Nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn bảo ninh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

TẠ THỊ HÀ

NGHỆ THUẬT TỰ SỰ
TRONG TRUYỆN NGẮN BẢO NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam

Hà Nội - 2014
1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

TẠ THỊ HÀ

NGHỆ THUẬT TỰ SỰ
TRONG TRUYỆN NGẮN BẢO NINH

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Văn học Việt Nam
Mã số: 60220121

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS Tôn Thảo Miên

Hà Nội - 2014

2


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là kết quả nghiên cứu của tôi dưới sự
hướng dẫn của PGS.TS Tôn Thảo Miên.
Tôi cũng cam đoan đề tài này không trùng với bất cứ đề tài luận văn
nào đã được công bố ở Việt Nam.
Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung đề tài.

Người cam đoan
Tạ Thị Hà

3


Lêi c¶m ¬n
Để có thể hoàn thành luận văn này, trước hết tôi xin bày tỏ lòng biết
ơn sâu sắc tới PGS.TS Tôn Thảo Miên, người đã tận tình giúp đỡ tôi trong
quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Khoa Văn học,
phòng Sau đại học - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn đã quan
tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu.
Tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã quan tâm, giúp đỡ, động viên, tạo
mọi điều kiện để tôi có thể nghiên cứu, học tập và hoàn thành luận văn này.
Dù đã hết sức cố gắng, nhưng vì khả năng và thời gian có hạn nên luận
văn của chúng tôi không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong nhận được sự
đóng góp ý kiến chân thành của các thầy giáo, cô giáo và bạn bè đồng nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, tháng 11 năm 2014
Người viết

Tạ Thị Hà

4


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 7
1. Lý do chọn đề tài. .......................................................................................... 7
2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................... 8
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu.................. Error! Bookmark not defined.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu .................. Error! Bookmark not defined.
5. Phương pháp nghiên cứu............................. Error! Bookmark not defined.
6. Cấu trúc luận văn......................................... Error! Bookmark not defined.
NỘI DUNG..................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 1: NGƯỜI KỂ CHUYỆN VÀ ĐIỂM NHÌN TỰ SỰ TRONG
TRUYỆN NGẮN BẢO NINH ...................... Error! Bookmark not defined.
1.1. Người kể chuyện ................................. Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Khái niệm người kể chuyện ........... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Người kể chuyện trong truyện ngắn Bảo Ninh....Error! Bookmark
not defined.
1.1.2.1. Người kể chuyện ngôi thứ nhất ............. Error! Bookmark not
defined.
1.1.2.2. Người kể chuyện ngôi thứ ba . Error! Bookmark not defined.
1.1.2.3. Sự đa tầng bậc người kể chuyện ........... Error! Bookmark not
defined.
1.2. Điểm nhìn tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh Error! Bookmark not
defined.

1.2.1. Khái niệm điểm nhìn ..................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Điểm nhìn tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh .....Error! Bookmark
not defined.
CHƯƠNG 2: NHÂN VẬT VÀ CỐT TRUYỆN TỰ SỰ TRONG TRUYỆN
NGẮN BẢO NINH ........................................ Error! Bookmark not defined.
5


2.1. Nhân vật trong truyện ngắn Bảo Ninh ............ Error! Bookmark not
defined.
2.1.1. Khái niệm nhân vật ....................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Nhân vật trong truyện ngắn Bảo Ninh ......... Error! Bookmark not
defined.
2.1.2.1. Nhân vật cô đơn, lạc thời và lạc loài..... Error! Bookmark not
defined.
2.1.2.2. Nhân vật cứu rỗi ..................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2.3. Nhân vật tự nhận thức ............ Error! Bookmark not defined.
2.1.3. Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong truyện ngắn Bảo Ninh . Error!
Bookmark not defined.
2.1.3.1. Sự đối lập trong hoàn cảnh xuất thân.... Error! Bookmark not
defined.
2.1.3.2. Miêu tả ngoại hình ................. Error! Bookmark not defined.
2.1.3.3. Khắc họa nhân vật qua ngôn ngữ .......... Error! Bookmark not
defined.
2.2. Cốt truyện trong truyện ngắn Bảo Ninh ......... Error! Bookmark not
defined.
2.2.1. Khái niệm cốt truyện ..................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Cốt truyện trong truyện ngắn Bảo Ninh....... Error! Bookmark not
defined.
2.2.2.1. Cốt truyện hiện thực ............... Error! Bookmark not defined.

