Nghiên cứu địa mạo phục vụ quản lý môi trường, bờ biển tỉnh quảng nam (tóm tắt - trích đoạn)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
---------------------

Trần Văn Bình

NGHIÊN CỨU ĐỊA MẠO PHỤC VỤ QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG
BỜ BIỂN TỈNH QUẢNG NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Hà Nội – 2014

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
---------------------

Trần Văn Bình

NGHIÊN CỨU ĐỊA MẠO PHỤC VỤ QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG
BỜ BIỂN TỈNH QUẢNG NAM

Chuyên ngành: Địa mạo và Cổ địa lý
Mã số: 60.44.0218

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS. TS. VŨ VĂN PHÁI

Hà Nội – 2014


LỜI CẢM ƠN
Luận văn đƣợc hoàn thành tại bộ môn Địa mạo - Địa lý và môi trƣờng biển,

Khoa Địa lý, trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên, dƣới sự hƣớng dẫn của PGS. TS.
Vũ Văn Phái. Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc sự hƣớng dẫn tận tình của Thầy
trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Đồng thời, em xin chân thành cảm ơn tập thể các thầy giáo, cô giáo trong
khoa Địa lý đã trực tiếp giảng dạy và hƣớng dẫn em trong suốt những năm vừa qua.
Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quý báu và quan trọng của các thầy
giáo: PGS. TS. Đặng Văn Bào, PGS. TS. Nguyễn Hiệu, GS. TS. Đào Đình Bắc và
GS. TS. Nguyễn Cao Huần, đã hƣớng dẫn và tạo điều kiện cho em trong quá trình
học tập, cũng nhƣ nghiên cứu khoa học để hoàn thành luận văn.
Tác giả bày tỏ lòng cảm ơn tới Ban lãnh đạo Viện, tập thể các cán bộ khoa
học phòng Địa chất - Địa mạo biển, phòng Vật lý biển, Viện Hải dƣơng học đã quan
tâm giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình học tập, nghiên cứu hoàn

thiện luận văn.
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn tới TS. Lê Đình Mầu, chủ nhiệm đề tài
“Nghiên cứu cơ sở khoa học cho việc bảo vệ bờ biển, cửa sông phục vụ việc quản
lý, phát triển bền vững vùng ven biển tỉnh Quảng Nam”, đã cho phép sử dụng số
liệu của đề tài.
Tác giả xin chân thành cảm ơn sự góp ý, trao đổi của các nhà khoa học trong
và ngoài cơ quan, các bạn đồng nghiệp trong quá trình hoàn thiện luận văn.
Tác giả xin gửi lòng biết ơn sâu sắc nhất đến gia đình và bạn thân, những
ngƣời đã đồng hành cùng tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn
thiện luận văn.

Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 2014

HỌC VIÊN

Trần Văn Bình


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU ................................................................... Error! Bookmark not defined.
1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................ Error! Bookmark not defined.
2. Mục tiêu................................................................. Error! Bookmark not defined.
3. Nội dung và nhiệm vụ nghiên cứu ........................ Error! Bookmark not defined.
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn............................... Error! Bookmark not defined.

5. Phạm vi nghiên cứu ............................................... Error! Bookmark not defined.
6. Cơ sở tài liệu ......................................................... Error! Bookmark not defined.
7. Cấu trúc luận văn .................................................. Error! Bookmark not defined.
Chương 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ VÀ CÁC PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ......... Error! Bookmark not defined.
1.2. TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ........ Error! Bookmark not
defined.
1.2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới .......... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Tình hình nghiên cứu trong nƣớc có liên quan về khu vực ............ Error!
Bookmark not defined.
1.2.3. Nghiên cứu địa mạo phục vụ quản lý môi trƣờng bờ biển ............. Error!

