Hoạt động hỗ trợ sinh viên ngoại tỉnh sắp tốt nghiệp tiếp cận việc làm từ góc nhìn công tác xã hội ( nghiên cứu nhóm sinh viên ngoại tỉnh trường đại học kinh doanh và công nghệ hà nội)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------------

NGUYỄN THỊ NHUNG

HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ SINH VIÊN NGOẠI TỈNH
SẮP TỐT NGHIỆP TIẾP CẬN VIỆC LÀM
TỪ GÓC NHÌN CÔNG TÁC XÃ HỘI
( Nghiên cứu nhóm Sinh viên Ngoại tỉnh
Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội)

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Hà Nội – 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------------

NGUYỄN THỊ NHUNG

HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ SINH VIÊN NGOẠI TỈNH
SẮP TỐT NGHIỆP TIẾP CẬN VIỆC LÀM
TỪ GÓC NHÌN CÔNG TÁC XÃ HỘI
( Nghiên cứu nhóm Sinh viên Ngoại tỉnh
Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội)
Chuyên ngành: Xã hội học
Mã số: 60 90 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Trƣơng An Quốc

Hà Nội – 2014


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố
trong bất kỳ công trình nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Nguyễn Thị Nhung


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện Luận văn Thạc sỹ, tôi
đã nhận đƣợc sự giúp đỡ, tạo điều kiện nhiệt tình và quý báu của nhiều cá
nhân và tập thể.
Trƣớc tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Trƣơng An Quốc
đã tận tâm hƣớng dẫn trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu hoàn thành
Luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô trong Khoa Xã hội học,
Trƣờng Đại học Khoa học xã hội và nhân văn Hà Nội, đã tận tình giảng dạy,
hƣớng dẫn, truyền đạt kiến thức trong suốt quá trình học tập, thực hiện và
hoàn thành Luận văn.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn tới các thầy cô và các bạn sinh viên
trong Trƣờng Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội đã tạo điều kiện giúp

đỡ trong thời gian tiến hành nghiên cứu, khảo sát tại đó. Cuối cùng, tôi xin
cảm ơn sự nhiệt tình tiếp đón, trả lời của nhà tuyển dụng và Trung tâm Tâm
việt Group(347 Đội cấn- Ba đình- Hà Nội) đã giúp tôi hoàn thiện đề tài.
Mặc dù đã rất cố gắng hoàn thiện luận văn bằng tất cả sự nhiệt tình và
năng lực của mình, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót hoặc có
những phần nghiên cứu chƣa sâu. Rất mong nhận đƣợc sự chỉ bảo, đóng góp
quí báu của quý thầy cô và các bạn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Nguyễn Thị Nhung


MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài: .......................................................................................... 1
2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu: .................... Error! Bookmark not defined.
2.1. Những nghiên cứu về thanh niên và sinh viên ........................................... 4
2.2. Những nghiên cứu về vấn đề Hỗ trợ tiếp cận việc làmError! Bookmark
not defined.
3. Ý nghĩa của nghiên cứu............................... Error! Bookmark not defined.
4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu ............ Error! Bookmark not defined.
5. phạm vi nghiên cứu ..................................... Error! Bookmark not defined.
6. Câu hỏi nghiên cứu ..................................... Error! Bookmark not defined.
7. Mục tiêu nghiên cứu .................................... Error! Bookmark not defined.
8. Giả thuyết nghiên cứu ................................. Error! Bookmark not defined.
9. Phƣơng pháp nghiên cứu:........................... Error! Bookmark not defined.
10. Kết cấu của luận văn ................................................................................. 16
PHẦN NỘI DUNG ......................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........ Error!

Bookmark not defined.
1.1.Các khái niệm, thuật ngữ liên quan........... Error! Bookmark not defined.
1.1.1.Khái niệm sinh viên - sinh viên ngoại tìnhError!

Bookmark

not

defined.
1.1.2.Khái niệm Tiếp cận việc làm ................. Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Khái niệm từ góc nhìn công tác xã hội . Error! Bookmark not defined.
1.2. Những lí thuyết sử dụng trong đề tài ....... Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Lý thuyết nhu cầu .................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Lý thuyết thái độ ................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Lý thuyết Công tác xã hội cá nhân........ Error! Bookmark not defined.


