Cơ sở khoa học và thực tiễn xây dựng kế hoạch quản lý chất thải y tế của bệnh viện răng hàm mặt trung ương

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
----------------------------

Cao Sơn Tùng

CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN XÂY DỰNG
KẾ HOẠCH QUẢN LÝ CHẤT THẢI Y TẾ CỦA
BỆNH VIỆN RĂNG HÀM MẶT TRUNG ƢƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Hà Nội – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
----------------------------

Cao Sơn Tùng

CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN XÂY DỰNG
KẾ HOẠCH QUẢN LÝ CHẤT THẢI Y TẾ CỦA
BỆNH VIỆN RĂNG HÀM MẶT TRUNG ƢƠNG
Chuyên ngành: Khoa học môi trƣờng
Mã số: 60440301

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn: PGS.TS. Nguyễn Chu Hồi

Hà Nội – 2015


LỜI CẢM ƠN
Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Chu Hồi
đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn này.
Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn các thầy cô trong Khoa Môi trường –
Trường Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội nói chung và Bộ môn
Công nghệ Môi trường nói riêng đã giảng dạy và trang bị cho tôi những kiến thức
quý giá trong suốt khóa học.
Trong quá trình nghiên cứu, tôi cũng nhận được nhiều sự hỗ trợ, tạo điều
kiện thuận lợi, hợp tác của cán bộ, nhân viên bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương.
Cuối cùng tôi xin được gửi lời cảm ơn đến gia đình, đồng nghiệp và bạn bè
về sự chia sẻ, động viên, khuyến khích trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu
của tôi.
Hà Nội, ngày ... tháng ... năm 2015
Học viên

Cao Sơn Tùng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ ...........................................................2
CHẤT THẢI BỆNH VIỆN .......................................................................................2
1.1. Khái niệm về Kế hoạch quản lý chất thải bệnh viện ...................................2
1.2. Phân loại chất thải bệnh viện .........................................................................2
1.2.1 Chất thải rắn ...............................................................................................2
1.2.2 Nước thải bệnh viện ..................................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Nguy cơ của chất thải y tế ................................ Error! Bookmark not defined.

1.3.1 Nguy cơ đối với sức khỏe ............................. Error! Bookmark not defined.
1.3.2 Nguy cơ các vi khuẩn gây bệnh ................... Error! Bookmark not defined.
1.3.3 Nguy cơ của chất thải hóa học và dược phẩm ..........Error! Bookmark not
defined.
1.3.4 Nguy cơ của chất thải gây độc tế bào .......... Error! Bookmark not defined.
1.3.5 Nguy cơ của chất thải phóng xạ .................. Error! Bookmark not defined.
1.3.6 Nguy cơ đối với môi trường nước ................ Error! Bookmark not defined.
1.3.7 Nguy cơ đối với môi trường đất ................... Error! Bookmark not defined.
1.3.8 Nguy cơ đối với môi trường không khí ....... Error! Bookmark not defined.
1.3.9 Sự nhậy cảm của cộng đồng ........................ Error! Bookmark not defined.
1.4. Quản lý chất thải bệnh viện ............................. Error! Bookmark not defined.
1.4.1 Phân loại chất thải tại nguồn ...................... Error! Bookmark not defined.
1.4.2 Thu gom, vận chuyển, lưu trữ ..................... Error! Bookmark not defined.

1.5. Thông tin chung về Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ƢơngError! Bookmark not defin
1.5.1 Vị trí, diện tích và khu vực xung quanh ...... Error! Bookmark not defined.
1.5.2 Quy mô bệnh viện ......................................... Error! Bookmark not defined.
1.5.3 Vị trí của bệnh viện trong hệ thống chuyển tuyến ....Error! Bookmark not
defined.
1.5.4 Kết quả hoạt động của bệnh viện ................ Error! Bookmark not defined.