Bookmark not defined.
1.3. CƠ SỞ PHƢƠNG PHÁP LUẬN ................... Error! Bookmark not defined.
1.4. CÁC PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........ Error! Bookmark not defined.
1.4.1. Nhóm các phƣơng pháp địa chất, địa mạo ............ Error! Bookmark not
defined.
1.4.2. Phƣơng pháp viễn thám và GIS .............. Error! Bookmark not defined.
1.4.3. Phƣơng pháp khảo sát và đo đạc ............. Error! Bookmark not defined.
1.4.4. Phƣơng pháp đƣờng cong đẳng sâu và phân tích cán cân trầm tích Error!
Bookmark not defined.
1.4.5. Phƣơng pháp bản đồ................................ Error! Bookmark not defined.
Chương 2: ĐẶC ĐIỂM ĐỊA MẠO KHU VỰC NGHIÊN CỨU .. Error! Bookmark
not defined.

2.1. CÁC NHÂN TỐ THÀNH TẠO ĐỊA HÌNH . Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Khái quát về đặc điểm địa hình ............... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Các nhân tố quy định đặc điểm hình thái và cấu trúc .. Error! Bookmark
not defined.

i


2.2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA MẠO KHU VỰC NGHIÊN CỨU .. Error! Bookmark not
defined.
2.2.1. Nguyên tắc thành lập bản đồ địa mạo ..... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Đặc điểm địa mạo ................................... Error! Bookmark not defined.

A. ĐỊA HÌNH LỤC ĐỊA VEN BIỂN ............... Error! Bookmark not defined.
B. ĐỊA HÌNH ĐÁY BIỂN VEN BỜ ................ Error! Bookmark not defined.
C. CÁC KIỂU BỜ BIỂN .................................. Error! Bookmark not defined.
2.3. KHÁI QUÁT LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN ĐỊA HÌNH TRONG KỶ ĐỆ TỨ
............................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Pha biển tiến sau Băng hà lần cuối ......... Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Pha biển lùi Holocen muộn ..................... Error! Bookmark not defined.
2.3.3. Pha phát triển địa hình trong giai đoạn hiện nay .. Error! Bookmark not
defined.
Chương 3: PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ QUÁ TRÌNH BIẾN ĐỔI BỜ BIỂN
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1. CÁC QUÁ TRÌNH THỦY THẠCH ĐỘNG LỰC ...... Error! Bookmark not

defined.
3.1.1. Các đặc trƣng sóng, gió và dòng chảy ven bờ khu vực nghiên cứu Error!
Bookmark not defined.
3.1.2. Nguồn cung cấp trầm tích ....................... Error! Bookmark not defined.
3.1.3. Quá trình vận chuyển trầm tích ............... Error! Bookmark not defined.
3.2. HIỆN TRẠNG BIẾN ĐỔI BỜ BIỂN VÀ CÁC CỬA SÔNG .............. Error!
Bookmark not defined.
3.2.1. Hiện trạng và xu thế biến đổi bờ bãi biển ............. Error! Bookmark not
defined.
A.

Khu vực bãi biển Cửa Đại (Hôi An) ........ Error! Bookmark not defined.

B. Khu vực Cửa Lở và bãi Bà Tình (Núi Thành) ....... Error! Bookmark not
defined.
3.2.2. Đặc điểm biến đổi địa hình đáy các khu vực cửa sông Error! Bookmark
not defined.
3.2.3. Cán cân vật liệu trên mỗi đoạn bờ trong khu vực nghiên cứu ........ Error!
Bookmark not defined.
3.3. ĐÁNH GIÁ TAI BIẾN DO XÓI LỞ - BỒI TỤ .......... Error! Bookmark not
defined.

ii

3.3.1. Biến động đƣờng bờ do quá trình xói lở - bồi tụ từ năm 1965 đến nay
........................................................................... Error! Bookmark not defined.
A.

Khu vực Cửa Đại (Hội An) ...................... Error! Bookmark not defined.

