Giải pháp hạn chế ô nhiễm môi trường trên cơ sở nhân dạng xung đột môi trường giữa công ty giấy bãi bằng, công ty giấy việt trì với các cồng đồng dân cư xung quanh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------

HOÀNG THỊ THƢƠNG

GIẢI PHÁP HẠN CHẾ Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG
TRÊN CƠ SỞ NHẬN DẠNG XUNG ĐỘT MÔI TRƢỜNG
GIỮA CÔNG TY GIẤY BÃI BẰNG, CÔNG TY GIẤY VIỆT TRÌ
VỚI CÁC CỘNG ĐỒNG DÂN CƢ XUNG QUANH

LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ

Hà Nội, 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------

HOÀNG THỊ THƢƠNG

GIẢI PHÁP HẠN CHẾ Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG
TRÊN CƠ SỞ NHẬN DẠNG XUNG ĐỘT MÔI TRƢỜNG
GIỮA CÔNG TY GIẤY BÃI BẰNG, CÔNG TY GIẤY VIỆT TRÌ
VỚI CÁC CỘNG ĐỒNG DÂN CƢ XUNG QUANH

Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý khoa học và công nghệ
Mã số: 60 34 04 12

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Tuấn Anh

HÀ NỘI - 2014


LỜI CẢM ƠN
Luận văn này được hoàn thành với sự giúp đỡ nhiều mặt của quý thầy cô,
bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.
Tôi xin chân thành cảm ơn:
-Các thầy cô của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học
quốc gia Hà Nội đã giảng dạy và cung cấp cho tôi những kiến thức nền tảng
cơ bản để thực hiện luận văn này.
- Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành, sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Tuấn
Anh- giảng viên khoa xã hội học- Trường Đại học KHXH&NV- Đại học quốc
gia Hà Nội là người đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ dạy cho tôi trong
suốt quá trình thực hiện đề tài này.
- Cảm ơn các anh, chị, em, bạn bè lớp Cao học Quản lý Khoa học và
Công nghệ khóa 2011 cùng tôi học tập, trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ kiến
thức trong suốt quá trình học tập.
- Tôi xin cảm ơn các anh, chị, em tại Sở tài nguyên và môi trường tỉnh
Phú Thọ đã giúp đỡ và cung cấp những tài liệu tham khảo để tôi hoàn thành
luận văn này.
- Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn thủ trưởng, các anh, chị, em, bạn bè công
tác tại công ty giấy Bãi Bằng, công ty giấy Việt Trì đã tạo điều kiện để tôi có
cơ hội tiếp cận với các hoạt động của của công ty.
- Đặc biệt là những người thân trong gia đình đã luôn động viên, cổ vũ tôi
trong suốt những năm tháng học tập và hoàn thành luận văn này.
Hà Nội, tháng 10 năm 2014
Học viên

Hoàng Thị Thƣơng


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự
hướng dẫn của PGS.TS Nguyễn Tuấn Anh. Các số liệu trong luận văn là
chính xác, tôi xin chịu mọi trách nhiệm nếu phát hiện đây là công trình nghiên
cứu của người khác.
Hà Nội, ngày

