TRIỀU NGUYỄN THỰC THI CHỦ QUYỀN Ở QUẦN ĐẢO HOÀNG SA VÀ TRƯỜNG SA

TRIEU NGUYEN THlTC THI CHU QUYEN Gf QUAN
DAO H O A N G SA VA TRUDGING SA V A O THE KY XIX

DO BANG

1. Vua Gia Long lap doi Hoang Sa kiem Cai cd Thu ngii quan dpi Hoang Sa Ik
d& thiic t h i c h u quy^n va k h a i t h a c Vo Vfin Phii, mk trong cac bo chinh sii co
• ghi la Phii Nhu|ln hfiu dUdc triiu dinh H u l
k i n h t^ of Bi^n Ddng
Cac bp sach dia chi vd chinh svC cua cvt lam Cai doi Holing Sa vao nam Gia Long
Quoc s^ quan triiu Nguyin diu ghi Hodng thii 2 (1803). Phii Nhuftn Hfiu Vo Van
Sa thupc chu quyin cua niidc Viet Nam Phii, la con cua ong Vo V&n Khilt lam Cai
d6i Hoang Sa tit th&i Tay Sdn nay Ikm cai
ngay tiJt dfiu triiu Gia Long.
dinh An ^ ^ h (1803) (2).
Kl* tuc cdng c u ^ khai th^c va thi^c thi
Nhii v&y, ngay nhflng nfim dfiu sau khi
chu quyin 6 quSn dao Ho&ng Sa dildi thcfi
cac chiia Nguyin vk Tay Sdn, nfim 1803, triiu Nguyen thong nhfit dfit niidc, triiu dinh
mot n&m sau khi len ngoi, vua Gia Long H u l da cho th^nh ISp doi Hoang Sa, mot ddn
da ctl Cai doi Vo Vfin Phii chi huy doi vi chuyfin dung c6 nhiem vu khai thac kinh t l
Hoang Sa tie'p tuc thiic thi chu quyin 6 v& thilc thi chu quyen cl Biln Dong. ViSt Nam
viing bien dao. Moc ban triiu Nguyen dang 1& nUdc duy nhfit trong khu viic c6 m6t to
bao quan tai Trung tfim Luu trfl Quoc gia chiic nha nUdc mang thiidng higu "Ho&ng Sa"
IV (D& Lat, Lam Dong), trong do c6 ban de thiic hien nhigm vu kinh t l va quan sil tai
kh&c sach Bai Nam thUc luc chinh bien di qufin dao nay.
nhat ky, quy^n 22, trang 2, nSm Gia Long
Viec lap doi Hoang Sa va cac hoat dong
thli 2 (1803) ch6p: "Thdng 7, lay Cai cd Vo ciia dpi nay v l sau dUdc chinh sii cua Trieu
Van Phu ldm Thu ngii ciia biin Sa Ky, sai Nguyin nhilu Ifin ghi lai. Sach Bai Nam
mo ddn ngoai tich ldp ldm ddi Hodng Sa " thitc luc ch6p v l si^ kien nSm 1815: "Sai dgi

(1).
Tit Heu nky tho'ng nhfft v6i tii hdu cua
toe Vo do TS. Nguyin DSng Vu situ tfim
v&o nam 2011 d dao Ly Sdn, tinh Quang
Ngai, cho biet; Cai thu cia bien Sa K^

Hodng Sa Id bon Pham Quang Anh ra ddo
Hodng Sa thdm do di/cfng bien" (3).
Sii ki$n quan trong nay diidc Jean
Baptiste Chaigneau (1769-1825)
mot
nhan chiing ngoai quoc dang co mfit 6 H u l

' PGS.TS. Hpi Khoa hoc Lich sii tinh Thiia Thien Hue


Rghifin ciJru Lieh siSr. s6 6.2013
Anh 1: Ban dftp m$c ban 0Cai cd V5 Vfin Phii cho md dfin b^ sung vdo d^i Hoftng Sa
long trpng treo tai d6
i ' ' i * 1 ••'':*•
''''1
vJsi
1 "; la cd cua xiJt Dfing
jv.'
Trong" (7).
1 ' 1 iZ
^ : ii4ii
Nhii v^y, ngay dfldi
' i:\«t •ml••l^ W U s «

B
,ip.
; -^
trieu Gia Long, nhfi
vua rfit quan tfim din
. *• irl ; i i j : K a * la » h S i^''& sa :Jc.. -^.'f
«(1 .w.
\fl,
K-iiL JS « i
i
;J6!IIC Bi --k A U K U : ,
i--^- (Kitfi-; ••^^^ •
xae lap chu quyin 6
i\^ ivi •ft- j
1 i.isi5i;,^'!
i^Arfi;'.^;
iis'-isii .W;! E;E
IS^
;
-f-'i'
•
1
ijs
SL
ifr\
1
r*
i
-T;
1

•*
1
^rqufin dao Hofing Sa
m is, r-/(^
SS,; z:;
« 1 -r-1Wtf m
1^ *m .i t IW
lifi- iXi i
nhfl la mpt thiic t l
1 ' K (W12in i»)
JB'Ij
\m -•II
hien nhidn vl quan 1^
J" !
-.-=; # »• *
m
•I
lanh thd truyin thong
'K1 a t t * '' Vl:
-j ii-'
j
'li.
til. :
dildc qudc tl" thfla
>•> ' • ^
J c ^ •)£,: i ^
; *1-'
;.»!»!•._ 1
. !#._

nhfin.
da phan anh trung thiic trong tSip hoi ky Le
vao dfiu thdi Nguyin trong Lich trieu
memoire sur la Cochinchine: "Niidc
hien cht/Ong loai chi (8), tfip Di/ dia chi vilt
Cochinchine mS vua btfy gi6 ximg d l hieu
v l phu Tli Nghia (tflc Quang Ngai), Phan
gom xtl Dang Trong (Cochinchine), xii D6ng
Huy Chu (1782-1840) da dfinh phfin ldn npi
Kinh (Tonkin), mdt phfin xii Cao Mien, mot
dung d l vilt v l Hofing Sa cflng nhflng san
vai dao CO Cli d&n khong xa bd bl va qufin dao
vfit dfldc khai thfic va c h l biln tfl nguon l^i
Paracels (4) hdp thanh bdi nhflng dao nho, da
thiln nhien d dfiy: "Xa An Vinh, huygn
ngfim va mom da khong cd dfin cii. Chi din
nfim 1816, mfi Hoang de bfiy gid mdi lay chii Binh Dfldng d gfin biln, Ngofii bien phia
ddng bfic cd dao [Hofing Sa] nhilu niii linh
quyin tren qufin dao Sy" (5).
tinh, den hdn 130 ngpn nui. Di tfl cho nfli
Mpt cong bo b^ng tieng Anh d Bengal,
[chinh] ra biln [sang cac dao khac] fldc
Giam muc Jean Louis Tabert lai xae nhfin
chiing hdn mdt ngfiy hofie vfii trong canh.
v l chii quyin doc tdn nay ciia Hoang de Gia
Trdn niii c6 suffi nfldc ngpt. Trong dao c6
Long: "Nfim 1816, dng dfi tdi long trpng
bai cat vfing, dfii fldc 30 dfim, bfing ph4ng
edm cd chinh thtic gifl chii quyin cac hdn
rdng rai [...]. Cac thuyin budn di gfip gid

dao da nfiy mfi hinh nhu khdng mdt ai
thfldng nfi^p vfio dao nay (9).
tranh gianh vdi ong" (6).

