VÀI NÉT VỀ CUỘC TẢN CƯ DI CƯ NHÂN DÂN Ở BẮC BỘ TRONG NHỮNG NĂM ĐẦU TOÀN QUỐC KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP

VAl NET v i CUOC T A N CU; D I Cl/NHAN DAN 6 B A C BQ
TRONG NHONC NAM DAU T O A N O U O C KHANG CHIEN

CHONG THUC D A N PHAP X A M LUOC (1946-1947)

N G 6 H O A N G NAM'

T

rUdc vfi sau thdi dilm bOng n^ cu$c
khfing chil'n tofin qufl'c (19-12-1946)
da di§n ra m^t sQ kifln quan trpng, cfl anh
hudng ldn d i n vifle bao tofin iQc lupng d l
k h i n g chil'n chd'ng thQc dfin Phfip, dfl lfi
cu$c t a n cQ, di cU nhan dfin d cac tinh Bfic
v! tuyin 16 ra khdi vQng chil^n sQ hofic cie
vQng chil'n sQ sd lan tdi.
Tim h i i u v l cuflc t a n cQ, di cU nhfin dfin
d Bfic Bfi trong nfim d i u tofin qud'c khfing
chiin chfi'ng thQe dfin Phfip xfim iQpe, cfi
t h i tilp cfin vfi nghien cQu d nhilu gde dO,
khfa canh khfic nhau. Bai viet nfiy chi tfip
trung lfim rd qufi trinh t a n cU nhan dan vfi
vi^c hinh thfinh, hoat dpng eua cae trai di
cQ san xufift d nhQng ndi cd dien ra hai ho^t
d0ng nfiy.
1. Boi c a n h Uch suF v a c h u trifcfng
c u a D a n g v l t i n cif, d i cuT nhfin dfin
Diu nfim 1946, sau khi binh dinh Nam
Bfi, Tfiy Nguyen vfi p h i n Nam Trung BO,
thuc dfin Phfip dfi tien hfinh kdo qufin ra

Trung Bd vfi Bftc Bp, hdng d^t l^i fich thfing
trj trfln tofin b0 dfi't nUdc Vi^t Nam. Bing
kl^ hoaeh "ddnh nhanh thdng nhanh" vdi
lUc lUdng dflng, quan dpi nhfi nghe, vu khf

Vi§n Sik hoc

toi tfin, thQc dan Phfip hy vpng se nhanh
chdng tiflu didt chfnh q u y i n cfich mang, "ud
hiiu hda titc thi Chinh phu HS Chi Minh"
(1).
Ngay sau khi dfit chfin r a Bfic B^, qufin
dpi Phfip Ifip tQc gfiy r a nhQng cuflc xung
dflt vu trang, gfiy rfii vfi cd nhiing hfinh
dpng khiSu khfch gfiy chi^n. Ngfiy 20-111946, d i ^ vfio cd bfit giQ nhQng tfiu hudn
Trung Qufic, qufiji d^i Phfip bfin vfio qufin
ddi Vi§t Nam d Hai Phdng, chilm cfic vi tri
trpng yl'u trong thfinh phff, na phfio vfio
nhilu khu dfin cQ. Til'p dfl, ngfiy 25-111946, qufin Phfip nS sung bfin vfio qufin dpi
Vi$t Nam tai Thj xa Lang Sdn. Trong luc
cuflc chil'n dfi'u d Hai Phdng vfi Lang Sdn
dang diSn r a thi chfnh giQa Thii dfl Hfi Nfli,
qufin d0i Phfip da lidn ti^p gfiy r a nhilu vu
khidu khfch ldn. Ngfiy 1-12-1946, chung
ngfin can cfic ddn vj bfl dfli cua ta dang lfim
nhi^m vy, ndm iQu dan giQa dudng phi,
cho xe phdng bfit m^ng trfln cfic nga dUdng,
b i n vfio cfic cd quan cflng cpng vfi cfic tru sd
Vi$t Minh dang k i i m sofit, dfio h i m ho' d
c i u Long Bien, c i t dfiy thdp gai d Tda Thi

chfnh vfi gfiy hfi'n d cfic pho' khfic. Ngfiy 1712-1946, qufin dfli Phfip gfiy r a vu d l m i u d


Voi n6t ve cuflc t i n cir. di cu...
pbfT Hfing BQn vfi tfin s i t rfi't nhilu ding
bfio, trong dd ed ca eac em thiiu nhi.
Sfing ngfiy 18-12-1946 tai Hfi N^i qufin
Phfip da huy ddng nhilu xe thifiit gifip vfi
binh Ifnh dl'n chiem dflng Sd Tfii chfnh d
dudng Cot Cd. Bd Chi huy qufin dfli Phfip
cdn ra l$nh cho raay bay thfim thfnh trdn
khflng phfin Hfi Ndi suit ngfiy d khu vQc
ciu Long Bidn, cQa Dfing vfi phfl' Yin
Ninh,... ding thdi lidn ti^p gfiy ra nhQng
cuflc xung dfit vdi mfit dfl ngfiy cfing dfiy
dfic. Cfing t h i n g tai Hfi Npi diy ldn dinh
dilm khi cQng ngfiy, tQdng Phfip Morlidre
giii thu cho Chinh phu Vidt Nam Dfin chii
Cfing hda vdi yeu saeh ddi chilm ddng Sd
Tfii chinh, nhfi vidn Giam dfi'c, Sd Giao
thfing, ddi p h i bd tfi't ea cfing sU, chUdng
ngai vfit trfln cfic dudng pho" dl quan Phap
dam nhidm vide giQ tri an d Hfi Ndi. Toi
hflu thu ghi ro: nfl'u phia Vidt Nam Dan chii
Cflng hda khfing chfi'p thufin cfic yeu eiu
cua hp, thi chfim nhfi't lfi vfio sfing sdra
ngfiy 20-12-1946, hp se hfinh dfing.
Trudc am mUu md rfing chiin tranh xfim
lUdc ra toan dfi't nudc cua thuc dfin Phap,
Chfnh phu Vidt Nam da nhan nhUpng k^

vdi Phfip hiflp dinh Sd bd (6-3-1946), Tam
Udc (14-9-1946). Dieu dd da ndi len udc
vpng hda binh, Ifip trUdng chinh nghia cua
dan tde Vidt Nam, d6ng thdi tranh thii sQ
ung h$ ding tinh ngfiy cfing rpng rai cua
nhfin dfin ydu chuong hda binh d Phap vfi
nhfin dfin cac nUde trfln thfl" gidi, nhUng gidi
hiiu ehien Phap da bdi Ude nhQng dilu
khoan da ky, tilp tue nd' sung til'n hanh
chil'n tranh.
DQng trUdc tinh the mdt cuflc chil'n
tranh bQng n l trdn ca nUdc lfi khdng t h i
t r i n h khdi, Trung Udng Dang, Chinh phu,
dQng d i u lfi Chu tich H i Chi Minh da
nhanh chdng tich cue chuan bi mpi mfit,
chuyin dfi't nUdc vfio chifl'n tranh. CQng vdi