CHƢƠNG 2: CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. Error!
Bookmark not defined.
2.1. Mục tiêu ............................................................. Error! Bookmark not defined.
2.2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Đối tượng nghiên cứu ................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Phạm vi nghiên cứu .................................... Error! Bookmark not defined.
2.3. Cơ sở khoa học và thực tiễn của đề tài ........... Error! Bookmark not defined.
2.4.Cơ sở pháp lý trong quản lý chất thải y tế ...... Error! Bookmark not defined.

2.5. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................. Error! Bookmark not defined.
2.5.1. Phương pháp thu thập và phân tích các tài liệu hiện có ................ Error!
Bookmark not defined.
2.5.2. Phương pháp điều tra hiện trường ............. Error! Bookmark not defined.
2.5.3. Phương pháp chuyên gia ............................ Error! Bookmark not defined.
2.5.4. Phương pháp SWOT ................................... Error! Bookmark not defined.
2.5.5. Phương pháp xử lý tổng hợp số liệu .......... Error! Bookmark not defined.
2.6. Xây dựng các tiêu chí ........................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ ĐỀ XUẤT ................... Error! Bookmark not defined.

3.1. Hiện trạng quản lý chất thải Bệnh viện Răng Hàm Mặt TWError! Bookmark not defi
3.1.1 Hiện trạng quản lý chất thải rắn ................. Error! Bookmark not defined.
3.1.2 Phương pháp phân loại và mã màu ............ Error! Bookmark not defined.
3.1.3 Thu gom và vận chuyển trong và ra ngoài bệnh viện .... Error! Bookmark
not defined.
3.1.4 Hệ thống xử lý và tiêu hủy ........................... Error! Bookmark not defined.
3.1.5 Sức khỏe nghề nghiệp và an toàn ................ Error! Bookmark not defined.
3.1.6. Theo dõi và giám sát .................................... Error! Bookmark not defined.

3.2. Bộ tiêu chí đánh giá hiện trạng quản lý chất thải trong bệnh việnError! Bookmark no
3.2.1. Đánh giá việc xử lý và tiêu hủy chất thải rắn y tế ...Error! Bookmark not
defined.
3.2.2. Đánh giá thu gom nước thải bệnh viện ...... Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Đánh giá năng lực quản lý và hậu cần nội bộ .........Error! Bookmark not
defined.


3.3. Kế hoạch cải thiện quản lý chất thải bệnh việnError! Bookmark not defined.
3.3.1. Mục tiêu ....................................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Kế hoạch cải thiện các quy trình quản lý chất thải bệnh viện ....... Error!

Bookmark not defined.
3.3.3. Theo dõi và báo cáo ..................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................. Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................3
MỘT SỐ HÌNH ẢNH KHẢO SÁT ...........................................................................
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
ATVSTP

An toàn vệ sinh thực phẩm

BOD

Nhu cầu ôxy sinh hóa

BS

Bác sỹ

BV

Bệnh viện

BVĐK

Bệnh viện đa khoa

BVTW

Bện viện Trung ương

BYT

Bộ Y tế

COD

Nhu cầu oxy hóa học

CSSK

Chăm sóc sức khỏe

CSSKBĐ

Chăm sóc sức khỏe ban đầu

CSYT

Cơ sở y tế

CTR

Chất thải rắn

DO

Tổng lượng oxy hòa tan

KCB

Khám chữa bệnh

NVYT

Nhân viên y tế

SS

Tổng lượng chất rắn lơ lửng

SYT

Sở Y tế

TTB

Trang thiết bị

TYTX

Trạm y tế xã

VSMT

Vệ sinh môi trường


XLCT

Xử lý chất thải

XN

Xét nghiệm

CTYT

Chất thải y tế


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Mức độ phát sinh chất thải nguy hại trung bình .............................. 2
Bảng 1.2. Các thông số ô nhiễm trong nước thảiError!