T"."r

ill

i •i'*i-is''iv-jii * « s •?,'rss

1 1*

Nfim 1833, Giam muc Jean Louis Tabert
trong cuo'n Uniuers et description de tons
les peuples de leur religions, moeurs et
coutumes cung kh^ng dinh sii kifin cAm
mde chu quyen ciia vua Gia Long 6 qufin
dao Hofing Sa: "Chiing tdi khdng ro hp cd
thiet lap mdt cd s6 nfio tai dd khdng; nhiing
cd dilu chiing tdi biet chfic la Hofing d l Gia
Long da chu tfim them cai doa hoa k^ la dd
vfio viidng mien cua dng. VI v^y ma dng xlt
thfi'y diing liic phai than chinh viitjft biln d l
tilp thu qufin dao Hoang Sa, vfi chinh vao

1

m

If;

Dfldi thdi Tfl Dflc, Qudc sit quan triiu
Nguyen bidn so?in sach Bai Nam nhdt
thdng chi, quyin 8, tinh Quang Ngai ciing
ghi chip kha tfldng t^n v l canh vfit, hai
san d Hoang Sa: "Hoang Sa d phia ddng cii
lao R6. Thuyin xufit phat tfl cita Sa K^,
thufin gid thi tfl ba den bon ngay dem cd
the den ndi. Cd d i n hdn 130 dao. Trong dao
c6 bai cat vfing, liln tilp klo dai khdng bilt
mfi^y ngan diim, b4ng ph4ng, rpng rai, tuc gpi
la "Van ly trfldng sa"; nfldc rfit trong, tren bai
cd gilng nudc ngpt, chim bien ti^ tfip khdr^


T r i ^ Rguyen ttofc Hil chfi quy^i...
Anh 2: M$c ban sach D^i Nam thiic luc chinh biin d4 nhat ky, quyen 50,
trang 6, nfim Gia Long thilt 14 (1815) ghi ve vua Gia Long p h ^
Pham Quang Anh ra dao Hodng Sa do x§t dudng biln

liTl'T
n1 TlJ B^
_i_L
- S I S ' - i ^ -•^•w'i»!c!i:
u i J ) » i S £ , » a im; iU:(ii

Iff

w^

^^H^^ l- Ti '

*'t * :
»
*i
- f f . ; ± : a ! « • • * .1-. *
liemim lift' lit i
,'•miu
- > « / . . •la> >R
Ill .4')L
M T ! M.ii
*
« - ^JLf t S
s '/t = - . '
T vrA
•««. •Jri-'i^Mt l « -1W "•• *'
• « r r i : « iJK «
MS.
VI-'•^
« 1 «
lift i n i ; o i J i ! - . ; » c i - ' J
lijC
« 4 -<>; * ;fr- B
[tl' .?^ jfJH ^^ : ;:^ 1 v.t
>(. # L ' S W

*

i«li-:a-n

1 m- !*!•
•V lUk.'f
\ li',— >&
kit. :A ; ri
j -T^ ! m

1OT; ik
1 )'* i '!•
(K»!*v
s -Hj - i ;
-¥Jfi5E

cd gilng, nfldc gieng c6
vi ngpt" (11).
2. Vua Minh Mang
rift CO y thiic vfi tr&ch
nhifm v l chu quyin
bien d a o t r o n g do co
Hofing Sa va Trfldng
Sa

Ngoai vide cho thue
thuyin dfin de hfldng
dfin hai hanh, hoat d^ng
Ul
vang tham, do dac thuy
^ ^ : tf
'
m

*li!1--i;<:hi-vW
trinh triiu dinh giao cho
I
H:
f8+'#
1 Trfl 1 S : ; -A, -21,
Lsfti.. * '
I-*5.'I._L:
JrJ. : J _ L _ ; - - . _ " ' ^ ' « t
thuy quan dam nhfin,
nfim 1834, vua Minh
bilt cd man nao. San nhilu oc hoa, hai sam,
Mang; "sai Gifim thfinh ddi trfldng Trfldng
doi moi, vich, cung nhiing hfing hofi ciia
Phuc Si cung thuy qufin hdn 20 ngfldi di
thuyin ngfldi Thanh bj bao, troi dat vao dfiy.
thuyin ra din dao Hofing Sa thudc tinh
Dfiu triiu Gia Long phdng theo 1$ cu dfit Quang Ngai ve ban do" (12).
ddi Hoang Sa, sau lai bd; dfiu ddi Minh
Nfim 1836, vua Minh Mang sai Sufi't dpi
Mang thfldng sai ngfldi di thuyin cdng din
dd th&m dd dfldng bien, thgy m^t ndi cd con Pham Hflu Nhfit dem binh thuyin qua
cat tr^ng chu vi 1.070 tnidng, cfiy cSi xanh Quang Ngai din thing Hofing Sa de do dac,
tot, gifla con cat cd gilng; phia tay nam con kham x^t, cfim tieu lfim dfiu, ve ban do di
CO ngdi milu co, khdng ro dflng tfl thdi nfio, trinh l§n vua xem (13).

1 *si\h:m!'jii-f>i.:m\m
»

xm

^

i MS

CO bia khdc bo'n chfl "Van ly ba binh"
(mudn dlim sdng ySn).
Nfim Minh Mang thfl 16 (1835), sai
thuyin cdng chd gach dfi din xay din, dilng
bia dfi d bgn trai den d l ghi dfi^u vfi tria hat
gio'ng cac thfl cay ba mfit trai, phai vfi phia
sau. Binh phu dfip n l n milu dfio dfli^ la
dong vfi gang sfit cd din hdn 2.000 can"(10).
Vfio dfiu t h i ky XX, khi vilt tSp sach
Bai Nam dia dii chi Ude bien (1908), Tong
tfii Qudc sfl quan Ifi Cao Xufin Due ciing
xae nh^n v l vipc khai thac vfi quan ly
Hofing Sa ciia trieu Nguyen: "Dao Hofing
Sa d Binh Sdn. Tfl bd bien ra khdi, thuan
gid thi 3, 4 ngfiy dem cd the din dil^. Tren
dao nfli non trai khfip, c6 tdi 130 ngpn. d
gifla cd bai cat vfing, khdng bilt mtfy ngfin
dfim, tuc goi Ifi Van Lf Trfldng Sa. Trdn bai

1

i

?llf

Trong mdt so tnidng hdp, triiu cHnh giao
phcfi h0p vdi ngfl dan chuySn nghiep di bien
cl hai tinh Quang Ngai vfi Binh Dinh cung
thflc hi§n, dfldc the hi§n trong ban tfiu ciia
Bd Cdng nfim 1836: "Xin tfl nay trd v l sau,
mdi khi den h^ tufin thang Gieng, chpn
phai biln binh thuy qufin vfi ve Gifim
thfinh dap m^t chile thuyin d, nh^m
thUdng tufin thang hai thi din Quang Ngai,
b i t hai tinh Quang Ngai vfi Binh Dinh
thud 4 chiec thuyin ciia dan, hfldng dfin ra
dung xfl Hofing Sa" (14).
Tai li$u Chdu bdn trieu Nguyin, Ifi vfin
ban quan trpng bfic nhfit cua triiu dinh
Hue dfl0c cac vua triiu Nguyin xem xlt,
phd duy$t, Ifi cd sd d l nhfi vua ban hanh
cfic chilu, chi, du... nhftm cu t h i hofi cfic
chii tnidng cua triiu Nguyen. 6 Cue Lflu


Rghian cihi Lieh siS-. sg 6.2013
ndng hay sau, co bai
ngfim, da ngfim hay
khdng, hinh
the
hiem trd, binh di t h i
1 i "III •
nao, phai tfldng tfit
do dac, ve thfinh ban
* '» t ' m ' zi!J4

l»r
K n i » j « J«i ~
JK
1
1
1
I'miS
dl. Lai, xdt ngay
9 t « * Si) * - m ^ M KS * « ! « i W i H
ft
tt }l(
fiu
« -)ii
W !* Bl 6S Dil
lit;
khdi hanh tfl. cila
a 1^1 (ii» 1w1 v.?ft ii^*.!
*ll j S , If* -e» fi9i J C i
m
r:'i
/^
ri
1'!
biln nfio ra khdi,
m i& t^
• i i ] ••
/ L Iffl
1 2 iMi IK Ifil >li
nhlim phfldng hfldng
;/ii

m <'ll
'
(
•'
^ ! » ffi"i OT n i
«B
'
-h.
M
\
aj
nao di din xfl fi'y, cfin
^•1
1 , m IT ai n H^
^S P I *a;
i i •HI
m at - i f i;i i4 7K cfl vfio thuyin di,
)!.'
;
ifrii
(ii fi)(.
en
sa T ^'Vi» MK'ftl^» L i! g t
« t ua
9(5 •?±
tinh dfldc bao nhieu
m M _J 5 Si|
•1 i-.' iVi ^
dfim. Lai, tfl xfl Sy
*< f «'I;-, 1ill'