53
nhfin dfin ca nUdc, thUe hidn chu trUdng
"md tdng tin cdng" (2) vfio cfic vj trf qufin
Phfip ddng d Hfi Nfii, Nam Djnh, Hai
DUdng, Vinh, Hul^ Dfi Ning... qufin vfi d i n
Bie Bfi da tfch cUc ti^n hfinh tan cU, di cQ
nhfin dfin, ting di chuyin cd quan, kho
tfing, mfiy mdc v l vQng an tofin n h i m bao
tofin vfi phfit triin iQc lUpng d l khfing
chiin Ifiu dfii.
Nhfin thQc sau sic t i m quan trpng cfl f
nghia quy^t djnh cua vi^c bao tofin iQc
lupng, vai trd vfi tilm iQc cfich mang cua

nhfin dfin, Dang vfi Chu tjch H i Chi Minh
da r i t chu trpng, quan tfim din cfing tfic
tan cQ, di cQ dfin nhfin. NgUdi ndi: "T6i vd
Chinh phu khdng gid phdt ndo khdng lo
ldng din cdc dong bdo" (3). De bao v§ an
tofin tinh mang vfi tfii san cua nhan dan,
Trung Udng Dang vfi Chfnh phu da chu
dpng dua nhan dan di sd tfin. Theo do, cfic
cu gifi, tre em, ngudi 6m dau, tfin tfit dfi
sdm dupe to chQc rdi khdi thfinh pho*, thi ^^
ve vQng ndng thdn vfi ldn cfin cQ dia.
V l cdng t i e tan cQ, Chu tich H i Chi
Minh chi ro: "... moi kj*, tinh, huydn, Ifing
deu phai c6 uy ban tan cU, cac uy ban nfiy
eo nhidm vu lien hd mfit thiit vdi nhau d l
lam td't cdng vide dieu tra, nghidn cQu, xem
xet tinh hinh nhan dfin tan cU. NgUdi cdn
Udc tinh so ngudi tan eU moi tinh cd the thu
nhfin, nhQng tinh cd the dung 2 v^n ngUdi:
Ha Ddng, Vinh Ydn, Bie Ninh, Bfic Giang,
Hai DUdng, HUng Yen, Hfi Nam. Cd t h i
dung 1 van ngUdi Nam Dinh, Sdn Tfiy, Cao
Bang, Thfii Nguyen, Thai Binh. Cd t h i
dung 5 ngfin: Phue Ydn, Tuyen Quang, Cao
Bang, Hofi Binh, Ninh Binh (Cflng ca hdn
210.000 ngudi)" (4). ThQc hifln chu trUdng
nfiy, cac dia phUdng phai ed kl' hoach ro
rfing, d l dfln nhfin sfl' ngUdi tan cU, giQp
ding bfio nhQng luc di dUdng. Cac tinh,
huyen cin phai Ifip tram fin, nghi cung nhU

34
ho trp phUdng ti$n di chd hfing hda giQp
ding bfio.
N h i m giQp cho vi§c t i n cU nhfin dfin cd
trfit tu vfi thtfng nhtft, ngfiy 27-12-1946,
Chu tjch H i Chf Minh vi^t bfii: M^t vdi y
kien vi cdc dy ban kiin thiit, d^ng viin ddn
chung, tdng gia sdn xuit, uy ban tdn cU (6)
n h i m chi d^o, ddng vidn dfin chQng, tfing
gia san xufi't. Tilp dd, ngfiy 31-12-1946,
Chu tjch H i Chf Minh ra Sic l$nh stf 5/SL
v l v i ^ thfinh Ifip tiy ban Trung Udng tan
cU vfi di cU (dilu 1). Sic l§nh quy djnh
ngofii nhi§m vy nghidn cQu kl^ hoach tan
cU, di cU, tiy ban tan cU, di cQ Trung Qdng
sd nghidn cQu vfi d l nghi vdi cfic bfl kl'
hoach tfing gia san xufi't vfi dpng vien nhfin
dan.
Ngudi ndi: "O tien tuyl^n, chiin sT hy
sinh xUdng raau de bao vfl non sflng. O hfiu
phUdng, tofin t h i qufic dfin hy sinh mo hdi
nUdc mfit d l giup vide khang ehie'n. Cfic
dong bfio tan eU cam chiu dinh linh eUc
khi, chQ khdng chiu dpi trdi chung vdi
qufin thQ. Tfli biet dong bfio trudc IQc tan
eU, giao h i t iQdng thUe cho bdi dpi ta, cho
khdi lot vfio tay dich. Nhilu ngUdi tQ dfi't
nhfi minh, cho khdi dl qufin dich dQng. T h i

lfi dong bfio da oanh lipt tham gia khang
chilh" (6). De dieu hfinh kip thdi vfi sat sao
cfing viec tan cU, di cU d Bfic Bp, ngfiy 12-11947, Uy ban tan cU, di eU Bfic Bfi dUpc
thfinh Ifip vdi ngan q u j 30 tri^u dong.
Vdi sU quan tfim vfi chi dao ciia Dang vfi
Chfnh phu, dfic biet lfi Chu tieh H i Chf
Minh cdng cupc tan cU, di cU dfi dien ra
r i m rd, sdi noi d h i u hl^t cac tinh thudc Bie
Bfi. TrUdc ngfiy tofin qud'c khang chi^n,
cfing vide tan cQ, di cU nhfin dfin dUdc
Dang, Chfnh phu, Chu tich Ho Chi Minh
quan tam, hUdng dfin, diy len thfinh nhi^m
vu chfnh trong nhQng cfing viec d l chuyin
dfi't nUdc vfio thdi chi^n. Vdi tinh t h i n canh

Rghifln cQu Ljch su. ao 1.1013
gific cfich m^ng, trUdc fim mUu dfinh Qp ciia
thQc dan Phfip, tQ cuffi thfing 11-1946, cic
thfinh phtf, thi xa ldn nhU Hfi Nfii, Nam
Dinh, Hai Phdng... nhfin dfin da chu dpng
sd tfin ra khdi vQng chi^n si^.
2. Qufi t r i n h t i ^ n hfinh t a n cK, d i cU
nhfin d a n or B i e B $
Tdn cii nhdn ddn
Thuc hi$n chu trUdng tan cQ,-di cQ ciia
Dang, cflng tfic tan cU nhfin dfin diln ra tgii
h i u bfi't cic tinh d B i e B^, nhlit lfi nhQng
thfinh phtf, thi xa ldn, ndi chil'n tranh c6
t h i xay ra btft cQ luc nfio. Moi tinh, huy^n
d i u da thfinh Ifip uy ban tan eu, di cu dl

hudng d i n vfi giup dd dong bfio. NhQng
cdng vide c h u i n bi cho cdng t i c tan cU dU^lc
tilfn hfinh, cac tram diing chfin dUpc xay
dQng tren dpc dUdng di chuyin, rapt ao
qufin fin gifi re dUpc Ifip ra d l phyc vu ding
bfio, mpt so' ndi da c h u i n bi thfinh l|ip
nhQng trai di cU san xufit d l ddn ding bfio
tan cu. Vdi sU c h u i n hi chu dao, tfch cue
dd, hfing chuc van dfin dQdc iiy ban tan cU,
di cQ vfi chfnh quyin cfic dja phUdng hUdng
d i n ra khdi vQng chilh su dang diln ra.
Thu dd Hfi Ndi lfi dja bfin quan trpng,
ndi tfip trung cfic cd quan d i u nao khang
chi^n, nguy cd bQng n l chil'n tranh tofin
thfinh phfi" cfl t h i xay ra b i t cQ IQc nfio. Vi
thi*, de bao dam tinh mang cho nhfin din,
lanh dao thfinh phfi^ da sdm hinh thfinh kl
hoach tan cQ. TrUdc khi chi^n si? n l ra
nhfin dfin d Hfi Nfii da di chuyin din
nhQng ndi an tofin nhQ: Ganh, PhOng, HA
Dflng, ChQdng lAf... DQdc sQ che chd, bao
v$ cua bfi dpi, dfin qufin, tQ v§ thfinh, d^c
bi$t lfi su giup dd cua Uy ban tan cu, di ctf
Trung Udng cudc tan cu nhfin dfin tQ Hi
Nfli ra vQng ngoai thfinh da d i l n ra an
tofin. Tfnh chung trong nhQng ngay diu
tofin qud'c khfing chil'n, Uy ban tan cQ, di
cu Hfi Nfli da to chQc cho khoang 6.000