B. Khu vực Cửa Lở và bãi Bà Tình (Núi Thành) ....... Error! Bookmark not
defined.
3.3.2. Khai thác tài nguyên và tai biến địa mạo bờ biển . Error! Bookmark not
defined.
3.3.3. Những nguyên nhân gây ra xói lở và hậu quả ...... Error! Bookmark not

defined.
3.4. ĐỊA MẠO VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ MÔI TRƢỜNG BỜ ... Error! Bookmark
not defined.
3.4.1. Ảnh hƣởng của tai biến đến cảnh quan môi trƣờng vùng bờ .......... Error!
Bookmark not defined.
3.4.1. Đia mạo ứng dụng trong quản lý môi trƣờng bờ . Error! Bookmark not
defined.
3.5. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP GIẢM NHẸ CÁC TAI BIẾN PHỤC VỤ QUẢN LÝ
MÔI TRƢỜNG BỜ........................................ Error! Bookmark not defined.
3.5.1. Phân vùng cảnh báo tai biến địa mạo bờ biển....... Error! Bookmark not
defined.
3.5.2. Các giải pháp giảm nhẹ tai biến phục vụ quản lý môi trƣờng và phát

........................................................................... Error! Bookmark not defined.
triển bền vững vùng bờ tỉnh Quảng Nam.......... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ............................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................120

iii


CÁC THUẬT NGỮ, KÍ HIỆU VIẾT TẮT
DGPS

Differential Global Positioning System (Hệ

định vị toàn cầu vi sai)(Promark2)

ĐB-TN

Đông Bắc-Tây Nam

ĐB

Đông bắc

GIS

Geographic Informations System (Hệ thông
tin địa lý)

H

Độ cao

IPCC

Ủy ban liên chính phủ về Biến đổi khí hậu

KV

Khu vực

MC

Mặt cắt

m

Mét

nnk

Nhiều ngƣời khác

NOAA

National Oceanic and Atmospheric
Administration (Cục quản lý Hải dương và
Khí Quyển Hoa Kỳ)

TB

Trung bình

TB-ĐN

Tây Bắc-Đông Nam

TN

Tây nam

QLTHĐB

Quản lý tổng hợp đới bờ

iii


DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Sơ đồ vị trí khu vực nghiên cứu ................ Error! Bookmark not defined.
Hình 1.2: Sơ đồ biểu diễn các thuật ngữ về bờ biển đƣợc sử dụng [29]........... Error!
Bookmark not defined.
Hình 1.3: Sơ đồ khái quát mối quan hệ giữa các yếu tố ở đới bờ biển [28] ..... Error!
Bookmark not defined.
Hình 1.4: Mô hình nghiên cứu và các bƣớc thực hiện ............ Error! Bookmark not
defined.

Hình 2.1: Sơ đồ phân bố các đới cấu trúc địa chất kiến tạo vùng nghiên cứu .. Error!
Bookmark not defined.
Hình 2.3: Hoa gió mùa đông (A) và mùa hè (B) tại trạm Đà Nẵng [2]. ........... Error!
Bookmark not defined.
Hình 2.4: Hoa gió mùa chuyển tiếp đông sang hè (A) và mùa hè sang đông (B)
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.5: Bản đồ địa mạo dải ven biển tỉnh Quảng Nam ....... Error! Bookmark not
defined.
Hình 2.12: Vách mài mòn bị ngập nƣớc thể hiện trên băng đo sâu hồi âm từ độ sâu
4-15m tại vùng biển xã Tam Quang (08/06/2014) .... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.13: Đƣờng bờ biển trên thềm lục địa Sunda vào 21.000 năm trƣớc (trái) và
vào 4.2000 năm trƣớc (phải) [62] ............................. Error! Bookmark not defined.

Hình 3.1: Hoa gió thời kỳ gió mùa đông bắc tháng 11 (trái) và gió mùa tây nam
tháng 7 (phải) tại trạm Đà Nẵng (1977-1997) [27] ... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.2: Hoa sóng tính toán ngoài khơi khu vực Quảng Nam (trái), tháng 1 (giữa)
và tháng 8 (phải) (1987-2012) [27] ........................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.3: Đặc trƣng dòng chảy thời kỳ gió mùa đông bắc, pha triều lên (trên trái) và
pha triều xuống (trên phải); thời kỳ gió mùa tây nam, pha triều lên (dƣới trái) và pha
triều xuống (dƣới phải) [27]. ..................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.4: Các nguồn trầm tích cần xét đến khi đánh giá cơ chế vận chuyển [71]
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.5: Bar cát ngầm trên ảnh landsat ở khu vực Cửa Đại 2009 (trên trái) và 2013
(trên phải); ảnh Google Earth khu vực Cửa Lở 2011 (dƣới trái) và 2014 ........ Error!
Bookmark not defined.