1 . lui M
* j
A lit lis ;tf -ii- • m jSS K
!?." (HI
il«i J!_' PT-I )tcL
( i t as te
-5«'« * i ^ M a trdng vfio bd ben dm
t h ^ g vao bd la linh
trfl Trung fldng I (Hfi Ndi), hien nay con
hat imo, each bd chflng bao nhieu dfim. Nhfit
lUu gifl 11 vfin ban tfl nfim 1830 din 1847
nhfit ndi rd, dem vl dang trinh" (16). Chu
cua hai triiu Minh Mang vfi Thidu Tri ghi
trfldng nay cua triiu tfinh H u l giao cho ve
ch6p vl cac sfl kien cd lien quan din Hofing
Giam thanh, Kham Thign giam d Kinh do
Sa vfi Trfldng Sa. Dang chu y hdn ca Ifi hai
Hue va thuy qufin trien khai hfing nam.
ban tfiu cua Thii ngfl cang Da Nfing ngfiy
27 thfing 6 nfim Minh Mang thfl 11 (tflc 15Cdng viec hai hanh d l khai thfic vfi thiic
8-1830) do thuyen trfldng Dd-d-chi-ly ciia thi chu quyin tai qufin dao Hoang Sa
tfiu budn Phap E-doa cung cfip thdng tin thUdng didn vfio 6 thfing dfiu nfim Am Jich
r^ng: Ngfiy 20 thang 6 nfim Minh Mang 11 tnidc khi mua miia bfio den ddi vdi cac tinh
(8-8-1830), thuyin budn ciia triiu Quang Qu^nh vfi cfic thuy thu dofin rdi cang vfio thdi t i l t nhflng phai dam bao k l hoach
Da Nfing di Lfl Ting (Lucon, Manila- hfing nam va sfl an tofin tinh mang cua
Philippine) deh canh hai ngfiy 21 thang 6, thuyin nhan mfi trieu dinh da giao pho.
dung phai da ngfim d phia tay Hofing Sa, Trfldng hdp nfim 1838 Ifi mdt thi du, trong
thuyin bi ngfip nfldc. Thu ngfl cang Dfi Nfing ban tau ciia Bd Cdng vfio ngfiy 2 thang 4
ph&i thuyin mang theo nildc ud'ng di ciiu hd, nhufin nfim Minh Mang thfl 19 (1838) cho

gid Ngp da Gfip. da dita hp v l lai cang (15).
biet: "Chung tdi dfi giii gitfy cho tinh Quang
Dl khai thac vfi thiic thi chii quyin d Ngai va Binh Dinh khiln lo siia soan vfi da
qufin dao Hoang Sa, trieu Nguyen rfi^t chu chpn phai nhan vien d Bd (Cdng), Thi vd,
trpng dlh hoat ddng vang tham, do dac Kham Thidn gifim, Thfinh binh, Thuy binh
thuy trtnh va ve ban do vdi ydu cfiu rfit cu theo binh thuyen vfio trong gy. Hien nay
t h i cho cac ddi lfim nhigm vu 5 Hofing Sa phai dofin dfi t l tflu tfip nfip. Nhflng tinh
nhfl sau: "Khdng cfl la dao nfio, hdn nao, than fi'y giii gifi'y ndi v l ngfiy 10 den ngfiy
bai cat nao, khi thuyin den thi cung xem 26 thang 4, gid Ddng t h l i lien hoi thuyin
xdt xfl a'y chilu dai, chilu ngang, chilu cao, chfla ra biln dfldc. D 0 ngfiy nfio gid Nam
chilu rpng, chu vi vfi nfldc bien xung quanh thufin tien, thuyen phai dofin se khdi hfinh.
Anh 3: Ban d&p moc ban sach Bai Nam thi/c luc chinh biSn de nhat ky, quyin
165 k h i c in noi dung vua Minh Mang ph&i suaft. doi thiiy quan
Pham Hflu Nhat ra H o ^ g Sa (anh ciia Khfic Nien)^

JJI

^*

^S
l.g

^ ««
«« /»
«

• i r 1 i !' ] i
Si

» « i

«

» •

s

w
^ >;

a«

£

«

^

1


T r t ^ RguY&i Hiijrc Hii ehii quyen...
chfle ciia Bd Cdng
(phu trach vl xay
dflng), Khfim Thidn
giam (phu trfich ve
khi tfldng), quan d$i
cua triiu dinh cd Thi
vd, Gifim
thfinh,

Thfinh binh (bao v$
hofing gia, kinh dd),
Thuy quan (bao vl
biln dao) vfi dfin
binh, dan phu d cfic
dia phfldng hai tinh
Quang Ngai vfi Binh
Dinh mfi phfin Idn Ifi
dan dao Ly Sdn, tinh Quang Ngfii. Ridng ,
dan binh, dfin phu theo dinh sufi't Ifi 70
ngflcli Ifiy trai trfing trong cac ho Vd, Pham,
Nguyin cua Ifing An Vinh, hp Mai d Ifing
An Hai di tren 5 chile thuyin ra lfim
nhi§m vu d qufin dao Hofing Sa vfi Trfldng
Sa (20). Sau mdi chuyin khao sfit Hofing Sa
cac quan chfle dUdc giao nhi|m vu phai bfio
cfio len triiu dinh va diidc nhfi vua trflc
tilp xem xdt, phd duydt.

Anh 4: M^c ban triiu Nguyen ghi vi|c vua Minh M^ng thu3ng cho
D5 Mau Thuflng til HoSng Sa trS vi sau khi hoan t h i n h ve ban d3
vk cac nhiem vu khic dulOc giao

t tf- Vi'.mis

Iffrr'«i B.m.ltf'iK

n

ti

Wi
SS
IR

«-•
-M•{!.•

tt jir JiiisiT *(
mufi B^:>^

•if
BS iBl
* • lif
.

m ml; % I *• se tn: 3: A
i w : « i41 * s : =* « • J4i
*±' l a :
i s : fi: --(f (itj a
se dd bfio sau" (17).
Nhiing hdn ba thfing sau, quan tinh
Quang Ngai bao cao ldn triiu dinh Ifi dofin
thuyin "Bon chinh thuyin" da hofin thfinh
nhidm vu Hofing Sa vfi da trd v l an tofin:
"Xin chilu le miln t h u i nfim nay cho hai
chile "Bo'n chinh thuyin" da dUa binh dan
den Hoang Sa do dac giap vdng tfl ha tufin
thfing 3 tdi ha tufin thfing 6, hofin t^t cdng
vii nay dfi trd v l " (18).

