Hoạt động của các tổ chức phi chính phủ trong lĩnh vực phòng, chống HIV AIDS tại việt nam (2000 – 2012)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

NGUYỄN THÀNH VINH

HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TỔ CHỨC
PHI CHÍNH PHỦ TRONG LĨNH VỰC
PHÒNG, CHỐNG HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM
(2000 – 2012)

LUẬN VĂN THẠC SỸ
Chuyên ngành: Quan hệ Quốc tế

Hà Nội-2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

NGUYỄN THÀNH VINH

HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TỔ CHỨC
PHI CHÍNH PHỦ TRONG LĨNH VỰC
PHÒNG, CHỐNG HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM
(2000 – 2012)

Luận văn Thạc sỹ chuyên ngành Quan hệ Quốc tế
Mã số: 60 31 02 06
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. BÙI HỒNG HẠNH

Hà Nội-2014


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn TS. Bùi Hồng Hạnh, người đã tận tình hướng dẫn
trong quá trình thu thập tài liệu, định hướng cũng như giúp tôi đi đúng hướng
trong công tác nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Tôi xin được cảm ơn tất cả các giảng viên khoa Quốc tế học và các cán bộ
phòng Đào tạo sau đại học đã trang bị kiến thức và hướng dẫn tôi trong suốt
quá trình học tập và nghiên cứu tại trường.
Tôi cũng xin chân thành gửi lời cảm ơn tới Trung tâm thông tin các tổ chức
phi chính phủ (NGO resource centre) tại Hà Nội và các đồng nghiệp phụ
trách mảng phòng chống HIV/AIDS tại tổ chức Nhân dân Úc vì Y tế, Giáo
dục và Phát triển hải ngoại nơi tôi đang công tác và những đồng nghiệp ở
các tổ chức CARE, COHED, FHI… đã giúp tôi trong quá trình nghiên cứu tài
liệu, bổ sung và hoàn thành luận văn.
Cuối cùng, xin gửi tới gia đình và bạn bè đã tạo điều kiện và hỗ trợ để tôi
hoàn thành bản luận văn này
Hà Nội, tháng 9 năm 2014
Học viên

Nguyễn Thành Vinh


MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ 3
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ ....................................................... 7
MỞ ĐẦU ......................................................... Error! Bookmark not defined.
1. Mục đích, ý nghĩa của đề tài .................. Error! Bookmark not defined.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................... Error! Bookmark not defined.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ......... Error! Bookmark not defined.
4. Đối tƣợng, phạm vi và thời gian nghiên cứu ........ Error! Bookmark not
defined.
5. Nguồn tài liệu ........................................ Error! Bookmark not defined.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................... Error! Bookmark not defined.
7. Cấu trúc luận văn ................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TỔ CHỨC PHI CHÍNH PHỦ VÀ VẤN ĐỀ
PHÒNG, CHỐNG HIV/AIDS ........................ Error! Bookmark not defined.
1.1 Một số khái niệm về tổ chức phi chính phủ .......... Error! Bookmark not
defined.
1.1.1 Tổ chức phi chính phủ theo khung định nghĩa thế giới và Việt Nam
................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2 Phân loại tổ chức phi chính phủ ...... Error! Bookmark not defined.
1.2 Hoạt động của tổ chức phi chính phủ tại Việt Nam.... Error! Bookmark
not defined.
1.2.1 Tổ chức phi chính phủ Việt Nam ..... Error! Bookmark not defined.
1.2.2 Tổ chức phi chính phủ nước ngoài tại Việt Nam .. Error! Bookmark
not defined.
1.3 Hoạt động của các tổ chức phi chính phủ trong phòng chống HIV/AIDS
trên thế giới .................................................. Error! Bookmark not defined.
1


1.3.1 Bệnh dịch HIV/AIDS trên thế giới ... Error! Bookmark not defined.
1.3.2 Phòng chống HIV/AIDS trên thế giới và hoạt động của các tổ chức
quốc tế, tổ chức phi chính phủ .................. Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TỔ CHỨC PHI CHÍNH PHỦ
TRONG LĨNH VỰC PHÒNG, CHỐNG HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM .. Error!
Bookmark not defined.

