Nghiên cứu xây dựng hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn ISO 14001 tại tổng công ty thăm dò khai thác dầu khí

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
------------***------------

NGUYỄN ĐĂNG HẢI

NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG HỆ THỐNG QUẢN LÝ
MÔI TRƯỜNG THEO TIÊU CHUẨN ISO 14001 TẠI
TỔNG CÔNG TY THĂM DÒ KHAI THÁC DẦU KHÍ (PVEP)

Chuyên ngành : Khoa học môi trường
Mã số:

: 60440301

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS. TS. Lưu Đức Hải

Hà Nội – 2015


LỜI CẢM ƠN
Sau một thời gian nghiên cứu với sự nỗ lực của bản thân, Luận văn thạc sỹ
khoa học môi trường với đề tài “Nghiên cứu xây dựng Hệ thống quản lý môi
trường theo tiêu chuẩn ISO 14001 tại Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí”
đã được hoàn thành.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong Khoa Môi trường- Trường Đại
học Khoa học Tự nhiên- Đại học Quốc Gia Hà Nội và các thầy cô giáo khoa Môi
trường- Trường Đại học Tsukuba- Nhật Bản đã giúp đỡ tận tình trong quá trình

học tập, nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn sự hướng dẫn trực tiếp
của thầy giáo PGS.TS Lưu Đức Hải, thầy giáo PGS.TS Helmut Yabar trong thời
gian học tập và nghiên cứu tại Việt Nam cũng như tại Nhật Bản.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp đã hỗ trợ, tạo điều kiện
giúp đỡ tôi trong thời gian qua; Tổ chức chứng nhận ACS tại Việt Nam đã cung
cấp các số liệu, thông tin, tài liệu liên quan đến ISO 14001 trong quá trình nghiên
cứu và thực hiện luận văn.
Và cuối cùng, xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân đã luôn ủng hộ, động
viên tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.

Hà nội, ngày 15 tháng 4 năm 2015

Nguyễn Đăng Hải

ii


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN

ii

MỤC LỤC

iii

BẢNG KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT

v

DANH MỤC BẢNG

vi

DANH MỤC HÌNH

vi

MỞ ĐẦU

1

CHƯƠNG 1- TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

4

1 . 1 . Tổng quan về ISO 14001 và Hệ thống quản lý môi trường

4

1.1.1. Giới thiệu chung về ISO 14000

4

1.1.2. Hệ thống quản lý môi trường (HTQLMT-EMS)

9

1 . 2 . Tổng quan tình hình áp dụng tiêu chuẩn ISO 14001 trên Thế giới và

11

Việt Nam
1.2.1. Tình hình áp dụng ISO 14001 trên Thế giới

11

1.2.2. Tình hình áp dụng ISO 14001 tại Việt Nam

14

1.2.3. Áp dụng ISO 14001 tại các Tổng Công ty

20

1.3. Tổng quan về hoạt động thăm dò và khai thác dầu khí
Tổng quan về PVEP và thực trạng quản lý môi trường tại PVEP

1.4.

20
25

1.4.1. Tổng quan về PVEP

25

1.4.2. Tổng quan thực trạng quản lý môi trường tại PVEP

28

CHƯƠNG 2- ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1.

2.2

Đối tượng và phạm nghiên cứu

30
30

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu

30

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu

30

Phương pháp nghiên cứu.

31

2.2.1 Phương pháp kế thừa, hồi cứu và thu thập kết quả nghiên cứu đã có

iii

31

2.2.2 Phương pháp phân tích các yêu cầu pháp luật, kinh tế và kỹ thuật

32

2.2.3 Phương pháp phân tích SWOT

35

2.2.4 Phương pháp DPSIR

37

CHƯƠNG 3 - KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

39

3.1.Lựa chọn kiểu mô hình

39

3.2. Đề xuất mô hình Hệ thống quản lý môi trường cho PVEP

43

3.2.1. Lãnh đạo và cam kết

44

3.2.2. Chính sách môi trường

45

3.2.3. Lập kế hoạch

46

3.2.4. Thực hiện và điều hành

56

3.2.5. Kiểm tra

67

3.2.6 Xem xét của lãnh đạo

71

3.3.