Moc sach Dai Nam thiic luc chfnh bien
de nhi ky, quyen 194, trang 7 vfi 8, nfim
Minh Mang 20 (1839) chdp: "Thfing 7, Vien
ngoai lang Cong b^ Do Mfiu Thfldng vang
lenh phai di cdng can Hofing Sa vl, dem
ban do dfing len, vua cho la trai qua nhilu
ndi, xem do tudng tfi't so vdi phai vien mpi
Ifin thi hdi hdn. Do Mfiu Thfldng vfi cac
ngfldi di Cling diu dfldc gia thildng ao qufin
va tiln" (19).
Qua tfl lieu nay cho chflng ta thfi'y tinh
chfi't quan trpng trong vide khao sfit dia
hinh, tfii nguyen, khi hfiu, thuy vfin, ve ban
dl vfi bao vd chu quyin tai qufin dao Hofing
Sa va Trudng Sa doi vdi triiu dinh H u l qua
viec nhfi vua huy ddng Iflc Ifldng ddng dao
quan qufin ciia triiu dinh bao gom quan

Cdng vide vang thfim, do dac thuy trinh,
khai thac b qufin dao Hoang Sa dfldc thuc
hi^n deu dfin hang nfim cho din cull thdi
vua Thipu Tri. Trong mdt ban tau cua Bp
Cdng ngfiy 28 thfing 12 nfim Thipu Tri thfl
7 (1848) dfi ghi lai: "hfing nfim, vao mua
xufin theo 1^ phai binh thuyen vang tham
Hofing Sa thudc hai cfldng nfldc nhfi cho
thfinh thuc dfldng di ldi lai" (21). Bin chfl
"hai cfldng nfldc nhfi" ciia Bd Cdng la mdt
khfing dinh khdng t h i choi cfii vl chu
quyin nhfi Nguyin vdi qufin dao Hofing Sa

vfi Tnidng Sa.
Dd Ifi nhflng cd" gfing vfio cura thdi vua
Thidu Tri, du bfin rdn vdi viec dli phd trfldc
sfl chdiig pha, uy hiep ciia cfic phao h^m
phfldng Tay b cang Dfi Nfing dfi lfim bd tri sfl


Rghien curu Lich si. s6 6.2013
lidn tuc tror^ viec thflc thi cac nhidm vu b
Hofing Sa.
3. Bidn p h a p thiic thi chu q u y i n
Dl khang dinh chii quyin d qufin dao
Hofing Sa vfi Trfldng Sa, triiu Nguyin da
cho cim cpt mde, dilng bia chu quyen, Ifip
milu thd va trong cay tai qufin dao nay.
Day la b^ng chflng phap ly ciia mpt nfldc cd
chii quyin va da thflc thi chu quyin tren
cac vung lanh tho cua minh la mdt chu
trfldng dflng dfin cua triiu dinh H u l dUdc
trien khai tfl nfim 1833. Sach Bai Nam
thitc luc cho bilt; "Nfim Quy Ty, Minh
Mang thfl 14 (1833) mfla thu thfing tam
vua du Bd Cong rfing: Trong hai p h ^
Quang Ngfii cd mdt dai Hoang Sa, xa trdng
trdi nfldc mpt mfiu, khdng phfin bi$t ndng
hay sfiu. Gfin day, thuyin budn thudng
[mfic can] bi hai. Nay ndn dfl bi thuyin
nfiy, din sang nam se c6 ngfldi dd'n dd dflng
milu, lap bia vfi trong cay coi. Ngfiy sau
cfiy to ldn xanh tit, ngflcli dl nhfin bilt,

tranh khoi dfldc mac can. Do ciing Ifi viec
ldi muon ddi" (22).
Vfio nfim At Mui (1835), nhfi vua cho
dflng milu thd, xay binh phong vfi lap bia
chu quyin, Hoang Sa trd thfinh lanh thd'
thidng Hdng cua Td' quoc. Chinh sfl triiu
Nguyin da xae nhfin sii kign quan trpng
nfiy nhfl sau: "Bfii Hofing Sa d hai phfin
Quang Ngai cd mdt cho n l i con cat trang
cay cdi xanh um, gifla con cat cd gilng, phia
tay nam cd milii cd', cd bia khfic bon chfl
"Van ly ba binh" (mudn dam sdng ydn), chu
vi 1070 trfldng, ten cu la nui Phat Til, bd
ddng tfiy nam deu la dfi san hd thoai thoai
udh quanh mat nfldc. Phia bae giap vdi mpt
hdn tofin dfi san hd, siing sflng nli len, chu
vi 430 trfldng, cao 1 trfldng 3 thfldc ngang
vdi cin cfit (gpi Ifi Ban Than Thach). Nam
ngoai vua toan dilng milu, Ifip bia b chS fi'y
bdng vi sao khdng lam dfldc. De'n day mdi

sai Cai dpi thuy quan Ifi Pham Vfin Nguygn
dem linh thd giam thfinh cung phu thuyin
hai tinh Quang Ngai, Binh Dinh ehuygn
chd vfit heu de'n d^y dflng milu (each toa
mieu cd' 7 trfldng). Bdn ta milu dflng bia
da, phia tnidc xfiy cai binh phong. Mfldi
lfim ngfiy lam xong roi vl" (23).
Qua hai tfl li$u dfin tren cua c h i ^ sii
triiu Nguyin cho thfiy qufin dao Hofing Sa

vfi Trfldng Sa hoan toan thudc v l chu
quyen Viet Nam nlim trong hai phfin ciia
tinh Quang Ngai.
Tai lieu Viet siC cUdng gidm. khdo lUdc
ciia Nguyin Thdng (soan nfim 1877) cho
bilt ngdi milu co Sy ldp ngdi va chung quanh
ngdi mieu dfldc qufin ddi nha Nguyin dem
cac cfic hat gidng tfl d.St hen ra vai: "Cd mdt
cai mieu cS', ldp ngoi, biln ngach khac mfi'y
chfl Van ly ba binh [mudn dfim sdng em].
Khdng biet dflng tfl thdi nfio. Cac quan nhfin
dlh day thfldng dfla nhQng qua Phfldng Nam
mfi vai b trong vfi ngofii mieu, mong cho mpe
eay dl lam dfiii ma nhfin. Tfl khi quan dpi
Hoang Sa bai, gfin dfiy khdng ai hoi din milu
lfynfla"(24).
Qua tfii lidu tren cho chiing ta thSy sfl
tai xae nhan chu quyen taii qufin dao Hoang
Sa dfldi triiu vua Minh Mang, cdn thflc ra
tren dao da cd gilng nfldc ud'ng, cay coi tot
tfldi, cd toa mig'u cd', cd bia khfic bon chfl
Van ly ba binh, cfiu mong "bien ydn sdng
Ifing". Dilu dd ndi len tfim quan trpng vl
chii quylil cua ngfldi Viet lau ddi d dfiy.
Hofing Sa vfi Tnidng Sa khdng phai Ifi ndi
vd danh khdng cd dSii chfin ngudi mfi da c6
ten dfi't, tgn ngfldi, tdn nui, cd gig'ng nfldc
diing sinh hoat cho cfic cdng ding dfin cfl
cua thdi trfldc dd tao Ifip ndn (25).
Ngofii bia da dfl^c dflng Ign cflng mieu

thd dl kh4ng dinh chu quyin theo thdng 1§
ciia nhfi nfldc, triiu dinh H u l cdn cho cfim


Trigu Kguyfa thyc Hit cfaiS quydn..,
10 c§t mde b^ng g5 d l xae dinh chu quyin.
Vi$c h$ trpng nfiy triiu dinh giao cho Sufil
ddi thuy qufin Pham Hiiu Nhfit mang ra cfim
b Hofing Sa vfio nfim 1836 cd kich thfldc quy
dinh nhu sau: "Chufin cho mang theo 10 cai
bfii go, din ndi dd di^g lfim dfiii ghi, mSi bfii
go dfii 5 thfldc (khoang 2m), r^ng 5 tfic (D,2m),
day 1 tfic; mfit bfii khfic ddng chfl: Mmh Majig
thfl 17, nfim Buih Thfin, Thuy quan Chanh
ddi trfldng suit ddi Pham Hflu Nhfit vang
mdnh di Hofing Sa trdng nom do dac din day
luudfi'udlnhdf'(26).
Dd Ifi m^t khfing djnh chii quyin rfi't
thdng minh vfi mang f nghla thieng Ueng
dfldi triiu Minh Mang.
Triiu Nguyin rfi't chu trpng den viec
khai thfic, xay dilng, thiic thi chu quyin tcti
Hofing Sa ndn nhfi vua giao cho Bp Cdng
phll h<^ vdi v^ Gifim thfinh, thuy qufin va
chinh quyin dia phfldng hai tinh Quang
Ngfii vfi Binh Dinh d l huy d^ng dfin binh
tham gia vdi cdng dong traeh nhi$m rSt
cao. C h l dp Ifldng bd'ng, cSp phfit, thudng
phat ddi vdi quan ehflc, binh linh vfi dfin
binh thflc hipn nhi$m vu tai Hofing Sa

cung rfi't nghiem tuc. Trong Chdu bdn triiu
Nguyin the hi$n khfi nhfi't quan vl tinh
chS^t quan trpng cua Hofing Sa vfi Trfldng
Sa vfi nhflng ngiidi dfldc triiu dinh giao
thiic hi^n nhi$m vu tai qufin dao nfiy.
Ngfiy 18 thfing 7 nfim Minh Mang thfl
16 (1835), nhfi vua ban Di^; "Chuyin di
Hofing Sa Ifin nfiy cdng vu hofin tfft. Rieng
Cai d0i Phiira Vfin Nguyen trdn dfldng cdng
hoi da tri hoan, cd Chi giao cho Bn Cdng tri
tpi. Nay ph^t 80 trfldng cho phue ehflc Cai
ddi. Cfic ten Gifim thfinh Ti-fin Vfin Van,
Nguyin Vfin Ti^n, Nguyin Vfin Hofing ve
ho9 dl Hofing Sa chfla chu tfi^t, phat moi
tdn 80 trfldng. Cfic tgn hfldng dfin hai trinh
Vd Vfin Hiing, Pham Vfin Sanh thfldng moi
tin m((t tilu "phi long ngfin tiln"; binh thi?.