Vai nfet ve cu^c t&n cu. di cu..
dfing bfio vfi hfing nghin ngoai kilu p h i n
ldn lfi ngUdi Hoa tan cU.
Tinh Hfi Ddng lfi ndi ed dia the dfte biflt,
gifip ranh Thu dd Hfi Nfii, khi ca nUde bUde
vfio khang chiin, tinh lfi viing ty do nfln
nhan dan cac dia phUdng xung quanh dfi
tan eU den rfi't ddng, khoang 15 van ngUdi.
Trong nhQng ngfiy d i u tofin qufl'c khfing
chil'n, tinh Hfi Dflng dfi tilp ddn khdng chi
dong bfio nfli vfi n g o 0 thfinh Hfi Nfli, mfi
cdn ddn ca dong bfio cfic tinh miin xyfli tQ
Nam Dinh, Phu L^... tan cU Ifln. Tuy trUdc
dd Uy ban tan eu, di cU tinh Hfi Ddng da
ehi dinh sfin cho dfin chung biit dia phUdng
nfio phai chuin hi sfin sfing, khi tan cU
phai lfim nhQng gi, t i i n vfi cua phai cfi't dfi'u
ra sao, ndi nfio nen dIh d l tranh qMfin gific.
NhUng do chua cd kinh nghiem nen khi
mdi b i t d i u khdi chiin, iiy ban tan cU, di
cU cua tinh, huyen vfi rfi't nhifl'u xa dfi phai
cfing sQc giup dd dong bao tan cQ tQ cac ndi
khfic dfi'n.
Hfi Dflng thdi kf nfiy tam chia thfinh hai
khu vQc, khu tan cu vfi khu an tofin. Huydn
ChUdng My vfi My DQc dUdc chpn lam an
tofin khu vfi cd nhi^m vu tilp ddn dong bao
khdng t h i tU tQc tan eU len Viet Bfic. Din
thfing 2-1947, tren efic nga dUdng chinh
cua tinh Hfi Ddng dfl'u xfiy dUng cac tram

nghi chfin d l dUa dong bfio den cfic qufin
tam trQ. O cac ndi khfic, khi da quen vdi
edng tfic tan cU nfln m5i khi qufin dpi Phap
din cfin qudt, dan chQng dia phUdng tQ
dflng tan cQ vfio cac vQng an tofin theo kfl^
ho^ch sfin cd cua uy ban tan cU, di cU tinh.
Sang t h i n g 3-1947, qufin dpi Phfip md rpng
danh pha ra cae tinh Bfic Bfi, Hfi Ddng lfi
dia bfin qufin Phap thudng xuydn tiin hanh
cfin quit, bfit bd vfi cUdp bdc. TrUdc tinh
hinh dd, Uy ban tan cU, di cU Trung Udng
nhfin dinh Hfi Ddng khdng phai lfi ndi ddn
til'p nhfin dfin tan cU tdi mfi cin gfi'p rut

tan cQ di. ThQe hidn chu trUdng dd, Uy ban
tan cU, di cU Bfic Bp da t l chQe dUa 20.000
ngudi tQ hai trai ChQdng My, Dan PhUdng
vfi 3.000 ngQdi (7) tQ Uf DQc Ifln Vi$t Bie.
Tinh Thfii Nguydn dUpc coi lfi hfiu
phUdng an tofin vdi an tofin khu Dinh Hda thu dd eua khfing chil'n, ndn ding bfio miin
xuQi tan eU Ifln r i t dflng, tinh den thfing 21947, tinh Thfii Nguyen da til'p nhfin
12.000 ding bfio tan cU tQ eic tinh khfic
den. Cfic tinh khfic d chil'n khu Vifit Bie da
til'p nhfin gin 63.000 (8) ding bfio tan cU tQ
cfic ndi vl.
Trong nhQng ngfiy d i u tofin qufl'c khang
ehie'n, hai tinh Phu Thp vfi Vinh Ydn dfi
ddn tifi'p tren 20 cd quan, dofin the eua
Trung Udng vfi trdn 60.000 dong bfio tQ Hfi
Ndi, Hai Phdng va cfic ndi khfic tan cU din

(9). Phiic Yen lfi dia bfin qufin ddi hai bdn
(Viflt Nam - Phfip) ddng xen ke, vQng qufin
dpi Phap kiim sofit chi each vQng an t o i n
eua tinh Phue Yen bang nhQng con sdng
nhd, hep. Nen, raSi khi quan Phfip di cfin
qudt thi nhfin dfin tan cU qua sdng sang
vung an tofin, khi qufin Phap rut nhfin dfin
lai trd v l lam an binh thudng dfl bam dfi't.
O Thanh phfi' Nam Dinh, trong khi cfic
cufic chiin dfi'u dang di§n ra fie liet trong
ndi thanh. Ban ehi huy Mfit trfin Nam
Dinh vfi chinh quyen cae dia phUdng cung
da kjp to chQc dQa khoang 50.000 din
60.000 (10) dfin tQ thfinh phfi' v l cfic vQng
nflng thfin.
Thfinh phd' Hai Phdng lfi mdt trong
nhQng ndi thQe dan Phfip nd' sung gay hfi'n,
dfinh pha d i u tien d Bfic Bd, khi nguy cd
chil'n tranh lan rfing ngfiy 20-11-1946 ding
bfio Hai Phdng da tan cU sang Kiln An.
Tuy gip gfip nhung Uy ban bao vfi tai Kil^n
An da thu xep chS ftn, ngii cho ding bfio
khflng cd hp hfing hay ngUdi quen biit.