2.1. Thực trạng công tác phòng chống HIV/AIDS của Việt Nam. ....... Error!
Bookmark not defined.
2.2. Vai trò của tổ chức phi chính phủ trong việc đối phó với HIV/AIDS tại
Việt Nam ...................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1 Hỗ trợ xây dựng và hoàn thiện các văn bản pháp luật và chính sách
phòng, chống HIV/AIDS. .......................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2 Cầu nối giữa Việt Nam với các tổ chức quốc tế. .. Error! Bookmark
not defined.
2.2.3 Thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn trong phòng, chống HIV/AIDS.
................................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG PHÒNG, CHỐNG HIV/AIDS
CỦA CÁC TỔ CHỨC PHI CHÍNH PHỦ TẠI VIỆT NAM Error! Bookmark
not defined.
3.1 Thế mạnh của các TCPCP ..................... Error! Bookmark not defined.
3.2 Một số hạn chế của TCPCP ................... Error! Bookmark not defined.
3.3 Những khó khăn và thách thức .............. Error! Bookmark not defined.
3.4 Một số kiến nghị .................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ..................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 8
PHỤ LỤC ........................................................ Error! Bookmark not defined.
2


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ADB

Asian Development Bank
Ngân hàng Phát triển Châu Á

ARV

Antiretroviral
Liệu pháp điều trị kháng retrovirus

AIDS

Acquired immunodeficiency syndrome
Hội chứng suy giảm miễn dịch

APHEDA

Australian people for Health, Education and
Development Abroad
Tổ chức nhân dân Ốt-xtrây-lia vì Y tế giáo dục và
phát triển Hải ngoại

AUSAID

The

Australian

Agency

for

International

Development

Cơ quan Phát triển Quốc tế Ốt-xtrây-lia
BCS

Bao cao su

CTV

Cộng tác viên

CARE

Cooperative for American Remittances to Europe
Hợp tác xã chuyển kiều hồi từ Mỹ tới Châu Âu

FHI

Family Health International
Tổ chức Sức khỏe Gia đình Quốc tế
3


GF

Quỹ toàn cầu

GDVĐĐ

Giáo dục Viên đồng đẳng

HIV

Human Immunodeficiency Virus
Virus gây suy giảm miễn dịch ở ngƣời

ILO

International Labor Organization
Tổ chức Lao động Quốc tế

IOM

International Organization for Migration
Tổ chức Di cƣ Quốc tế

LHQ

United Nations
Liên Hợp Quốc

MAP

Multi-country HIV/AIDS program
Chƣơng trình phòng chống HIV/AIDS đa quốc gia

MCNV

Medical Committee Netherlands
Ủy Ban Y Tế Hà Lan

MDG

Millennium Development Goals
Mục tiêu Thiên niên kỷ Liên Hợp Quốc

MSM

Men who have sex with men
Quan hệ đồng tính nam

PACCOM

People’s Aid Coordinating Committee
Ban Điều phối Viện trợ Nhân dân

PEPFAR

The President's Emergency Plan For AIDS Relief
Quỹ Kế hoạch Cứu trợ Khẩn cấp

PNMD

Phụ nữ mại dâm

SIDA

Swedish International Development Cooperation
Agency
Tổ chức Hợp tác phát triển Quốc tế Thụy Điển

TCMT

Tiêm chích ma túy
4


TCPCP

Tổ chức phi chính phủ

TCPCPNN

Tổ chức phi chính phủ nƣớc ngoài

TVXNTN

Tƣ vấn xét nghiệm tự nguyện

TWG

Technical Working Group
Nhóm làm việc kỹ thuật

UNAIDS

The Joint United Nations Programme on HIV and
AIDS
Chƣơng trình phối hợp của LHQ về HIV/AIDS

UNDP

United Nations Development Program
Chƣơng trình Phát triển Liên Hợp Quốc

UNESCO

The United Nations Educational, Scientific and
Cultural Organization
Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp
Quốc

UNFPA

The United Nations Population Fund
Quỹ dân số Liên Hợp Quốc

UNICEF

The United Nations Children's Fund
Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc

UNIFEM

The United Nations Development Fund for
Women
Quỹ Phát triển Phụ nữ của Liên Hợp Quốc