dan phu hai tinh Quang Ngai, Binh Dinh
di theo thudng mli tdn mdt quan tiln" (27).
Viec thfldng phat nfiy Uen quan din sfl
kien triiu £ n h H u l cho dflng milu, l^p bia
tai Hoang Sa nfim At Mfli (1835).
Trong td Di^ ngfiy 13 thang 7 nfim Minh
Mang thfl 18 (1837), nhfi vua cung cd y
nhae nhd v l trfich nhidm ciia nhflng quan
chfle tham gia nhidm vu tai Hofing Sa:
"Trfl bpn Pham VSn Bi^n gdm 4 tdn can
tpi da cd ehi phat trfldng. Cdn dfin binh di
theo Ifin lpi biln ea cflc khi, thfldng moi ten

binh dinh mdt thang Ifldng, dan phu mdi
tdn hai quan tiln" (28).
DU vdi cac quan n h ^ l$nh di Hofing Sa
nhiing vi do thidn tai, dfl khdng hofin
thfinh nhiem v\i nhflng ciing dfldc triiu
dinh ban thfldng. Dd Ifi tnidng hdp Pham
Vfin Bi$n nfim 1839, do nfim nfiy h\ bfio
sdng dfinh ehim thuyin bd, dfl vl Kinh
trinh di§n cd mupn nhflng tfit ca diu dfldc
thudng theo thfl bfic khac nhau (29).
Trai l^ti Ifi trfldng hi^p Nguyin Hofin, vfio
nfim 1845, Ngii dfing thi vS Nguyin Hofin
dfldc triiu (finh phfii di din Hofing Sa thudc
tinh Quang Ngai, tfl ti$n quffy TSI cac Ifing...
Hofin phai chiu tdi liiu din ba b^c (30).
Dudi triiu Nguyin, sau khi vua Gia
Long hofin thanh cdng cudc thong nhfi't dfit
nflde vao nfim 1802, nfim sau da tfii xfic Ifip
chii quyen lanh tho b qufin dao Hofing Sa
vfi Trfldng Sa. Din thdi vua Minh Mang,
sau khi thong nhfi^t v l hfinh chinh trong ca
nfldc (1832), nhfi vua chii trpng den Hofing
Sa vfi Trfldng Sa v l phfldng didn tho'ng
nhfit v l thao mde vfi tfim linh, tao ndn hin
thieng sdng nfli, gfin k i t gifla hai dao vdi
dfi^t liln, gifla kinh dd vdi xa tfic tren mpi
miln ciia To quoc. Tfl day, tdn tuli ciia
ngfldi linh Hofing Sa Ifi Phsim Hflu Nhfit vfi
nhieu danh tfnh va chfle vi^ khfic lfim

Rghien eihi Lich sJr. stf 6.2013
nhiem vu d Hofing Sa gfin hen vdi qufin dao
nay vfi lflu danh mudn ddi trong sfl sach.
4. Ket h d p k i n h tl" vdfi qud'c p h d n g
va b a o vd ngfl d a n
Cflng vdi nhiem vu vang thfim, do dac,
ve ban do, cfim mic, dflng mieu, trong cfiy...
dpi Hofing Sa cdn lfim nhidm vu kinh te' Ifi
thu Ifldm hfing hda cua cac tfiu thuyin bi
dam, danh bfit hai san, mudng thu... Trong
mdt ban bfio cao cua Do Mfiu Thfldng vfio
nfim 1838, dUdc B6 Cong tau ldn vua Minh
Mang cho bilt "Chuyen di nfiy cd tim thfi'y
mdt khau sflng bfing gang sdn dd, cd dem
v l cfic thfl xich san hd, mai con ba ba vfi
bfit sing eac thfl chim" (31).

Nai... xae Ifip chii quyen vfi khai thac vflng
biln dao xa khdi nhfl Hofing Sa vfi Trfldng
Sa. Hoat ddng phdng thii tich cflc thdng
qua cfic cdng trinh quan sfl vfi quan dpi
dUdc tfing cfldng, triiu Nguyin da khfing
dinh diidc chii quyin khdng nhflng trgn dfi^t
Uln mfi tren cac vung biln dao trong hdn
50 nfim dfiu cua the ky XIX.

Dfldi triiu Tfl Dflc, do phai bfin tfim ddi
phd vdi sii xam Ifldc cua thflc dan Phfip
nhflng khdng vi t h i mfi trieu dinh H u l

khdng thflc hien cfic nhiem vu v l Hofing Sa
vfi Trudng Sa. Tuy khdng thfiy chinh sii
triiu Nguyen ghi tilp ve cfic chuyin hai hfinh
ciia qufin dpi vfi dfin binh dfldc triiu ^ n h sai
Mot bfii bfio cdng bd' mudn hdn (1849) b phai di cdng can Hofing Sa, nhflng tfii heu dia
Anh cua GutzLaff cho bilt triiu dinh H u l phiidng tfl ban gia pha hp Pham b hf Sdn
da l^p sd thu thud' cflng so' thuyin dUde (Quang Ngai) eho biet Cai ddi Hofing Sa la
tning dung va quan dpi flng trflc d Hofing Pham Quang Anh (1815-1865), cd chuyin di
Sa: "Chinh phu An Nam tha'y nhflng ldi ed cuoi cflng vfio nam 1865 vfi dfi hy sinh tren
thg mang lai neu mpt ngach t h u i da dfit ra, bien ciing 8 ngfldi linh Hofing Sa khac (33).
ben Ifip ra nhflng trflng thuyin va mdt trai Trong bd sach Bai Nam nhat thong chi
qufin nhd d ehd nfiy di thu t h u i mfi mpi tinh, muc tinh Quang Ngai, Quoc sii quan
ngfldi ngoai tdi day diu phai tra va de bao triiu Nguyen thcfi Tfl Dflc da danh nhilu
trd ngudi danh cfi ban qudc" (32).
trang sach d l ghi chip v l Hoang Sa (34).
Viec ddng quan de bao vd ngfl dan vfi Ifip Mdi day, ThS. Trfin Vfin Quyen phfit hidn
cd sd thu t h u i doi vdi ngfldi nfldc ngofii tai sach gifio khoa dfldi triiu Til Dflc mang ten
Hofing Sa Ifi mdt khang dinh v l chu quyen Khdi dong thuyi't Ude cd ban do Hofing Sa.
khdng t h i tranh cai cua triiu Nguyin dd'i Day khdng nhflng Ifi minh chiing thuylt
vdi qufin dao nfiy.
phuc ve sil ke tuc khang dinh ehu quyin
Qua cae tu hgu tren cho chung ta biet, Viet Nam v l qufin dao nfiy cua triiu
Hofing Sa Ifi cua Vidt Nam nam trgn dfldng Nguyin mfi cdn nhfim giao due cho hpc sinh
hfing hai quoc tl", eung Ifi ndi dUde triiu dinh y- thflc v l chu quyin vfi tofin ven lanh tho,
H u l quan tfim dau tU khai thac, xfiy dflng vfi bien dao nfldc f^a trong tinh hinh dSt nfldc
bao vg nhfim khfing dinh chu quyin ciia nha lam vfio giai doan khd khfin nhfiTt (35).
nfldc Viet Nam thdi qufin chii.
Vl nhfi Thanh, tfl sau ehien tranh Nha
Phong thu vflng biln dao eac tinh miln philn, nhfi't Ifi tfl nfla sau the ky XDC do ndi
Trung dfldc trieu Nguyen dac bilt quan loan va ngoai xfim ndn lfim vfio tinh trang

tam vfi chufin bi rfi't chu dao tfl luc vua Gia suy kdm trfim trpng da khdng chu y din
Long mdi Ign ngdi. Triiu dinh Hue da eho vung bien dao b phia ddng nfldc ta. Do vfiy,
xfiy dilng cac cdng sU dpe theo bd biln, cfic cho din cudi t h i ky XIX nhfi Thanh vfin
cang biln nhfl Dfi Nfing, Thufin An, Thi khdng dinh dfing ^ v l chii quyin d vflng