36
ngUdi Hoa cQng nhfin dupe sQ giQp dd vfi
bao v$ tfii san. Ngfiy 21-12-1946, chil'n sQ
lan rfing sang dia bfin Ki^n An, d i n g bfio tQ
Hai Phdng vfi Kil'n An dfi tan cU sang An

DUdng, An Lao, Kil'n Thyy l^i phai tan cU
di Tidn Lang, Vinh B i o vfi Thfii Binh. Klft
thQc dpt tan cU, di cU nfiy, tinh Ki^n An dfi
t l chQc dupc 4 dofin di cU, dofin thQ n h i t di
CQ dupc 323 ngudi, dofin thQ hai 588 ngUdi,
dofin thQ ba 768 ngUdi, dofin thQ tU 692
ngUdi. Tong cfing trong 4 l i n di cU, tinh
Ki^n An da di cu dUde 2371 ngUdi (11).
Khfic vdi Hfi Nfii, Nam Djnh vfi Hai
Phdng, Ninh Binh tQ khi chil'n sQ n l ra lfi
vQng tUdng dfii an tofin chUa xay ra chil'n
tranh, nfln rfift dfing ding bfio d Nam Djnh,
Hai DUdng, Hfi Nfii tan cu den. Tinh Ninh
Binh da til'p nhfin 5000 (12) dong bfio d Hai
Phdng, Kil'n An, taii dfiy dong bfio tan cU dfl'n
da dupe dfln tiep tQ tl'. Tinh dl'n d i u nfim
1947, vQng Phat Didm da ddn tilp 30.000
dfin tan eU, uy ban tan cQ, di cu tinh da tS
chQc xfiy dyng khoang g i n 100 cftn nha lfi d
chd Nam Dfin, Phat Difim vfi d giQa quang
dudng tQ Dflng Quan vfio Khu IV (13).
Tinh Hda Binh lfi ndi an tofin nen tjy
ban tan cU, di cU tinh ehu ye'u lfim cflng tfic
ddn dong bfio tQ mien xuoi tan cU ldn ban,
budn d Thj xfi Hda Binh. Dong bfio miin
nui tinh Hda Binh khi cd chi^n sQ lan tdi
da tan cQ vfio rUng, nhUng do khdng hpp
thuy tho nhieu ngUdi bi om da phai ve ndi
eu.
Theo chu trUdng cua Dang, nhQng ngUdi

khdng cd nhidm vu d lgi ehie'n dfi'u vfi phue
vu chien dfi'u thi di tan cU d l dam bao an
tofin. Ddi tUdng chinh phai tan cU lfi dflng
dao efic t i n g Idp nhfin dfin lao dpng, phy
nQ, ngQdi gifi, ngUdi tfin t i t vfi tre em,
nhUng vdi long yflu nUde, quyet tam ddng
gdp, hy sinh cho sU nghidp cQu nUdc, ddng
dao nhan si, tri thQc, vfin nghd si eung tim

Rghian cQu idch aiir. stj l.isma
dudng ldn chil'n khu t h a m gia khang chil'n.
Trong sfi* dfl cd n h i l u ngudi noi til'ng nhU cy
BQi B i n g Dofin - Trudng ban ThQdng trye
Qufl'c hfii; P h a n K^Toai - nguydn Kbfim sai
d^i t h i n cua t r i l u dinh nhfi Nguyin, hay
Nguyin Vftn To", Nguyin Vftn Huydn, Ton
Thfi't TQng, T r i n HQu Tude, Ho Die Di,
Linh myc P h a m Ba True, Hda thUdng
Thfch Trf Dfi, Nhac si Vftn Cao, Nhfi vfin
Nguyin Tufin...
ThQc hifin Chi thi cua Chu tich Ho Chf
Minh gOi Bfi Nfii vy: "Vd luan the ndo cdc
uy ban Hdnh chinh khdng diiOc di ddn bd
va" (14), chfnh quyen cfic c i p da khin
trUdng ti^n hfinh giQp dd cfic d i n g bfio tan
cQ. Cac cfi'p bd Dang, chfnh quyin da
nhanh chdng trien khai cfic bifin phfip tilp
nhfin d i n g bfio tan cU, phfin chia khu vUc
dinh cu, on dinh cufic sfi'ng. N h i | m vu ciia
tQng cfi'p chfnh quyin cung dUpc phfin chia

cy t h i . "Cap xd: Tim chS 5 cho dong bfio,
thfinh Ifip vdi cac dofin the. Ban Cy lao dl
chia sU vui buon cQng dong bfio. NhQng
dong bfio ed hofin canh khd khftn, thiiu
thfi'n dupc ung hfi thdc, gao, cui vfi dUdc
giup dd trong vi^c lam fin bufin bfin tgi
nhQng ndi mdi d^n. T l chQe nhQng bQa an
tfip dofin, hofie ti$c trfi thfin thidn trong
nhiing ngfiy l l ldn (Tet Nguyen dfin, Tit
Dfic lap). Ngofii nhQng trgm nghi ra, hiu
bfi't eac thfin d i u cd s i n mfit vfii ngfii nha dl
ddn tiep dong bfio khi di qua. Cdp huyin:
Trp cfi'p cho nhiJng dong bfio di qua, giai
quyet nhQng xi'ch mich giQa d i n g bfio dia
phUdng vfi dong bfio tan cU. Thfinh Ifip ban
k i i m sofit vfi sinh, tdi cac thdn d l ddn doc
thi hfinh vfi sinh, san se nhQng ndi ddng
dong bfio tan cU dl'n nhiJng ndi vang. Cap
tinh: Trp cfi'p cho nhQng gia dinh ddng due,
tung t h i i u , cfi'p vd'n cho budn bfin, hdn lac
vdi cac doan t h i d l thfinh Iflp nhQng 6y
ban uy lao giai quyfi't nhQng sQ xich mfch
quan trpng. Bfin cfic hang mua dupc cua Ty


V6i nii vi cuQc tAn eir. di eu...
kinh tl^ vdi gii vfi'n, phfit khdng hofie bfin re
chil'n cho nhQng dong bfio nghdo hofie tung
thieu" (15).
Di cit sdn xuat

Di cU san xufi't lfi bfl phfin quan trpng
cua cupc tan cQ, di cU l i n nfiy, day lfi eong
vide vQa dam bao an tofin tinh mang cho
nhfin dfin, vQa giup nhfin dfin tQ san xufi't
lUdng thuc, thQe phfim nuoi sfi'ng gia dinh
vfi ddng gdp cho khfing chilh. Cufic khfing
chil'n chfi'ng thyc dfin Phfip xfim lUpc diln
ra trong dilu kidn dfi't nUdc vfin lfi thuoc
dia nda phong kil'n vdi mpt n i n kinh tl'
nfing nghifip lac hfiu, kdm phfit triin.
Nhifim vu chfnh cua dfin tpe trUde m i t lfi
cung cfi' chinh quyfl'n, chfi'ng thUe dan Phap
xfim iQdc, bfii trQ ndi phan, cai thidn ddi
sfi'ng nhfin dfin. Trong Chi thi Cdng viec
khdn cap bdy gid, Chii tich Ho Chi Minh
nhfi'n manh: "mud'n khfing chil^n thfing Ipi
cin: To chQe du kich khfip ndi. Tfing gia
san xua't k h i p ndi. DQ phai rUt khdi cac
thfinh pho, ta cQng khflng cin, ta se giQ tfi't
ca thfin qud" (16).
Chi thi Todn ddn khdng chiin de ra
"Chuang trinh khdng chiin" gom 12 dilu,
trong dd nhidm vy v l kinh tl' chi ro: "Tdng
gia sdn xudt, thiic hiin kinh titit tuc" (17).
Vi thi', cfing vide tan cU, di cU ben canh vide
sd tfin dl bao ve tinh mang, tfii san ciia
dong bfio lfi nhiem vy di cU san xufi't vQa
bid tofin dupc tinh mang vQa dam bao san
xufi't, tu tQc kinh t^.
Sfic Ifinh sfi" 05/SL nftm 1946, tgi did'u 6

neu rd: "Ngofii nhidm vy nghien cQu kl'
hoach tan cU vfi di cU, Uy ban Trung Udng
se nghien cQu vfi d l nghi vdi cae Bd ad quan
nhQng kfi* hogch tfing gia san xufi't vfi dflng
vidn nhan dfin" (18). Cung vdi dd, de dam
bao du iQdng thuc, thUc p h i m cho quan dfii
vfi nhan dfin, trong khi nen kinh t l cua
cfich mgng dang can kiet, Chii tich Ho Chi