73

Đề xuất các giải pháp triển khai xây dựng

3.3.1. Giải pháp về nhân sự

73

3.3.2. Giải pháp về lập kế hoạch

73

3.3.3. Giải pháp về tài chính

81

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

82

TÀI LIỆU THAM KHẢO

84

CÁC PHỤ LỤC
Phụ lục 1: ISO 14001 tại các khu vực.
Phụ lục 2: ISO 14001 trong các lĩnh vực Công nghiệp/Dịch vụ.
Phụ lục 3: Một số quy định cơ bản của Việt Nam về bảo vệ môi trường
trong hoạt động thăm dò khai thác dầu khí.

iv


BẢNG KÝ HIÊU CHỮ VIẾT TẮT
BVMT

Bảo vệ môi trường

CBCNV

Cán bộ công nhân viên

EA

Đánh giá môi trường (Environmental Auditing)

EAPS

Các khía cạnh môi trường và các tiêu chuẩn sản phẩm
(Environmental Aspects in Product Standards)

EMS

Hệ thống quản lý môi trường
(Environmental Management System)

EPE

Đánh giá hoạt động môi trường
(Environmental Performance Evaluation)

EL

Nhãn môi trường (Environmental Labeling)

HT QLMT

Hệ thống quản lý môi trường

IUCN

Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế
(International Union for Conservation of Nature)

ISO

Tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế
(International Oganization for Standardization)

KHƯCKC

Kế hoạch ứng cứu khẩn cấp

LCA

Đánh giá vòng đời sản phẩm (Life Cycle Assessment)

OECD

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế
(Organization for Economic Co-operation and Development)

OGP

Hiệp hội các nhà sản suất dầu khí Thế giới
(The International Association of Oil & Gas Producers)

PVEP

Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí

(PetroVietnam Exploration Production Corporation)

QLMT

Quản lý môi trường

TCVN

Tiêu chuẩn Việt Nam

TC

Ủy Ban Kỹ thuật (Technical Commitee)

TCT

Tổng Công ty

v


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1: Tổng hợp chứng chỉ ISO 14001 tại các khu vực

12

Bảng 1.2: Tóm tắt các hoạt động thăm dò và khai thác dầu khí

21

Bảng 3.1: Phân tích SWOT giữa các kiểu mô hình

39

Bảng 3.2: Tóm tắt kết quả SWOT giữa các kiểu mô hình

42

Bảng 3.3: Các tác động môi trường tiềm tàng trong hoạt động thăm

48

dò khai thác dầu khí
Bảng 3.4: Ví dụ đề xuất mục tiêu chỉ tiêu môi trường

56

Bảng 3.5: Tiến độ triển khai xây dựng HT QLMT

78

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1.Mô hình HT QLMT theo tiêu chuẩn ISO 14001

7

Hình 1.2: Biểu đồ phân bố ISO 14001 tại các khu vực

12

Hình 1.3: Biểu đồ phân bố ISO 14001 theo lĩnh vực công nghiệp

13

Hình 1.4: Biểu đồ phân bố ISO 14001 tại các khu vực

15

Hình 1.5: Khảo sát địa chất

22

Hình 1.6: Khoan thăm dò

23

Hình 1.7: Giàn khai thác

24

Hình 2.1: Mô hình đánh giá tổng hợp DPISR

38

Hình 3.1: Mô hình tổng quát HT QLMT đề xuất cho PVEP

44

Hình 3.2: Sơ đồ trao đổi thông tin

60

Hình 3.3: Cấu trúc hệ thống tài liệu.

