và môi tr
Gi a phát tri năvàămôiătr
có th phát bi ănh ă a :

ng
ng

ng luôn có m i quan h t

ngătácăv i nhau. M i quan h này

“Phát tri n và môi tr ng luôn có m i quan h r t ch t ch , trong đó môi tr ng là
t ng h p các đi u ki n s ng c a con ng i, là đ a bàn và đ i t ng c a phát tri n. Còn phát
tri n là quá trình c i t o, đi u ch nh các đi u ki n c a môi tr ng cho thu n l i trong s
d ng tài nguyên môi tr ng”.
Các ho tă đ ng phát tri n luôn luôn có hai m t là m t l i và m t h i. Ho tă đ ng phát
tri n m t m t mang l i hi u qu kinh t đ i v iăconăng i,ănh ngăm tă hác,ănóăc ngăgâyăraă
nh ng nhăh ng x u t iămôiătr ngănh ă àăt i s cân b ng và năđ nh c a h sinh thái, ho c
gây nên các ô nhi m môi tr ng...
Mâu thu n gi a phát tri n v i môi tr

ng

Hi nănay,ă
i s c ép c a s giaăt ngă ână và s phát tri n c a k thu t,ăconăng i
nhi ăn iătr nătráiăđ tăđưăvàăđangă haiăthácătàiăng y năthi nănhi năm t cách b a bãi, tiêu t n
nó m t cách nhanh chóng và lãng phí cho cu c s ngămàă hôngătínhătoánăđ n s bùăđ p l i hay
s v t quá kh n ngătáiăt o c a t nhiên. Phát tri n theo hình th cănàyăđưăcóăt â ăđ i g i
ch ngă àă“ă hátătri n truy n th ng”ătrongăđóăconăng i ch
anătâmăđ n khía c nh kinh t c a
vi c s d ngătàiăng y nă màă hôngă anătâmăđ n các y u t xã h i và sinh thái hay các h u
qu môiătr ng c a vi c s d ng tài nguyên.
Trong các th k tr c đây khi dân s còn ít và trình đ c a n n kinh t còn th p nên
phát tri n truy n th ng ch a b c l nh ng h u qu x u t i môi tr ng, ch a n y sinh các
mâu thu n gay g t gi a môi tr ng và phát tri n. Tuy nhiên, v i dân s ngàyă càngă t ng,ăă
tr nhăđ n n kinh t c ngănh ăăt căđôă haiăthácă d ngătàiăng y năngàyăcàngăt ngăcaoăn nă
t n a cu i th k 20 đ n nay mâu thu n gi a môi tr ng và phát tri n đụ n y sinh và ngày
càng ngay g t t i nhi ăn i,ănh t là t iăcácăn c công nghi p phát tri n và có xu th là:

Phát tri năcàngăt ngăăă
c ngăđ

Ch tă
ngă môiă tr ng
s ng càng b suy gi m.
.

T i H i ngh c a Liên h p qu c v Môiă tr ng s ng c aă conă ng i h ă n mă 19 2ă
Thu
ă đư điă đ n k t lu n r ng nguyên nhân c a nhi u v nă đ quan tr ng v môiă tr ng
không ph i là do phát tri n mà chính là do h u qu c a s kém phát tri n. Nh ngăđeă o do s
3

phát tri n hi n nay c a th gi iăđ i v iămôiătr

ng ch y u là:

- S suy gi m v đ l n và ch tă ng c a m t s tàiăng y năthi nănhi năcóăỦăngh aăc ă
b nă đ i v iă đ i s ngă conă ng iă nh ă đ t,ă n c, r ng, th y s n, khoáng s n và các d ng tài
ng y năn ngă ng. S suy thoái này trong th p k đ u c a th k 21 có kh n ngă n t i tình
tr ng thi u th n nghiêm tr ng v
ngăth c cho nhân lo i.
- Ô nhi mămôiătr ng s ng c aăconăng i v i t căđ nhanh và ph m vi r ngăh nătr c.
hôngă hí,ăn c,ăđ t t iăcácăđôăth và các khu công nghi p, và ngay c
nông thôn và vùng
s n xu t nông nghi p, vùng ven bi năvàăđ iă
ngăngàyăcàngăb ô nhi m, nhăh ng x ăđ n
s c kho ,ă đ i s ng c aă conă ng iă c ngă nh ă sinh t n và phát tri n c a các sinh v t khác
s ngătr nătráiăđ t.
- Bi năđ i khí h ăv ătráiăđ tăđangăb nóng lên do hi năt ngă híănhàă ínhăgiaăt ng,ă àm cho
m căn c bi n dâng lên. Các khí CFC do quá trình s d ng trong công nghi ăvàăđ i s ngăc ngă
đangăt o m t l th ng t ng ô zôn ngày càng m r ng, nh t là t i vùng nam c c,ăđangăđeă o con
ng iătr cătácăđ ng c aăcácătiaăv ătr mà t ngănàyănh ăm t lá ch n làm nhi m v b o v .
- Các v năđ xã h i c ăbáchănh ă àăn nănghèoăđóiăđangă anătrànăt iăcácăn c ch m phát
tri n; n n th t nghi ănh ăbóngămaăámă nh cu c s ng c a nhân dân nhi ăn c, k c nh ng
n c phát tri n nh t; s cách bi t v thu nh p và m c s ng gi a các qu căgia,ăc ngănh ăgi a
cácă nhómă ng i khác nhau trong cùng m tă n că đangă ngàyă càngă m r ng; chi n tranh
nhi u quy mô, nhi u hình th căđangăc
ăđiă hàngăngàyă inhă m ng c a hàng v nă ng i, tàn
phá hu di tăhàngăngànăđôăth , làng m c và nh ng tài nguyên thiên nhiên, tài s năv năhoáăvôă
giá c a nhân lo i.

Cácăđeă a trên cho th y do s phát tri nă hôngăđ c ki mă oátămàămôiătr ng trên trái
đ tă đangă b phá ho i m t cách nghiêm tr ng, ch tă ngă môiă tr ng s ng c aă conă ng iă đưă
gi mă útăđ n m c báoăđ ng nhi ăn i,ănhi u ngu nătàiăng y năđangăcóăng yăc ăc n ki t mà
tr căđâyăt ngănh ăcácătàiăng y năđóă hôngăbaoăgi c n.ă i u này là m t m iăđeă o và nhìn
v t ngă aiăth ăm iăđeă o này còn có th nhân lên n u không có gi i pháp x Ủăđúngăđ n.
Cách gi i quy t là ph i xem xét và thay đ i l i cách th c phát tri n đ ki m soát và h n
ch đ c m i mâu thu n gi a phát tri n và môi tr ng, gi cho phát tri n cân b ng v i môi
tr ng.ă óă àă tă hátăđi m c a vi căraăđ i khái ni m phát tri n b n v ng thay cho phát tri n
truy n th ngătr căđây.ă
1.1.2 Phát tri n b n v ng
1.1.2.1 S ra đ i c a phát tri n b n v ng
Phát tri n b n v ng (PTBV) là m t khái ni m m i v s phát tri n xu t hi n trên th
gi i trong vài th p k g năđây.ă háiăni mănàyăđ căđ aăra khi mà mâu thu n gi aămôiătr ng
và phát tri năđưătr thành sâu s c nhi ăn c trên th gi iă oăconăng iăđ y nhanh t căđ
phát tri n kinh t màă hôngă ană tâmă đúngă m c t i b o v môiă tr ng.ă i ă đóă hi n cho
nhi u tài nguyên thiên nhiên b s d ng quá m căđangăti n t iăng yăc ăb c n ki t, ô nhi m
môiătr ngăgiaăt ng,ăđeă o s phát tri n lâu b n c a nhân lo i.
Thu t ng PTBV có ngu n g c t nh ngăn mă 0ăc a th k 20 và l năđ ăti năđưă h y
đ ng th gi i v Môiătr ng và phát tri n qu c t nh s ra đ i và xu t b n cu n sách có nhan
đ “Chi n l c b o t n th gi i”ă(1980).ăTácă h mănàyăđưăđ c ph bi n r ng rãi nh có Báo
cáoă r n an ă“T ng lai c a chúng ta”ă(198 )ăvàăđưăđ c làm chi ti tăh nătrongăhaiătàiă i u
hácă àă“Ch m lo cho trái đ t ”ă(1991)ăvàă“L ch trình Th k 21”ă(1992).
4