1.3. Giới thiệu địa bàn và đối tƣợng nghiên cứuError!

Bookmark

not

defined.
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC HỖ TRỢ TIẾP CẬN VIỆC LÀM,
NHỮNG KHÓ KHĂN VÀ NHU CẦU HỖ TRỢ CỦA SINH VIÊN NGOẠI
TỈNH SẮP TỐT NGHIỆP .............................. Error! Bookmark not defined.
2.1. Thực trạng công tác Hỗ trợ tiếp cận việc làm cho SVNT sắp tốt nghiệp
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Thực trạng tìm kiếm việc làm và sự hỗ trợ tiếp cận việc làm........ Error!

Bookmark not defined.
2.1.2. Thực trạng công tác hỗ trợ tiếp cận việc làm cho sinh viên sắp tốt
nghiệp .............................................................. Error! Bookmark not defined.
2.2 Những khó khăn và nhu cầu hỗ trợ của sinh viên ngoại tỉnh sắp tốt nghiệp
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Những khó khăn trong tiếp cận việc làmError!

Bookmark

not

defined.
2.2.2 Nhu cầu về hỗ trợ tiếp cận việc làm ....... Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chƣơng 2............................................ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: CÔNG TÁC XÃ HỘI VÀ VAI TRÕ CỦA NHÂN VIÊN
CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ TIẾP CẬN VIỆC LÀM
CHO SINH VIÊN NGOẠI TỈNH SẮP TỐT NGHIỆPError! Bookmark not
defined.
3.1. ý nghĩa của việc áp dụng thực hành công tác xã hộiError!

Bookmark

not defined.
3.2.Thực hành Công tác xã hội ....................... Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Tiếp cận Thân chủ ................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Xác định vấn đề của thân chủ ............... Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Thu thập thông tin ................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.4. Chẩn đoán .............................................. Error! Bookmark not defined.

3.2.5. Lập kế hoạch can thiệp .......................... Error! Bookmark not defined.
3.2.6. Triển khai kế hoạch ............................... Error! Bookmark not defined.
3.2.7. Lƣợng giá .............................................. Error! Bookmark not defined.
3.3. Vai trò của NVCTXH với SVNT sắp tốt nghiệpError! Bookmark not
defined.
3.4. Kinh nghiệm của NVCTXH trong và sau khi tiến hành hỗ trợ ........ Error!
Bookmark not defined.
Tiểu kết chƣơng 3............................................ Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................. Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 3
PHỤ LỤC ........................................................ Error! Bookmark not defined.


DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1 Từng biết hoặc từng tìm kiếm hỗ trợ tiếp cận việc làm phân theo
giới tính ........................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.2 Mức độ cần thiết của những kỹ năng mềmError! Bookmark not
defined.
Bảng 2.3 Những khó khăn gặp phải khi tìm kiếm việc làm hoặc đi làm thêm
trong thời gian đi học phân theo giới tính ....... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.4 Khó khăn gặp phải khi mới ra trƣờng phân theo giới tính ...... Error!
Bookmark not defined.
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu 2.1 Tìm kiếm việc làm hoặc đi làm thêm trong thời gian đi học .... Error!
Bookmark not defined.
Biểu 2.2 Tìm kiếm việc làm hoặc đi làm thêm trong thời gian đi học phân
theo giới tính ................................................... Error! Bookmark not defined.
Biểu 2.3 Từng biết hoặc từng tìm kiếm sự hỗ trợ tiếp cận việc làm ........ Error!
Bookmark not defined.

Biểu 2.4 Biết và tìm kiếm sự hỗ trợ tiếp cận việc làm từ các nguồn ....... Error!
Bookmark not defined.
Biểu 2.5 Biết về khái niệm kỹ năng mềm cho sinh viênError! Bookmark not
defined.
Biểu 2.6 Có nhận sự hỗ trợ kỹ năng mềm trong quá trình học tập .......... Error!
Bookmark not defined.
Biểu 2.7 Nguồn nhận hỗ trợ kỹ năng mềm trong quá trình học tập ........ Error!
Bookmark not defined.
Biểu 2.8 Những khó khăn gặp phải khi tìm kiếm việc làm hoặc đi làm thêm
trong thời gian đi học. ..................................... Error! Bookmark not defined.
Biểu 2.9 Khó khăn gặp phải khi ra trƣờng ...... Error! Bookmark not defined.