Hình 3.6: Sơ đồ vị trí đo trắc diện địa hình bãi biển tỉnh Quảng Nam ............. Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.9: Trắc diện địa hình bãi biển tại (MC.1-1), phía bắc phƣờng Cửa Đại Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.11: Trắc diện địa hình bãi biển tại mặt cắt 2 (MC.2-2), phƣờng Cửa Đại
................................................................................... Error! Bookmark not defined.

iv


Hình 3.13: Trắc diện địa hình bờ biển tại mặt cắt 3 (MC.3-3), phƣờng Cửa Đại
................................................................................... Error! Bookmark not defined.

Hình 3.14: Trắc diện địa hình bãi biển tại mặt cắt 4 (MC.4-4), phƣờng Cửa Đại
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.15: Bờ biển phƣờng Cửa Đại 2004 (trái) và 2014 (phải) ... Error! Bookmark
not defined.
Hình 3.18: Trắc diện địa hình bãi biển tại mặt cắt 5 (MC.5-5), bắc của xã Tam
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.19: Trắc diện địa hình bãi biển tại mặt căt 6 (MC.6-6), nam của xã Tam
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.20: Trắc diện địa hình bãi biển tại mặt cắt 7 (MC.7-7), nam xã Tam Hòa
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.22: Trắc diện địa hình bãi biển tại mặt cắt 8 (MC.8-8), bờ phía đông Cửa Lở
thuộc khu vực phía tây bắc xã Tam Hải, Núi Thành Error! Bookmark not defined.

Hình 3.23: Trắc diện địa hình bãi tại mặt cắt 8a (MC.8a-8), KV bờ phía đông nam
Cửa Lở, xã Tam Hải .................................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.25: Trắc diện địa hình bãi biển tại mặt cắt 9 (MC.9-9), KV bãi Bà Tình
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.27: Mô phỏng tính toán biển đổi khối lƣợng trầm tích địa hình đáy .... Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.28: Mô hình số độ sâu địa hình đáy khu vực Cửa Đại (6/2014) ........... Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.29: Sơ đồ vị trí mặt cắt và vùng tính biến đổi địa hình đáy KV Cửa Đại
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.30: Biến động địa hình đáy KV Cửa Đại tại mặt cắt AB-BC-CD. ....... Error!
Bookmark not defined.

Hình 3.31: Sơ đồ vị trí mặt cắt và vùng tính biến đổi địa hình đáy ở KV Cửa Lở
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.32: Biến động địa hình đáy KV Cửa Lở tại mặt cắt AB-BC ................ Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.34: Sơ đồ biến đổi đƣờng bờ biển tỉnh Quảng Nam thời kỳ 1965 - 2013. (akhu vực Cửa Đại (Hội An); b - khu vực Cửa Lở và bãi Bà Tình (Núi Thành). Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.35: Sơ đồ xói lở-bồi tụ tại KV Cửa Đại giai đoạn 1965–1973 ............. Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.36: Sơ đồ xói lở-bồi tụ tại KV Cửa Đại giai đoạn 1973–1989 ............. Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.37: Sơ đồ xói lở-bồi tụ tại KV Cửa Đại giai đoạn 1989–2000 ............. Error!
Bookmark not defined.

v


Hình 3.38: Sơ đồ xói lở-bồi tụ tại KV Cửa Đại giai đoạn 2000-2009 .............. Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.40: Sơ đồ xói lở-bồi tụ tại KV Cửa Đại giai đoạn 2009-2013 .............. Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.41: Sơ đồ xói lở-bồi tụ tại KV Cửa Đại thời kỳ 1965-2013 ................. Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.42: Biến động đƣờng bờ tại KV Cửa Đại (Hội An) vào các thời điểm khác
nhau từ năm 1965-2003 [24] ..................................... Error! Bookmark not defined.