PTBV theo H iă đ ng th gi i v Môiă tr ng và Phát tri nă (WCED)ă đ c nêu trong
cu nă“T ngă aiăc aăchúngăta”ă àă“s phát tri n nh m đáp ng nhu c u c a th h ngày nay
mà không làm t n h i đ n kh n ng đáp ng nhu c u c a các th h t ng lai”.
Trong cu nă “Ch m lo cho trái đ t”ă th ă T ă đ că đ nhă ngh aă àă “s nâng cao ch t
l ng đ i s ng con ng i trong lúc đang t n t i, trong khuôn kh đ m b o c a các h th ng

sinh thái”,ăcònătínhăb n v ngă àă“m t đ c đi m đ c tr ng c a m t quá trình ho c m t tr ng
thái có th duy trì mãi mãi”.
N u nhìn vào l ch s ,ă th ă Ủă t ng v T ă đưă đ
Mea ow ,ăđóă àă hátătri nă“có th thay đ i xu th t ng tr
v sinh thái và kinh t lâu b n trong t ng lai ”.ă

c nêu lên t n mă 19 2ă b i D.H
ng và thi t l p đi u ki n n đ nh

Th c hi n m tă“xã h i b n v ng v kinh t và sinh thái”,ăđóă àă chuy năđ iăc ăb n v
nh n th c và cam k t c a th gi i k t sau H i ngh LHQ v Môiătr ng và Phát tri n h p t i
Stockhom Th yă i năn mă19 2,ă hiămàă suy gi m c aămôiătr ng s ngătr nătráiăđ tăđ c
th a nh nă àăđangăngàyăcàngătr m tr ng.
K t qu c a h i ngh toc homăđưănh nănh n sâu s c b n ch t quan h gi aămôiătr ng
và phát tri n kinh t và ch ra r ng, ngày nay chúng ta ph i nh măđ n m c tiêu v a làm kinh
t t t v a làm sinh thái t t, hay nói cách khác, ph i luôn gi gìn s lành m nh v môiătr ng
trongă áătr nhăgiaăt ngă hátătri n kinh t xã h i.
Hi p h i Th gi i B o t năthi nănhi nă(I CN,1980)ăđ aăraăChi nă c b o t n th gi i
v i m căti ăc ăb n c a chi nă că àă“B o v đ phát tri n v ng b n”ăđưănh năđ nh r ng tình
hình s d ng các tài nguyên tái t o là không lâu b nă vàăn ă nă anăđi m s d ng lâu b n
các loài và các h sinh thái, t c là s d ng m c th ăh nă h n ngămàăcácă
n th đ ng,
th c v t có th sinh s năđ t duy trì.
Tuy nhiên, m t l căđ y m iăđưă
t hi năvàoăn mă198 ă hiă i h iăđ ng LHQ thành
l ă “H i đ ng th gi i v Môi tr ng và Phát tri n” (WCED ) mà b nă n mă a ,ătrongă m t
báo cáo c a h iăđ ngăcóăt nă àă“T ng lai chung c a chúng ta” đưăđ aăraăm t k t lu n m nh
m đ y s c thuy t ph c v PTBV, trongăđóă i nă t s phát tri n,ă môiătr ng và xã h i v i
các khía c nh kinh t ,ăcoiăđóă àăconăđ ng duy nh tăđúngă năđ n m tăt ngă aiă â ăb n cho
nhân lo i. Tìm ki m s T ăcóăngh aă àă h i ch ra các ki u c a phát tri năc ngănh ăc ng

đ c a nó trong m iăđi u ki nămôiătr ng nh tăđ nh, nh ng m c và m căđ c n thi t c a ho t
đ ng và n i dung qu nă Ủămôiătr ng c n ti n hành trong m i th i k .
ti n t i PTBV c n ph i duy trì và b o v các ngu n tài nguyên m t cách ch t ch .
Các tài nguyên không tái t o c n ph i s d ng ti t ki m và hi u qu theoăcácă h ngăth c và
k thu t phù h p nh t. Các tài nguyên tái t o c n khai thác s d ng h ă Ủ,ă yătr ăn ngă c
s n xu t và s ph c h i t nhiên c a nó. Các ngu năth ă đ c t khai thác tài nguyên, m t
ph n ph iăđ ăt ă i cho các bi n pháp b o v và làm s chămôiătr ng.
Sau h i ngh toc hom,ămôiătr ngăvàă T ăđưătr thành v năđ qu c t . Tuy nhiên,
nh ngăn mă a ăđó,ăvi căđ aămôiătr ng thành m t ph n trong k ho ch phát tri n qu c gia và
trong vi c ra quy tăđ nhăc ngăm iăth ăđ c k t qu r t h n ch .
D a trên các khuy n ngh c a WCED, tháng 6 n m 1992 h i ngh Th
tr ng và Phát tri n l n đ u tiên đ c t ch c t i Rio de Janeiro (Bradin)
c a chính ph 172 n c trên th gi i, trong đó có 108 v đ ng đ u nhà n
nh t trí l y PTBV làm m c tiêu c a toàn nhân lo i đ ti n vào th k 21.
đ c s tho thu n c aă cácă n c v ă v nă i n quan tr ng àă “Tuyên ngôn
5

ng đ nh v Môi
v i s tham gia
c. H i ngh đụ
H i ngh đưă đ t
các nguyên t c,


Tuyên b Rio và Ch ng trình hành đ ng, L ch trình Th k 21, Công
khí h u và đa d ng sinh h c ”.

c khung v bi n đ i

Tuyên b Rio v Môi tr ng và Phát tri n đưă ácăđ nh quy n và trách nhi m c a t t c

các qu căgiaăđ i v i nh ng nguyên t căc ăb n c aămôiătr ng và phát tri n. Thí d nh ăcácă
qu că giaă đ c toàn quy n khai thác các ngu n l i riêng c aă m nh,ă nh ngă hôngă đ c gây
h ngă h i t iă môiă tr ng c aă cácă n c khác; vi c xoá b s nghèoă đóiă vàă gi m s chênh
l ch v m c s ng trên ph m vi toàn th gi i là không th thi ăđ căđ i v i PTBV, s tham
giaăđ yăđ c a ph n là y u t quy tăđ nh nh măăđ tăđ n s PTBV.
L ch trình th k 21 - m t n ph m xanh v conăđ ngăđiăt iăđ t o d ng m t s PTBV
v kinh t , xã h i và môi tr ng cho nhân lo i ti n vào th k 21- đưăch ra r ng,ă
i s c ép
c a dân s thì s tiêu dùng và phát tri n kinh t là nh ng l căđ yăđ u tiên làm bi năđ i môi
tr ng. Nó ch ra nh ngăg ă màăconăng i ph iă àmăđ gi m các ch t th i, các chính sách và
ch ng tr nhăđ đ tăđ c s thành công trong vi c t o ra s cân b ng b n v ng gi a tiêu dùng,
dân s và kh n ngăc ngăc p v t ch t cho cu c s ng c aăconăng i.
L ch trình th k 21ăđ aăraăm t s l a ch n cho nhân lo i trong cu căđ u tranh ch ng
l i s suy thoái c aătàiă ng y nă đ t,ă n c và không khí, trong vi c b o v r ngă vàă đaă ng
sinh h c c aămôiătr ng sinh thái t nhi n.ăNóăc ngăch rõ h th ng tài chính c a các qu c gia,
ngoài vi cătínhăđ măđ yăđ giá tr c a tài nguyên t nhi năđưăđ c s d ng, còn ph i tínhăđ y
đ các chi phí c năđ ăt ă i cho x lý các ô nhi măvàă yăthoáiămôiătr ng và nêu ra nguyên
t că“ng i gây ra ô nhi m c n có trách nhi m gánh vác các chi phí cho x lý ô nhi m”.ăCh p
nh n L ch trình th k 21,ăcácăn c công nghi p phát tri năc ngăđưăghiănh n trách nhi m cao
h năc a h đ i v iăcácăn c nghèo trong vi c làm s chămôiătr ng do h đưăgâyăôănhi m môi
tr ng nhi ăh n.
1.1.2.2 Yêu c u c a phát tri n b n v ng
T cácăđ nhăngh aăvàă háiăni m nêu trên, có th th yărõă àă T ăđòiăh i các tài nguyên
ph iăđ c s d ng m t cách h p lý, hi u qu v i nh ngă h ngăth c khôn khéo, thông minh
đ tài nguyên không b suy thoái và có th s d ng lâu dài.
Hi u qu kinh t

XÃ H I

SINH THÁI

B ov
môi tr

Xã h i
ng

ch p nh n
Kinh t

KINH T

Hình 1-1: Ti p c n khái ni m kinh t , xã h i, sinh thái trong phát tri n b n v ng
PTBV đòi h i trong khi ti n hành các ho t đ ng phát tri n ngoài vi c đ m b o các m c
tiêu kinh t , còn ph i đ m b o các m c tiêu phát tri n xã h i và b o toàn các nhân t sinh
6


thái c a môi tr
môiătr ng.

ng. Nói cách khác, trong phát tri n ph i th c s coi tr ng yêu c u b o v

B o v là s qu n lý sinh quy n m t cách ch t ch đ đ m b o cho s d ng các ngu n
tài nguyên tái t oăđúngăv i kh n ngăc a chúng, mang l i l i ích t iăđa,ă hôngă àmăgi m sút
kh n ngăh i ph c và ti măn ngă n xu t c aătàiăng y nătrongăt ngă ai.ăNóă àăho tăđ ng có ý
ngh aătíchăc c, bao g m c b o qu n, duy trì, s d ng h p lý, h i ph c và nâng cao hi u su t
s d ng các tài nguyên thiên nhiên, nh tă àăđ i v i các ngu n tài nguyên tái t o. Vì th , b o
v là m t nhân t không th thi u trong PTBV.
Phát tri n truy n th ngătr căđâyăch chú ý t i hi u qu kinh t c a khai thác và s d ng

các ngu n tài nguyên thiên nhiên, còn PTBV nh đ nh ngh a c a nó có m c tiêu r ng h n, đòi
h i các ho t đ ng phát tri n ph i xem xét m t cách t ng h p c ba khía c nh kinh t , xã h i
và sinh thái trong quá trình khai thác và s d ng các tài nguyên thiên nhiên cho phát tri n
kinh t xã h i. Nóiăcáchă hác,ăđ PTBV ph i bi t ti p c n các h th ng kinh t , xã h i và sinh
thái trong khai thác và s d ngătàiăng y năđ đemă iăđ ng th i các hi u qu kinh t , s công
b ng xã h i và s toàn v nămôiătr ngănh ăbaăđ nh c a m t tam giác trong hình 1-2.
1.1.2.3 Các đi u ki n c a phát tri n b n v ng
Trong phát tri năđ b oăđ măđ
h iăvàă inhătháiănh ăđưăn ă trên.

