Đánh giá hiện trạng môi trường tại một số làng nghề chế biến thủy hải sản trên địa bàn tỉnh nghệ an

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
KHOA MÔI TRƢỜNG

Nguyễn Thị Thanh Phƣơng

ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG MÔI TRƢỜNG
TẠI MỘT SỐ LÀNG NGHỀ CHẾ BIẾN THỦY HẢI SẢN
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC

Hà Nội – 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TƢ̣ NHIÊN
KHOA MÔI TRƢỜNG

Nguyễn Thị Thanh Phƣơng

ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG MÔI TRƢỜNG
TẠI MỘT SỐ LÀNG NGHỀ CHẾ BIẾN THỦY HẢI SẢN
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN

Chuyên ngành: Khoa học Môi trƣờng
Mã số: 60440301

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

HDC: PGS.TS. Nguyễn Mạnh Khải
HDP: PGS.TS. Trần Văn Quy

Hà Nội - 2014

Hà Nội - 2013


LỜI CẢM ƠN
Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến PGS. TS
Nguyễn Mạnh Khải và PGS. TS Trần Văn Quy, giảng viên Khoa Môi trƣờng –
Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên, ngƣời đã nhiệt tình hƣớng dẫn và giúp đỡ tôi
hoàn thành luận văn này.
Tôi xin gửi lời tri ân tới các thầy cô giáo trong và ngoài khoa Môi trƣờng đã
dìu dắt, truyền đạt kiến thức, dạy bảo tôi trong suốt thời gian theo học tại trƣờng.
Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi
trƣờng Nghệ An, Chi cục Bảo vệ môi trƣờng tỉnh Nghệ An đã tạo điều kiện thuận
lợi cho tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn này.
Cuối cùng tôi xin cảm ơn gia đình, ngƣời thân bà bạn bè đã luôn ủng hộ,
động viên và giúp đỡ trong thời gian qua.
Xin cảm ơn!
Hà Nội, tháng 12 năm 2014

NGUYỄN THỊ THANH PHƢƠNG


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 20
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN ...................................... Error! Bookmark not defined.
1.1. Tình hình phát triển của ngành chế biến thủy sản Error! Bookmark not defined.

1.1.1. Tình hình phát triển của ngành thủy hải sản ở Việt Nam và Nghệ An Error! Bookm

1.1.2. Tổng quan về các vấn đề môi trường làng nghề chế biến thủy sản Error! Bookma
1.1.3. Một số nghiên cứu xử lý chất thải từ hoạt động chế biến thủy sản ở
Việt Nam .............................................................. Error! Bookmark not defined.
1.2. Tổng quan về các làng nghề, làng nghề chế biến thủy hải sản trên địa
bàn tỉnh Nghệ An ................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Tổng quan về làng nghề ........................... Error! Bookmark not defined.

1.2.2. Tổng quan làng nghề chế biến thủy hải sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An Error! Bookm
1.3 Tổng quan về khu vực nghiên cứu ................. Error! Bookmark not defined.
1.3.1. Điều kiện tự nhiên .................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ......................... Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Error! Bookmark not d
2.1. Đối tƣợng nghiên cứu thủy sản đƣợc nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Nghệ
An ............................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................... Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Phương pháp nghiên cứu, thu thập, tổng hợp tài liệu Error! Bookmark not defin
2.2.2. Phương pháp điều tra và khảo sát thực địa Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Phương pháp xử lý số liệu ........................ Error! Bookmark not defined.
2.2.4. Phương pháp lấy mẫu, phân tích mẫu .... Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN Error! Bookmark not defined.
3.1. Kết quả về điều tra hiện trạng sản xuất tại một số làng nghề chế biến
thủy hải sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An ............... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Nguyên liệu chủ yếu cung cấp cho làng nghề Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Công nghệ sản xuất và nguồn gây ô nhiễm từ hoạt động chế biến thủy
hải sản tại một số làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An Error! Bookmark not defined.

một số làng nghề chế biến hải sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An Error! Bookmark not de