62

vi


MỞ ĐẦU
Công nghiệp hóa nhanh và hiện đại đã đem lại cho người dân mức sống cao
hơn nhưng mặt trái của nó là môi trường sống bị tàn phá, hủy hoại nghiêm trọng.
Ngày nay, Thế giới đang phải đối mặt với hàng hoạt các vấn đề về môi trường như:
như biến đổi khí hậu gây hiện tượng nóng lên của Trái đất, dâng cao mực nước biển,
ô nhiễm nghiêm trọng các nguồn đất, nước, không khí…
Một trong những nguyên nhân quan trọng gây nên sự hủy hoại môi trường là việc
thải các chất thải từ các công ty/doanh nghiệp sản suất với quy mô lớn.
Để quản lý và kiểm soát các vấn đề môi trường cũng như các rủi ro môi trường của
một công ty/doanh nghiệp, có thể có nhiều cách tiếp cận khác nhau nhưng phương
pháp hiện đại và phổ biến nhất hiện nay là tiếp cận theo hệ thống. Trong đó, Hệ
thống là “Tập hợp các phần tử có quan hệ hữu cơ với nhau, tác động chi phối lẫn
nhau theo các quy luật nhất định để trở thành một chỉnh thể” (Theo định nghĩa từ
điển Bách khoa), hoặc theo một định nghĩa khác “Hệ thống là một tổng thể, duy trì
sự tồn tại bằng sự tương tác giữa các tổ phần tạo nên nó” (L.v.Bertalallffy, 1956).
Hệ quả của tiếp cận theo hệ thống trong quản lý môi trường chính là Hệ thống quản
lý môi trường- Theo định định nghĩa của Hiệp hội tiêu chuẩn quốc tế (ISO) thì: “Hệ
thống quản lý môi trường là một phần trong hệ thống quản lý chung của một tổ
chức, được sử dụng để triển khai và áp dụng chính sách môi trường, quản lý các
khía cạnh môi trường của tổ chức”.

Trong ngành công nghiệp dầu khí, với tính chất đặc thù là rủi ro sự cố môi
trường cao, quy trình công nghệ phức tạp, hơn nữa các công ty dầu khí đặc biệt là
các công ty hoạt động trong lĩnh vực thượng nguồn thường là những công ty lớn,
phạm vi hoạt động có thể trên nhiều khu vực, lãnh thổ khác nhau. Tại mỗi quốc gia
khác nhau thì hệ thống luật pháp về môi trường, đầu tư và văn hóa cũng khác nhau,
do vậy việc thiết lập một hệ thống quản lý môi trường chung nhằm đảm bảo chủ
đầu tư có thể kiểm soát tại tất cả các dự án theo một cách thức thống nhất là vô cùng
cần thiết nhưng đồng thời cũng rất thách thức đối với việc thiết lập và vận hành hệ
thống này một cách có hiệu quả, đặc biệt là những công ty đang trong giai đoạn
phát triển mạnh.
1


Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí (PVEP) là đơn vị giữ vai trò chủ
lực của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam trong lĩnh vực tìm kiếm thăm dò khai
thác dầu khí (lĩnh vực thượng nguồn) và là một trong những công ty dầu khí hàng
đầu khu vực Đông Nam Á. Trong những năm gần đây, PVEP đã phát triển vượt bậc
và gặt hái được nhiều thành công trong lĩnh vực thăm dò khai thác dầu khí. Tính
đến năm 2013, PVEP quản lý, điều hành và tham gia góp vốn tại hơn 60 dự án trong
và ngoài nước tại 15 quốc gia khác nhau, trong đó số lượng dự án và trữ lượng dầu
khí được gia tăng theo từng năm. Mỗi dự án đều có những đặc thù khác nhau về
công tác quản lý môi trường chẳng hạn như tại mỗi quốc gia khác nhau, hệ thống
luật pháp sẽ khác nhau, dự án ở những giai đoạn khác nhau công tác môi trường sẽ
khác nhau hay loại hợp đồng của dự án khác nhau thì mức độ chi phối đến công tác
quản lý, giám sát công tác môi trường cũng sẽ khác nhau. Điều đó tạo ra những
thách thức rất lớn trong công tác quản lý môi trường của Tổng Công ty.
Để giải quyết những khó khăn trên thì Tổng Công ty cần có những công cụ quản lý
hiệu quả và khoa học đối với các vấn đề môi trường. Một trong những công cụ quản
lý được sử dụng phổ biến tại hầu hết các quốc gia trên Thế giới đó là tiêu chuẩn ISO
14001. Ngoài việc là công cụ quản lý hiệu quả và khoa học, ISO 14001 còn tạo hình

ảnh tốt đối với các đối tác, nhà thầu trong nước và quốc tế. Do vậy, việc xây dựng
và áp dụng Hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn ISO 14001 là rất quan
trọng và cần thiết đối với PVEP vào thời điểm hiện nay.
Với lý do trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu là “Nghiên cứu xây dựng hệ
thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn ISO 14001 tại Tổng Công ty Thăm dò
Khai thác Dầu khí (PVEP)”.
Mục tiêu của đề tài là:
-

Có được mô hình hệ thống quản ký môi trường theo tiêu chuẩn ISO 14001 cho
PVEP.