2.2.2.2.Cốt truyện tâm lý..................... Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 3: KHÔNG GIAN VÀ THỜI GIAN NGHỆ THUẬT TRONG
TRUYỆN NGẮN BẢO NINH .......................... Error! Bookmark not defined.
3.1. Không gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh .............. Error!
Bookmark not defined.
6


3.1.1. Khái niệm không gian nghệ thuật . Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Không gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh ............. Error!
Bookmark not defined.
3.1.2.1. Không gian hiện thực ............. Error! Bookmark not defined.
3.1.2.2. Không gian tâm lý .................. Error! Bookmark not defined.
3.2. Thời gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh ................. Error!
Bookmark not defined.
3.2.1. Khái niệm thời gian nghệ thuật..... Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Thời gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh ................ Error!
Bookmark not defined.
3.2.2.1.Thời gian sự kiện lịch sử gắn với những sự kiện đời tư. . Error!
Bookmark not defined.
3.2.2.2. Thời gian tâm lý ..................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 11

7


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Bảo Ninh là một trong những nhà văn tiêu biểu của văn học Việt Nam

từ sau Đổi mới. Ngay khi xuất bản tiểu thuyết đầu tay Nỗi buồn chiến tranh
Bảo Ninh đã trở thành một hiện tượng văn học được chú ý trên văn đàn, thu
hút nhiều độc giả với những ý kiến đánh giá, phê bình rất khác nhau. Nhìn
chung những đánh giá về tiểu thuyết của Bảo Ninh có hai luồng ý kiến khen
ngợi, đánh giá cao và phê phán. Có thể nói so với tiểu thuyết thì mảng truyện
ngắn của Bảo Ninh được các nhà nghiên cứu, phê bình chú ý ít hơn. Nhưng
không vì thế mà truyện ngắn của ông mất đi sự quan tâm và đánh giá cao của
người đọc.
Bảo Ninh là một trong những cây bút có dấu ấn nhất định trên văn đàn
hiện nay. Ở mảng truyện ngắn, Bảo Ninh được đánh giá là cây bút viết truyện
ngắn đặc sắc. Trên văn đàn hiện đại, Bảo Ninh đã tạo dựng cho mình một lối
viết riêng, một phong cách riêng khó trộn lẫn. Những truyện ngắn của Bảo
Ninh có những đặc trưng riêng rất đáng để khảo sát và tìm hiểu. Bảo Ninh là
người được sống và cảm nhận những giá trị cuộc sống ở cả hai giai đoạn
kháng chiến chống Mĩ và hiện thực cuộc sống sau chiến tranh, nhất là từ thời
kì Đổi mới. Ông là một trong những nhà văn hiện nay viết hay và xuất sắc về
đề tài chiến tranh và hậu chiến. Bảo Ninh đã từng là một người lính, có thể
nói những kí ức về chiến tranh, về chiến trường, về tình yêu và cuộc sống của
người lính đã ngấm sâu và trở thành một phần trong tâm trí nhà văn. Trong
sáng tác của Bảo Ninh, số phận của những con người bước ra từ cuộc chiến
tranh cùng những bi kịch của con người trong cuộc sống thời hậu chiến đã
hiện lên một cách chân thực và đầy tính nhân văn.
Truyện ngắn của Bảo Ninh luôn nhận được sự quan tâm của đông đảo
bạn đọc và giới nghiên cứu, phê bình. Đã có những bài viết, công trình nghiên
8


cứu tổng hợp, phân tích và phát hiện đáng kể cả về phương diện nội dung và
nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh, tuy nhiên nghệ thuật tự sự trong
truyện ngắn Bảo Ninh vẫn chưa được tìm hiểu một cách thấu đáo. Với mong