Hình 3.43: Sơ đồ xói lở-bồi tụ KV Cửa Lở và bãi Bà Tình giai đoạn 1965-1973
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.44: Sơ đồ xói lở-bồi tụ KV Cửa Lở và bãi Bà Tình giai đoạn 1973–1989
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.45: Sơ đồ xói lở-bồi tụ KV Cửa Lở và bãi Bà Tình giai đoạn 1989-2000
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.46: Sơ đồ xói lở-bồi tụ KV Cửa Lở và bãi Bà Tình giai đoạn 2000-2009
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.49: Sơ đồ xói lở-bồi tụ KV Cửa Lở và bãi Bà Tình thời kỳ 1965-2013 Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.55: Mô phỏng quá trình xói lở bờ biển trong điều kiện thời tiết cực đoan
................................................................................... Error! Bookmark not defined.

Hình 3.59: Sơ đồ phân vùng cảnh báo tai biến địa mạo bờ biển tỉnh Quảng Nam
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.61: Trƣờng độ cao sóng hữu hiệu tại vùng biển bãi Bà Tình (gió đông bắc, V
= 9m/s; kè nổi) [27] ................................................... Error! Bookmark not defined.

vi


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1: Một số nguyên nhân gây xói lở bờ biển và hậu quả của chúng [17].Error!
Bookmark not defined.
Bảng 1.2 : Tƣơng quan giữa kích thƣớc hạt và độ dốc bãi [43] .... Error! Bookmark

not defined.
Bảng 2.1: Đặc trƣng sóng do các cơn bão ngoài khơi vùng bờ Hội An gây ra. Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.2: Tuổi và tốc độ tích tụ trầm tích tại một số điểm trên thềm lục địa Miền
Trung Việt Nam [63] ................................................. Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.3: Tƣớng trầm tích và độ sâu dự đoán vào lúc thành tạo chúng [64] ... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 3.1: Vị trí đo các trắc diện địa hình bãi biển tại Quảng NamError! Bookmark
not defined.
Bảng 3.2: Thành phần độ hạt mẫu trầm tích bãi biển tại các (MC) KV Cửa Đại
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.3: Thành phần độ hạt mẫu trầm tích bãi biển tại các (MC) KV Cửa Lở

................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.4: Kết quả biến đổi lƣợng trầm tích đáy KV cửa sông (qua 03 đợt đo).
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.5: Lƣợng bồi tích thu hoặc chi tại các trắc diện bãi (qua 03 đợt đo) .... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 3.6: Kết quả đánh giá biến đổi bờ biển KV Cửa Đại cho từng giai đoạn Error!
Bookmark not defined.
Bảng 3.7: Kết quả đánh giá biến đổi bờ biển KV Cửa Đại thời kỳ 1965–2013 Error!
Bookmark not defined.
Bảng 3.8: Kết quả đánh giá biến đổi bờ biển KV Cửa Lở và bãi Bà Tình ....... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 3.9: Kết quả đánh giá biến đổi bờ biển KV Cửa Lở thời kỳ từ 1965–2013

................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.10: Đánh giá tổng hợp mức độ xảy ra nguy cơ tai biến xói lở-bồi tụ tại dải
ven biển tỉnh Quảng Nam ......................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC HÌNH ẢNH
Hình 2.2: Đá bazan tại bờ biển mũi An Hòa (trái, ảnh Trịnh Thế Hiếu, 2007) và tại
bờ biển xã Tam Quang (phải, ảnh Trần Văn Bình, 2013)....... Error! Bookmark not
defined.
Hình 2.6: Bề mặt tích tụ hiện đại và thảm rừng ngập mặn tại vụng An Hòa (Núi
Thành)(ảnh Trần Văn Bình, 7/2013) ......................... Error! Bookmark not defined.