Trigu Rguyen Hup: Hii chii quyen...
Qud'c, chu quyen Bien Ddng trd
thfinh vfi'n d l tranh cai gay gfit
trong cupc dd'i thoai nfiy. GS.
Nguyin Quang Ngpc da sii
dung cae nguon sfl lidu tin cfiy
de hac ho lufin diem eiia cac hpc
gia Trung Qud'c: Hfin Chfi'n
Hoa, Ddi Kha Lai, Ly Qud'c
Cfldng, Vu Hiidng Ddng... cho
rfing Hofing Sa va Trfldng Sa
chl la dao Lf Sdn (Cu lao Rd) vfi
cfic dao ven bd biln mien Trung
Vigt Nam (39).
Cae hpc gia Trung Qud'c xem
vide triiu dinh cii cac dofin
bien dao nay (36)
Vfio dau thd ky XX, Bai Thanh de quoc tham hiem, cfic nhfi du hanh hfing hai, eae
toan do xufit ban nfim 1905, tai ban Ifin thfl thUdng nhan ngiidi Tnmg Hoa ra nflde
tli nam 1910 chi ve de qudc Dai Thanh din ngofii... trong qua khfl hp da di lai trdn
biln Ddng c6 vilt, ve vl Hofing Sa nhflng
dao Hai Nam.
khong cd nghia Ifi eac boat ddng nfiy gfin
Khi ngfldi Phap dd h§ tren tofin coi Ddng

vdi chu quyin dich thilc ciia nhfi cfim quyin
Dudng, Viet Nam vfin tilp tuc thitc thi chu
dfldng thdi Ifi ngd nhfin cd mue dich. Cung
quyen b qufin dao Hofing Sa va Trfldng Sa
nliU trong qua khfl, cac nhfi du hfinh
(37).
phUdng Tfiy trong dd cd ngfldi Bo Dao Nha
da vid't, ve v l Hoang Sa vfi eae dao khfic
5. Doi chufng va k h a n g d i n h
cua Viet Nam, nhUng khdng ai thfla nhfin
Cfin cfl vao cac tfii lidu chinh thd'ng cua
chu quyin eiia ngudi Bo Dfio Nha tai biln
triiu Nguyin da dfin tren cho bilt: Cfic
Ddng tfl cae the ky XVI-XVII. Ddi vdi
triiu dai tnidc trieu Nguyen vfi dudi triiu
Trung QuIc, v l chii quyin dao Hai Nam
Nguyen deu cd dflng bia de khfing dinh chu
mai tdi ddi nhfi Lfldng vfi nhfi Tfly (cuoi t h i
quyin tai Hofing Sa, Ifip din thd - mdt tfip
1^ thfl VI dfiu the ky thfl VII) mdi xae Ifip
quan rfi't dac tning cua ngUdi Vidt mang tinh
quyin eai tri. Cac triiu dai vl sau trong dd
"thieng ligng vl ehu quyin lanh thd^', Ifip don
cd triiu Man Thanh khdng thSy mpt vfin
binh, Ifip tram thu thue vfi trong eay la'y
ban nhfi nfldc hofie chinh sfl ciia trieu dinh
gid'ng tfl dfi't Hin... Cung theo md ta ciia cac
xfic nhfin Trung Quoc Ifi nfldc eo chu quyin
tfii lieu da ngu, thi Hofing Sa vfi Tnidng Sa
vl qufin dao Hoang Sa va Trfldng Sa.

khdng phai Ifi dao Ly Sdn (Cu lao Rd) nhfl sfl
Hodng triiu trUc tinh dia dU todn do
cd^ tinli bidn giai khdng thiic te' ciia mot sd'
(Toan bd ban do dia 1^ cua dSt nudc) do nha
nhfi sfl hpc Trung Quoc gfin dfiy (38).
Thanh (Trung Qudc) xufit ban nfim 1904
Vfio thfing 6 nfim 2012 vfla qua, tai cua Tien si Mai Ngpc Hlng gfin dfiy trao
trfldng D^i hpc Waseda (Nhfit Ban), GS. tang Bao tfing Lich sfl QuIc gia Vi^t Nam
Trfin Vfin Thp cd t l chfle cupc dli thoai tri khdng cd Hoang Sa vfi Trfldng Sa. Day Ifi
trflc gifla hai nfldc Vidt Nam vfi Trung ban do dUdc Trung Quoc ve theo phfldng
Anh 5: Bdn qudc dia dS ve quin dao Hodng Sa
trong sich Khai ddng thuv^t i/dc (t\i h^u cua ThS Trfin VSn QuyS'ii)


R g h i ^ cihi Ljeh siV. sg 6.2013
Anh 6: Ban &6 T n m g Hoa c l khSng co Hoing Sa vfi
-udng Sa, dilm ciic nam ciia T n m g Hoa l i dao Hai Nam

nhfl Hofing Sa, Trfldng Sa nfim
ngofii lanh tho Trung Hoa. Dfic
bi$t, Stockstar dimg ten goi theo
cfich cua Vidt Nam Ifi Hoang Sa
vfi Trfldng Sa, trong khi truyin
thdng Trung Quoc hilm khi cdng
bl' vdi ngfldi dfin v l each gpi nfio
khfic ngofii tdn gpi mfi nflfie nfiy
dfit ra.
Trong khi dd, cfic ban do nfldc
ta vfio triiu Nguyin trong niia
dfiu t h i ky XIX diu ve qufin dao

Hofing Sa.

thflc hidn dai ciia phfldng Tfiy, khfic vdi
cfich ve theo caeh rieng trfldc kia. Ban d l
nfiy ed ghi rd tpa dd, phu hdp vdi ngdn ngfl
ban do hidn nay.
Cae td bao ciia Trung quoc gfin dfiy nhfl
Stockstar vk trang tin quan sfl cua Sina
gidi thidu ti mi v l kich thfldc, lai lich cua
tSia ban dl, ndi rd ban dl nfiy xfic dinh dao
Hai Nam la diem cflc nam lanh tho Trung
QuIc, cd nghia la cfic qufin dao b Biln Ddng

Bfii hpc v l xfiy dflng h i thong
phdng thii vfi bao vd chii quyin biln dao d cac
tinh miln Tnmg cua triiu Nguyen cd thanh
cdng va ciing cd nhieu han chl. Cac nguyen
nhan ve sfl thanh b ^ ciia trieu Nguyin
khdng nhiing da de lai cho chiing ta mdt di
san quy' bfiu v l bien ma cdn ciing d dflpc
nilm tin v l chii quyin thieng Udng vflng bien
dao mfi triiu Nguyen va cac triiu dai trfldc dd
da do bao nhieu m l hdi, xiidng mfiu de tao Ifip
nen.