c b n v ng c n b oăđ m s b n v ng v kinh t , v xã

(1). S b n v ng v kinh t
S b n v ng v kinh t ph thu c vào m i quan h gi a l i ích và chi phí, hay nói chính
ácăh nă àănóăy ăc u l i ích ph i l năh năhayăcân b ng v iăchiă hí.ă
b n v ng v kinh t
ch y ăđ că yăđ nh b i tính h ăíchăvàăchiă híăđ u vào, chi phí khai thác, ch bi n và nhu
c ăđ i v i s n ph m.
đ m b o b n v ng v kinh t , các d án phát tri n ph iăđemă i l i ích kinh t cho
conăng i. Các v năđ ăt ăchoă hátătri n ph iănhanhăchóngăđ c thu h i và l i ích kinh t c a
s phát tri n ph iă àmă aoăth ăđ c là l n nh t. S b n v ng v kinh t ph i th hi n trong s
t ngătr ng và phát tri n lành m nh c a n n kinh t ,ăđá ă ngăđ c yêu c u nâng caoăđ i s ng
v t ch t c aănhână ân,ătránhăđ c s
yăthoáiăđ nhătr trongăt ngă ai.
(2). S b n v ng v xã h i
S b n v ng v m t xã h i ph n ánh m i quan h gi a phát tri n v i nh ng tiêu chu n
xã h i hi n t i. M t ho t đ ng có tính b n v ng v m t xã h i n u nó phù h p v i nh ng tiêu
chu n xã h i, ho c không kéo chúng đi quá s c ch u d ng c a c ng đ ng. Nh ng tiêu chu n
xã h i d a vào tôn giáo, truy n th ng và phong t c, có th ho c không th h th ngăhoáăđ c
b ng pháp lu t. Chúng ph iăđ c th c hi n b ng các quan h đ o lý, h th ng giá tr , ngôn

ng , giáo d c,ăgiaăđ nhăvàăcácăm i quan h ri ngăt ă hác,ăcácăh th ng giai c p và ngôi th ,
tháiăđ đ i v i công vi c...
B n v ng xã h i th hi n ch t t c các s phát tri n đ u ph i đ c xã h i ch p nh n
và ng h , và ph i ph c v cho m c tiêu phát tri n xã h i và đ m b o s công b ng xã h i.
Giáo d c,ăđàoăt o, y t , phúc l i xã h i ph iăđ c b o v và phát huy.
(3). S b n v ng v sinh thái
S b n v ng v sinh thái th hi n ch các ho t đ ng phát tri n khi th c hi n ph i duy
trì đ c n ng l c c a h sinh thái, đ m b o cho các sinh v t trong h duy trì đ c n ng su t,
7


kh n ng thích nghi, n ng l c tái sinh.ă i ăđóăc ngăcóăngh aă àă h i ti t ki m và s d ng
hi u qu các ngu n tài nguyên, duy trì và phát tri n các h inhăthái,ătínhăđaă ng sinh h c,
b o v ch tă ngă môiătr ng s ng. Các ngu n ph th i t ho tăđ ng s n xu t và sinh ho t
c aăconăng i ph iăđ c qu n lý ch t ch , x lý tái ch k p th i.
1.1.2.4 Th c hi n Phát tri n b n v ng trên th gi i và

Vi t Nam

Sau h i ngh trên, xu t phát t các nguyên t c c a PTBV, nhi ăn c trên th gi iăđưă
xây d ng L ch trình th k 21 cho n c mình. Th gi iăc ngăcóăb c chuy n bi n m i trong
nh n th căvàăhànhăđ ng v b o v môiătr ng và PTBV.
Vi t Nam, nh ngăn mă aăm t s tài nguyên tái t oăđangăb khai thác quá m c trong
đóăcóătàiăng y năr ng.ăTàiăng y năn căc ngăđangăcóăng yăc ăthi u h t nghiêm tr ng trong
t ng vùng và t ng th i gian nh tăđ nh. M t s tài nguyên không tái t oănh ă àăm t s khoáng
s n tr
ngăc ngă hôngăcònănhi u.
S phát tri n kinh t hi nă đangă gâyă c ép r t m nh, làm suy gi m ch tă
ng môi
tr ngăđ t,ăn c, không khí, do nhăh ng c a các ch t th i sinh ho t và công nghi ,ăc ngă

nh ă d ng quá m c phân bón hoá h c, thu c tr sâu trênăcácăđ ng ru ng. Theo xu th phát
tri n kinh t c aăđ tăn c, s c ép c a phát tri n t iămôiătr ngătrongăt ngă aiăv n là r t l n.
Vì th , th c hi n m c tiêu PTBV càng là yêu c u c p thi t c aăđ tăn c.
V năđ b o v môiătr ngăvàă T ă ônăđ căNhàăn c coi là m c tiêu chi nă căđ
phát tri năđ tăn căvàăđưăđ c nêu rõ trong b nă“K ho ch qu c gia v Môi tr ng và Phát
tri n lâu b n 1991-2000”.ă
t đóăđ nănay,ăNhàăn c có nhi u ho tăđ ng tích c căđ th c
hi n k ho ch trên. Thí d nh ăbanăhànhă t B o v Môiătr ng (1993), lu tăTàiăng y năn c
(1998) và nhi ăv năb năh ng d n th c hi n các lu t này.
TrongăCh ngătr nhăhànhăđ ng v b o v môiătr ngăvàă T ,ăNhàăn căđưăđ aăv năđ
k ho ch hoá b o v môiătr ng tr thành m t b ph n c a k ho ch phát tri n kinh t qu c dân,
t ngă n t l ngână áchănhàăn căhàngăn măchiăchoăcácăho tăđ ng b o v môiătr ng.
1.2 ỄNH GIỄ TỄC

NG MỌI TR

NG

1.2.1 Khái ni m, m c đích c a đánh giá tác đ ng môi tr

ng

Khái ni m
ánhăgiáătácăđ ngămôiătr ngă( TM)ă- ti ng Anh là Environmental Impact Assessment
(EIA) là m t khái ni m m iăraăđ i trong m y ch căn măg năđây,ă năđ u tiên M vàoăn mă
1969 do s đòiăh i c aă ânăchúngăđ i v i chính ph tr c tình tr ng gi m sút ch tă ng môi
tr ng s ng c aă conă ng i, h u qu c a vi că t ngă nhanhă cácă ho tă đ ng phát tri nă hiă n c
M đangăb c vào k nguyên công nghi p hoá.
Có nhi ăđ nhăngh aă hácănha ăv đánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng. M iăđ nhăngh aăt yăcóă
nh n m nh nh ng khía c nhă hácănha ănh ngăđ u nêu lên nh ngăđi m chung c aăđánhăgiáătácă

đ ngămôiătr ngă àăđánhăgiá,ă báoăcácătácăđ ngămôiătr ngăvàăđ xu t các bi n pháp gi m
thi ăcácătácăđ ng tiêu c c ch y u c a d án.ă a ăđâyă àăm t s đ nhăngh aăc aă TM.
Theo Lu t B o v Môiătr ngă200 ăth :ă“ ánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng là vi c phân tích,
d báoăcácătácăđ ngăđ nămôiătr ng c a d ánăđ ăt ăc th đ đ aăraăcácăbi n pháp b o v
môiătr ng khi tri n khai d ánăđó”.
Theo GS.Lê Th c Cán, 1994, thì:  TM c a m t ho t đ ng phát tri n kinh t xã h i là
8


xác đ nh, phân tích, d báo nh ng tác đ ng l i và h i, tr c m t và lâu dài c a vi c th c hi n
ho t đ ng đó đ i v i tài nguyên thiên nhiên và ch t l ng môi tr ng s ng c a con ng i.
Trên c s đó đ xu t các bi n pháp phòng tránh, kh c ph c ho c gi m nh các tác đ ng tiêu
c c c a d án đ i v i môi tr ng ”ă.ăăăăăă
Cácăđ nhăngh aătr năđ u nêu lên các n i dung ch y ămàăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng
ph i th c hi n. Tuy nhiên, đâyăc n th yărõă àăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng bao g măđánhă
giá c cácătácăđ ng t iămôiătr ng t nhi năvàămôiătr ng xã h i,ăđánhăgiáăcácăng yăc ă y ra
các s c môiătr ngăc ngănh ă hânătíchăhi u qu kinh t môiătr ng c a d án.
M c đích
Th c hi năđánhăgiáătácăđ ngămôiătr
xã h i nh m các m căđích sau:

ngăđ i v i các ho tăđ ng/d án phát tri n kinh t

(1). Nh mă đ m b o cho d án n ă đ c th c hi n gi m m t cách t iă đaă cácătácă đ ng
x u và b n v ng v m tămôiătr ng: TMănh mă ácăđ nhăvàăđánhăgiáănh ng nhăh ng ti m
n ngăc a d ánăđ nămôiătr ng t nhiên, xã h i và s c kho c aăconăng i.ă i u đóăgiú ăchoă
m i s đ xu t, m i ho tăđ ng trong các d ánăvàăch ngătr nhă hátătri n d ki n,ăngoàiăđ m b o
t t v m t kinh t , k thu t còn ph i không có nh ngătácăđ ng x u có nhăh ngăđángă x y ra
làm suy gi m ch tă ng t iămôiătr ng. Nói cách khác, đ m b o cho các d án khi th c hi năđ u
b n v ng v m tămôiătr ng;