vi

Hình 2.7: Cồn cát cao 6-7m bị xói lở tạo vách dốc (trái, 7/2013), sau đó đang đƣợc
tái tạo lại do gió vun lấp dƣới chân cồn (phải, 6/2014) (ảnh Trần Văn Bình) .. Error!
Bookmark not defined.
Hình 2.8: Bãi biển tích tụ hiện đại ở bờ phía tây cửa Lở xã Tam Hải .............. Error!
Bookmark not defined.
Hình 2.9: Cấu tạo các bộ phận bãi biển (trái): bãi trên triều hơi nghiêng về phía
biển, bãi triều tƣơng đối dốc; Phân lớp tích tụ trầm tích bãi biển (phải) .......... Error!
Bookmark not defined.
Hình 2.10: Bãi biển đang bị xói lở mạnh tại khu vực phƣờng Cửa Đại – Hội An
(trái), xã Tam Tiến (giữa) và khu vực Cửa Lở, Tam Hải, Núi Thành (phái).... Error!
Bookmark not defined.

Hình 2.11 . Bãi biển mài mòn-tích tụ phát triển trên đá bazan hệ tầng Đại Nga tại bờ
biển xã Tam Quang , Vách xói lở trên đá bazan bị phong hóa (trái) ................ Error!
Bookmark not defined.
Hình 2.14. Xói lở bờ biển ở phƣờng Cửa Đại (trái), khu vực Cửa Lở (giữa) và tại
bãi Bà Tình, Tam Quang (phải)(ảnh Trần Văn Bình, 2013 và 2014) ............... Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.7: Bãi tắm phƣờng Cửa Đại 7/2013 (trái, ảnh Trần Văn Bình, 2013) và Vách
xói lở sau bão 10/2013 (phải, ảnh Nguyễn Chí Công, 2013) .. Error! Bookmark not
defined.
Hình 3.8: Vƣờn Dừa bị sóng biển quật đổ và kè bảo vệ bờ bị phá hủy trong bão (cơn
bão số 11 tháng 10/2013) tại bãi biển phƣờng Cửa Đại ......... Error! Bookmark not
defined.

Hình 3.10: Bãi biển phƣờng Cửa Đại tại mặt 1 vào 7/2013 (trái) và 12/2013 (phải)
(ảnh Trần Văn Bình, 2013) ....................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.12: Bãi biển phƣờng Cửa Đại tại mặt căt 2 vào 7/2013 (trái) và 12/2013
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.16: Bãi biển bị đẩy lùi vào đất liền tại mặt cắt 2, phƣờng Cửa Đại ...... Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.17: Vách xói lở trên cồn cát cổ tại xã Tam Hòa (trái, ảnh Trần Văn Bình,
2013) và xói lở ở bờ phía đông nam, tích tụ ở mũi bờ phía tây khu vực Cửa Lở
(phải, ảnh Lê Đình Mầu, 2013) ................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.21. Bãi biển phía bắc xã Tam Tiến tại mặt cắt 5 vào 7/2013 (trên trái) và
12/2013 (trên phải); bãi biển phía bắc xã Tam Hòa tại mặt căt 7 vào 12/2013 Error!
Bookmark not defined.

Hình 3.24: Vách xói lở bờ Nam Cửa Lở tại mặt cắt 8a vào 7/2013 (trái) và vào
6/2014 (phải) (ảnh Trần Văn Bình)........................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.26: Vách xói lở bờ biển Bà Tình tại mặt cắt 9 đợt 1 tháng 7/2013 (trái) và
đợt 3 tháng 6/2014 (trái) (ảnh Trần Văn Bình) ......... Error! Bookmark not defined.

vii


Hình 3.33: Vách xói lở chân cồn cát cổ ở độ cao 2–4m, (trái) và bờ kè bằng bao tải
chống xói lở trên bờ cao 2-4m (phải) tại xã Tam Tiến ........... Error! Bookmark not
defined.
Hình 3.47: Xói lở bờ phía nam Cửa Lở xã Tam Hải 2009 (trái) và 10/2013 (phải)

(ảnh Trần Văn Bình) ................................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.50: Bờ biển bị xói lở mạnh là hậu quả của việc khai thác vật liệu ....... Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.51: Thân sa khoáng trên bãi biển xã Duy Hải (trái, ảnh Trịnh Thế Hiếu) và
có lẫn trong cát khu vực bờ phía mam Cửa Lở (phải, ảnh Trần Văn Bình, 2013)
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.52: Khai thác cát quặng Ti – Zr tại vùng bờ biển xã Duy Hải (trái), xã Tam
Hiệp (giữa) và xã Tam Nghĩa (trái) (ảnh Trịnh Thế Hiếu, 2005, 2006, 2007) . Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.53: Xói lở làm sập kè bảo vệ, đe dọa công trình khách sạn bên trong tại
phƣờng Cửa Đại (ảnh trái); xói lở mạnh tại Cửa Lở (ảnh giữa) và bãi Bà Tình (ảnh
trái), do sóng hoạt động và phá hủy bờ khi gió bão. . Error! Bookmark not defined.