muốn góp thêm tiếng nói vào sự khẳng định thành công của truyện ngắn Bảo
Ninh, trên cơ sở kế thừa thành tựu của người đi trước, đề tài mà luận văn đã
chọn Nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh sẽ là cơ hội để chúng tôi
tiến hành tìm hiểu các yếu tố nghệ thuật cũng như những nét độc đáo về nghệ
thuật tự sự trong truyện ngắn của Bảo Ninh trên tinh thần khoa học và toàn
vẹn nhất có thể. Cũng thông qua đề tài này luận văn hướng đến một cách hiểu,
cách lý giải về cái hay, những nét đặc sắc và hấp dẫn của truyện ngắn Bảo
Ninh, từ đó ghi nhận sự đóng góp của Bảo Ninh cho mảng truyện ngắn nói
riêng và cho nền văn học Việt Nam nói chung.
2. Lịch sử vấn đề
Bảo Ninh tên thật là Hoàng Ấu Phương, quê ở xã Bảo Ninh, huyện
Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình nhưng sinh ra tại Nghệ An. Bảo Ninh được
sinh ra trong một gia đình trí thức lớn, ông là con trai của giáo sư Hoàng Tuệ,
nguyên Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học Việt Nam. Sinh ra và lớn lên trong
thời buổi chiến tranh, cũng như bao bạn bè cùng trang lứa, Bảo Ninh cũng
tham gia cuộc kháng chiến chống Mĩ, chiến đấu trong chiến trường B3 Tây
Nguyên từ 1969 đến 1975. Đây cũng là giai đoạn mà cuộc kháng chiến chống
Mĩ của nhân dân ta diễn ra ác liệt và mạnh mẽ nhất. Sau chiến tranh ông giải
ngũ, trở lại học đại học và sau đó làm việc ở Viện Khoa học Việt Nam. Từ
1984 đến 1986, Bảo Ninh học khóa 2 Trường viết văn Nguyễn Du và làm việc
cho báo Văn nghệ trẻ. Bảo Ninh là một trong những nhà văn có đóng góp
đáng kể vào công cuộc đổi mới của nền văn xuôi hiện đại Việt Nam. Ông đến
với văn chương khá muộn so với các nhà văn khác cùng thế hệ. Tác phẩm đầu
tay của ông là tiểu thuyết Thân phận của tình yêu, về sau lấy lại tên cũ là Nỗi
9


buồn chiến tranh. Ngay khi xuất bản, cuốn tiểu thuyết đã mau chóng trở thành
một hiện tượng văn học và nhận được nhiều ý kiến phê bình khác nhau. Có ý
kiến ca ngợi hết lời nhưng cũng có những ý kiến phê phán thẳng thừng. Tiểu

thuyết này đã được Hội Nhà văn Việt Nam trao Giải thưởng văn học hằng
năm (1991). Đến nay, tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh đã khẳng định được vị
trí của mình và được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới, được bạn đọc nhiều
nơi đón nhận. Bên cạnh những thành công về tiểu thuyết thì Bảo Ninh cũng
đã đạt được nhiều thành công về truyện ngắn. Những truyện ngắn đầu tiên của
Bảo Ninh được đăng trên Văn nghệ Quân đội. Có thể kể đến các tác phẩm đã
xuất bản của Bảo Ninh: Nỗi buồn chiến tranh, NXB Hội nhà văn, 1991; Trại
bảy chú lùn, NXB Văn học, 1987; Khắc dấu mạn thuyền, NXB Văn học, 1996;
Lan man trong lúc kẹt xe, NXB Hội nhà văn, 2005; Chuyện xưa kết đi, được
chưa?, NXB Văn học, 2009; Bảo Ninh tác phẩm chọn lọc, NXB Phụ nữ, 2011;
Bảo Ninh - những truyện ngắn, NXB Trẻ, 2013.
Nghiên cứu về sáng tác của Bảo Ninh đã và đang thu hút được sự quan
tâm của nhiều nhà nghiên cứu, phê bình cũng như của nhiều người đọc. Lâu
nay đã có khá nhiều công trình nghiên cứu về tiểu thuyết và truyện ngắn của
ông. Nhưng các nhà nghiên cứu, phê bình chủ yếu hướng vào tiểu thuyết đầu
tay của ông là Nỗi buồn chiến tranh. Bảo Ninh được biết đến nhiều nhất với
cuốn tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh - Tác phẩm đã tạo nên tên tuổi Bảo
Ninh. Sức ảnh hưởng của Nỗi buồn chiến tranh trong đời sống văn học Việt
Nam thời kì Đổi mới là không thể phủ nhận.
Nhà văn Nguyên Ngọc đã từng nhận xét về Nỗi buồn chiến tranh: "Về
mặt nghệ thuật, đó là thành tựu cao nhất của văn học đổi mới"[30,177]. Bài
viết Kĩ thuật dòng ý thức qua Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh của Nguyễn
Đăng Điệp đã nêu lên những cách tân cũng như những đặc sắc nghệ thuật của
tác phẩm, đặc biệt chú ý đến kĩ thuật dựng truyện theo kết cấu dòng ý thức;
10