CHU THICH
(1). Tu li?u d U ^ 2 t i c gia IQific NiSn, Khfic
I4chc6ngbS^ngiy 15-6-2012.
(2). Ngoii ra, dong hg Vo Vfin con c6 nhilu
ngUcli di l i m nhifm vu Hoing Sa, ti§u bilu la Vo

VSn Hiing - ngUdi m i trong cac b§ chfnh sui trieu
Nguy§n c6 nhfic den n h i l u Ifin vdi vai tro ngifdi
dfin dudng cho thiiy qu&n v i tuyln chgn d i c8ng,
thiiy thu... D6 l i nhflng ngUdi vfing m^nh triiu
dinh thuc thi nhi$m vi^ cfim mfic chti quyen tren
dao Hoing Sa trong thdi Minh M^ng. T^i nhfi fing
Vo Y i n tit, h i u du$ thfl 16 ctia ho Vo cl L J Sdn, cdn
gifl pha tpc d cung c6 ghi chfip: Vo V i n Hung l i
mOt trong 10 ngfldi con ciia H§i nghia hfiu Vo V i n
Khilt. Nfim Giip Ngp (1834) cung di vdi dng con c6
em trai Vo V i n Cdng. Ngudi tryc tilp cfim lai l i

dng D i n g V i n Silm ciing que hf Sdn vdi anh em
ho Vo (VnExpreas, 19-9-2011).
(3), (9). Qu6c sit q u i n t r i i u Nguyin, Dgi Nam
thifi! luc chinh biSn, T i p IV, Nxb. Sii hpc. H i N$i,
1963, tr. 245.
(4). Tflc Hofing Sa.
(5). Hoing X u i n Han, Qudn dao HoUng Sa,
T 4 P Ban Svl Bia, 8129, S i i Gdn, 1975, tr. 12-13.
(6), (32). Nguyin Nha, Qua trinh xae l&p chu
quyin ciia Vi4t Nam tgi qudn ddo Hodng Sa vi
Trudng Sa, Lu$n i n Tien si Lfch afl, Thfinh p h i
Hfi Chf Minh, 2002, tr. 59, 59-60.
(7). Nguyin Nha, sdd, tr. 56. Sii U§u Vi|t Nam
chua the kh&ng djnh tfl n i m 1816 v l trudc, vua Gia
t o n g c6 dfch thfin ra dao Hoing Sa v i cfim dt dl


TrtAi Rguy&i Hiyc HU chii quyin..

khfing d)nh chii quyen sau khi di't nUdc da thing
nhi't toin v^n lanh tho v i hai dao nhfl cic tii li$u ciia
ngfldi phtMng Tiy cung thdi da ghi 1^, nhifi^ diy l i
st^ k i ^ h i t sflc die bi^t cfin d u ^ qtian tim.
(8). B0 s i c h dfl^c bi6n soan trong 10 n i m
(1809-1819) dudi triiu Gia Long, d i n n i m 1821,
liic l i m Biin tu d Vi^n H i n Lim, Phan Huy Chfl
ding i&n vua Minh M^ng.
(10). Qufic sii q u i n trieu Nguyin, Bgi Nam
nhat thdng chi. T i p 2, Nxb. T h u i n Hoi, Hul,
1992, tr. 422, Sach soan trong khoang thdi gian tfl
nfim 1864-1875 (sdd, tr. 9).
(11). Tuyin tap Cao Xudn Due, T i p 4, Bgi Nam
dia dli chl Ude biin, Hoing Vfin L i u djch v i chfl
giai, Nxb. Vfin hpc. H i N6i, 2003, tr. 108.
(12), (14), (16), (23), (26). Quoi; sii q u i n triiu
Nguygn, Bgi Nam thUc luc chinh bi&n. T i p IV,
Nxb. Giio Dpe, H i N§i, 2007, tr. 120, 867, 867,
673, 867.
(13). QuIc sii q u i n trieu Nguyin, Qudc triiu
chinh bien todt ygu, Nxb. T h u i n Hoa, Hul, 1998,
tr. 274.
(15). Ch&u b&n triiu Minh Mgng, t i p 43, tr. 57,
468 (T9P chf Xua&nay, so 333. t h i n g 6-2009, tr.
18). Qua vfin ban n i y cho chung ta bilt, D i Nfing
khdng chi l i ndi xui't ben cic t i u vien dUdng ctia
tri^u dinh v i tde dfi t i u ciia n h i Nguyin (1830)
gi'p 3-4 Mn thuyin d i n di Hoing Sa trong cic t h i
ky trudc.
(17), (31). Muc luc Ch&u ban triiu Nguyin, Minh

M ^ g n i m 19, T^p 68, ban thao vilt tay, tr. 21.
(18). Muc luc Ch&u ban triiu Nguyin, Minh
M^ing n i m 19, T^p 64, ban thao vilt tay, tr. 146.
(19).
Theo:
httpy/aoha-vn/thongtinMetkieu/39PSNVHI/nha-nguyen-cham-soc-hoangsa.htm
(20). Nguyin V i n Tui'n, He thong di tich lich
aii - van hod trin huyen ddo Ly SOn, tinh Qudng
Ngdi, gdp phdn khdng dinh chu quyin Ho&ng Sa
vd Trudng Sa cila Viet Nam. Tap chf Nghiin cijtu
Lich svt, s i 8 (436)-2012, tr. 67.
(21). Muc Itic Ch&u bdn triiu Nguyin, Thipu
Tri nfim thfl 7, T§p 51, Ban thao viet tay, tr. 23B.
(22). QuIc sfl q u i n trieu Nguyin, Bgi Nam
thUc lgc chinh biin. Tftp III, Nxb. Giio dye, H i
N5i, 2007, tr. 743.

13
(24). Nguyin Thdng (Ca V i n Thinh, Bao Djnh
Giang dich), "Vi|t sfl cUdng giim khao lu^c (Van
1^ TrUdng Sa)", Trfch trong sich Nguyin Th&ng Con ngUiti v& tde phdm, Nxb. T h i n h pho Ho Chf
Minh. 1984; d i n lai ciia Nguyin Nhi, Qud trinh
xic l i p chii quyen ciia Vl^t Nam t^i qufin dao Hoing
Sa v i Trudng Sa, Lu|in i n Tiln a I4ch sfl, Dai hpc
Quae gia thinh p h i Hd Chf Minh, Trudng D^i hpc
Khoa hpc X i h§i v i n h i n vin, 2002, tr. 45.
(25). Ngdi milu, gilng nfldc n i y c6 t h i tfl thdi
chua Nguyin.
(27), (28). Hai Dudng, "Dja danh Hoing Sa
trong chau ban triiu Nguyen", T^p chf Xua & Nay,

slOSB. 1999, tr. 20-21.
(29). Q u ^ sfl q u i n trieu Nguyen, Bgi Nam
thuc luc chinh biin. T i p V, Nxb. Giao due, H i N6i,
2007, tr. 532.
(30). Qu5c sfl q u i n triiu Nguyin, Bgi Nam
thuc lue chinh biin, T^p VI, Nxb. Giio dye. H i
Npi, 2007, tr. 749.
(33). Ly San qui hUOng hai d$i Hottng Sa, VTV
D i Ning. VTV2.
(34). Qufi'c sfl q u i n triiu Nguyin, Bgi Nam
nh^t thdng chi, sdd, tr. 422.
(35). Quyen sich n i y vfla dflpc ThS. Trfin Vin
Quyin (Giang vifin khoa Xa hfii v i N h i n vin, Dai
hpc Phu X u i n Hul) cfing hd. Theo khao chflng cua
ThS. Trfin V i n Quyin, sich dflfle in tfl thdi Ti;( Dflc
(1853) day nhilu mdn. tfl thiSn vin, dja 1^. rSi d i n
n h i n sU cho tre em hpc vd long. Sach dupc in trgn
v i n gS, gom 44 td, moi td hai trang, moi trang cd
s i u ddng, moi dong c6 16 chfl. Dfic bi$t, trang 1516 c6 ve ban d6 Vi§t Nam vdi tdn goi l i "Ban qudc
dja do", trong dd midu ta chi tilt v l qufin dao
Hoing Sa. Phlin h o i n g Sa Chfl (cd nghia l i bai cat
- Hoing Sa) nfim ngoii p h i n d i t liln, dfii dign vdi
Thfla Thien v i Quang Nam.
(36). Vao n i m 1895 v i 1896, cd bai chile
thUdng thuyin ten Bellona v i Iruezi Maru chd
ding cho ngfldi Anh b) d i m tfi Hofing Sa vfi b)
ngudi T n m g Hoa d i n danh cUdp dUdc dem do ding
v l b i n tsu dao Hai Nam. Dai dien ngudi Anh tai
Bfic Kinh ddi n h i Thanh phai boi thudng. NhUng
chfnh quyen n h i Thanh khdng chju, vi|n cd qufin

dao Hoing Sa khdng thu$c chu quyin cua Trung
Hoa.