3.1.3. Sản phẩm và nguồn thải từ hoạt động chế biến thủy sản Error! Bookmark not de
3.2. Thực trạng môi trƣờng và đánh giá mức độ gây ô nhiễm môi trƣờng tại

một số làng nghề chế biến thủy hải sản của tỉnh Nghệ An Error! Bookmark not defined.
3.2.1 Đánh giá hiện trạng môi trường chung của các làng nghề chế biến
thủy hải sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An ............ Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Đánh giá hiện trạng nước thải và mùi tại một số làng nghề chế
biến thủy hải sản ................................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Hiện trạng công trình kỹ thuật bảo vệ môi trường tại một số làng nghề
chế biến thủy hải sản. ......................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.4. Nguyên nhân ô nhiễm môi trường làng nghề chế biến hải sản Error! Bookmark
3.2.5. Tác động đến môi trường từ hoạt động sản xuất, chế biến hải sản trên
địa bàn tỉnh Nghệ An .......................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.6. Thực trạng quản lý môi trường một số làng nghề chế biến thủy
hải sản .......................................................... Error! Bookmark not defined.
3.3. Đề xuất các giải pháp bảo vệ môi trƣờng tại các làng nghề chế biến thủy
hải sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An. ....................... Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Các giải pháp về quản lý ........................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Các giải pháp về công nghệ kỹ thuật ....... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................... Error! Bookmark not defined.

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 21


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Hiện trạng GDP thuỷ sản giai đoạn 2007-2013 (giá thực tế) Error! Bookmark not
Bảng 1.2. Các làng nghề chế biến thủy hải sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An Error! Bookmark

Bảng 2.1. Quy mô, công suất và loại hình sản xuất của 10 làng nghề chế biến
Bảng 2.2. Danh mục chỉ tiêu, phƣơng pháp và thiết bị phân tích Error! Bookmark not define

Bảng 2.3. Danh mục Kỹ thuật bình chứa và thời gian bảo quản mẫu Error! Bookmark not d

Bảng 3.1. Số lƣợng và công suất của các cơ sở thu gom nguyên liệu Error! Bookmark not de
Bảng 3.2. Sản phẩm và công nghệ sản xuất của .......... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.3. Các dạng chất thải và nguồn gốc gây chất thải trong chế biến thủy
sản .................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.4. Nguồn phát sinh chất thải và hệ thống xử lý chất thải của các làng
nghề chế biến hải sản trên địa bàn tỉnh ....................... Error! Bookmark not defined.

Bảng 3.5. Tổng lƣợng nƣớc thải của các cơ sở chế biến thủy sản Error! Bookmark not define
trên địa bàn tỉnh Nghệ An ............................................. Error! Bookmark not defined.

Bảng 3.6. Định mức sử dụng nguyên liệu của làng nghề chế biến nƣớc mắm Error! Bookma
Bảng 3.7. Định mức lƣợng chất thải rắn phát sinh của một số làng nghề chế
biến thủy sản với sản phẩm nƣớc mắm ........................ Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.8. Định mức sử dụng nguyên liệu trong CBHS khô Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.9. Lƣợng chất thải rắn trong CBHS khô ......... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.10. Các dạng chất thải từ hoạt động của các làng nghề chế biến thủy hải
sản qua khảo sát ............................................................. Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.11. Ký hiệu mẫu của các làng nghề .................. Error! Bookmark not defined.

Bảng 3.12. Kết quả quan trắc nƣớc thải thủy sản tại 10 làng nghề chế biến hải
sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An ...................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.13. Hiện trạng ô nhiễm môi trƣờng nƣớc tại một số làng nghề Error!
Bookmark not defined.
chế biến thủy hải sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An ........ Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.14. Tải lƣợng các thông số ô nhiễm từ nƣớc thải chế biến thủy sản tại
một số làng nghề ............................................................. Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.15. Chức năng, nhiệm vụ của bộ máy cấp xã phƣờng Error! Bookmark not defined.