37
Minh da ra chu trUdng "khdng dd mdt tac
ddt hoan^, dong thdi dUa ra k h i u hifiu
"Tiin phiiong ra site chiin ddu, Hdu
phuang tdng gia sdn xudt' (19). Ngudi yeu
ciu: "... dong bfio tan cU cung phai t i n g gia
san xufi't, nay rdi vfio hflu phUdng, cfic d i n g
bfio mdi ngUdi phai lfim mfit vific, khflng
nfln mot ai fin rdi ngoi khflng. Cfic anh em
trf thQc thi dem hoc v i n ciia minh giQp vfio
vific vftn hda d thdn qud, ra sQc tuyfln
truyen viec khfing chiin. Hofie giup sQc vfio
binh dan hpc vu, chd bd tfii hpe eua minh.
Con dong bfio cd vfi'n thi nen to chQc cfic
cflng nghfi nhd" (20).
ThQc hien chu trUdng "... dong bdo ai
ldm nghi gi, trong luc tdn cii cit ldm nghi
dy. Ai cdng ra site tdng gia sdn xudf' (21),
hudng Qng phong trfio tfing gia san xufit, d
h i u he't cac tinh Bfic Bfi dfi thfinh Ifip cfic
trai di cU san xui^t, trgi tiiu cfing nghfi, mfit

sfi' dia phUdng da thfinh Ifip dUpe eac trai
cQu td', trai thieu nhi de giup dd dong bfio
tan cQ. Nhfim giup cfic trai di eU san xufi't
di vfio hogt dfing ngay, Uy ban tan cU, di cQ
Trung Udng da trfch p h i n quy tan cU, di cQ
Trung Udng cho nhiing tinh ed cac trai di eU
san xufi't lfim vd'n, rad cfic ngfinh nghi san
xuit.
Cac trai di eU san xufi't dftt dUdi sU quan
ly ciia Phdng di cii sdn xudt Trung tiang.
Trudng phdng thdi k^ nfiy lfi dong chi
Nguyin Duy Tinh, ciing tham gia cdng tfic
chi dao viec di cU san xufi't cd dong chi Le
DQc Tiin - Bi thU vfi ding chi Dinh Dudng
LUdng - Thu ky (22).
VI vfi'n d l di cU san xufi't, theo chu
trUdng eua Dang, moi tinh, huyfln tQy theo
dilu kidn, phai thfinh Ifip nbiJng trai di cU
san xua't, trgi tiiu edng nghd de thu ngp
trai vien vfio tham gia san xufi't, hpc n g h i
d l lfim fin. NhQng dia phUdng nfio cd die~u
kien thanh Ifip them trgi cQu te va trgi


Rghien cQu IJcli sir, s61.2013
thieu nhi d l dam bao vific lfim, chfim sdc
sQc khde, y t l vfi vific hpc hfinh.
Tinh Hfi Dflng da thfinh 14p cfic trgi di
cU san xufi't d l giQp dd ding bfio t i n cU.
Huyfin Thudng Tin thfinh l i p dUpc 4 trgi

san xufi't gIm: Kifln Giang, Hung Hiin,
Minh DQc, Ydn Cfi'e. tjy ban tan cQ, di cU
tinh da chi 3.283.330 d i n g vfi 253 tg thdc
cho cic trai di cu san xufi't, trong dfl huyfin
PhQ Xuydn 1.859.070 ding, 72 tg thdc;
huyfin Ong Hda 7.012.00 ding, 261 tg thdc;
huyfin My DQc 14.000.00 ding, 136 ta thflc
(23).
Tinh Hfi Dflng da t l chQc vfi gay quy tan
cU d l Uy ban tan cu, di cu tinh boat dpng.
Quy tiin, Oy ban tan cU, di cU Bfic Bfi trp
cfi'p 10.000.000 dong, t i i n thu tra lgi 357.00
ding, tiin ung hfi 200.00 ding, sap nhfip
ngfin quy huyen Ong Hda 4.105.057 dong.
Vdi sfi' tiin dd uy ban tan cU, di eU tinh da
trd cfi'p cho cac uy ban tan eU huyen vfi cfic
trgi di cU san xufi't 99.967 dong, quy cdn
dpng lai 5.090 d i n g (24). Quy thdc, theo chi
phf cua Chinh phu, moi m i u ruflng nhan
dfin phai nfip 5kg, so* thdc thu khdng dupe
thu du, ^^ cfl ndi nop tien ndi khdng nfip
dUdc xin miin vi ddi kdm. Uy ban tan cU, di
eU tinh Hfi Ddng trp cfi'p eho cfic trgi 5.200
kg. VI quy thdc tan cU, huyfin PhQ Xuydn
cd 256 ta, huyfin My DQc cd 551 ta, huyfin
Ong Hda cd 532 ta, sd' thdc dd dUpc mang
sang Thudng Tin 398 ta, ChUdng My 218 ta
(25). Vdi sfi' thdc thu dUpc dd, uy ban cac
huyfin da chi dQng giQp ding bfio tan cQ vfi
tie'p tl' cho cfic trgi san xufi't.

Tinh Nam Dinh, vific tifl'n hfinh tan cQ
vfi triin khai cflng tfic di cQ san xufi't dupe
tien hfinh sdm. Uy ban tan eU, di eU Trung
Udng cip cho Oy ban tan cU, di eU tinh
54.153.800 dong (26), vdi nguon ngfin quy
nfiy uy ban tan cU, di cU tinh da to chQc
thanh Ifip dQpc 4 trgi san xufi't gom: xudng

kdo spi PhQdng Dfi (TrQc Ninh), xQdng dan
r l ThQpng Ndng (Nam TrQc), trai Hai An
(Thinh Long), trgi nufli Xuan Thuy (Hai
Hfiu) (27).
Tgi Ninh Binh, cflng t i c thfinh Ifip trgi
s i n xufi't cung dUpc ehu f, ngay sau khi
tofin qud'c khfing chil'n tinh dfi thfinh Ifip
dupc hai trgi tan cU ldn vfi cfic trai tan cu
nhd. Huyfin Ydn Khfinh, da td chQe dUde 4
trgi san xufi't lfi: Duydn Nfiu, Quylit Chung,
PhQc LUdng vfi Sinh Dupc, cfic trai san
xufi't d i u nhfin dupc sQ trp c i p tfii chfnh tU
Uy ban tan cU, di eu Trung Udng. Cfic hfl
gia dinh tgi dfiy, eung da nhfin nudi vfi giQp
dd cac gia dinh tan cQ, trong dpt nfiy xa
Duyen Nfiu nhfin nudi 10 gia dlnh, gin 50
ngUdi, xa Quyet Chung, Ddng PhQ, Cflng
Thyy nhfin giup dd 300 dong bfio tan cU
(28).
Oy ban tan cii, di cU tinh Hfi Nam vfi cac
huyen dUpc thfinh Ifip tQ thfing 5-1947. Oy
ban tan cU, di cU Trung Qdng cffp cho Ha