Đào Duy Hiệp với bài viết Thời gian trong Thân phận của tình yêu đã tìm
hiểu một số vấn đề về nghệ thuật thời gian: thời gian niên biểu, sự sai trật niên
biểu, lối quay ngược, lối đón trước...; Nỗi buồn chiến tranh viết về chiến

tranh thời hậu chiến từ chủ nghĩa anh hùng đến nhu cầu đổi mới bút pháp của
Phạm Xuân Thạch đã đi vào nghiên cứu những mạch ngầm văn bản, thế giới
nhân vật, tìm hiểu cái nhìn mới và cách viết mới về chiến tranh trong thời hậu
chiến, tác giả này cũng có những bài viết khác như: Về tiểu thuyết Nỗi buồn
chiến tranh của Bảo Ninh; Tiểu thuyết Việt Nam đương đại - suy nghĩ từ
những tác phẩm về chủ đề lịch sử.
Ngoài ra còn có rất nhiều bài viết khác về tác phẩm Nỗi buồn chiến
tranh, có thể kể đến: Trần Quốc Hội với "Trình tự" trong thời gian nghệ thuật
của Ăn mày dĩ vãng và Nỗi buồn chiến tranh - tiếp cận từ lý thuyết thời gian
của Genette; Trần Thanh Hà: Từ phân tâm học tìm hiểu tính hiện đại thể hiện
qua tiểu thuyết "Thân phận của tình yêu" của Bảo Ninh; Hoàng Ngọc Hiến:
Những nghịch lý của chiến tranh; Đỗ Văn Khang: Nghĩ gì khi đọc tiểu thuyết
Thân phận của tình yêu?; Phạm Xuân Nguyên: Nghĩ gì khi đọc"Nghĩ gì khi
đọc tiểu thuyết Thân phận của tình yêu?"; Đỗ Đức Hiểu: Những nhịp mạnh
của tiểu thuyết Thân phận của tình yêu...
Không chỉ khẳng định mình ở thể loại tiểu thuyết, Bảo Ninh còn khẳng
định mình qua nhiều truyện ngắn. Ở mảng truyện ngắn, Bảo Ninh đã thể hiện
được những tìm tòi, khám phá mới về nghệ thuật kể chuyện. Truyện ngắn của
Bảo Ninh cũng đã thu hút được sự quan tâm của giới phê bình, nghiên cứu cũng
như bạn đọc. Trong bài viết Bảo Ninh – Thời tiết của kí ức, Trung Trung Đỉnh
đã đưa ra những nhận xét về truyện ngắn Bảo Ninh: “Đọc những truyện ngắn
đầu tiên của Bảo Ninh, người ta nhận ngay ra một người lính có tâm hồn khá
lãng mạn và phóng túng. Một người lính từng trải dễ xúc động bởi những gợi
cảm ngẫu hứng do tác động mạnh của đời sống thời chiến khốc liệt.”[9];
11


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Thái Phan Vàng Anh: Ngôn ngữ trần thuật trong truyện ngắn đương đại,
Tạp chí sông Hương, số 237/2008.