-

Phác thảo được các thuận lợi, khó khăn và lộ trình xây dựng Hệ thống ISO
14001 cho PVEP.

2


Nhiệm vụ của đề tài:
-

Phân tích các yêu cầu của một hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn ISO
14001.

-

Nghiên cứu mô hình hệ thống quản lý môi trường của các công ty dầu khí trong
nước và quốc tế có hoạt động tương tự PVEP.

-

Phân tích các thuận lợi, khó khăn khi áp dụng tiêu chuẩn ISO 14001 tại PVEP.

-

Đưa ra đề xuất kiểu mô hình hệ thống quản lý môi trường cho PVEP.

-

Đưa ra lộ trình xây dựng và áp dụng theo tiêu chuẩn ISO 14001 tại PVEP.

Kết cấu của luận văn
Luận văn bao gồm 3 chương như sau:
-

Chương 1: Tổng quan vấn đề nghiên cứu.

-

Chương 2: Đối tượng và phương pháp nghiên cứu.

-

Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận.

3

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1 . 1 . Tổng quan về Hệ thống quản lý môi trường và ISO 14001
1.1.1. Giới thiệu chung về ISO 14000
ISO 14000 là bộ tiêu chuẩn về quản lý môi trường do Tổ chức Tiêu chuẩn
hóa quốc tế (ISO) ban hành nhằm giúp các tổ chức/doanh nghiệp giảm thiểu tác
động gây tổn hại tới môi trường và thường xuyên cải tiến kết quả hoạt động về môi
trường. Bộ tiêu chuẩn ISO 14000 gồm các tiêu chuẩn liên quan các khía cạnh về
quản lý môi trường như hệ thống quản lý môi trường, đánh giá vòng đời sản phẩm,
nhãn sinh thái, xác định và kiểm kê khí nhà kính…
Lịch sử hình thành
Tổ chức quốc tế về tiêu chuẩn hóa đã ban hành bộ tiêu chuẩn ISO14000 lần
đầu tiên vào năm 1996, đến nay, bộ tiêu chuẩn này đang được sửa đổi lần thứ ba
(năm 2015). Sơ lược về lịch sử hình thành của bộ tiêu chuẩn ISO14000 có thể được
tóm tắt như sau:
 Năm 1993: Uỷ ban Kĩ thuật TC 207 của ISO được thành lập và bắt đầu hoạt
động để xây dựng các tiêu chuẩn quốc tế cho các Hệ thống quản lí môi trường.
Công việc của TC 207 bao gồm những tiêu chuẩn trong lĩnh vực đánh giá các tổ
chức [hệ thống quản lí môi trường (EMS); thẩm định môi trường (EA Environmental Auditing); đánh giá tác động đối với môi trường (EPE Environmental Performance Evaluation)] cũng như trong lĩnh vực sản phẩm và
quá trình [ghi nhãn môi trường (EL - Environmental Labeling); đánh giá chu
trình chuyển hoá (LCA - Life Cycle Assessment)…].
 Năm 1996: tiêu chuẩn đầu tiên (ISO 14001:1996) của bộ tiêu chuẩn ISO14000
ra đời.
 Năm 1997: các tiêu chuẩn của bộ tiêu chuẩn ISO14000 ra đời đầy đủ, bao gồm
một số tiêu chuẩn:
4