Nam 30 van (29), vdi s^ quy dd tinh thfinh
lap ba trgi tieu cflng nghfi tgi Khuyin Cfing
(Kim Bang), Ngpc Dfing (Duy Tien) vfi Trfi
Chfiu (Thanh Liem). Trai vien chu yiu lam
vfi hpc nghe kdo bflng spi, moi trgi vidn
dupc cfi'p 3 dong mfit ngfiy d l lfim vific. Sau
mfit thdi gian thQc hien, do viec san xuit bi
Id vfi'n, hai trgi Ngpc Dfing vfi Trfi Chfiu
phai giai tfin, 250 trgi vien phfin tfin, ehi
cdn duy tri trgi Khuyen Cdng vdi 200 trai
vien. D i n t h i n g 8-1947, Hfi Nam thfinh Ifip
them hai trgi di cU san x u i t d Cfic Thfln
(Kim Bang) vfi Bfl'ng Tgng (Thanh Liflm).
Trgi vien chu yeu lam nflng nghidp, Ifi'y
trong trpt vfi chfin nufli lfi hogt dfing san
xufi't chfnh, moi trgi vien dUpc cSTp 15 dong
vfi 700g gao moi ngfiy. Sau mfit thdi gian
hogt dfing, hai trgi nay d i u hi giai tan vi
nude dfic vfi t h i i u tiin.
Tai HUng Yen, uy ban tan cU, di cU tinh


VAi n61 v& euQe tan cu. di eu...
da chi dgo thfinh Ifip hai trgi san xufit vfi
mfit trai cQu t^, eac trgi nfiy da tilp nhfin
206 trgi vidn bao gIm: 140 trgi vien san
xuit, 80 trgi vien cQu t^, 50 thilii nhi dUdi
10 t u l i (30). Trong cfic trai di cQ san xufi't,
trai tiiu cdng nghfi, trgi vien ehu yfi'u lfim
n g h i difit chieu, ddt bao tai, ddt vai, dan

len, dan spi, dan rd ra vfi do dQng bing tre.
Ngofii ra, cfic trgi vien cdn chfin nudi trfiu,
bd, ldn, gfi.
Oy ban tan cQ, di cU tinh Hai DUdng da
t^ chQc dQpc 6 trgi gom efic trgi di cU ndng
nghidp, trgi tieu cflng nghfi vfi trgi cQu t l .
Do chien sU lan rfing ba trai phai phan tfin
vfio cfic vQng an tofin eiia huyfin nen ehi
cdn ba trgi, trai tiiu cflng nghe d Do Nghia
(Ninh Giang), trgi nflng nghidp d Binh
Cach (Cim Giang) vfi trgi thiiu nhi cQu tl'
d huyen Vinh Bao. Trong do, hai trgi Do
Nghia vfi Binh Cfich da tu tuc boat dfing
san xufi't, trgi Vinh Bao do khfing dUdc d i u
tu va hoat dfing khong hifiu qua ndn phai
phfin tfin.
6 tinh Thfii Binh, tQ khi viflc di cQ di
Dfing Trilu va Thfii Nguyen ngUng trd, cfic
phu huyfln tU dfing Ifip cfic trgi di cU san
xufi't. Trong thdi gian nay, tinh thanh Ifip
dupc trgi Duyen Ha, trgi Cao Mo (Tien
HUng), trai Tan Bfii (Tie'n Hai) va trai
Duyfin Trang (Dflng HUng), so' trgi vidn
trong cfic trai nfiy tQ 50 den 70 ngudi (31).
V l hogt dfing san xufi't, ben cgnh boat dfing
san xufi't nflng nghiep, trong trot, rapt so'
trgi vidn da tQ tue md rfing chan nufii vit,
Ipn vfi lfim them cfic n g h i thu cfing nhu dan
ti, ra, dfit chieu. Dd'i vdi nhQng ngudi tfin
tat, di fin xin, Oy ban khfing chil'n hanh

ehinh tinh tfip trung vfio cfic trai te bin,
trgi cQu tl' de giup dd hp.
Thyc hifln ehu trQdng ciia Dang, Chinh
phu, dQng d i u lfi Chu tich Ho Chi Minh, uy
ban tan cQ, di cQ cac cfi'p da to chQc giup dd

hfing chuc van ngQdi rdi khdi vQng chilh sQ
d l dl'n nhQng vQng an tofin. Vdi sU giQp dd
cua uy ban tan cU, di cU, chinh quyin vfi
nhfin dfin cfic dia phUdng, ding bfio tan cU
din ndi mdi da nhanh chdng I n dinh cufic
so'ng, tich eUc tham gia san xufi^t vfi khfing
chien.
Tren thUc t l cflng tfic tan cU da diln ra
thufin Ipi, ding bfio tan cU tham gia tieh
cQc vfio sU nghifip khfing chil'n kiln qufl'c.
Bdo CUu Qudc so ra ngfiy 4-12-1946 da
phan finh tinh hinh nfiy nhU sau: "... cac
nhfi tan eU khfic cQng mdi ngUdi mfit vific,
ching ai fin khfing ngii roi. Mfi'y hfim trUdc
mdi tan cU vl, Ifing nUdc cd ve xfin xao, chQ
cdn ra l^i Ig Id, khfich thi fiy nfiy bQa nay lo
bQa sau. NhUng bay gid da khfic, ai ciang cd
vific lira, ai cung lo t i n g gia san xufi't,
khfing ban khoan nfii phai dl b i n tfim dl'n
bfi con trong Ifing vi ai ciing an cU lgc
nghidp..." (32).
3. N h a n xet
1. Tien hanh tan cU, di eU nhfin dfin Bfic
Bfi v l vung an tofin lfi rafit t h i n g Ipi, mfit

bai hpe kinh nghiem ldn, cd f nghia quan
trpng trong viee bao tofin lyc lUdng d l
khang chifl'n Ifiu dai.
Phai khang dinh ring, nhd chii dpng tan
cu, di cU nhfin dan - nhQng ngUdi khfing
trUe tilp chiin dfi'u vfi phye vy chiin dfi'u ra
khdi vQng chil'n sQ hay cae viing chiin sU
sfip lan tdi da gdp p h i n to ldn vfio t h i n g ldi
trong nfim d i u tofin qud'c khfing chil'n.
Thfinh qua cua cfing t i e tan cU, di cU nhfin
dan gdp p h i n bao tofin dUpc nhfin lUe, vit
lUe cho cufic khang chiin trudng 1^. ChQng
minh tU tudng "lay ddn ldm goc " eua Chu
tich H i Chi Minh lfi mfit gia tri trudng ton.
Hdn nQa, cufic tan cU, di cU nhfin dfin dUpc
tien hfinh mfit cfich ehu dfing, kjp thdi gdp
phin pha tan kl' hogch "dfinh nhanh thing
nhanh", am mUu "dung ngUdi Viet trj ngudi