2. Lại Nguyên Ân: 150 thuật ngữ văn học, NXB ĐHQG Hà Nội, 2003.
3. Nguyễn Minh Châu: Trang giấy trước đèn, NXB Khoa học Xã hội, 1994.
4. Nguyễn Minh Châu: Tuyển tập truyện ngắn, NXB Văn học, 2006.
5. Đoàn Ánh Dương: Bảo Ninh - nhìn từ thân phận truyện ngắn,
/>an-cua-truyen-ngan-1971939.html.
6. Đặng Anh Đào: Đổi mới nghệ thuật tiểu thuyết phương Tây hiện đại,
NXB Giáo dục, 1995.
7. Phan Cự Đệ: Tiểu thuyết Việt Nam hiện đại, NXB Giáo dục, 2001.
8. Phan Cự Đệ (chủ biên): Văn học Việt Nam thế kỷ XX – những vấn đề lịch sử
và lý luận, NXB Giáo dục, 2005.
9. Trung

Trung

Đỉnh:

Bảo

Ninh

–

Thời

tiết

của

kí

ức,

/>10. Hà Minh Đức (chủ biên): Lý luận văn học, NXB Giáo dục, 2000.
11. Hà Minh Đức (chủ biên): Mấy vấn đề lý luận về văn nghệ trong sự nghiệp
đổi mới, NXB Sự thật, 1991.
12. Hà Minh Đức: Những thành tựu của văn học Việt Nam trong thời kỳ đổi mới,
Tạp chí Nghiên cứu văn học, số 7/2002.
13. Ngô Văn Đức: Ngâm khúc quá trình hình thành phát triển và thi pháp thể
loại, NXB Thanh niên, 1996.
14. G.N. Pôxpêlôp (chủ biên), (Trần Đình Sử, Lại Nguyên Ân, Lê Ngọc Trà
dịch và giới thiệu): Dẫn luận nghiên cứu văn học, NXB Giáo dục, 1998.
15. Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi (đồng chủ biên): Từ điển
12


thuật ngữ văn học, NXB Giáo dục Việt Nam, 2010.
16. Võ Thị Hảo: Người sót lại của rừng cười, NXB Phụ nữ, 2005.
17. Đào Duy Hiệp: Phê bình văn học từ lý thuyết hiện đại, NXB Giáo dục, 2008.
18. Đỗ Đức Hiểu: Đổi mới phê bình văn học, NXB Khoa học – Xã hội, NXB
Mũi Cà Mau, 1994.
19. Đỗ Đức Hiểu: Thi pháp học hiện đại, NXB Hội nhà văn, 2000.
20. Kim Hoa: Nhà văn Bảo Ninh - Không ai một mình làm nên hạnh phúc,
/>-van-bao-ninh-khong-ai-mot-minh-lam-nen-hanh-phuc.html
21. Nguyễn Thái Hòa: Những vấn đề thi pháp của truyện, NXB Giáo Dục, 1999.
22. Tô Hoài: Nghệ thuật và phương pháp viết văn, NXB Văn học, 1997.
23. Trần Quang Huy: Nước mắt đỏ, NXB Lao động, 1994.
24. Lê Minh Khuê (tập truyện ngắn): Nhiệt đới gió mùa, NXB Hội nhà văn, 2012.
25. Thụy Khuê:

Tình thế của những người viết trẻ hôm nay,

/>26. Cao Kim Lan: Lý thuyết về điểm nhìn nghệ thuật của R. Scholes và R.
Kellog, Tạp chí Nghiên cứu văn học, số 10/2008.
27. Cao Kim Lan: Mối quan hệ giữa người kể chuyện và tác giả, Tạp chí
nghiên cứu văn học, số 8/2009.
28. Tôn Phương Lan: Một vài suy nghĩ về con người trong văn xuôi thời kỳ đổi
mới, Tạp chí nghiên cứu văn học, số 9/2001.
29. Tôn Phương Lan: Truyện ngắn chiến tranh nhìn từ sự vận động thể loại,
Tạp chí Nghiên cứu văn học, số 11/2004.
30. Nguyễn Văn Long – Lã Nhâm Thìn (đồng chủ biên): Văn học Việt Nam
sau 1975 – Những vấn đề nghiên cứu và giảng dạy, NXB giáo dục, 2005.
31. Phương Lựu (chủ biên): Lý luận văn học, NXB Đại học Sư phạm, 2002.
32. Nguyễn Đăng Mạnh: Con đường đi vào thế giới nghệ thuật của nhà văn,
13