tháng 10 năm 2014
Học viên

Hoàng Thị Thƣơng


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

MT

Môi trường

XĐMT

Xung đột môi trường

BVMT

Bảo vệ môi trường

UBND

Ủy ban nhân dân

ONMT

Ô nhiễm môi trường

WHO

Tổ chức y tế thế giới

CĐDC

Cộng đồng dân cư

NXB

Nhà xuất bản

BOD

Nhu cầu ô xy hóa

COD

Nhu cầu ô xy hóa học

DO

Ô xy hòa tan


MỤC LỤC
PHẦN 1. MỞ ĐẦU .......................................................................................................9
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................................9
2. Lịch sử nghiên cứu ....................................................................................................9
3. Khách thể, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ... Error! Bookmark not defined.
4. Mục tiêu nghiên cứu ................................................... Error! Bookmark not defined.
5. Câu hỏi nghiên cứu ..................................................... Error! Bookmark not defined.
6. Giả thuyết nghiên cứu ................................................ Error! Bookmark not defined.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................... Error! Bookmark not defined.
8. Cấu trúc luận văn ........................................................ Error! Bookmark not defined.
PHẦN 2. NỘI DUNG CHÍNH
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI ... Error! Bookmark not defined.
1.1 Các khái niệm công cụ ............................................. Error! Bookmark not defined.
1.1.1 Khái niệm môi trƣờng ........................................ Error! Bookmark not defined.
1.1.2 Khái niệm ô nhiễm môi trƣờng ........................ Error! Bookmark not defined.
1.1.3 Khái niệm suy thoái môi trƣờng................... Error! Bookmark not defined.
1.1.4 Khái niệm xung đột môi trƣờng ................... Error! Bookmark not defined.
1.1.4.1 Khái niệm xung đột môi trường .................... Error! Bookmark not defined.
1.1.4.2 Đặc điểm của xung đột môi trường ............... Error! Bookmark not defined.
1.1.4.3 Các dạng xung đột môi trường ....................... Error! Bookmark not defined.
1.1.4.6 Mức độ xung đột .......................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.4.7 Các biện pháp giải quyết xung đột môi trường Error! Bookmark not defined.
1.1.5 Khái niệm cộng đồng ............................................ Error! Bookmark not defined.
1.1.6 Khái niệm cộng đồng dân cƣ ............................. Error! Bookmark not defined.
1.2 Hƣớng tiếp cận và lý thuyết áp dụng ................. Error! Bookmark not defined.
1.2.1 Tiếp cận chính sách trong quản lý xung đột môi trường Error! Bookmark not
defined.

1.2.2 Tiếp cận xã hội học ................................................ Error! Bookmark not defined.
1.2.3 Lý thuyết về mô hình “tam giác” trong quản lý môi trường Error! Bookmark
not defined.

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG XUNG ĐỘT MÔI TRƢỜNG VÀ NGUYÊN NHÂN
GÂY Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG GIỮA CÔNG TY GIẤY BÃI BẰNG, CÔNG TY
GIẤY VIỆT TRÌ VỚI CÁC CỘNG ĐỒNG DÂN CƢ XUNG QUANH .. Error!
Bookmark not defined.

2.1 Đặc điểm tự nhiên, kinh tế- xã hội của địa bàn nghiên cứu Error! Bookmark
not defined.

2.1.1 Đặc điểm tự nhiên, kinh tế- xã hội của tỉnh Phú Thọ Error! Bookmark not
defined.

2.1.2 Đặc điểm tự nhiên, kinh tế- xã hội của thành phố Việt Trì Error! Bookmark
not defined.

2.1.3 Đặc điểm tự nhiên, kinh tế- xã hội của huyện Phù Ninh Error! Bookmark not
defined.

2.2 Khái quát về môi trƣờng sản xuất giấy và bột giấy Error! Bookmark not defined.
2.2.1 Khái quát quá trình sản xuất bột giấy và giấy Error! Bookmark not defined.
2.2.2 Hiện trạng môi trƣờng chất thải ngành giấy Error! Bookmark not defined.
2.2.2.1 Nƣớc thải ............................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2.2 Khí thải .................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.2.3 Chất thải rắn ........................................................ Error! Bookmark not defined.
2.2.2.4 Chất thải nguy hại ............................................ Error! Bookmark not defined.

2.2.3 Hiện trạng xử lý môi trƣờng ngành giấy ..... Error! Bookmark not defined.
2.2.3.1 Hiện trạng công nghệ xử lý nƣớc thải ....... Error! Bookmark not defined.
2.2.3.2 Xử lý khí thải: ...................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3.3 Xử lý chất thải rắn ............................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.3.4 Xử lý chất thải nguy hại ................................... Error! Bookmark not defined.
2.3 Thực trạng xung đột môi trƣờng ngành giấy. Error! Bookmark not defined.