40
Vifit^', 'la'y ehie'n tranh nufli chilh tranh" cua
thue dfin Phip.
Hfing ngfin ngUdi tgi nhQng dd thi thufic
cfic tinh Bie Bfi dfi vl cfic vQng ngogi thfinh
vfi nhQng ndi an tofin. NhQng ngQdi tan cU
da dupc chfnh quyin vfi d i n g bfio sd tgi
giQp dd, CUu mang, tgo cdng fin vific lfim,
gfip p h i n hgn ch^ nhQng tfl'n thfi't mfi't mfit.
Mfit khfic, do d i n chQng da trifit d l tan cU

ra khoi dfl thi ndn nhifim vy tidu t h i khfing
chiin vfi phfi hogi dupe tifl'n hfinh thufin Ipi.
CQng vdi cufic tan cQ nhan dfin, vific di
cU san xufi't cung dQpc ti^n hfinh thfinh
cflng vfi dgt kl^t qua. Hfiu h i t cfic tinh Bie
Bfi, ndi cd dong bfio tan cU din da thfinh Ifip
cic trgi san xufi't, trgi tieu cflng nghp d l
ddn tifi'p, thu nhfin ding bfio, gidp dd, dfio
tgo cflng ftn vide lfim, tfing gia san xufi't lfim
phyc vu khang chien."Tinh chung tgi Bac
Bg vd Trung Bd cdc dia phiiOng dd thdnh
lap diiOc 500 trgi sdn xud't, tgo cong dn viec
ldm cho khodng 70.000 dong bdo tdn cit"
(33), dfiy lfi mdt con so'khdng nhd.
2. Cufic tan cQ, di cQ d Bfic Bfl thfinh
cfing, lfi do dupc sU quan tfim, lanh dao cua
Dang, Chfnh phu, chinh quyfl'n cfic cfi'p, Oy
ban hfinh chinh, Oy ban tan cU, di cU cfic
ky, tinh, huyfln vfi dfic biet lfi sU giup dfl
cua dong bfio sd tai. Chu tich Ho Chi Minh
giQ vai trd dfic biflt quan trpng trong vide
ehi dao, hUdng dfin cufic tan cU, di cU nhan
dfln d Bfic Bfl v l cac vQng an tofin. NgQdi
khfing chi de ra nhQng chu trUdng mfi cdn
true tiefp chi dgo, hUdng dfin vfi thudng
xuydn dfing vien dong bfio tan cQ, di cU.
Nhd dd mfi vific tan cU, di cU khdng chi diln
ra thfinh cdng mfi cdn khdi dfiy truyin
thfl'ng dofin ke't, ldng tin cua nhfin dan vfio
sQ lanh dao cua Dang vfi Chinh phu.

3. Cufic tan cU, di eU nhan dan d Bfic Bp
trong nfim d i u tofin quoc khang chien thue
sQ Ifi mfit cudc chien dfi'u gay go va gian

ftgnmn K,uti imJ« «M.

.-IS

k h i cua d i n g bfio tan cQ.
H i u hit nhQng ngUdi tham gia tan cu, di
cu diu cd tfim 1^ hoang mang cQng vdi nSi
nhd nhung qufi nhfi, phai ad t i n trong hofin
canh chilh tranh thudng xuydn diln ra,
phUdng tifin vfin chuyin khflng c6, hfinh \f, tu
trang thi cfing kinh, lgi phai di chuyin trdn
nhQng dogn dudng xa. Nht2ng IQc chil'n si^
chUa xay ra cflng vific tan cU, di cU dfi vit va,
nhiJng khi xay ra chilh sQ din dfip, uy ban
tan cU, di cU chua kip trien khai, nhfin dfin
phai chay logn gfip nhilu khd khftn.
Hdn thd*, khi dl'n ndi tan cU vi sfl^ lUpng
dfing, lai phfin bfl' khflng d i u nfln ndi fin,
chd'n d, vific lfim, cflng tfic giao dye, y tl,
thuSc men deu t h i i u thon, khd khfin. Dieu
dd lfim cho cufic sfTng cua d i n g bfio tan cU
sut kdm, anh hudng dl^n ddi sMig ciia ding
bfio sd tai. Bdn canh dd, edng tac tan cQ, di
cQ cdn hi cfic thl^ iQc thQ djch phan dfing,
qufi'y pha vfi dy dd. "Cdc bdo cdo phdn
dgng, cd Viet gian ldn thiic ddn, dang ndm

lay tinh trgng kho gidi quyit trong cdc trgi
di cit dephdn tuyin truyin khdng ngdt. Boi
vdi dong bdo phdi trd vi, chung ra siic ldi
keo, phinh phd de theo doi..." (34).
4. Cflng tac tan cU, di eU nhfin dfin b
Bfic Bp cdn ton tgi nhQng hgn chl' do s4
chu quan vfi d i l u kifin khfich quan dem
lgi. Trong vific t a n cU nhfin dfin, mfit phin
Uy ban tan cU hogt ddng kdm hifiu qua,
p h i n nhifi'u lfi chua cd kinh nghifim. Thdi
gian d i u , vi chua cd sQ chuft'n bj chu dfio,
cung nhu n h a n dan chua n i m dUpc chd
trUdng cua Dang, nfln viflc tan cU diln ra
rfi't khd khfin, Ifin xfin, xufi't hifin tfim \f
sfiTng tam bd, dfim bQa nQa thang roi lgi
trd v l que cu.
Ben canh dd, k^ hogch tan eU v l cic dia
phUdng cung khdng dQng vdi mfit dfl vfi dja
bfin, cd nhQng vQng dfi't rfing an tofin khfing
tan cQ vi, mfi tan cU dl'n nhQng ndi gin


41

Vai n6t ve cu^c tdn eu. di eu..
mftt trfin, viing quan sQ bf mfit.
Ve vfi'n d l di cU san xufi't cung ton tai
nhQng hgn chl, dd lfi do tam ly chu quan,
ndng vfii trong vide Ifip trgi di cU san xufi't,
q u i tfip trung d i u tU phd trUdng vfio mfit

vfii trai san xufi't, phfin h6 ngfin quy khflng
diu, nen xay ra tinh trgng cfi trai khdng du
tien de hogt dfing. Hogt dfing cua cfic trai di
eU san x u i t t l chQc khflng td't, chUa dupe
chQ trpng d i u tu, chUa thu hQt dQdc dfing
trai vidn vfi nhfin dfin tham gia, lam cho
phong trao di eu san xufi't gfip nhilu khd
khfin. Nhiing ngUdi phy trfich cfic trgi di cU
san xufi't, tiiu cdng nghfi khfing cd k l hogch
san xufi't sfit vdi thUc te va nfing lUc cua
trai vien, chUa cd sU p h ^ hpp giQa cac trai
tiiu cdng nghe vfi trgi san xufi't ndng
nghiep trong vific hdp tac san xufi't. Mdt so
trgi tieu cdng nghfi dUdc md vdi y tudng
lfim viflc nhu nhQng xudng ldn nen khdng
hpp vdi cac trai tiflu cdng nghe di cU vdi
kieu lfim an nhd, hep.
Hdn nQa, do khdng nam sfit thuc te', chu
quan, khi thi hfinh khflng cd ke hogch, ddi
so'ng cua ddng bfio trung du, hay miin
ngUde gfip nhilu khd khan. "Mgt phdn ldn
cdc trgi sdn xudt di cii hay tgm trd d vitng
trung du hay man ngitcfc dd tit dong vi
xudi, viia di trdnh nitdc dgc viia degdt liia,
vUa vi sdp cgn liing vd'n, khdng co ki hogch
sinh nhai... Hg mang theo noi thdt vgng,
oan Chinh phu ta "dem con bo cha" vd phdn