(2). Cung c ănh ngăthôngătinătr giúp cho vi c ra quy tăđ nh v th c hi n d án mang
tính h p lý v iămôiătr ng : ánhăgiáătácăđ ngămôiătr ngăđ c s d ngăđ hânătích,ăđánhă
giá và d báo các nhăh ngămôiătr ngăđángă c a các ho tăđ ng phát tri n kinh t xã h i
d ki n s ti n hành. Vì th , TMă cung c p nh ng thông tin c n thi t tr giúp cho các c p
ưnhăđ oă hiă emă étăđ ra quy tăđ nh có nên ti n hành d án hay không, và n u th c hi n thì
ph i ti năhànhănh ăth nàoăđ h n ch đ n m c th p nh tăcácătácăđ ng x u c a d ánăđ n môi
tr ng mà c ngăđ ngă ânăc ănh ngăng i b nhăh ng có th ch p nh năđ c. Nó giúp cho
vi c xét duy t d ánăđ c nhanh chóng, thu n l iăvàăđúngăh ng.
Nói chung, có th emăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ngănh ă àăm t quá trình khuy n khích,
m t s xem xét có h th ng nhă h ng qua l i gi a các ho tăđ ng phát tri n và nh ng h u
qu c aănóăđ i v iămôiătr ng, nh mă àmăchoăconăng i có th s d ng các tài nguyên thiên
nhiên m t cách t t nh tămàătránhăđ c s xu ng c p c aămôiătr ng.ă ánhăgiáătácăđ ng môi
tr ngă ônă h ng tr ng tâm vào nh ng v nă đ , nh ng mâu thu n ho c nh ng áp l c tài
nguyên thiên nhiên có nhăh ngăđ n tính t n t i c a m t d án. Nó t p trung xem xét nh ng
thayăđ i v ch tă ngămôiătr ng có th n y sinh do vi c th c hi n d án mang l i. T đó,ă
đánhăgiáă emă án có th gây ra nh ngătácăđ ngănàoăđ căcoiă àăđángă t iăconăng i, t i
cu c s ng c a h c ngănh ăt i nh ng phát tri n khác trong các khu v că ngă anhăđ quy t
đ nh có nên th c hi n d án hay không.
1.2.2 Vai trò c a đánh giá tác đ ng môi tr
(1). ánh giá tác đ ng môi tr

ng

ng là công c b o v môi tr

ng và phát tri n b n v ng

Ngàyănay,ă TMăđưătr thành m tă nhăv c c a khoa h cămôiătr ng và là m t ph n không
th thi u khi xây d ng, xét duy t và th măđ nh các d án phát tri n. H u h tăcácăn c trên th gi i
đ u r t coi tr ngă TMăvàăcóă yăđ nh trong lu t pháp qu c gia v vi c th c hi nă TM.ăCóăth

nóiă TMăđưătr thành công c r t quan tr ngăđ th c hi n phát tri n b n v ngăănh ă àă:ă a b t
bu c các d án/ ho tăđ ng phát tri n ph i l ăbáoăcáoă TMăăvàătr nhăchoăc ă ană n lý môi
9


tr ngăNhàăn c có th m quy n th măđ nh và phê duy tăbáoăcáo,ăNhàăn c s ácăđ nhăđ c
nh ng d án nào là t tăvàă hôngăcóătácăđ ng tiêu c căđángă t iămôiătr ng và nh ng d án
nào có nhi ă tácă đ ng tiêu c că đ că coiă àă đángă t iă môiă tr ng.ă Tr nă c ă đóă raă y t
đ nh lo i b không cho th c hi năđ i v i các d án có nhi ătácăđ ng tiêu c c r t khó gi m
thi .ă i v i các d ánăđ c phép th c hi n thì thông qua th c hi năđánhăgiáătácăđ ng môi
tr ng s đ m b o cho d án khi th c hi n s gi m m t cách t i đa các tác đ ng x u và b n
v ng v m t môi tr ng. i ăđóăchoăth yă TMă àăcôngăc quan tr ngăđ b o v môiătr ng
và phát tri n b n v ng.
(2). ánh giá tác đ ng môi tr
phát tri n kinh t xã h i

ng là công c đ quy h ach và qu n lý các ho t đ ng

Ngoài vai trò là công c quan tr ngăđ b o v môiătr ng và phát tri n b n v ng, vi c
th c hi năđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng còn là công c đ quy ho ch và qu n lý các ho tăđ ng
phát tri nănh ă à:ă
V quy ho ch phát tri n
Gi aămôiătr ng và phát tri n luôn có m i quan h r t ch t ch và gi aăchúngăc ngăt n
t i m t mâu thu n,ăđóă àă hátătri n càng nhanh thì càng có nhi ătácăđ ng tiêu c căđ n môi
tr ng và càng có xu th làm suy gi m ch tă ngămôiătr ng s ng. Vi căt ngătr ng kinh t
n u không tính t i yêu c u b o v môiătr ngăc ngănh ăvi c s d ng h p lý tài nguyên thiên
nhi năth ăđ n m t th iăđi mănàoăđóăch tă ngămôiătr ng s b suy gi m nghiêm tr ng và s
c n tr phát tri n,ătácăđ ng x u t i kinh t xã h i c a vùng.
TMă àăm t quá trình phân tích m t cách h th ng,ănóăchoă hé ăđánhăgiáăvàă báo các
tácăđ ng tiêu c c c a m t d án ho c m tăchínhă áchăđ nă môiătr ng,ăđ ng th iăđ aăraăcácă

bi n pháp gi m nh cácătácăđ ng tiêu c c,ăđ aăraăch ngătr nhăgiámă át,ă
nă Ủămôiătr ng.
Vì th ,ă TMă àă "côngă c đ xây d ng các quy ho ch phát tri n kinh t xã h iă theoă đ nh
h ng phát tri n b n v ng ".
V qu n lý các ho t đ ng phát tri n
Ngoàiă ácă đ nh, d báoă cácă tácă đ ng ti m tàng c a d án,ă báoă cáoă TMă cònă đ aă raă
ch ngă tr nh/ă ho chă giámă átă môiă tr ngă đ th c hi n trong quá trình v n hành d án
nh m quan tr c s li u các thông s môiătr ng và theoă õiăgiámă átăcácătácăđ ngămôiătr ng
th c c a d án x yăraănh ăth nàoăđ khi c n thi t có nh ng bi n pháp qu nă Ủăđi u ch nh.
Chính vì v y, ho tăđ ng phát tri năđ c qu n lý ch t ch ngay t hiăđ xu t và trong su t c
quá trình th c hi n d án.
1.2.3 L i ích c a đánh giá tác đ ng môi tr
tr

ng

Ti năhànhă TMăăcácă án phát tri n s mang l i các l i ích v kinh t , xã h i và môi
ngăchoănhàăn căc ngănh ăc ngăđ ngă ânăc ,ănh ă à:
L i ích v kinh t

ánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng s giúp cho ti t ki m v n và các chi phí v n hành c a d
án. Chi phí c a d án s t ngă năn u ngay t đ u không quan tâm t i v năđ môiătr ngăđ
r iă a ă đóă h i có nh ngă thayă đ iă đ s a l iă hiă côngătr nhă đưă đ c xây d ngă ongă nh ngă
ch aăh p lý v môiătr ng. N ă hôngăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng, chi phí c a d ánăc ngă
có th c ngăt ngăth mă oă h i th c hi n nh ng bi n pháp t nă émăđ kh c ph c các thi t h i
v m tămôiătr ngă hiăchúngăđưă y ra trong th c t v ăch aăcóăbi nă há ăng năch n.
L i ích v xã h i
10

h
b
b
c

ánhăgiáătácăđ ngămôiătr ngă emă étăđ yăđ cácătácăđ ng c a d án t iămôiătr ng xã
i nên s gi m đ n th p nh t tác đ ng x u c a d án t i xã h i. K t qu đánhăgiáăđ c công
r ng rãi và l y ý ki n c a c ngăđ ngă ânăc ănh ngăng iăh ng l iăc ngănh ănh ngăng i
nhăh ng làm thi t h i. Vì th , nh th c hi nă TMămàă ánăđá ă ngăđ c t iăđaăy ăc u
a xã h i và d đ c s ch p nh n và ng h r ng rãi c a công chúng.
L i ích v môi tr

ng

- ánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng s tr giúp cho các nhà k thu t l a ch n đ
án h p lý và b n v ng v m t môi tr ng.

c ph

ng

- ánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng s giúp cho các d án tuân th t t các tiêu chu n môi
tr ng qu c gia, không gây phá v và làm t n h i t iă môiătr ng. M tă hác,ănóăđ y nhanh
quá trình xét duy t d án, làm gi m th iăgianăvàăchiă híăđ d ánăđ c ch p thu n.
1.3

Ễ TRỊNH PHỄT TRI N C

TM

1.3.1 Trên th gi i
S raăđ i c aă TMăăđưăgó
đó.ăM c dù m iăraăđ iă hôngă â
các qu c gia phát tri năvàăđangă
là m t bi n pháp h u hi ăđ b
tiêu c a phát tri n b n v ng.