2.3.1 Các dạng xung đột ................................................. Error! Bookmark not defined.
2.3.1.1 Xung đột nhận thức ........................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.1.2 Xung đột mục tiêu .............................................. Error! Bookmark not defined.
2.3.1.3 Xung đột lợi ích ................................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.1.4 Xung đột quyền lực ........................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.2 Mức độ xung đột .................................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.3 Các nguyên nhân dẫn đến xung đột môi trƣờng Error! Bookmark not defined.
2.3.4 Hệ quả của xung đột ............................................. Error! Bookmark not defined.
2.3.4.1 Hệ quả tích cực .................................................. Error! Bookmark not defined.
2.3.4.2 Hệ quả tiêu cực ................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HẠN CHẾ Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG NGÀNH
GIẤY VỚI CỘNG ĐỒNG DÂN CƢ XUNG QUANH Error! Bookmark not defined.
3.1 Giải pháp tổ chức quản lý nhằm hạn chế xung đột môi trƣờng giữa công ty
giấy với cộng đồng dân cƣ xung quanh .................... Error! Bookmark not defined.
3.2 Giải pháp kỹ thuật thực tế ..................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.1 giải pháp giảm thiểu ô nhiễm do nƣớc thải .. Error! Bookmark not defined.
3.2.2 Giải pháp giảm thiểu tác động gây ô nhiễm môi trƣờng không khí Error!
Bookmark not defined.

3.2.3 Giảm thiểu tác động môi trƣờng do chất thải rắn ... Error! Bookmark not
defined.

PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .......... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................12


PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Những năm trở lại đây, sự phát triển mạnh mẽ của các ngành kinh tế trong quá
trình đô thị hóa, đặc biệt là xu thế phát triển khu công nghiệp ngày càng gia tăng
kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng gây ô nhiễm môi trường Trong đó ngành giấy
đã mang lại không ít những lợi ích cho tập thể, cộng đồng, các công ty, nhà máy, xí
nghiệp, trường học. Ngành giấy có ảnh hưởng rất lớn đến cộng đồng, trong việc
giải quyết vấn đề kinh tế, giải quyết công ăn việc làm cho hàng triệu lao động góp
phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế chung của đất nước. Nhưng bên cạnh sự
đóng góp không nhỏ ấy thì ngành giấy lại là một trong những thủ phạm gây ô
nhiễm cho các con sông, ngòi, kênh rạch, bầu không khí…với mức độ ô nhiễm cao
và dễ gây tác động đến con người và môi trường xung quanh. Vấn đề đặt ra cho các
công ty, doanh nghiệp, các nhà quản lý là rất lớn đồng thời đòi hỏi sự chung tay,
vào cuộc của toàn thể cộng đồng
Với mong muốn đưa ra một số giải pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi
trường do các nhà máy giấy gây ra nên tôi chọn đề tài: “Giải pháp hạn chế ô nhiễm
môi trường trên cơ sở nhận dạng xung đột môi trường giữa công ty giấy Bãi Bằng,
công ty giấy Việt Trì với các cộng đồng dân cư xung quanh” làm đề tài luận văn
thạc sỹ của mình. Nghiên cứu này sẽ tìm hiểu các dạng xung đột môi trường và
nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường giữa công ty giấy Bãi Bằng, công ty giấy
Việt Trì với các cộng đồng dân cư xung quanh từ đó đề xuất những biện pháp hạn
chế ô nhiễm môi trường giữa công ty giấy Bãi Bằng, công ty giấy Việt Trì với các
cộng đồng dân cư xung quanh.
2. Lịch sử nghiên cứu
2.1 Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài

Cho đến nay, các nghiên cứu về xung đột môi trường đã được triển khai
nhiều ở trên thế giới và ở Việt Nam. Các nghiên cứu về xung đột môi trường đã
bàn đến nhiều chiều cạnh khác nhau liên quan đến xung đột môi trường.
Năm 1993, theo nhiên cứu của viện khoa học công nghệ Châu Á thì: XĐMT
là xung đột quyền lợi của cộng đồng, vị trí nghề nghiệp và ưu tiên chính trị, là
những mâu thuẫn giữa hiện tại và tương lai, giữa bảo tồn và phát triển. Kết quả của
XĐMT có thể là xây dựng hoặc phá hủy tùy thuộc vào quản lý xung đột. XĐMT là
kết quả của việc sử dụng tài nguyên do một nhóm người gây bất lợi cho nhóm
khác. XĐMT là kết quả tất yếu của việc khai thác quá mức tài nguyên thiên nhiên
[4;45].
Năm 1998, quốc hội Mỹ đã thành lập viện nghiên cứu giải quyết XĐMT
nhằm hỗ trợ các đối tác trong việc giải quyết các xung đột và tranh cãi về môi
trường, tài nguyên thiên nhiên(TNTN), sử dụng đất thông qua hòa giải, thương
lượng và hợp tác giải quyết khó khăn. Từ khi thành lập, viện đã tổ chức nhiều khóa
đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn về XĐMT dưới nhiều hình thức khác nhau như:
Chính sách môi trường và cộng đồng để giải quyết tranh chấp, lý thuyết và thực
tiễn hòa giải, các ký thuật và kỹ năng hòa giải, các mô hình thương lượng…[4;46].
Như vậy, từ lâu môi trường và xung đột môi trường đã là chủ đề được nhiều
người quan tâm, những nghiên cứu trước đó đã cung cấp những cơ sở lý luận và
thực tiễn sinh động cho việc giải quyết những xung đột môi trường đang là vấn đề
bức xúc đang diễn ra trên thế giới cũng như ở nước ta hiện nay.
2.2 Tình hình nghiên cứu ở trong nước
Ở Việt Nam, vấn đề xung đột môi trường trong những năm gần đây được
nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu.
Cuốn sách “Nghiên cứu xã hội về môi trường” của tập thể tác giả do Vũ Cao Đàm
chủ biên đã tập hợp những bài viết nghiên cứu về môi trường như bài viết của Đào


Thanh Trường về “Tranh chấp môi trường”, nghiên cứu của Nguyễn Thị Nghĩa về

“An ninh môi trường”, nghiên cứu của Nguyễn Nguyệt Phương về “Xung đột môi
trường giữa các bệnh viện và cộng đồng dân cư”, nghiên cứu của Nguyễn Thị
Thanh Huyền về “Quy hoạch bãi rác đô thị từ giác độ xung đột môi trường”


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Tuấn Anh (2011), Giáo trình xã hội học môi trường, Nhà xuất bản Đại
học quốc gia Hà Nội.
2. Lê Huy Bá (2004), Môi trường, Nhà xuất bản ĐHQG TP. Hồ Chí Minh.
3. Hoàng Hữu Bình (Chủ biên) (2006), Những tác động của những yếu tố văn hóaxã hội trong quản lý nhà nước đối với tài nguyên và môi trường trong quá
trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Nhà xuất bản Lý luận chính trị, Hà Nội.
4. Lê Thanh Bình (2000), Chính sách quản lý môi trường với việc giải quyết xung
đột môi trường, Viện NCCL&CSKHCN, Luận văn thạc sỹ Chính sách KH&CN,
Viện chiến lược và chính sách KH&CN.
5. Trịnh Hòa Bình (2007) Hành vi sức khỏe của cư dân nông thôn trong bối cảnh
xung đột môi trường (đề tài khoa học cấp viện- Viện Xã hội học), Hà Nội.
6. Báo cáo tổng kết công tác năm 2013 và triển khai kế hoạch năm 2014, công ty
giấy Bãi Bằng.
7. Báo cáo tổng kết công tác năm 2013 và triển khai kế hoạch năm 2014, Công ty
giấy Việt Trì.
8. Ban khoa giáo Trung ương, liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
(2003), Bảo vệ môi trường và phát triển bền vững ở Việt Nam, nhà xuất bản
chính trị quốc gia, Hà Nội.
9. Nguyễn Quang Bảo (1998), Quan hệ giữa bảo vệ môi trường với các hoạt động
sản xuất kinh doanh, Tuyển tập các báo cáo khoa học tại hội nghị môi trường
toàn quốc, Hà Nội
10. Bộ tài nguyên và môi trường (2004), Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia
đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia
Hà Nội.