Bookmark

not

defined.
Bảng 1.3. Một số bệnh truyền nhiễm và ký sinh thường gặp .................. Error!
Bookmark not defined.
Bảng 1.4. Phân bổ diện tích trong bệnh viện theo sơ đồ mặt bằng tổng thể của
bệnh viện ......................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 1.5. Số liệu khám, chữa bệnh theo Khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn của
Bệnh viện RHM TW Hà Nội năm 2013-14 .... Error! Bookmark not defined.
Bảng 1.6. Danh sách các khoa phòng của Bệnh viện Răng Hàm mặt TW
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 1.7 Tiêu chí đánh giá xử lý và tiêu hủy chất thải rắn y tế .............. Error!
Bookmark not defined.
Bảng 1.8 Tiêu chí đánh giá thu gom nước thải bệnh việnError!

Bookmark

not defined.
Bảng 1.9 Tiêu chí đánh giá hệ thống quản lý chất thải y tếError! Bookmark
not defined.
Bảng 1.10 Tiêu chí đánh giá phân loại chất thải tại nơi phát sinh ........... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 1.11 Tiêu chí đánh giá thu gom chất thải y tếError!

Bookmark

not

defined.
Bảng 1.12 Tiêu chí đánh giá vận chuyển chất thải y tếError! Bookmark not
defined.
Bảng 1.13 Tiêu chí đánh giá lưu trữ chất thải y tếError!

Bookmark

not

Bookmark

not

defined.
Bảng 1.14.Quy định nội dung và thời gian báo cáoError!
defined.

DANH MỤC HÌNH
Hình 1. Sơ đồ tổng thể quản lý chất thải rắn y tế của bệnh việnError!

Bookmark

not defined.
Hình 2. Sơ đồ tổ chức Bênh viện RHM Trung ương tại Hà NộiError!

Bookmark

not defined.
Hình 3. Hoạt động thu gom và vận chuyển trong bệnh viện chưa đảm bảo ..... Error!
Bookmark not defined.
Hình 4. Sơ đồ quản lý rác thải tại Bệnh viện Răng Hàm Mặt TW Hà Nội....... Error!
Bookmark not defined.
Hình 5. Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương
Hình 6. Thu gom và vận chuyển chất thải trong bệnh viện: Thủ công
Hình 7. Khu dự kiến xây dựng khu xử lý nước thải chìm (nếu có)
Hình 8. Khu lưu trữ rác sinh hoạt hiện tại
Hình 9. Bên trong nhà lưu trữ chất thải sinh hoạt
Hình 10. Nhà lưu trữ chất thải nguy hại
Hình 11.Bệnh viện gặp khó khăn trong việc lưu trữ rác do diện tích quá chật hẹp
Hình 12. Khu ghế máy răng của bệnh viện
Hình 13. Quy mô phát triển bệnh viện đến 2020 (150 GB+100 ghế máy răng)