ă h n ki m soát và t ngăb căng năch n tình tr ng suy thoái
,ănh ngă TMăđưăđ c s quan tâmăvàăđ ng tình c a h u h t
hátătri n trên toàn th gi iăđ phát tri n kinh t xã h i,ăcoiăđóă
o v môiătr ng trong quá trình phát tri n kinh t theo m c

Trên th gi iăđ n nh ng th p k 60, 70 m t s n c công nghi ăđưăb tăđ u quan tâm
đ n vi c b o v môiătr ng.ăN mă19 0,ă M đưăbanăhànhă t và chính sách qu c gia v môi
tr ng,ătrongăđóă yăđ nh t t c các ki n ngh quan tr ng c p Liên bang v lu t pháp, các
ho tăđ ng kinh t k thu tă úcăđ aăraă étă y tăđ đ căNhàă n c ch p nh năđ u ph i kèm
theo m t báo cáo chi ti t v tácăđ ngăđ nămôiătr ng c a ho tăđ ngăđ c ki n ngh .
k

T i Châu A h u h tăcácăn
0ănh ă à:

c trong khu v căđưă

anătâmăđ nămôiătr

ng t nh ng th p

- Philipin : T 1977-1978 T ng th ngă hi i inăđưăbanăhànhăcácăNgh đ nhătrongăđóăy ă
c u th c hi nă TMăvàăăh th ngăthôngăbáoătácăđ ngămôiătr ng cho các d án phát tri n.

- Malaysia: T 1979 chính ph đưă bană hànhă
t B o v môiătr ng và t n mă1981ă
v năđ đánhăgiáătácăđ ngămôiătr ngăđưăđ c th c hi năđ i v i các d ánăn ngă ng, th y l i,
công nghi p, giao thông, khai hoang.
- Thái Lan : N iă ngăvàăcácăb c th c hi nă TMăchoăcácă án phát tri năđ
l p t 19 8,ăđ năn mă1981ăth ăcông b danh m c d án ph i ti năhànhăă TM.

c thi t

- Trung Qu c: Lu t B o v môiătr ngăđưăđ c ban hành t 19 9,ătrongăđóăđi u 6 và 7
đ aăraăcácăc ă cho các yêu c ăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng cho các d án phát tri n.
1.3.2

Vi t Nam

Vi t Nam: ánhăgiáătác đ ngămôiătr ngăđ c gi i thi u l năđ ăti năvàoăn mă198 ă
oă ch ngă tr nhă Tàiă ng y nă vàă Môiă tr ng gi i thi u qua tài li u "Gi i thi u các ph ng
pháp đánh giá tác đ ng môi tr ng" c aăch ngătr nh.
N mă199 ă i t Nam ban hành lu t B o v môiătr ngăđ u ti n,ătrongăđóăcóă yăđ nh t t
c các ho tăđ ng phát tri n kinh t xã h iăđ u ph i th c hi năđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng, thì
TMăđưăb tăđ ăđ c th c hi n trong th c t .
11


K t đóă đ nă nay,ă Nhàă n că đưă bană hànhă r t nhi ă v nă b n pháp lu tă
i d ng các
Ngh đ nh c a Chính Ph , các quy tăđ nh,ăthôngăt ăc a B Tàiăng y năvàăMôiătr ng, trong
đóă yăđ nh c th vi c th c hi năvàăh ng d năcácăđ năv , t ch c, cá nhân th c hi nă TMă
trong th c t . Nh đóă TMă choă đ nă nayă đưă ă tr thành môt công vi c ph bi n, n m trong
khung pháp lu t c aăNhàăn c mà t t c các d ánăđ u th c hi n.

Hi n nay, Vi tăNamăđưăcóăm tăđ iăng ăt ngăđ iăđôngăđ o nh ngăng iă àmăđánhăgiáă
tácăđ ngă môiătr ng,ătrongăđóăcóănhi ăch y năgiaăđ căđàoăt oătrongăvàăngoàiăn c,ăb c
đ ăđưăt p h p đ c nh ng kinh nghi m ng d ng qua nh ngăcôngătr nhăđưăđánhăgiáătrongă
th c t .ă i căth căhi nă TMăc ngăcònănh ngăv năđèăt năt iăc năti ăt căgi iă y t,ăt yănhi nă
cóăth ănóiă a ăh năm tăth ă y,ăchoăđ nănayăh ăth ngăv năb nă há ă ăchoăth căhi nă TMăđưă
t ngăđ iăđ yăđ ăvàăti ăc năđ căy ăc ăc aăth căt .ă i căth căhi nă TMăđưăđ năđiăvàoăn ă
n ă ưăcóăđóngăgó ăr tăđángă ăchoăth cnhieen ă hátătri năb năv ngăc aăđ tăn c.
1.4 C

S

PHỄP ụ C

TM

Trong nh ngăn mă v aă aăNhàă n cătaăđưăr t c g ng xây d ng m t khung pháp lý
cho vi c cho vi c t ch c và qu n lý vi c th c hi nă TMătrongăth căt .ăChoăđ n nay khung
há ă Ủăđưăt ngăđ iăđ yăđ và phù h p v i th c t . Trong m c này gi i thi u nh ngăđi m
chính v c ă pháp lý và t ch c th c hi nă TMă Vi tăNamăđ sinh viên ti p c n và n m
đ c yêu c u th c t c aăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ngă àmăc ă cho quá trình công tác sau
này.
V cácăc ă ă há ă Ủăc aă TMăcóăr t nhi u tài li u tham kh o sinh viên có th tr c
ti p l y trên m ng internet nên t i l p giáo viên ch gi i thi u nh ngăđi m chính, còn l i sinh
viên ph i t tìm hi ăvàăđ c nhàăđ ti p c n ki n th c và n m v ngăcácă yăđ nh c a lu tă
há ,ăti năhànhăth o lu nănhómăđ ăhi ă âu v các v năđ này.
1.4.1 Gi i thi

ch ng v c

há

Ủ c a TM

C ă pháp lý c a vi c th c hi nă TMăth hi nătrongăcácăv năb n phát lu t c a Nhà
n că đưă bană hànhă nh ă
t B o v môiă tr ngă vàă cácă v nă b nă h ng d n hi nă TMă nh ă
Ngh đ nh, Quy t đ nh,ă Thôngă t ă c a Chính ph , B Tàiă ng y nă &ă Môiă tr ng và các B
ngành khác có liên quan.
1) Lu t B o v môi tr

ng

Vi t Nam, Lu t B o v môiătr ngă( MT)ăđ căNhàăn c ban hành l năđ u tiên
n mă199 ă àă yăđ nh pháp lu t cao nh t c aănhàăn c v môiătr ng. Lu tăcóă ăch ng,ă ă
đi u.
a ă1 ăn măth c hi n,ăn mă200 ă
t B o v môiătr ngăđưăđ c b sung và s aăđ i
và ban hành (Lu t s 52/2005/QH11, công b ngày 12/12/2005). Lu t B o v môiătr ng Vi t
Namăn mă200 ăg mă1 ăch ng,ă1 ăđi u. Hi n t i, t t c các n i dung v b o v môiătr ng
c a Vi t Nam th c hi n theo lu t này.
Trong luât B o v môiătr ng 2005 có dành h năch ngă ăv iăti ăđ “ă ánhăgiáămôiă
tr ng chi nă c,ăđángăgiáătácăđ ngămôiătr ng, cam k t b o v môiătr ng”ă yăđ nh c th
v th c hi nă TMă Vi t Nam.
Riêng v đánhăgiáătácăđ ngămôiătr
h iăcóă yăđ nh c th trongăcácăđi u:
ậ

i ă18:ă

iăt

ng cho các ho tăđ ng/d án phát tri n kinh t xã

ng ph i l ăbáoăcáoă TM.
12


ậ

i 19ă:ăQ yăđ nh v l ăbáoăcáoă TM.

ậ

i u 20 : N i dung báo cáoă TM.

ậ

i u 21: Th măđ nhăbáoăcáoă TM.

ậ

i u 22: Phê duy t báo cáo DTM.

ậ

i u 23: Trách nhi m th c hi n và ki m tra vi c th c hi n các n i dung trong báo cáo
TM.ă

Lu tă MTă200 ăc ngăcóări ngăm c 3 v iăcácăđi ă2 ,ă2 ,ă2 ,ă2 ă yăđ nh v th c hi n
“ă p Cam k t b o v môiătr ng”ăđ i v i các d án không ph i ti n hành l p và trình th m

đ nhăbáoăcáoă TM.
đ

Lu t B o v môiătr ng 2005 truy c p trên Website c a B Tàiăng y nămôiătr ng theo
ng link />2) Các Ngh đ nh, Thông t c a Nhà n

c iên q an đ n TM

c th hóa vi c th c hi nă TMă Vi t Nam, Chính ph đưă bană hànhă nhi u Ngh
đ nh, Quy tăđ nh, Thôngăt ă yăđ nh c th vàăh ng d n vi c th c hi nă TM.ăT i t i th i
đi m hi n t i, nh ngăng i th c hi nă TMă h i th c hi n theo m t s v năb n pháp lu t sau:
- Ngh đ nh s 80/200 /N -CP v vi că yăđ nh chi ti tăvàăh
đi u Lu t B o v môiătr ng,ătheoăđ ng link sau:

ng d n thi hành m t s

/>- Ngh đ nh s 21/2008/N -CP v V s aăđ i, b sung m t s đi u c a Ngh đ nh s
80/200 /N -C ăngàyă09ăthángă8ăn mă200 ăc a Chính ph v vi că yăđ nh chi ti tăvàăh ng
d n thi hành m t s đi u c a Lu t B o v môiătr ngă,ătheoăđ ng link sau:
/>- Thôngă t ă 0 /2008/TT- TNMTă thôngă t ă h ng d n v đánhă giáă môiă tr
c,ăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng và cam k t b o v môiătr ng.

ng chi n

Cácăv năb n pháp lu t trên và m t s v năb n khác n a sinh viên truy c p trong Website
c a B Tàiăng y năvàăMôiătr ngătheoăđ ng link vào ph n tra c u nă
b n pháp lu t.
hi ărõăc ă pháp lý c a vi c th c hi nă TMă Vi t nam sinh viên ph i
đ c và tham kh o k cácă yăđ nh c a lu t BVMT 2005 và các ngh đ nh,ăthôngăt ăn ătr nă
đ n m v ng nh ngă yăđ nh c aă nhàă n că i nă anăđ n th c hi nă TMă Vi tăNam,ăđ c

bi t là chú tr ng tìm hi u v :
ậ

Quy trình th c hi nă TMă Vi t Nam ( trong Lu t BVMT, Ngh đ nh s 80/200 /N C )ătrongăcácăb c: (i) l ăbáoăcáoă TM;ă(ii)ăth măđ nh và phê duy tăbáoăcáoă TM;ă
(ii) theo dõi ki m tra vi c th c hi n các cam k tă a ă hiăbáoăcáoă TMăđ c phê duy t.