UNODC

United Nations Office on Drugs and Crime
Cơ quan Phòng chống Ma túy và Tội phạm Liên

Hợp Quốc

UNV

United Nations Volunteers
Chƣơng trình tình nguyện Liên Hợp Quốc

USAID

United

States
5

Agency

for

International


Development
Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ
VAAC

The Viet Nam Administration for HIV/AIDS
Control
Cục Phòng chống HIV/AIDS

WB

World Bank
Ngân hàng Thế giới

WHO

World Health Organization
Tổ chức Y tế Thế Giới

WWF

World Wildlife Fund
Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên

6


DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ
Bảng 1.1: Cách tiếp cận trong phân loại mục tiêu, hoạt động và nguồn kinh
phí của các TCPCP

23

Bảng 1.2: Các lĩnh vực hoạt động của các TCPCPNN tới năm 2010

36

Bảng 1.3: Số lƣợng các TCPCP và tổng giá trị viện trợ cho Việt Nam từ năm
2003-2013

37

Bảng 1.4: Số ca nhiễm mới HIV và số ca tử vong do AIDS trên toàn cầu năm
2001 – 2012

41

Biểu đồ 1.1: Viện trợ theo lĩnh vực (2003 – 2013)

36

Bảng 2.1: Xu hƣớng dịch HIV/AIDS tới 2011 theo báo cáo VAAC

49

Bảng 2.2: Kết quả hoạt động truyền thông thay đổi hành vi

72

Bảng 2.3: Độ bao phủ của Chƣơng trình

79

Bảng 2.4: Số lƣợng học viên đƣợc đào tạo

83

Ví dụ 2.1: Hỗ trợ xây dựng chính sách của quỹ Kế hoạch Cứu trợ Khẩn cấp
trong phòng chống HIV/AIDS cho Việt Nam

62

Ví dụ 2.2: Hỗ trợ y tế cộng đồng và xây dựng năng lực tổ chức trong phòng
chống HIV/AIDS của tổ chức FHI

67

Ví dụ 2.3: Hoạt động truyền thông thay đổi hành vi trong công tác phòng,
chống HIV/AIDS tại Bắc Kạn và Hải Dƣơng của tổ chức APHEDA
7

76


Ví dụ 2.4: Dự án Phòng chống lây nhiễm HIV/AIDS từ mẹ sang con cho phụ
nữ yếu thế tại Việt Nam của tổ chức Ủy ban Y tế Hà Lan

81

Ví dụ 2.5: Các mô hình hỗ trợ của tổ chức CARE International

84

Ví dụ 2.6: Dự án giảm thiểu kỳ thị và phân biệt đối xử đối với ngƣời có HIV
do tổ chức COHED thực hiện

85

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Nguồn tiếng Việt:

1. APHEDA Viet Nam (2009), Xây dựng khả năng ứng phó của cộng
đồng địa phương trước đại dịch HIV/AIDS tại Việt Nam, Hà Nội
2. Ban chấp hành trung ƣơng Đảng khóa X, Báo cáo chính trị, bản điện tử
tại
/>m/ThongTinTongHop/noidungvankiendaihoidang?categoryId=100007
16&articleId=10038382, 24/2/2013
3. Bộ Y Tế (2008), Báo cáo quốc gia thực hiện tuyên bố cam kết về
HIV/AIDS năm 2006-2007, Hà Nội
4. Bộ Y Tế (2010), Báo cáo quốc gia thực hiện tuyên bố cam kết về
HIV/AIDS năm 2008-2009, Hà Nội
5. Bộ Y Tế (2013), Báo cáo quốc gia thực hiện tuyên bố cam kết về
HIV/AIDS năm 2012, Hà Nội
6. Bộ Y tế (2007), Chương trình hành động giám sát HIV/AIDS, theo dõi,
đánh giá chương trình – ban hành kèm theo Quyết định số 08/2007 –
QĐ/BYT, Hà Nội
7. Bộ Y Tế (2013), Báo cáo số 53/BYT ngày 25/1/2013 về tổng kết công
tác phòng chống HIV/AIDS năm 2012 và trọng tâm kế hoạch năm
2013, Hà Nội
8