Biểu 2.10 Mức độ khó khăn gặp phải khi sắp, mới ra trƣờng ................. Error!
Bookmark not defined.
Biểu 2.11 Mong muốn nhận đƣợc sự hỗ trợ thông qua hình thức tham gia các
khóa đào tạo trang bị kỹ năng mềm và đƣợc cung cấp thông tin tuyển dụng để
tìm kiếm việc làm ............................................ Error! Bookmark not defined.
Biểu 2.12 Mong muốn nhận đƣợc sự hỗ trợ thông qua hình thức tham gia các
khóa đào tạo trang bị kỹ năng mềm và đƣợc cung cấp thông tin tuyển dụng để
tìm kiếm việc làm phân theo giới tính ............ Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CTXH

: Công tác xã hội

DN

: Doanh nghiệp

ĐH

: Đại học

HTTCVL

: Hỗ trợ tiếp cận việc làm

HN& HTTCVL

: Hƣớng nghiệp và hỗ trợ tiếp cận việc làm

LĐ

: Lao động

NVCTXH

: Nhân viên Công tác xã hội

NTD

: Nhà tuyển dụng

SV

: Sinh viên

SVNT

: Sinh viên ngoại tỉnh

TN

: Thanh niên

TC

: Thân chủ

TTTV & GTVL

: Trung tâm tƣ vấn và giới thiệu việc làm

VL

: Việc làm


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Trong 10 năm trở lại đây chúng ta đã chứng kiến một quá trình đô thị
hóa với tốc độ cao chƣa từng có ở các thành phố lớn nhƣ Hà Nội, Đà Nẵng,
TP Hồ Chí Minh và các tỉnh thành lân cận. Theo một điều tra đƣợc công bố
trên báo điện tử của chính phủ 28/4/2011[37], số lƣợng dân cƣ đô thị đã
chiếm tới 28% tổng dân cƣ toàn quốc và mỗi năm có khoảng 1 triệu dân tiếp
tục tham gia vào "đại gia đình" đô thị. Đô thị hóa đã làm thay đổi diện mạo
của đất nƣớc, góp phần nâng cao mức sống của một số bộ phận dân cƣ. Tuy
nhiên bên cạnh những mặt tích cực cũng đã phát sinh nhiều vấn đề phức tạp

cần sớm đƣợc giải quyết nhƣ: vấn đề di dân nông thôn ra thành thị; tình trạng
thất học, thất nghiệp và phân hoá giàu nghèo; vấn đề nhà ở và quản lý trật tự
an toàn xã hội ở đô thị; vấn đề hệ thống cơ sở hạ tầng quá tải và ô nhiễm môi
trƣờng... Trong đó vấn đề di dân từ nông thôn ra thành thị dẫn đến mật độ dân số
ở thành thị tăng cao, cùng vấn đề thất nghiệp và giải quyết việc làm cho lao động
ngoại tỉnh tại các thành phố lớn đã và đang đặt ra nhiều thách thức cho quá trình
phát triển tại các thành phố lớn trong đó có thủ đô Hà Nội - một trong hai trung
tâm chính trị - kinh tế - văn hóa - xã hội lớn nhất của cả nƣớc.
Theo thống kê của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) [28] lao động
di cƣ ngoại tỉnh chiếm tới 1/10 dân số của Hà Nội. Dự kiến dân số đô thị
của Hà Nội đến năm 2010 sẽ là 3,9 - 4,2 triệu ngƣời, năm 2020 là 7,9 8,5 triệu ngƣời. Nguyên nhân của sự gia tăng dân số này là do quá trình
đô thị hoá nhanh cùng với thu nhập thấp kém và điều kiện sống thiếu thốn
ở nông thôn, sự khan hiếm ngành nghề phi nông có thu nhập cao đã và
đang thúc đẩy lao động nông thôn ra thành phố tìm việc làm. Bên cạnh
đó, tốc độ phát triển kinh tế nhanh của các thành phố lớn nhƣ Hà Nội, TP
Hồ Chí Minh cũng kéo theo cơ hội việc làm cho ngƣời lao động, nhất là
lực lƣợng thanh niên là rất lớn.
1