Hình 3.54: Xói lở bờ biển phƣờng Cửa Đại do sóng biển hoạt động trong khi gió
bão đã tàn phá và đe dọa nhiều công trình nơi đây.. . Error! Bookmark not defined.
Hình 3.56: Xói lở làm sập đổ công trình ở phƣờng Cửa Đại (trái), và phá hủy công
trình kè chống xói lở ở xã Tam Hải (phải) (ảnh Trần Văn Bình, 2013) ........... Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.57. Xói lở đe dọa làm sập đổ công trình ở phƣờng Cửa Đại (trái)(ảnh Vũ
Văn Phái, 2012), mất đất quân sự ở Tam Quang (phải) ......... Error! Bookmark not
defined.
Hình 3.58. Đang thi công công trình bảo vệ bờ ở phƣờng Cửa Đại 5/2012 (ảnh Vũ
Văn Phái, 2012) ......................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.60: Công trình đang xây dựng phải bỏ lại do xói lở (trái, 2013), và xói lở nền
móng công trình ở phƣờng Cửa Đại (phải, 2009)(ảnh Trần Văn Bình) ........... Error!

Bookmark not defined.

viii


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng việt
1.

2.
3.
4.

5.

6.
7.

8.

9.

10.

11.

12.
13.

14.

15.

Nguyễn Tác An (chủ nhiệm) (2007), Áp dụng bước 3,4,5 mô hình quản lý tổng hợp
đơi bờ cho tỉnh Quảng Nam, Báo cáo tổng hợp kết quả thực hiện dự án, Lƣu trữ thƣ
viện Viện Hải dƣơng học, Nha Trang, 404 tr.

Vũ Tuấn Anh (2010), Nghiên cứu động lực hình thái vùng biển cửa sông Thu Bồn,
Luận án Tiến sĩ địa lý, Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên-Hà Nội.
Bách khoa toàn thư Địa lý-Xô viết (1988), Nxb Bách khoa Toàn thƣ Xô-viết,
Maxcơva.
Đào Đình Bắc (chủ trì), Đặng Văn Bào, Vũ Văn Phái, Cát Nguyên Hùng, Nguyễn
Hiệu (2002), Nghiên cứu tai biến thiên nhiên trên cơ sở phương pháp địa mạo phục
vụ phát triển đô thị dải đồng bằng ven biển Đà Nẵng – Quảng Ngãi, Báo cáo đề tài
đặc biệt cấp ĐH Quốc gia, Hà Nội, 166 tr.
Ngô Ngọc Cát và nnk (2001), Đánh giá điều kiện địa chất công trình phục vụ
nghiên cứu sạt lở bờ biển miền Trung, Báo cáo tổng kết đề tài nhánh thuộc đề tài
KHCN -5, Lƣu trữ Viện Địa Lý.
Công ước 1982 của Liên hợp quốc về Luật Biển. Nxb TP HCM, 1996, 272 tr.