tuyin truyin ta. Nhitng ngitdi d lgi, thi dn
ddi (sudt ggo bi gidm, soi ret khdng co

thudc, khdng cd thdy chita, sdn xudt cdm
chia, chiia cd dn, hodc chi co rdt it, khdng
du t{i cdp, t\i tdc, cd chd thiiu ndng cu,
thiiu trdu bd, thiiu hg.t gidng..." (35), dilu
nfiy da gfiy nhilu khd khftn eho cfich mgng
trong nhQng ngfiy d i u khfing chil'n.
VI mfit khfich quan, bdi day lfi mfit cufic
tan cQ, di cQ cua ca vQng Bie Bfi chQ khfing
phai diln ra d rafit tinh ridng Id, vi thl^ cac
cupe tan cQ, di cU phai tifl'n hfinh k h i n
trUdng, bf mfit, nbUng cung hiit sQc nhjp
nhang giQa ndi di vfi ndi den, d l t r i n h
qufin Phfip phfit hidn. Hdn nQa, trong dilu
kifln kinh tl' dfi't nUde khd khfin, sU non yeu
v l kinh nghidm, sU dilu hfinh quan ly thi
nhQng ban c h l trfln lfi khdng the tranh
khdi.
Hdn 60 nfim sau, nghidn cQu vfin de tan
cU, di cQ, dgt nd trong hoan canh dat nUdc
thdi ba'y gid, xet thay day diing lfi mfit ky
tich cua dfin tgc, chu trUdng diing dfin cua
Dang trong viflc bao vfi sQc dfin, thfi'm
n h u i n tu tudng "cdch mgng Id sit nghiep
cua qudn chun^'. Ngfiy nay, trong cfing
cuoc dfli mdi toan didn va triet de, Dang vfi
Chinh phu cin phfit huy tU tudng "ldy ddn
ldm goc" mfi cufic tan cU, di cU nhan dan d
Bie Bd trong nfim d i u tofin qufl'c khang
chien da minh chQng.

CHU THICH
(1). Vien Ljch s\t QuSn BU Vi^t Nam: Lich sH

(2). Dang Cfing san Vi§t Nam: Van ki^n qudn

khdng chiin ching thUc ddn Phdp 1945-1954, Tap

sil cua Ddng, T§p 2, Nxb. Quan d§i Nhfin dfin. Ha

2, Todn quic khdng chien, Nxb. Quan dfii NhSn

Noi, 1976, tr. 105.

dSn, Ha N6i, 2005, tr. 10.

(3), (6), Hd Chi Minh todn tgp, Tfip 5, Nxb. Chinh


Hghiai elhi Hch silr. si 1.8013

42

(17). D i n g C«ng s i n ViSt Nam, Vin kiin Ddng

tri Quffc Bi«. Hii N?i, 1996, tr. 49.
(4), (5). Hi Chl Minh

toin

tflp. TJip 4, Nxb.

gia, Hft N«i, 2000, t r . l 5 2 .

Chlnh t n Quffc gia, Hk N?i, 1996, tr. 491- 496.
(7). Bdo cdo thinh tich 18 thing khing chiin tit
thing 2/1946

• 5/1948 cia ttnh Hi D6ng, Trunf

cdch mang

vi khdng

chiin

ch^ng Phip

trang
(1941-

1954). M chi huy quSn sM tinh T h i i NguySn x u t t

(9). Vi§n Lich sOf quftn atf Vi§t Nam: Lich ait
chiin chting thifi; din

Phip

1945 - 1954.

(10). Hi Nam Ninh lich siJC khang chiin

ch^ng

1945 • 1954, B« Chi huy quftn sV

(19/12/1946

(23), (24), (25). Bio

cdo thinh

khdng chiin til thdng 2/1946

tich 18 thdng

• 511948 cia linh Hi

tr. 29.
(26).

Bdo

do

cdo

16

- 4/1948)

thing

cia

khang

UBHCKC

16 thing

khdng

chiin

- 4/1948) cua UBHCKC tinh Hdi Kiin.

tr. 34.

khing

chiin tit thing

2/1946

tich 18 thing

- 5/1948

cua Liin

Khu HI, Trung tfim Luu trQ Qufic gia HI, Hfi sd 92,
tr. 86, 87.

Trung tftm Luu trii Quoc gia HI, H6 BO 99, tr.23.
(13). Bio cdo thanh tuih 18 thing khing

chiin

tinh Nam

Binh, Trung t i m LUu trQ Qufic gia III, HS sd 102,

(27), (28), (29). Bdo cdo thinh

tinh Hft Nam Ninh, 1986, tr. 90.
(11), (12). Bio

Bdc

T r u n g tftm Luu

677.

(19/12/1946

Tftp 2, add, tr. 89.

th^lc din Phip

til 14 • 16/ 9/1948,

Ding, Trung tftm Lim trQ Q u & gia III, H5 sd 96,

b i n , 1999, t r . l 6 0 .

khing

(22). H6 8(t H$i ngh} tdn cU di ai miin
Vi4t Nam

trQ Qufic gia III, phflng P h u Thii tudng, S6 so

t»m LUu trO QuSc gia 3, H i so 96, tr. 29.
(8) Thii NguySn • L}ch sit d&u tranh vi

Toin tip, Tftp 8 (1945-1947), N i b . Cblnh trj QuSb

chiin

(30), (31). Bdo

cio

thinh

cia

thing

tara Lmi trfi Quoc gia III, Ho so 92, tr.87.

Khu III, T r u n g tfim Liru trQ Qufic gia III, Hfi so

Liln

92, tr. 6.
(32). Bao Cihi Qudc, sff 426, ngfty 4-12-1946.

sdd, tr. 90, 49, 49.
(15). Bao cio 16 thing

- 5/1948

18

khing

(14), (20), (21). Hi Chi Minh toin tap, T J p 5,

chiin lit thdng 2/1946

tick

ta thing 2/1946 • 5/1948 cia Liin Khu HI. Trung

khing

chiin 12/1946

5/1948 cua uy ban k/idng chiin hinh

chinh

-

Liin

tinh Hung Yen. Trung tftm LUu trQ Quoc gia III,
phSng Phu Thu tufing, H5 80 101, tr. 43.
(16), (18), (19). Hi Chi Minh toin tip, Tftp 4,
edd, tr 433-434, 491-495, 495.

(33). Vilt Bdc 30 nim
1945-1954,

chiin tranh cdch mang

N i b . Quftn dfii Nhftn d i n , H i Nfii,

1990, tr. 83.
(34), (36). D i n g Cfing s i n Viftt Nam ; Van kiln
Ddng toin t4p, Tftp 8 (1945-1947), Nxb. Chinh tti
Qufic gia. H i Nfii, 2000. tr. 243, 243.