Thực trạng trên khiến vấn đề lao động, việc làm nói chung, lao động di
cƣ ngoại tỉnh nói riêng trở nên bức thiết và nhận đƣợc rất nhiều sự quan tâm,
điều tra, nghiên cứu, của Đảng và Nhà nƣóc cùng các Bộ, ban ngành. Tuy
nhiên vấn đề lao động ngoại tỉnh là thanh niên(TN) mà cụ thể là nhóm đối
tƣợng sinh viên( SV) mới ra trƣờng đang cƣ trú tại các thành phố lớn trong đó
có thủ đô Hà Nội lại ít đƣợc quan tâm, xem xét. Khác với những lao động tự
do và có trình độ thấp di cƣ từ nông thôn lên thành phố, nhóm đối tƣợng sinh
viên ngoại tỉnh( SVNT) mới ra trƣờng có kiến thức và trình độ, tƣởng nhƣ
đây là một lợi thế cho họ để có thể tìm đƣợc một công việc tốt với thu nhập
khá để ổn định cuộc sống, tuy nhiên họ lại gặp phải nhiều rào cản nhƣ vấn đề

chỗ ở, chi phí sinh hoạt đắt đỏ, sự chu cấp từ phía gia đình không còn nhƣ khi
đi học, cùng nhu cầu tìm kiếm việc làm ngày càng trở nên bức thiết. Bên cạnh
những sinh viên may mắn có đƣợc việc làm nhanh chóng, lại có một bộ phận
không nhỏ SVNT có trình độ nhƣng gặp khó khăn trong việc tiếp cận việc
làm, trong khi thực tế hiện nay không ít các doanh nghiệp cũng gặp khó khăn
trong việc tuyển dụng lao động. Điều này đặt ra những câu hỏi và ngày càng
thu hút đƣợc sự quan tâm của dƣ luận xã hội cũng nhƣ các nhà hoạch định chính
sách trong việc giải quyết vấn đề lao động di cƣ vào thành thị nói chung cũng
nhƣ vấn đề lao động là sinh viên ngoại tỉnh sắp ra trƣờng đang cƣ trú trên địa
bàn thành phố Hà Nội và các thành phố lớn khác trong cả nƣớc nói riêng.
Ở Việt Nam và nhất là thủ đô Hà Nội, đã có nhiều văn bản, dự án, mô
hình nghiên cứu đề ra các phƣơng án giải quyết về vấn đề lao động di cƣ,
cũng nhƣ công tác hỗ trợ tiếp cận việc làm( HTTCVL) cho nhóm đối tƣợng
sinh viên ngoại tỉnh mới ra trƣờng đang cƣ trú trên địa bàn thành phố. Các
trung tâm giới thiệu việc làm, hội chợ việc làm, các hội thảo về công tác
hƣớng nghiệp và hỗ trợ tiếp cận việc làm cho thanh niên đƣợc tổ chức hàng
năm... thể hiện sự quan tâm của Nhà nƣớc và chính quyền thành phố trong
việc hỗ trợ tiếp cận và giải quyết việc làm cho nhóm đối tƣợng sinh viên này.
2


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu Tiếng Việt:
1. Lê Chí An(2003), Nhập môn công tác xã hội cá nhân, ĐH Mở TP Hồ
Chí Minh.
2. Đặng Nguyên Anh(2014), Suy thoái kinh tế và những thách thức đối
với giải quyết việc làm Thanh niên hiện nay, Nhà xuất bản Khoa học xã
hội
3. Nguyễn Thị Thu Hà(2005), Công tác xã hội cá nhân, tài liệu giảng dạy
Khoa XHH, Đại học Mở,TPHCM.