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 3.1. Xƣởng sản xuất nƣớc mắm làng nghề chế biến hải sản Phú Lợi Error! Bookmark
Hình 3.2. Quy trình sản xuất nƣớc mắm và dòng thải Error! Bookmark not defined.
Hình 3.3. Quy trình sản chế biến cá khô và dòng thải Error! Bookmark not defined.
Hình 3.4. Hàm lƣợng TSS trong mẫu nƣớc thải của các làng nghề chế biến
thủy sản (mg/l) ................................................................ Error! Bookmark not defined.
Hình 3.5. Hàm lƣợng BOD5 trong các mẫu nƣớc thải từ các làng nghề chế biến
thủy sản ........................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.6. Hàm lƣợng COD trong các mẫu nƣớc thải từ các làng nghề chế biến
thủy sản ........................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.7. Hàm lƣợng P tổng số trong các mẫu nƣớc thải Error! Bookmark not defined.
Hình 3.8. Hàm lƣợng Clo tự do trong các mẫu nƣớc thải từ các làng nghề chế
biến thủy sản ................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.9. Hàm lƣợng Nito tổng số trong các mẫu nƣớc thải từ các làng nghề
chế biến thủy sản ........................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.10. Hàm lƣợng dầu mỡ tổng số trong các mẫu nƣớc thải từ các làng
nghề chế biến thủy sản ................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.11. Hàm lƣợng Coliform tổng số trong các mẫu nƣớc thải từ các làng
nghề chế biến thủy sản ................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.12. Hệ thống xử lý nƣớc thải tập trung của Làng nghề chế biến hải sản

Ngọc Văn, xã Diễn Ngọc, huyện Diễn Châu ................. Error! Bookmark not defined.

Hình 3.13 Hệ thống quản lý ở quy mô cấp xã xuống quy mô nhỏ hơn Error! Bookmark not d
Hình 3.14. Quy trình xử lý nƣớc thải thủy sản đề xuất Error! Bookmark not defined.
Hình 3.15. Quy trình xử lý nƣớc thải thủy sản đề xuất cho cơ sở chế biến đông
lạnh .................................................................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.16. Sơ đồ quy trình công nghệ xử lý nƣớc thải nhà máy chế biến thủy
sản (với đầu vào BOD5 <500 mg/l). .............................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.17. Quy trình xử lý chất thải rắn ..................... Error! Bookmark not defined.


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BVMT

: Bảo vệ môi trƣờng

QCVN

: Quy chuẩn Việt Nam

BTNMT

: Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng

CBTS

: Chế biến thủy sản

TT

: Thông tƣ

GDP

: Tổng thu nhập quốc dân

EU

: Liên minh Châu Âu

THCS

: Trung học cơ sở

UBND

: Ủy Ban Nhân Dân


MỞ ĐẦU
Trong quá trình công nghiệp hoá và hiện đại hoá nông thôn, sự phát triển của các
làng nghề đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, góp
phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ, góp
phần xoá đói giảm nghèo ở nông thôn, giải quyết việc làm ổn định, tăng thu nhập và phát
triển du lịch.
Bên cạnh những đóng góp tích cực, sự phát triển của làng nghề cũng là một trong
những nguyên nhân làm gia tăng vấn đề ô nhiễm môi trường. Do đặc thù của sản xuất
làng nghề mang tính chất hộ gia đình, phân tán, điều kiện hạ tầng và trang thiết bị còn
yếu kém, thiếu đồng bộ, chưa quan tâm đến công tác bảo vệ môi trường dẫn đến các làng

nghề đang phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng.
Những tồn tại trong quá trình phát triển làng nghề đang trở thành các thách thức đối với
việc bảo vệ môi trường, phát triển bền vững cho nông thôn. Vì vậy, cần phải có giải pháp
kịp thời, đòi hỏi sự quan tâm tháo gỡ của các ngành, các cấp, đặc biệt là chính quyền các
địa phương nơi có làng nghề.
Chế biến thủy hải sản có khả năng gây ô nhiễm môi trường cao do công nghệ sản
xuất lạc hậu, thủ công nên đã tạo ra lượng nước thải, chất thải rắn rất nhiều, nồng độ chất
hữu cơ cao, gây mùi hôi thối và gây tác động trực tiếp đến đời sống của người dân. Xuất
phát từ thực tiễn trên đề tài luận văn “Đánh giá hiện trạng môi trường tại một số làng
nghề chế biến thủy hải sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An” được thực hiện nhằm cung cấp
các thông tin về hiện trạng môi trường các làng nghề chế biến thủy hải sản trên địa bàn
tỉnh, tìm hiểu nguyên nhân gây ô nhiễm và tác động của chúng đến môi trường tự nhiên,
từ đó đề xuất một số giải pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường phục vụ cho sự phát triển
bền vững các làng nghề chế biến thủy hải sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An, nội dung nghiên
cứu bao gồm:
+ Thu thập, xử lý và phân tích các tài liệu về các đặc điểm cơ bản về tự nhiên cũng
như kinh tế xã hội của địa bàn nghiên cứu. Tìm hiểu cụ thể hiện trạng sản xuất của một số