ậ

Q yăđ nh v phân c p các d án ph i l ăbáoăcáoă TMă(trongăNgh đ nhă21/2008/N C ă vàăthôngăt ă 0 /2008/TT-BYNMT _ xem ph l c danh m c d án ph i l p báo
cáoă TMăc aăthôngăt ă0 ).

ậ

Q yăđ nh v l ăbáoăcáoă TMă(Ngh đ nhă21/2008/N -C ,ăvàăthôngăt ă0 /2008/TTBYNMT _ ph l c).

a ăđâyăgi i thi u ng n g n m t s
v năb n trên.

yăđ nhă àmăc ă

13

cho sinh viên tham kh o các


1.4.2 Quá trình th c hi n TM
ậ

Quá trình th c hi nă TMă h iătheoăcácăb

ậ

Chu n b

ậ

ánhăgiáămôiătr

c

ngăbanăđ ă(ăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr

ngă ăbô)

ậ

Sàng l c xem d án có c n th căhi năă TMăchiăti t hay không

ậ

Th c hi nă TMăchiăti tăđ i v i các d án ph i th c hi nă TMăchiăti t

ậ

Th măđ nhăbáoăcáoă TMăchiăti t

ậ

Ra quy tăđ nh Phê duy tăbáoăcáoă TMăc aăc ă

ậ

Th c hi năcácăch ngătr nhă
qu nă Ủămôiătr ng t iăđ aă h

ană

nă Ủămôiătr

ng có th m quy n

n lý và giámă átămôiătr ng có s theo dõi c aăc ă
ngăăn iă ánăđ c th c hi n

ană

Trongă áătr nhăth căhi nă TMăcònăcóăy ăc ă ng ghép s tham gia c a c ngăđ ng.
Sinh viên c n tham kh o trong Ngh đ nhă21/2008/N -C ăđ th y rõ cácă yăđ nh c th c a
Nhàăn c v quá trình th c hi n trên n c ta.
1.4.3 Ch tr nh

án và tr nh t th c hi n TM

Ch ătr nhă ăánăvàătr nhăt ăth căhi nă TMăđ că yăđ nhăth ănàoătrongăcácăv năb nă
há ă tăc aă i tănam ă óă àăn iă ngă ăgi iăthi ătrongăm cănày.
1) Chu trình d án
Nói chung, b t k m t d ánănàoăc ngăđ u th c hi n theo m t trình t t quy ho ch,ăđ n
nghiên c u ti n kh thi, nghiên c u kh thi, thi t k k thu t, thi công xây d ng và cu i cùng
là qu n lý v n hành d án,ăcácăgiaiăđo năđóăt o nên chu trình d án.
a) Giai đo n quy ho ch: Ph n l n các d ánăđ căđ xu t trong quá trình l p các quy

ho ch phát tri n c aăcácă nhăv c s d ng tài nguyên. Thí d trongă nhăv cătàiăng y năn c
là quy ho ch v tài ng y năn c (còn g i là quy ho ch thu l i)ăđ ácăđ nhă h ngăánă haiă
thác s d ng h p lý ngu năn că ăv c ho c khu v că(nh ăt nh),ăc ngănh ăđ xu t các công
trình ch y u c n xây d ngăđ nhàăn c xem xét.
Các công trình khai thác s d ng ngu năn căđ căđ xu tătrongăgiaiăđo n quy ho ch
m i ch là nh ngăđ xu tăbanăđ u nh măh nhăthànhăb căđ u khái ni m v d ánă(nh ăh nhă
th c công trình, v trí xây d ng,ă yă môă đ ngh ...)ă màă ch aă điă â ă vàă tínhă toánă v m t k
thu t c a công trình.
b) Giai đo n l p báo cáo đ u t :ăgiaiăđo n này còn g i là nghiên c u ti n kh thi là giai
đo n ti ă a ăgiaiăđo n quy ho chă hiăcôngătr nhăđ xu t trong quy ho chăđ c ch p thu n và
cho nghiên c ă â ăh n.ă áoăcáoăđ ăt ăc n ph i tính toán các ch tiêu kinh t k thu t cho
cácă h ngăánăđ xu tăvàă h ngăánăch n m că ăb nh m cung c ăcácăc ă đ ch d án
emă étăcóăn năđ ăt ă án hay không.
c) Giai đo n l p d án đ u t :ăgiaiăđo n này còn g i là nghiên c u kh thi,ă àăgiaiăđo n
ti p theo sau khi báo cáo nghiên c u ti n kh thiăđ c ch p nh n. D ánăđ ăt ăđiă â ă vàoă
tính toán chi ti t t t c cácăcácă h ngăánăvàăđ aăraă h ngăánăch n. T đó,ă ácăđ nhăđ c
các ch tiêu kinh t k thu t c a d án,ăđánhăgiáăhi u qu c a d ánăvàăđ aăraă ho ch th c
hi n d án. D ánăđ ăt ă àăc ă quan tr ngăđ c p có th m quy n ra quy tăđ nh cu i cùng v
th c hi n d án, t đóăcóă ho ch chu n b ngu n v n cho th c hi n d án.
14


d) Thi t k k thu t: tính toán các thông s k thu t và l p h
ăthi t k cho các công
trình c a d án, xây d ng b n v thi công và k ho ch thi công công trình.
đ

e) Thi công: xây d ng các h ng m c công trình theo h
c duy t.

ăthi t k và b n v thiăcôngăđưă

f) Qu n lý v n hành: qu n lý v n hành các công trình c a d ánăđ th ăđ c hi u qu
kinh t cho xã h iănh ăm c tiêu d ánăđ ra.ăGiaiăđo nănàyă éoă àiăđ n khi h t th i gian làm
vi c c a công trình.
2) Tr nh t th c hi n TM
Trình t th c hi n TM trên th gi i
ánhă giáă tácă đ ngă môiă tr ng ph i ti n hành trong t t c cácă giaiă đo n th c hi n c a
chu trình d án v i yêu c u, m căđ và n i dung khác nhau tu thu c vào m iăgiaiăđo n th c
hi n. Trình t th c hi năđánhăgiáătácăđ ngă môiătr ng c a d án trong chu trình d án ph
bi n hi n nay nhi ăn c trên th gi iănh ăh nhă1-2ănh ă a :

TM chi ti t
L PD

TMă ăb

L

ă Á ăCÁ ă

ÁNă

Các v n đ MT
trong thi t k

ăT

THI T K K THU T

ăT

Các v n đ MT
trong thi công
Sàng l c MT
ho c
GMTC

QUY HO CH

THI CÔNG XÂY D NG

Các v n đ MT
trong v n hành

QU N LÝ V N HÀNH

Hình 1-2: Chu trình d án và trình t th c hi n TM
a) Giai đo n quy ho ch : sàng l c ( hay l

c duy t) môi tr

ng

Trongăgiaiăđo n quy ho ch, tùy thu c vào quy mô c a quy ho ch mà có th ph i th c
hi năđánhăgiáăv m tămôiătr ngăchoăcácă h ngăánă yăho chăđ l a ch nă h ngăánăt iă .ă
N u quy ho ch có quy mô l n c p qu c gia ho c liên vùng, liên t nh ho c quy ho ch phát
tri n kinh t ậ xã h iă mangă Ủă ngh aăchi nă c (M c 1 Lu tă MTă200 )ăth ăgiaiăđo n này
ph i th c hi nă đánhă giáă môiă tr ng chi nă că ( GMTC ).ă N u quy mô quy ho ch không
thu că đ iă t ng ph i th c hi nă GMTC ă th ă h i ti n hành sàng l că môiă tr ng (sàng l c