4. Nguyễn Thị Thu Hà(2000), Phương pháp Công tác xã hội với cá nhân,
tài liệu tập huấn Hội Chữ Thập Đỏ Việt Nam.
5. Hội Chữ Thập Đỏ Việt Nam( 1997), Tài liệu tập huấn Công tác xã hội,
Hà Nội.
6. Đặng Cảnh Khanh (2006), Xã hội học thanh niên, NXB Chính trị quốc
gia, Hà Nội.
7. Nguyễn Ngọc Lâm, Sách bỏ túi dành cho Nhân viên xã hội, NXB Đại
học Mở- Bán Công TP.HCM.
8. Bùi Thị Xuân Mai (2012), Giáo trình nhập môn công tác xã hội, Nxb
Lao động xã hội, Hà Nội.
9. Malcolm Payne, Lý thuyết công tác xã hội hiện đại, Nhà xuất bản
Lyceum Books, Inc, 5758 S.Blacktone Avenue, Chicago. Ngƣời dịch
Ths Trần Văn Khang (Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn,
Hà Nội).
10. Nguyễn Thị Hồng Nga(2010), Hành vi con người và môi trường xã
hội, Nxb Lao động xã hội, Hà Nội.
11. Nguyễn Thị Oanh(1998), Công tác xã hội đại cương, NXB Đại Học
3


Mở – BC TP.HCM.
12. Lê Văn Phú( 2004), Công tác xã hội, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia
Hà Nội, Hà Nội .
13. Peggy Klaus, Sự thật cứng về kĩ năng mềm
14. Phạm Văn Quyết (1998), Xã hội học, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
15. Phạm Văn Quyết (2002), Phương pháp nghiên cứu xã hội học, Nxb
Đại học quốc gia Hà Nội.
16. Phạm Văn Quyết- Nguyễn Qúy Thanh(2001), phương pháp nghiên
cứu xã hội học, Nxb Đại Học Quốc Gia Hà Nội.
17. Mai Thị Kim Thanh (2011), Giáo trình Nhập môn Công tác xã hội,

Nxb Giáo dục, Hà Nội.
18. Trần Đình Tuấn(2010), Công Tác Xã Hội- Lý thuyết và thực hành, Nxb
Đại Học Quốc Gia Hà Nội.
19. Trung ƣơng Hội sinh viên Việt Nam, (2009), “Mô hình, giải pháp
trong công tác Đoàn, Hội và phong trào sinh viên (2003-2008), NXB
Thanh niên, Hà Nội.
20. Tổng cục thống kê, (2013), Báo cáo điều tra lao động việc làm năm
2012.
21. Viện khoa học và lao động xã hội, (2013), Xu hướng lao động và xã
hội Việt Nam 2013, Hà Nội.
22. Viện khoa học và lao động xã hội, Xu hướng lao động và xã hội Việt
Nam thời kỳ 2000- 2010, Hà Nội.
23. World Bank, (2006), “Báo cáo phát triển thế giới 2007, Phát triển và
thế hệ kế cận”, NXB Văn hóa thông tin.
24. Tài liệu Hội thảo “Chính sách việc làm cho thanh niên”
25. Tài liệu Hội thảo “Định hướng nghề nghiệp, việc làm cho sinh viên”
26. Tạp chí “Người đọc sách”, (2006), ―Bài phỏng vấn Ông Đặng Cảnh
Khanh nhân dịp cuốn sách ―Xã hội học thanh niên‖ xuất bản‖
4


27. Hội chợ việc làm - cầu nối giữa doanh nghiệp và ngƣời lao động
/>28. “Đô thị hóa và các vấn đề phát sinh” - Mục Tiêu điểm, Bản tin Kinh
tế, số 16, ngày 31/08/2008 của Vụ Tổng hợp kinh tế - Bộ Ngoại giao
29. Ngày hội việc làm - hƣớng nghiệp năm 2009: Cơ hội cho học sinh
chọn trƣờng, chọn nghề
/>136817.aspx
30. Báo Ngƣời Lao Động, (2008) diễn đàn “Văn hóa nghề - Thước đo
nguồn nhân lực”, website:
31. ―Nghịch lý trong lao động thanh niên‖ http:// doanthanhnien. vn/

article/XaHoi/12975/1/print/
32. “Sinh viên ngoại tỉnh: Học xong, ở hay về?”, ngày 17/4/2006, bài viết
của Báo Thanh niên
33. />34. />35. />36. />37. />
5

-