làng nghề chế biến thủy hải sản và xác định các nhân tố ảnh hưởng tới môi trường làng
nghề.
+ Thu thập và phân tích các số liệu phân tích chất lượng nước thải từ ngành chế
biển thủy sản tại một số làng nghề chế biến thủy sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An
+ Phân tích, đánh giá hiện trạng ô nhiễm môi trường (nước thải và chất thải rắn)
của một số làng nghề chế biến thủy hải sản để làm cơ sở đề xuất các giải pháp bảo vệ môi
trường, khắc phục tình trạng ô nhiễm tại các làng nghề.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2008), Báo cáo môi trƣờng làng nghề Việt Nam 2008
“ Ba xu thể ô nhiễm môi trƣờng làng nghề”, NXB Quốc Gia.

2. Đặng Kim Chi (2005), Tài liệu hƣớng dẫn áp dụng các biện pháp cải thiện môi
trƣờng cho làng nghề chế biến nông sản, thực phẩm, NXB Khoa học và kỹ thuật.
3. Dương Gia Đức, “Nghiên cứu xử lý nƣớc thải thủy sản bằng phƣơng pháp bể kỵ khí
kết hợp hiếu khí”, đại học Bách Khoa – đại học Đà Nẵng.
4. Liên minh Hợp tác xã Nghệ An (2012), Tổng hợp về kết quả sản xuất của 119 làng
nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
5. Nguyễn Thái Bình, Đặng Thị Dơn (2008), “Các phƣơng pháp xử lý nƣớc thải trong
ngành chế biến thủy sản”, Bộ môn hợp tác đầu tư quốc tế và chuyển giao công nghệ,
trường Đại học Ngoại Thương.
6. Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Nghệ An (2009), báo cáo hiện trạng Môi trƣờng
tỉnh Nghệ An 05 năm từ 2005 – 2009.
7. Sở Tài Nguyên và Môi trường tỉnh Nghệ An, Báo cáo hiện trạng môi trƣờng năm
2013, chuyên đề hiện trạng môi trƣờng các làng nghề chế biến thực phẩm trên địa
bàn tỉnh Nghệ An, 2013.
8. Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Nghệ An – trung tâm môi trường và phát
triển, Báo cáo kết quả thực hiện đề án: Điều tra, đánh giá hiện trạng bảo vệ môi


trƣờng trong nuôi trồng và chế biến thủy sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An, đề xuất biện
pháp khắc phục, 2010
9. Trịnh Ngọc Tuấn (2005), “Nghiên cứu hiện trạng khai thác, nuôi trồng thủy sản ở
Việt Nam và đề xuất phƣơng pháp xử lý nƣớc thải”, trung tâm nghiên cứu, quan trắc,
cảnh báo môi trường và phòng ngừa dịch vụ thủy sản khu vực miền Bắc.
10. Trương Thị Mỹ Khanh, Vũ Thị Hương Lan, “Nghiên cứu tuyển chọn một số chủng vi
sinh vật có khả năng xử lý protein và ứng dụng xử lý nƣớc thải chế biến thủy sản”,
Đại học Kỹ Thuật Công Nghệ Thành Phố Hồ Chí Minh
11. UBND 10 xã làng nghề chế biến thủy hải sản (2011, 2012), Báo cáo làng nghề chế
biến thủy hải sản.
12. Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam(2008), Đề án đánh giá thực trạng môi
trƣờng một số loại hình làng nghề chính ở Nghệ An và đề xuất giải pháp xử lý chất

thải gây ô nhiễm môi trƣờng.
13. Võ Văn Nhân, Trương Quang Bình, “Phƣơng pháp nghiên cứu sử dụng vi sinh vật
trong xử lý nƣớc thải thủy sản”, khoa Thủy Sản, Đại học Lâm Nông thành phố Hồ
Chí Minh.