MT) hay còn g iă àă c duy tămôiătr ngăđ xem xét m tăcáchă ă c xem kh n ngăgâyătácă
đ ngăđ nămôiătr ng c a các ho tăđ ng (ho c d án c th )ăđ căđ xu tătrongăcácă h ngăánă
quy ho ch,ăđ c bi tă àăđ i v iă h ngăánă yăho chăđ c ch n.
Thí d nh ătrongă

yăho ch thu l i c a m tă
15

ăv c sông có th đ xu t s c n thi t


xây d ng m t công trình cung c ăn căt i cho m t khu v c nông nghi p quan tr ng còn
đangă r t thi ă n c,ă nh ngă ch aă ácă đ nh rõ nên dùng h ch aă hayă đ p dâng ho c quy mô
côngătr nhăt i cho bao nhiêu ha là h p lý nh t.
Q aă emă étăcácă h ngăánă hácănha ăc a quy ho ch, k t h p v i k t qu c a sàng l c
môiătr ngăchoăcácă h ngăánăv công trình, có th đánhăgiáăđ că h ngăánănàoăgâyăítătácă
đ ng tiêu c căđ nămôiătr ngăđ đ aăraăỦă i n l a ch n.ăNh ăv y sàng l cămôiătr ng có th
giú ăchoăh nhăthànhărõăh năv d ánăđ xu t trong quá trình quy ho ch.
Trong Sàng l că môiă tr ng, c n ph iă hână tíchă đ nh n bi t các tác đ ng môi tr ng
c a d ánăđ xu tăvàă a ăđóăti n hành sàng l c đ th y đ c các v n đ môi tr ng ch y u
cóă i nă anăđ n d án,ăđ c bi t là quy mô d án, v trí xây d ng công trình.
Qua Sàng l că môiă tr ng,ă ng i làm quy ho ch có th lo i ra các v n đ môi tr ng
không quan tr ng và ch ra các ho t đ ng nào c a d án có kh n ng gây ra nh ng tác đ ng
đáng k và nh ng v n đ môi tr ng ti m tàng nào ch a n trong vùng d án c n ph i quan
tâm khi ti n hành d án. T đó,ă hánăđoánă nh ngătácăđ ngăđ nă môiătr ng c a d ánăđangă
nghiên c u nh măđ xu t ý ki năđ đi u ch nh d ánătheoăh ng t tăh n.
b) Giai đo n l p báo cáo đ u t
n c ta giai đo n l p báo cáo đ u t tr
kh thiă(NCT T).ăTrongăgiaiăđo n này nhi ă n
đ ng môi tr ng s b .

c đây còn g i là giai đo n nghiên c u ti n
c trên th gi iă yăđ nh ph i đánh giá tác

TMă ăb có yêu c ăcaoăh nă àngă cămôiătr ng,ătrongăđóăy ăc ă àăđánhăgiáăm t
cách khái átă cácă tácă đ ngă môiă tr ng c a d án và ch raă đ că trongă cácă tácă đ ng môi
tr ngăth ătácăđ ng tiêu c cănàoă àăđángă nh t.ăC ngănh ă àngă cămôiătr ng,ă TMă ăb
c ngăc n tr giúp cho vi căh nhăthànhărõăh nă háiăni m v d án n u trong quy ho ch d án
tr căđâyăv n còn nh ng v năđ ch aă t lu n rõ ràng. Thí d nh ăv năđ ch n v trí tuy n
công trình nào trong m t s v trí tuy n có th đ c trong d án xây d ng h ch aă n c.
h ngăánăch n ph iă àă h ngăánăv aăđ m b o các yêu c u v kinh t , k thu t, l i ph iăđ m
b o sao cho các t n h iă đ i v iă môiă tr ng là ít nh t. K t qu c aă đánhă giáă tácă đ ng môi
tr ngă ăb c ngăc n ch ra có ti p t c ti năhànhăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng chi ti t giai
đo n ti p sau hay không.
c) Giai đo n l p d án đ u t
Giai đoan l p d án đ u t tr c đây còn g i là giai đo n nghiên c u kh thi (NCKT)
c a d án. L p d ánăđ ăt ă àăgiaiăđo n quan tr ngăcóăỦăngh aă y tăđ nh d ánăcóăđ c th c
hi n hay không. H u h tăcácăn c trên th gi iăđ ă yăđ nhăđ i v i các d án l n, ph c t p
ho c d án có liên quan t i các vùng nh y c m v môiătr ngăđ u ph i th c hi n l p báo cáo
đánh giá tác đ ng môi tr ng chi ti t vàătr nhăchoăc ă ană
nă Ủănhàăn c v môiătr ng
có th m quy n th măđ nh và phê duy t.
TMăchiăti t có yêu c u đánhăgiáăcaoăh nă oăv iă TMă ăb , th hi n :
- Ph iăđánhăgiáă m t cách chi ti tăcácătácăđ ngă môiătr ng, t ătr ngăvàoăcácătácăđ ng
tiêu c căđ căcoiă àăđángă đưă ácăđ nhăđ cătrongă TMă ăb .
- Ngoàiăđánhăgiáăđ nh tính còn ph iăđ nhă ng và d báo cácătácăđ ngămôiătr ng ch
y u c a d án.
- Ph iăđ xu t và thi t k bi n pháp gi m thi ăcácătácăđ ng tiêu c c ch y u c a d án.
- Ph iăđ xu tăch ngătr nhăgiámă átămôiătr ng d ánătrongăgiaiăđo năv năhànhă ăán.

16


d) Giai đo n thi t k
Trong thi t k k thu t c n xem xét và gi i quy t các v năđ môiătr
thi t k ,ănh ă à:

ngă i nă

anăđ n

- Ch n các thông s thi t k các công trình ch y u c a d án sao cho th t h p lý và h n
ch t i m c th p nh t nhăh ng x u t iămôiătr ng khi d ánăb c vào v n hành;
- Tính toán thi t k các công trình gi m thi ăcácătácăđ ng tiêu c c c a d án mà trong
giaiăđo năđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng chi ti tăđưăđ xu t;
- Xem xét ch nă h ngăánăthiăcôngăvàă p k ho ch thi công sao cho vi c thi công th c
hi n d ánăđ c thu n l i và ít nhăh ng x u t iămôiătr ng khu v c thi công xây d ng công
tr nhă(ăđ ng thi công, bãi khai thác v t li u, lán tr i công nhân....)
e) Giai đo n thi công xây d ng
Trongăgiaiăđo n này c n xem xét và gi i quy t các v năđ môiătr
d ng các công trình, bao g m m t s v năđ sau:

ng trong thi công xây

- T ch c thi công h ă Ủă đ h n ch th p nh t nhă h ng x u c a thi công t i môi
tr ng khu v c (xói l đ t xu ng sông, b i, khói, ti ng n...) và giám sát ch t ch ô nhi m
môiătr ng trong thi công;
- T ch c khu lán tr i công nhân h p lý và gi i quy t t t các v năđ nă ,ăn c sinh ho t,
n c th i, rác th i,ăch mă ócăyăt , s c kho , gi gìn v inhămôiătr ngă hôngăđ d ch b nh
phát sinh và lây lan;

- Th c hi n các bi n pháp gi m thi u tác đ ng tiêu c c c a d án trong thi công và các
bi n pháp gi m thi u c n thi t khác. Thí d qu n lý ki m soát ô nhi m MT trong thi công,
th c hi n thu d n lòng h ,ă iă ânătáiăđ nhăc ,ă âyă ng các công trình kè b o v b
h
,ă
c ng x cát.
f) Giai đo n v n hành d án
Giai đo n này t p trung gi i quy t các v năđ môiătr
án,ănh ă à:ă

ng trong quá trình v n hành d

- L p quy trình v n hành h p lý (ho c t iă )ăđ nâng cao hi u qu v n hành khai thác
các công trình c a d án,ă đ ng th i h n ch các thi t h i v môiă tr ng do vi c v n hành
không t t gây nên;
- Th c hi năch ngătr nhăgiámă átămôiătr ng khu v c d án trong su t c giaiăđo n v n
hànhăcôngătr nhăđưăđ xu tătrongăđánhăgiáămôiătr ng chi ti t;
Nói chung, v i các d án l n có nhăh ng nhi ăđ n môiătr ngăth ăđ u ph i th c hi n
l nă tăcácăb cănh ă àngă cămôiătr ngă,ă TMă ăb vàă TMăchiăti t.ăCònăđ i v i m t s
d án nh , không quan tr ngăth ăcácăn căđ ă yăđ nh có th ho c không ph iăđánhăgiá,ăho c
ch ti n hành sàng l c ho căđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ngă ăb àăđ .
Mu nă ácăđ nh m t d án c n th c hi năđ năb cănàoă àăđ c n d aăvàoă
th trongăcácăv năb năh ng d n v phân c p th c hi nă TMăc a m iăn c.

yăđ nh c

hi u rõ quá trình th c hi nă TMăcóăth tham kh o thêm các thông tin b sung trong
hình 1- ă àă áătr nhă TMătrongăcácă áătr nhănghi năc u c a d án, hình 1-4 là bi u th các
m i quan h gi aă áătr nhă TMăv i quy ho ch và th c hi n d án.
á tr nh TM

Các N/C song song

17


xu t d án
c duy t môi tr ng (Phân lo i
d ánătheoăđ nh yămôiătr ng.
Không yêu c u th c
hi nă TM
S tham gia c a c ng
đ ng
Tham gia c a c ng
đ ng, h i khoa h c
và nh ngăng i ra
quy tăđ nh

Thông báo và l y ý
ki năt ăv n r ng rãi

Yêu c u th c
hi năă TM

ácăđ nh ph m vi d ánă.ăă ácăđ nh
các v năđ môiătr ng, th c hi n
nh ng xem xét ch y ăđ i v i d án
đ xu t (N iă ngăchoăđánhăgiáămôiă
tr ng chi ti t)
D đoánăvàăgi m nh tácăđ ng, Xác

đ nhăcácătácăđ ng,ă xu t các thay
đ i thi t k và các bi n pháp gi m
nh tácăđ ng.