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tiếng Việt

1. Công ty TNHH Bureau Veritas Việt Nam (2012), Tài liệu đào tạo chuyên gia
đánh giá trưởng Hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn ISO 14001
(IRCA), Thành phố Hồ Chí Minh.
2. Lê Huy Bá (2006), Hệ quản trị ISO 14001- Lý thuyết và thực tiễn, NXB Khoa
học và Kỹ thuật.
3. Lưu Đức Hải (2010), Cẩm nang Quản lý môi trường, NXB Giáo dục Việt Nam.
4. Nguyễn Đình Hòe, Vũ Văn Hiếu (2007), Tiếp cận Hệ thống trong nghiên cứu
môi trường và phát triển, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.
5. Phạm Trường Sơn (2000), Nghiên cứu khả năng áp dụng hệ thống quản lý môi
trường theo tiêu chuẩn ISO 14001 cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt
Nam, Luận văn Thạc sĩ khoa học môi trường, ĐHKHTN-ĐHQGHN.
6. Tổng Công ty Cổ phần Khoan và Dịch vụ Khoan Dầu khí (2014), Tài liệu Hệ
thống quản lý tích hợp An toàn, Sức khỏe, Môi trường theo các tiêu chuẩn ISO
14001 & OHSAS 18001, Thành phố Hồ Chí Minh.
7. Tổng Công ty Cổ phần Dịch vụ Kỹ thuật Dầu khí Việt Nam (2014), Tài liệu Hệ
thống quản lý tích hợp An toàn, Sức khỏe, Môi trường theo các tiêu chuẩn ISO
14001 & OHSAS 18001, Thành phố Hồ Chí Minh.
8. Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí (2014), “Tổng quan về PVEP”,
“Hoạt động thăm dò khai thác”, www.pvep.com.vn.
9. Trung tâm năng suất Việt Nam (2004), Tài liệu đào tạo chuyên gia đánh giá nội
bộ Hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn ISO 14001:2005, Hà Nội.
Tài liệu tiếng Anh
10. Bernt Aadnoy, Iain Cooper, Stefan Miska, Robert F. Mitchell, and Michael L.
Payne (2009), “Advanced Drilling and Well Technology”, Journal of
Petroleum Technology (JPT).
5


11. Bentley P.O, D.L. Mundhenk, M.G. Jones, Geert de Jong, and J.P. Visser
(1995), “Development and Implementation of an HSE Management System in

E&P Companies”, Journal of Petroleum Technology (JPT).
12. Gopinadhan Piliai, Morris Kho (2002), “Implementing a consistent Health,
Safety and Environment Management System in a national oil CompanyCoporate Challenges”, Society Petroleum Enginers (SPE 73900).
13. Havard Devold (2007), “Oil and gas production handbook: An introduction to
oil and gas production, transport, refining and petrochemical industry”.
14. International Organization for Standardization (2013), The ISO survey of
Certification 2013, published International Organization for Standardization.
15. Janpan

Petroleum

Exploration

Co.,Ltd,

“HSE

Managent

System”,

/>16. Japan Vietnam Petroleum Company. “HSE Management System” (2007).
17. Jones.M.G (1994), “Environmental Management Systems: The Way Forward
The Development of EMS in a Multinational Company”, Society Petroleum
Enginers (SPE).
18. Johnson.P (1997). “ISO 14000: The Business Manager's Complete Guide to
Environmental Management”.
19. Nor Hashim Yusoff, Rosnan Hamzad, Norazad.M.Taib (2012), “Win for all:
Strategic Approach in HSE Management System for E&P Malaysia”, Society
Petroleum Enginers (SPE 156748).

20. OECD (2001). “Environmental Policy Tools and Firm-level Management
Practices in Norway”
21. PETRONAS (2001), “HSE Management System”.
22. SHELL (2013), “HSE Management System”.
23. Tibor (1996). “Implementing ISO 14000 : A Practical, Comprehensive Guide to
the ISO 14000 Environmental Management Standards”
6


24. Tim Crowe, John Cussin, Lynu Calder Lynu (2003), “Health, Safety, and
Environment Management and ISO 14001 in Shell Canada: Addressing
Increasing Public Expectations in Exploration, Development, and Operations”
Journal of Ganadian Petroleum Technology.
25. Welford, R., (1996). “Corporate Environmental Management: Stratergies”,
Earthcan.

7