Rghien cthi Lieh siSr. s6 6.2013
(37). Mfic du chiu sU bao hd cua Phap, Nam
triiu v l danh nghia v i n l i dai dien cho quoc gia
n§n trudc cac yeu sach ciia chfnh quyin Quoc d i n
dang Trung Hoa v i sU de nghi cung cip dfl Mpn
Uen quan d i n vi'n de Biln Dong, ngiy 3 t h i n g 3
nfim 1925, Thfldng thu Bd Binh Than Trong H u l
thay m i t triiu (Enh H u l da xae nh§ai chii quyin
Viet Nam 5 q u i n dao Hoang Sa bang mSt bieu vfin
quan trpng. trong d6 co doan nhU sau: "Qufin dao
Hoing Sa luon ludn thupc "S^^t Nam va dd l i vi'n
dl
khdng
thi
choi
cai
dUdc...".
Trong ban bio cao ngay 22-01-1929, K h i m sfl
P h i p d Trung Ky l i Le Fol nhi'n manh cac quyin
dUdc nUdc An Nam khfing dinh v i duy tri tfl liu.
Ong viet nhU sau: "Th&n Trgng Hue, nguyin
Thuang thuBg Binh, qua ddi ndm 1925, trong thU
ngdy 3 thdng 3 nam do, da khdng dinh rdng "Cac
hdn dao dd bao gid cung thuoc nUdc An Nam,
khfing cd gi phai tranh cai ve vi'n dl niy",
Thang 12-1933, cac dao TrUdng Sa sap nh&p vio

dia p h i n tinh Ba Rja. Ngfiy 29 t h i n g 2 nfim M i u
D^n (1938) vua Bao Dai ra Du a l 10 chuyin dd'i
hfinh chfnh dao Hoing Sa vio dia h a t tinh Thfla
Thiin: "Cac cii lao Hoing Sa (Archipel des lies
Paracels) thufic ve chii quyin nfldc Nam da lau ddi
v i dudi cac tiln trieu, cac cu lao fiy thuoc ve dia
hat tinh Nam Ngai; de'n ddi dflc The To Cao Hoing
De' (tflc vua Gia Long) v i n de y nhU cu l i vi
nguyen trUde sU giao thong vdi cac cu lao fi^y deu
do cic cfla be tinh Nam Ngai... Nhd si^ tien bfi
trong viec hang hai nen viec giao thdng ngiy nay
cd thay doi, va l^i vifin dai dien chfnh phii Nam tneu
uy phai ra kinh ly cac cu lao Sy ciing quan dai dipn
chfnh phu Bao hp cd tau r i n g nen thap cac cu lao
Hoing Sa vio dia hat tinh Thfla Thien thdi di£^
thuin tien hdn...". TrSn cdsd dfi, ngiy 5-6-1938, toin
quyen Dfing DUdng Jides Brevid 1^ N ^ u dinh t h i n h
lip ddn vi hanh chinh tai quin dao Hofing Sa thuoc
tinh Thfla Thien v i cho diing bia chu quyen tai dao
Hofing Sa (Iheo Le Thai Dung, 2-6-2011). Diy l i mdt
tfl heu khfing dinh chu quyen lifin ttic ctia trieu
Nguyen v l Hoang Sa- Trudng Sa.
(38). H i n Chi'n Hoa trong tac phim Ngd qudc
Nam Hdi chU c^ sic lieu hoi bien, N h i x u i t ban Ha
Mdn Dai Hpc, Nam Dudng Nghien Cflu S5 v i m^t s i
hoc gia khic da phu nhfin viec nlia Nguyin cfl binh

thuyin deh q u i n dao HofirB Sa vdi IJ do Ifi thuyin
ciia ntldc ta Iflc biy gjd khfing c6 kha n i n g d i n d6 mfi
cht den cic dao g i n bd nhfl L J Sdn m i thoi. Hoing

ChfSh Hoa h o i n tofin khfing bilt thuyin ciia triiu
dinh Hue da nhieu I l n cii di bufin ban vdi cac nUde
Dfii^ Nam A, n i m 1839. dofin sfl gia cua vua Minh
Mang do T r i n Vilt Xfldng d i n dfiu di Phap vfi Anh.
(39). Theo GS. T r i n Vfin Thp: Cic n h i nghidn
cflu Trung Qudc nhfl H i n Chfiii Hoa, Ddi Kha Lai, LJ
Qufic Ctldng, Vu Hudng Dfing... da tim each chflng
minh Hoing Sa v i TrUdng Sa chi l i cic dao ven bd
bien miln Trung Vipt Nam. Tieu bieu v i gin dfiy
nhfi't Ifi GS Vu Hfldng Dfing trong l u i n i n Tien si bao
v§ t^i Dai hoc Hgi Mon n i m 2008 da dUa ra l i p luin
rkag vi Dpi Hofing Sa (do Gia Long lip) dflng i^fldi d
dio LJ Sdn (tflc l i Cfl Lao Rd, each cfla biln Sa KJ
khoang 20 km, nay l i huypn hf SOn, finh Quang
Ngai) cho ndn cd the suy ra hf Sdn chfnh Ifi dio
Hoing Sa. Ngoii ra, cac tie gia n i y cdn cho rling
Trfldng Sa chi l i cic dai cfit mang ten Dai Trfldng Sa,
Tilu Trudng Sa trong d^t liln thupc bd biln tinh
Thfla Thien H u l ngiy nay. Vdi chii trfldng dd, eic tic
gia n i y cdng nh$ai Vi$t Nam cd chu quyin nhflng chii
quyin dd chi Ifi cic dao ven bd, cdn cic dao h gifla
Biln Ddng (mi hp gpi l i Tfiy Sa, Nam Sa) hoin toin
khdng phai Ifi Hoing Sa, Trfldng Sa (nhfl tfii lidu ciia
Vipt Nam) v i Pracels, Spratly (nhU t i i lifu ciia
phUdng Tiy). Ndi khfic di, ho chii trUdng l i cic dao d
Tfiy Sa v i Nam Sa Ifi chu quyin cua ho, khfing lidn
quan ^ din Hoing Sa, Trfldng Sa hay Paracels.
Spratly ca. Tuy nhien, theo GS. Nguyen Qtiang
Ngoc, tll^t ca cie nguIn tU lipu thfl tich v i ban dS co
cua Vipt Nam, phUdng Tay v i ciia ca Tiung Quoc diu

phfin bi?t m^t cich r^ch rdi Hoing Sa vfi TrUdng Sa b
giiia Bien Ddng vdi cic dao ven bd Vift Nam. Diy li
£ e u ai cung c6 t h i nhfin ra n l u thuc sal muon nghien
cflu nghiem tuc. Sau dd, Giio BU Nguyin Quang N ^
cd ndi them l i khi P h i p chuyen giao cho Bao Dai toin
bp Nam Ky ed bao gIm ca Hofing Sa v i tai Hfi n ^
San Francisco (1951), Thii ttidng Trin Vfin Hflu cua
chfnh quyin Bao D?d cd tuyen b l chii quyin ciia Viet
Nam tai quin dao Hofing Sa v i khdng cd ai phan dfii.
(GS. Trin Vfin Thp tra ldi phong vfi^ ciia n h i bio
"Ilm Hfi, Vietnamnet: 24/8/2012)