NXB Giáo dục, 2002.
33. Tôn Thị Thảo Miên (chủ biên): Công chúng, giao lưu và quảng bá văn
học thời kì đổi mới (1986 - 2010), NXB Khoa học Xã hội, 2014.
34. Tôn Thảo Miên: Lý luận và phê bình văn học - đổi mới và phát triển,
NXB Khoa học Xã hội, 2005.
35. Tôn Thảo Miên: Một số khuynh hướng nghiên cứu phong cách, Tạp chí
Văn học số 5/2006.
36. Tôn Thảo Miên: Những vấn đề lý luận và lịch sử văn học, NXB Khoa học
Xã hội, 1999.
37. Tôn Thảo Miên: Về khái niệm phong cách cá nhân của nhà văn, Tạp chí
Văn học số 1/1997.
38. Nguyên Ngọc: Văn xuôi sau năm 1975, thử thăm dò về quy luật phát triển,
Tạp chí Nghiên cứu văn học, số 4/1991.
39. Vương Trí Nhàn: Sổ tay truyện ngắn, NXB Tác phẩm mới, 1980.

40. Bảo Ninh: Bảo Ninh – những truyện ngắn, Nhà xuất bản Trẻ, 2013.
41. Bảo Ninh: Bảo Ninh Tác phẩm chọn lọc, NXB Phụ nữ, 2011.
42. Bảo Ninh: Chuyện xưa kết đi, được chưa?, NXB Văn học, 2009.
43. Bảo Ninh: Khắc dấu mạn thuyền, NXB Văn học, 1996.
44. Bảo Ninh: Lan man trong lúc kẹt xe, NXB Hội Nhà văn, 2005.
45. Bảo Ninh: Nỗi buồn chiến tranh (Tiểu thuyết), NXB Phụ nữ, 2005.
46. Bảo Ninh: Trại bảy chú lùn, NXB Văn học, 1987.
47. Mai Hải Oanh: Nghệ thuật tổ chức điểm nhìn trong văn học Việt Nam thời
kỳ đổi mới, Nghiên cứu văn học, số 10/2007.
48. Roland Barthes (Nguyên Ngọc dịch và giới thiệu): Độ không của lối viết,
NXB Hội nhà văn, 1997.
49. Trần Sáng: Âm hưởng chiến tranh trong truyện ngắn Bảo Ninh,
/>

am-huong-chien-tranh-trong-truyen-ngan-bao-ninh.html
50. Trần Đình Sử: Giáo trình Dẫn luận thi pháp học, Đại học Huế - Trung
tâm đào tạo từ xa, 2007.
51. Trần Đình Sử (chủ biên): Giáo trình Lý luận văn học (tập 2), NXB Đại
học sư phạm, 2005.
52. Trần Đình Sử: Thi pháp thơ Tố Hữu, NXB Giáo Dục, 1995.
53. Trần Đình Sử: Tự sự học (một số vấn đề lý luận và lịch sử), NXB Đại học
sư phạm, 2004.
54. Bùi Việt Thắng: Bình luận truyện ngắn, NXB Văn học, 1999.
55. Bùi Việt Thắng: Truyện ngắn hôm nay, Tạp chí Nghiên cứu văn học, số
1/2004.
56. Bùi Việt Thắng: Truyện ngắn những vấn đề lý thuyết và thực tiễn thể loại,
NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2007.
57. Nguyễn Huy Thiệp: Truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp, NXB Trẻ, 2003.
58. Bích Thu: Những thành tựu truyện ngắn sau 1975, Tạp chí văn học số 9/1996.
59. Lê Ngọc Trà: Lý luận văn học, NXB Trẻ, 1990.

60. Lê Ngọc Trà: Văn học Việt Nam những năm đầu đổi mới, Tạp chí Nghiên
cứu văn học, số 1/2007.
61. Lê Dục Tú: Truyện ngắn đương đại về đề tài chiến tranh - Những đổi mới
trong tư duy thể loại, />62. Phạm Thu Yến: Những thế giới nghệ thuật ca dao, NXB Khoa học Xã hội, 1998.

15