8. Bộ Ngoại giao Việt Nam, Các tổ chức phi chính phủ nước ngoài, bản
điện tử tại:
/>r060928111253/ns070731092928/view, 24/2/2013
9. Cục phòng chống HIV/AIDS (2013), Báo cáo tổng kết công tác phòng,
chống HIV/AIDS năm 2012 và kế hoạch công tác năm 2013, Bộ Y tế
10. Đinh Quý Độ (2010), Các tổ chức phi chính phủ quốc tế: Khái niệm,
phân loại và lịch sử phát triển, Những vấn đề Kinh tế và Chính trị thế
giới, số 12(176) 2010, Viện Kinh tế và Chính trị thế giới
11. Đinh Quý Độ (2012), Các tổ chức phi chính phủ quốc tế: Vấn đề nổi

bật, xu hướng cơ bản và tác động chủ yếu, Nhà xuất bản Khoa học Xã
Hội, Hà Nội
12. Nguyễn Hoàng Giáp – Đỗ Thị Thảo (2012), Học viện chính trị - Hành
chính quốc gia Hồ Chí Minh: Nhìn lại hoạt động viện trợ phi chính phủ
nƣớc ngoài tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay – Tạp chí đối ngoại
1+2/2012
13. Nguyễn Kim Hà (2001), Những bài học rút ra từ một thập kỷ kinh
nghiệm phân tích chiến lược về phương pháp và hoạt động của các tổ
chức phi chính phủ nước ngoài ở Việt Nam từ 1990-1999, Trung tâm
dữ liệu phi chính phủ - Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam
14. Học viện Hành chính Quốc gia, Quản lý nhà nước đối với tổ chức phi
chính phủ, Nhà xuất bản đại học quốc gia Hà Nội
15. Nguyễn Ngọc Lâm - Nguyên Vụ trƣởng Vụ Tổ chức Phi Chính phủ Bộ Nội Vụ (2008), Hoạt động của các tổ chức nhân dân ở Việt Nam,
Số 6, Tạp chí Tổ chức Nhà nước, Hà Nội

9


16. Nguyễn Ngọc Lâm (2001), Những vấn đề đặt ra trong khi nghiên cứu
về đối tượng, phạm vi điều chỉnh quá trình xây dựng Luật Hội của Việt
Nam, Ban tổ chức cán bộ Chính phủ, Hà Nội
17. Quyết định số 36/2004/QĐ – TTg, ngày 17 – 3 – 2004 của thủ tƣớng
chính phủ về Việc phê duyệt Chiến lƣợc quốc gia phòng, chống
HIV/AIDS ở Việt Nam đến năm 2010 và tầm nhìn 2020
18. Quỹ Kế hoạch Cứu trợ Khẩn cấp, Thông tin về chương trình PEPFAR
của Mỹ về hỗ trợ Việt Nam phòng chống HIV/AIDS, bản điện tử tại
27/3/2014
19. Trung tâm Dữ liệu các Tổ chức phi chính phủ nƣớc ngoài (2012), Tổ
chức phi chính phủ quốc tế quan hệ đối tác vì sự phát triển, tr. 44, Hà
Nội

20. Trung tâm nghiên cứu Dân số và Sức khỏe nông thôn và Trung tâm
Nghiên cứu Môi trƣờng và Sức khỏe (2012), Báo cáo đánh giá cuối kỳ
dự án phòng chống HIV/AIDS tại Việt Nam, tr. 14
21. Ủy ban quốc gia phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma túy,
mại dâm (2012), Báo cáo tiến độ phòng, chống AIDS Việt Nam giai
đoạn 2010-2011, Hà Nội
22. Viện nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và môi trƣờng (2008), Quan hệ hợp
tác giữa Việt Nam và các tổ chức phi chính phủ quốc tế trong 5 năm
qua và định hướng tương lai, Hà Nội
23. Vai trò của tổ chức phi chính phủ với việc chăm sóc ban đầu và phòng
chống AIDS, Nhà xuất bản Thanh Niên, 2004
Nguồn Tiếng Anh
24. Anheier, Helmut K and Lester M. (1999), The rise of nongovernmental organizations – toward a comparative theory, Chicago