Nghiên c u
Ti n kh thi

Nghiên c u Kh
thi

Vi tăbáoăcáoăđánhăgiáătácăđ ng Môi
tr ng chi ti t
Cácăc ă anăcóăth m
quy n th măđ nh báo
cácă TMăchiăti t

Thi t k chi ti t
và công vi c
chu n b
Hoàn ch nhăbáoăcáoăđánhăgiáămôiă
tr ng chí ti t
Th c hi n d án
Th c hi năch ngătr nhă n lý môi
tr ng bao g m giám sát quan tr căđ
b sung cho các nghiên c ă TMă a ă
này.
Qu n lý, V n
hành d án
Ki mătra,ăđánhăgiáă
TM

áătr nhă

Hình 1-3: S đ kh i bi u th quá trình TM và các nghiên c u c a d án

18


xu t d án

TM

b (IEE)

Nghiên c u ti n kh thi

TM chi ti t (EIA)


nhă
ng nhă h ng
và các s aăđ i có th



Các ch ti ăđ c bi t



Các h



Các ràng bu c môi
tr ngăđ c ki n ngh

ngăánă

Nghiên c u kh thi

án

Các nhà làm quy tăđ nh
xem xét l i t ng th và
l a ch nă h ngăánăđ
th c hi n d án

Thi t k cu i cùng và xây
d ng d án

Giámă átămôiătr

ng

V n hành d án

Các bi n pháp hi u ch nh,
m r ng, v.v...

Hình 1-4: M i quan h gi a quá trình TM v i quy ho ch và

th c hi n d án (theo Escap)

19


Trình t th c hi n TM

Vi t Nam

Quy trình th c hi nă TMănh ătr nă àă yătr nhăch ngăc a các n c trên th gi iăđangă
th c hi n,ătrongăđóăvi c th c hi nă TMăă hùăh p v i t ngăgiaiăđo n th c hi n c a d án.
T i Vi t Nam trình t th c hi nă TMăđ că yăđ nh trong lu t B o v MTăn mă200 ă
và các ngh đ nh c a Chính ph . Nhìn chung, quy trình th c hi nătr căđâyă Vi t Nam có
m t s sai khác so v i quy trình chung c a th gi i,ănh ngăchoăđ nănayăđưăđ căđi u ch nh
cho h ă Ủ.ă a ă đâyă àă tómă c quy trình th c hi nă TMă Vi t Nam quá các th i k đ
tham kh o.
a) Giai đo n 1993 đ n 2005
Trong th i gian t sau khi có lu t B o v môiătr ngă(n mă199 )ăchoăđ nătr c khi có
t B o v môiătr ng m i có s aăđ iă(n mă200 ),ăth ăvi c th c hi nă TMă Vi tăNamăđ c
yăđ nh ch măh năm tăb c so v i th gi i, c th là:
- Giaiăđo n l ă báoăcáoăđ ăt ă(NCT T): ch sàng l c d ánăđ xem d án lo i nào
ph i th c hi nă TM.ă àngă c d án d aă theoă yă đ nh c aă Nhàă n că trongă thôngă t ă
490/1998/TT-BKHCNMT;
- Giaiăđo n l p d ánăđ ăt ă(NC T):ăă
- Giaiăđo n Thi t k k thu t:ă
phê duy t;

yăđ nhăth c hi nă TMă ăb ;

yăđinh l ăbáoăcáoă TMăchiăti t và trình th măđ nh,

Nh nă ét: Vi c th c hi n l ăbáoăcáoă TMă n cătaătrongăgiaiăđo nănàyăđưăch măh nă
cácăn c trên th gi i m tăb c.ă i ăđóăđưăgâyăn năm t s hóă h năvàăb t c p, nhăh ng
đ n k t qu c a vi c th c hi nă TM,ăănh ă à:
- Ph n l n các d ánăđưăthi t k xong thì m iă ongăbáoăcáoă TMăđ trình th măđ nh.
Không ít d ánăđưăthiăcôngăm t s n măm i l ă ongăbáoăcáoă TMăvàătr nhăth măđ nh. Vì th ,
n u trong th mă đ nh có yêu c u d án ph i có m t s thay đ i ho c b sung bi n pháp gi m
thi u, b sung thi t k cho phù h p v iămôiătr ng thì m t só ph n trong thi t k ph i làm l i
gây ch m tr th i gian và t nă émă inhă hí.ă i u này khi n cho vi c l ăbáoăcáoă TMăchiăti t
và th măđ nh báo cáo nhi u khi tr thành hình th căv ăcôngătr nhăđưăthi t k xong r i r t khó
thayăđ i;
- Doă hôngă cóă áoă cáoă TMă t i th iă đi mă Nhàă n c phê duy t báo cáo NCKT và
chu n b ngu n v n cho d án thì ph n l n các d ánă đ u không d trùă đ c kinh phí cho
th c hi năbáoăcáoă TMăchi ti tăc ngănh ă inhă híăchoăcácăbi n pháp gi m thi u. Vì th các
kinh phí này ph i xin b sung sau này r tă hóă h nă vàă ch m ch ,ă th ng ph iă m n trong
kinh phí c a thi t k k thu t.ă hóă h nănhi u cho th c hi nă TM.
a) Giai đo n t 2006 đ n nay
kh c ph c s b t c p trên, Lu t B o v Môiătr ngă200 ăđưăcóă đi u ch nhăđ vi c
th c hi nă TMătrongăch ătr nhă án n cătaăc ngăg n phù h p v i trình t th c hi n c a
th gi i c th nh ă a :
- Giaiăđo n quy ho ch và l ăbáoăcáoăđ ăt ă(NCT T):ăătrongăăhaiăgiaiăđo nănàyăhi nă
nayăNhàă n că hôngă yăđ nh b t bu c có ph i sàng l că môiătr ngă hayăđánhăgiáătácăđ ng
môiă tr ngă ă b hay không. Tuy nhiên ch d án ph i d a vào phân c p c aă Nhàă n c
(thôngăt ă0 /2008)ăđ “ăsàng l c d án ”ă emă án c a mình có ph i l ăbáoăcáoă TMăvàă
20


trình th măđ nh hay không. N u d án thu c di n ph i l ă báoăcáoă TMăth ă h i làm công
vi c chu n b nh ă ă đ c ngă TM,ă ch n b đ iă ng ă choă vi c l ă báoă cáoă TMă ă giaiă
đo năti ă a .

Ri ngăđ i v i các d án l p quy ho ch ( nh ă án quy ho ch phát tri n KTXH vùng,
d án quy ho chă ăv că ông,ầ)ăth ăNhàăn căđưă yăđ nh các d án này ph i l p báo cáo
“ăđánhăgiáămôiătr ng chi nă că(ă MC)ă”ăvàătr nhăth măđ nhă h ă y t.
- Giaiăđo n l p d ánăđ ăt ă(NC T):ăn u các d án qua sàng l c trên thu c di n ph i
l ăbáoăcáoă TM,ăth ăgiaiăđo n này ph i ti năhànhăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng chi ti t cho
d án và trình th măđ nh, phê duy t.
- a ă hiăbáoăcáoă TMăđ c phê duy t thì ch d án ph i th c hi năđúngăcácăcamă t
nh ătrong báoăcáoă TM,ăđ căăbi t là th c hi n các bi n pháp gi m thi ăcácătácăđ ng tiêu c c
trongăcácăgiaiăđo n thi công, qu n lý v năhànhăc ngănh ăvàăth c hi năch ngătr nhăgiámă átă
môiătr ng d án.
1.4.4 Phân c p d án ph i l

báo cáo TM

Vi t Nam

Theo yăđ nh c a lu t B o v Môiătr ng t t c các d ánă hiăđ xu tăđ u ph iă TM.ă
Tùy theo lo i d ánăc ngănh ă yămôă n nh c a d án mà m căđ tácăđ ng t iămôiătr ng
c a các d án có th khác nhau. Có nh ng d án có nhi ă tácă đ ng tiêu c că đángă , tuy
nhiên có nh ng d ánă hôngăcóătácăđ ng tiêu c cănàoă àăđángă . Vì th ,ăđ qu n lý vi c th c
hi nă TM,ăNhàăn c ph iăđ aăraă yăđ nh phân c p các d án v th c hi nă TM,ătrongăđóăcóă
d ánă“ăph i l p báo cáo TM và trình th m đ nh phê duy t”ă,ănh ngăc ngăcóă ánă“ không
ph i l p báo cáo TM mà ch c n l p b n cam k t b o v môi tr ng”.ă
Do s
ng các d án r t nhi ăn nă vi că hânăc ănh ătr nă giúp cho vi c qu n lý
TMăcácă ăánăth nă iăh n,ătrongăđóăt p trung vào qu nă Ủăvi că ă TMăcácă án l n có
nhi ătácăđ ng tiêu c c nhăh ng t iămôiătr ng.
K t sau khi Qu c h i phê duy t Lu t B o v môiătr ng s aăđ iăn mă200 ,ă hânăc p
th c hi nă TMăc aăNhàăn căđ că yăđ nh trong Ngh đ nh s 80/200 /N -CP v h ng
d n th c hi n luât BVMT, và g nă đây nh t là trong ngh đ nhă 21/2008/N -C ă vàă thôngă t ă

05/2008/TT-BTNMT. Danh m c các d án ph i l ăbáoăcáoă TMă inhăvi nă emătrongăăthôngăă
05/2008 và ph l c A1 c a t p bài gi ng này.
inhăvi nătùyătheoă nhăv c chuyên môn/ ngành h c c a mình ph i tìm hi ătrongăđóăcácă
d án thu că nhăv c/ngành h c c a mình thì d án nào ph i l p và trình th măđ nh báo cáo
TMăvàăcácă án nào không ph i l ăbáoăcáoă TMămàăch ph i l p b n cam k t b o v môi
tr ng.
Danh m c các d án ph i l ăbáoăcáoă TMăvàătr nhăth m đ nhăchoăc ă ană n lý môi
tr ng xem xét phê duy t,ătrongăđóăcácă án thu că nhăv c phát tri nătàiăng y năn c bao
g mănh ăb ng 1-1.

21