MỞ ĐẦU

Dân số ngày càng tăng cùng với sự phát triển kinh tế kéo theo nhu cầu bảo vệ
sức khỏe cũng tăng. Cùng với sự phát triển kinh tế- xã hội, hệ thống bệnh viện, cơ
sở y tế của nhà nước cũng như tư nhân đã và đang được đầu tư xây dựng trên phạm
vi toàn quốc, kéo theo khối lượng rác thải bệnh viện ngày một tăng lên.
Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương tại Hà Nội là bệnh viện hạng I trực
thuộc Bộ Y tế, là tuyến Trung ương cao nhất chuyên ngành răng hàm mặt với nhiệm
vụ chính là đảm bảo khám chữa bệnh chuyên khoa răng hàm mặt ở tuyến cuối cùng
cho toàn thể nhân dân miền Bắc và miền Trung.
Lượng chất thải hằng năm tại bệnh viện tương đối lớn, tuy nhiên Bệnh viện
Răng Hàm Mặt chưa có hệ thống xử lý chất thải y tế đạt tiêu chuẩn môi trường.
Chất thải y tế được xếp vào loại chất thải nguy hại, khi chưa được xử lý đúng cách
sẽ gây hậu quả nghiêm trọng khi thải ra môi trường. Do vậy, việc quản lý chất thải
bệnh viện cần phải đặt lên hàng đầu, những thiếu sót trong quản lý và xử lý chất
thải y tế sẽ gây ảnh hưởng lớn tới cộng đồng dân cư lân cận.
Trước thực trạng ấy, nghiên cứu một Kế hoạch quản lý chất thải hiệu quả là
giải pháp cần thiết để bệnh viện có phương án thực tiễn xử lý lượng chất thải y tế
phát sinh nhằm đảm bảo chất lượng môi trường và đảm bảo sức khỏe cộng đồng
xung quanh bệnh viện trong mục tiêu dài hạn. Kế hoạch quản lý chất thải bệnh
viện là một bản Kế hoạch trong đó miêu tả rõ về hiện trạng bệnh viện và thực trạng
xử lý chất thải tại bệnh viện, từ đó đề xuất các giải pháp cải thiện.
Theo khảo sát và tìm hiểu, đội ngũ cán bộ Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung
ương hiện chưa có đủ kiến thức về môi trường, các hạn mục công trình và công
nghệ xử lý chất thải chưa đạt hiệu quả như mong đợi.
Xuất phát từ thực tế này học viên đã chọn đề tài “Cơ sở khoa học và thực
tiễn xây dựng Kế hoạch quản lý chất thải Y tế của bệnh viện Răng Hàm Mặt
Trung ương” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sỹ.
Ngoài Phần mở đầu và kết luận, danh mục chữ viết tắt – bảng biểu – hình, tài
liệu tham khảo, phụ lục, luận văn được kết cấu thành ba chương:
Chương 1: Tổng quan về quản lý chất thải bệnh viện
Chương 2: Cơ sở khoa học và phương pháp nghiên cứu

Chương 3: Kết quả và đề xuất


CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ
CHẤT THẢI BỆNH VIỆN
1.1. Khái niệm về Kế hoạch quản lý chất thải bệnh viện
Kế hoạch quản lý chất thải bệnh viện là một bản miêu tả rõ về hiện trạng chất
thải bệnh viện và thực trạng xử lý chất thải tại bệnh viện, các giải pháp cải thiện và
xử lý chất thải. Kế hoạch được xây dựng nhằm hỗ trợ xử lý chất thải bệnh viện với
mục tiêu bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Mục tiêu phát triển đề xuất là
giảm ô nhiễm môi trường do chất thải y tế trong các bệnh viện ở Việt Nam, thông
qua nâng cao vai trò điều hành của Chính phủ trong ban hành quy định, hỗ trợ triển
khai, theo dõi và giám sát thực hành tốt quản lý chất thải y tế..
1.2. Phân loại chất thải bệnh viện

1.2.1 Chất thải rắn
Tất cả chất thải phát sinh từ bệnh viện đều được coi là chất thải bệnh viện.
Khoảng 75-90% chất thải bệnh viện là chất thải thông thường, tương tự như chất
thải sinh hoạt, không có nguy cơ gì. Chất thải lây nhiễm chiếm khoảng 10-25% và
được chia làm 4 nhóm sau đây [1] :
- Chất thải lây nhiễm bao gồm chất thải sắc nhọn, chất thải lây nhiễm không
sắc nhọn, chất thải bệnh phẩm, chất thải có nguy cơ lây nhiễm cao.
- Chất thải hóa học, bao gồm các hóa chất thường dùng trong y tế,
formaldehyde, hóa chất quang hình, kim loại nặng, chất thải dược phẩm và chất thải
gây độc tế bào.
- Chất thải phóng xạ.
- Bình chứa áp suất.
Lượng CTR y tế phát sinh trong ngày khác nhau giữa các bệnh viện tùy
thuộc số giường bệnh, bệnh viện chuyên khoa hay đa khoa, các thủ thuật chuyên
môn được thực hiện tại bệnh viện, số lượng vật tư tiêu hao được sử dụng… Lượng

chất thải nguy hại phát sinh được thể hiện ở bảng sau:


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2011). Báo cáo môi trường quốc gia 2011 chất
thải rắn, chương 5: chất thải rắn y tế, tr 83-84.
2. Bộ Y tế (2011), sổ tay hướng dẫn thực hiện Dự án Hỗ trợ xử lý chất thải bệnh
viện. Quyết định số 3078/QĐ-BYT ngày 26/8/2011 của Bộ trưởng Bộ Y tế.
3. Bộ Y tế (2007): Về việc ban hành quy chế quản lý chất thải y tế, quyết định số
43/2007/QĐ-BYT ngày 30/11/2007 của Bộ trưởng Bộ Y tế.
4. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2015): về quản lý chất thải nguy hại, Thông tư
số 36/2015/TT-BTNMT ngày 30/6/2015 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và
Môi trường.
5. Bộ Y tế (2009): về hướng dẫn tổ chức thực hiện công tác kiểm soát nhiễm
khuẩn trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, Thông tư 18/2009/TT-BYT
của Bộ trưởng Bộ Y tế.
6. Lương Đức Phẩm (2009), Công nghệ xử lý nước thải bằng biện pháp sinh học,
nhà xuất bản Giáo dục.
7. Nguyễn Thị Kim Dung (2012), Đánh giá thực trạng công tác quản lý chất thải y
tế tại một số bệnh viện trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên và đề xuất nâng các
giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Luận văn thạc sĩ khoa học, Trường
Đại học Khoa học tự nhiên.
8. Nguyễn Huy Nga, Nguyễn Thanh Hà, Cục Quản lý môi trường y tế (2015).
Chương trình và tài liệu đào tạo liên tục, “Sổ tay hướng dẫn quản lý chất
thải y tế trong bệnh viện (Ban hành kèm theo Quyết định số 105/QĐ-MT
ngày 3/7/2014 của Cục trưởng Cục Quản lý môi trường y tế”. Nhà xuất bản
Y học, Hà Nội, 2015.

9. Nguyễn Huy Nga, Nguyễn Thanh Hà, Cục Quản lý môi trường y tế (2015). Chương

trình và tài liệu đào tạo liên tục, “Quản lý chất thải y tế. Cho nhân viên thu gom,
vận chuyển và lưu giữ chất thải y tế”. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, 2015.
10. Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (2010): về nước thải y tế, QCVN 28:2010/BTNMT
của Bộ Tài nguyên và Môi trường.
11. Quyết định số 1874/QĐ-TTg (2009) về ban hành danh sách các đơn vị sự
nghiệp trực thuộc Bộ Y tế.
12. Tiêu chuẩn Quốc gia (2008): Tiêu chuẩn Việt Nam về thoát nước – mạng lưới và
công trình bên ngoài – tiêu chuẩn thiết kế. Tiêu chuẩn 7957:2008.
13. Tiêu chuẩn Quốc gia (2009): Tiêu chuẩn quốc gia về chất thải nguy hại – dấu
hiệu cảnh báo và phòng ngừa, Tiêu chuẩn 6707:2009.
14. Trần Hiếu Nhuệ (1990), Xử lý nước thải bằng phương pháp sinh học, NXB Xây
Dựng, Hà Nội.


15. Trần Hiếu Nhuệ (2010), ’’Công nghệ xử lý nước – nước thải ở Việt Nam – thực
trạng và thách thức”, Tạp chí Cấp thoát nước – Tháng 11/2010,
.

16. Trung tâm đào tạo ngành nước và môi trường (2006), Sổ tay xử lý nước, NXB
Xây dựng, Hà Nội.
17. Từ Hải Bằng (2008). Những khó khăn trong công tác quản lý chất
thải bệnh viện. Tạp chí Thầy thuốc Việt Nam, Tổng hội Y học Việt Nam, số
26, tr 44-45.