11. Thân Trung Dũng (2009), Quản lý xung đột môi trường trong phát triển làng
nghề bằng xây dựng khu sản xuất tách biệt và lập quỹ phòng chống ô nhiễm
môi trường (nghiên cứu trường hợp làng nghề sơn mài Hạ Thái- Duyên TháiThường Tín- Hà Nội), Luận văn thạc sỹ- chuyên ngành Quản lý KH&CN- ĐH
KHXH&NV Hà Nội.
12. Nguyễn Đắc Dương (2009), Đề xuất chính sách giảm thiểu ô nhiễm môi trường
thông qua việc nhận dạng và giải quyết xung đột môi trường giữa các cộng
đồng dân xư trong khu vực sông Nhuệ, sông Đáy (đoạn qua tỉnh Hà Nam),
Luận văn thạc sỹ- chuyên ngành Quản lý KH&CN-ĐHKHXH&NV HN.
13. Vũ Cao Đàm (2002), Xã hội học môi trường, Nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật,
Hà Nội.
14. Vũ Cao Đàm (2008) Tập bài giảng xã hội học về môi trường, Trường ĐH
KHXH&NV, ĐHQG Hà Nội.
15. Vũ Cao Đàm (chủ biên), (2009), Nghiên cứu xã hội về môi trường, Nhà xuất
bản Khoa học và kỹ thuật Hà Nội.
16.Vũ Cao Đàm (2008), Giáo trình Khoa học chính sách, Nhà xuất bản Đại học
Quốc gia Hà Nội
17. G.Endrweit Và G. Trommsdorff (2003), Từ điển xã hội học, Nhà xuất bản Thế
giới, Hà Nội.
18. Lưu Đức Hải, Nguyễn Ngọc Sinh (2000), Quản lý môi trường cho phát triển
bền vững, Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội.
19. Nguyễn Xuân Hoa (2010), Nhận dạng vấn đề môi trường thông qua nhận diện
xung đột môi trường giữa các cơ sở sản xuất chế biến kinh doanh hải sản với
cộng đồng dân cư sống xung quanh (Nghiên cứu các trường hợp ở phường Mũi
Né, Phú Hài, thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận), Luận văn thạc sỹchuyên ngành Quản lý KH&CN- ĐH KHXH&NV HN.


20. Nguyễn Thị Thanh Huyền (2000), Điều hòa xung đột môi trường giữa các
nhóm xã hội trong vấn đề rác thải ở Hà Nội, Kỷ yếu hội thảo XHHMT, Cục
môi trường, Hà Nội.

21. Trương Mạnh Kiểm (2008), Quản lý xung đột môi trường làng nghề trên cơ sở
nhận diện và xử lý xung đột môi trường làng nghề (nghiên cứu trường hợp làng
nghề sơn mài Hạ Thái, Duyên Thái, Thường Tín, Hà Tây), Luận văn thạc sỹ,
chuyên ngành Khoa học quản lý.
22. Trần Hiếu Nhuệ (1998), Lựa chọn các phương pháp và công nghệ xử lý nước
thải phù hợp trong điều kiện Việt Nam, Tuyển tập các báo cáo khoa học tại hội
nghị môi trường toàn quốc, Hà Nội.
23. Nguyễn Văn Phúc (1994), Phát triển công nghiệp nông thôn trong quá trình
công nghiệp hóa nước ta, công nghiệp hóa- hiện đại hóa ở Việt Nam và các
nước trong khu vực, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội.
24. Quốc hội nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2005), Luật bảo vệ môi
trường (luật số 52/2005/QH11).
25. Lê Vân Trình (2002), Bảo vệ môi trường, Nhà xuất bản lao động, Hà Nội.
26. Nguyễn Quang Tuấn, nghiên cứu xung đột môi trường: Nguyên nhân và giải
pháp quản lý xung đột môi trường- Viện nghiên cứu chiến lược và chính sách,
Bộ KH&CN.
27. Mạng Internet:
- .
- .
+

(http.//laodong.com.vn./Ban-doc/Nha-may-giay-Bai-Bang-khong-thai-hơi

khí

độc ra môi trường)
+ http:/hongquang.wortpress.com/2010/11/02/thực-trạng-vai-trò-của cộng đồng
dân cư).