10


25. Brown, L.D (1991), Bridging organizations and sustainable
development, Human relations, p.807 – 831
26. Bach Tan Sinh (Ph.D.), Civil Society and NGOs in Vietnam: Some
Initial Thoughts on Developments and Obstacles, National Institute for
Science and Technology Policy and Strategy Studies, Vietnam
27. Care

International

in

Vietnam

(April

2011),

Striving

for

Transformation through Empowered People (STEP) - Evaluation
project report, Vietnam
28. Care International in Vietnam (April 2011), Supporting the law by
understanding HIV and training in the practice of human rights
advocacy, Vietnam
29. Dang Ngoc Quang and Nghiem Hong Son (2001), Mapping the
government – NGO – and the World Bank Relationship, A case study of
Vietnam, Rural Development Service centre, Hanoi
30. Eric D. Werker and Faisal Z.ahmed (2007), What do non –
governmental organizations do?, Journal of Economic Perspectives, pg.
3 – 25
31. Esman, M. J. and Uphoff, N. T. (1984), Local Organizations:
Intermediaries in rural development, Cornel University Press, New
York
32. Fadzel, A. (2004), International conflicts and the role of NGOs,
working pager, The University of Queensland – T.C Beirne School of
Law
33. Feld, Werner J., and Jordan, R. S., with Hurwitz, L. (1994),
International organizations: a comparative approach, third edition,
Praeger

11

34. WHO (2011), Global HIV/AIDS response: Epidemic update and
Health Sector progress towards universal access, printed in Manlta
35. Gray, M. L., (1999), Creating Civil Society? The emergence of NGO in
Vietnam, Vol 30, pg.693 – 713
36. Historical Evolution of NGOs: NGO Proliferation in the Post-Cold
War Era, 11/4/2013
37. Historical Evolution of NGOs: NGO Proliferation in the Post-Cold
War Era, 11/4/2013
38. UNAIDS (2013), HIV in Asia and the Pacific UNAIDS report 2013,
/>p, 11/4/2013
39. Lewis, D. (2001) , Nongovernmental organizations, Definition and
history, London School of Economics and Political Science
40. Lovrekovic, M. (2013), Assessment for international Development
NGO Activities in Vietnam, VUFO – NGO resource centre, Ha Noi
41. Martens, K. , Voluntas: International Journal of voluntary and nonprofit organizations, Vol 13, No.3, pp 271-285
42. Mawlawski, F. (1993), The evolving role of non – governmental
sectors, Journal of international Affairs, 46 (2), pg.392
43. Malena, C. (1995), Working with NGOs: A practical guide to
operational collaboration between the world bank and nongovernmental organizations, Operations Policy Department, World
Bank
44. Morrison, J. S. and Phillip Nieburg: HIV/AIDS tại Việt Nam – Báo
cáo cuối cùng của nhóm chuyên gia về HIV/AIDS thuộc trung tâm
CSIS trong chuyến công tác tại Việt Nam từ 8-13/1/2006

12


45. Nalinakumari, B. and Richard MacLean (2005), NGOs: A primer on

the Evolution of the Organizations that are setting the next generation
of “regulations”, Environmental Quality Management, Volume 14,
Issue 4, pg 1 – 21
46. Russett, B. M. (1996), World Politics: A menu for choice, Freeman,
New York
47. Simmons, P. J. (1998), Learning to live with NGOs, Foreign Policy
112, p. 85.
48. SERC Asia, Mobilizing the Hotel Sector in Lao PDR HIV/AIDS
Workplace Capacity Building, Policies and Partnership, July 2010
49. UNAIDS (2013), 2013 Global Fact sheet,
/>heet/, 21/12/2013
50. UNAIDS (2013), global report 2013,
/>report/, 21/12/2013
51. VAAC-Ministry of Health (2011), Evaluation of Epidemicological
impact of harm reduction program on HIV in Vietnam, Viet Nam
52. Weiss, T.G. (1996), Nongovernmental organizations and internal
conflict, Centre for Science and International Affairs, pg.435-460 của
các tổ nƣớc ngoài.

13


14