Nguyễn Văn Cƣ và nnk (1990), Nghiên cứu các quá trình thủy thạch động lực vùng
bờ biển mở, Báo cáo tổng kết đề tài 48B-02-01, Tập 1, Viện khoa học Việt Nam, Hà
Nội. 170tr.
Trần Văn Bình, Trịnh Thế Hiếu (2010) “Sự biến đổi hình thái địa hình bãi và đƣờng
bờ tại một số khu vực bờ biển Nam Trung Bộ theo thời gian (2007 – 2008”, Tạp chí
Khoa học và Công nghệ biển T10(2), tr. 15-29.
Trần Văn Bình, Lê Đình Mầu (2012), “Quá trình xói lở - bồi tụ và hiện trạng đóng mở cửa tại khu vực đầm Ô Loan (Phú Yên)”. Tạp chí Tạp chí Khoa học và Công
nghệ biển, T.12(3), tr. 24-33.
Trịnh Thế Hiếu (chủ nhiệm) (2000), Báo cáo tổng kết đề tài, Điều tra khảo sát đặc
điểm sinh thái và môi trường làm cơ sở định hướng phát triển bền vững một số loài
hải đặc sản vùng ven bờ tỉnh Quảng Nam, Lƣu trữ thƣ viện Viện Hải dƣơng học,
Nha Trang.

Trịnh Thế Hiếu và nnk (2001), “Sự biến đổi và xu thế phát triển khu vực bờ cửa
Đại, Hội An, tỉnh Quảng Nam”, Tuyển tập báo cáo khoa học Hội nghị Biển Đông –
2000, tr.75-90.
Trịnh Thế Hiếu (2003), “Về tiềm năng khoáng sản rắn vùng biển Việt Nam”, Tuyển
tập nghiên cứu biển, T.XIII, tr. 63-72.
Trịnh Thế Hiếu, Lê Phƣớc Trình, Tô Quang Thịnh (2005), “Hiện trạng và dự báo sự
biến động bờ biển và các cửa sông ven biển Việt Nam”, Tuyển tập báo cáo Hội nghị
60 năm Địa chất Việt Nam, Hà Nội, tr. 359-366.
Trịnh Thế Hiếu (2006), “Tài nguyên khoảng sản rắn vùng bờ tỉnh Quảng Nam-hiện
trạng khai thác và vấn đề môi trƣờng”, Tạp chí Khoa học và Công nghệ biển. T.6(4)
2006. tr. 37-47.
Trịnh Thế Hiếu (chủ trì), Nguyễn Đình Đàn, Phạm Bá Trung, Trần Văn Bình

(2008), Khảo sát, đánh giá và đề xuất các giải pháp bảo vệ, phục hồi các hệ sinh

120


16.

17.

18.
19.

20.

21.
22.

23.

24.
25.

26.
27.

28.

29.

thái đất ngập nước ven biển Quảng Nam. Báo cáo chuyên đề thuộc đề tài cấp tỉnh,
64 tr.
Trịnh Thế Hiếu, Trần Văn Bình (2011), “Hiện trạng khai thác và xu thế biến đổi tài
nguyên thiên nhiên tại dải ven biển Nam Trung Bộ”, Tuyển tập báo cáo Hội nghị
KHCN biển toàn quốc lần thứ V, Hà Nội.
Nguyễn Hiệu (2003), Nghiên cứu biến động địa hình khu vực cửa sông Ba Lạt và
lân cận phục vụ quản lý đới bờ. Luận văn thạc sỹ địa lý, lƣu trữ tại thƣ viện Khoa

Địa lý.
Lê Xuân Hồng (2001), “Hiện trạng xói lở và dịch chuyển cửa sông Lý Hòa”, Tạp
chí các Khoa học về Trài đất, T20(3), Hà Nội, tr. 82-88.
Nguyễn Chu Hồi (2006), “Quản lý tổng hợp vùng bờ Việt Nam: Các vấn đề và cách
tiếp cận”, Kỷ yếu Hội thảo, Tổng kết đề án VS/RDE/02: Giải pháp quản lý môi
trƣờng ven biển nhằm phát triển bền vững, Nha Trang, tr. 313-326.
Leontyev O.K., Nikiforv L.G., Xafianov G.A. (2000), Địa mạo bờ biển. Biên dịch:
Bộ môn Địa mạo và Địa lý biển, Khoa địa lý, Trƣờng ĐHKHTN-ĐHQG Hà Nội,
240tr.
Longginov V.V (1963), Động lực vùng bờ biển không có thủy triều. NXB Khoa học
Matxcơva, 379 tr. (tiếng Nga).
Bùi Hồng Long, Lê Đình Mầu (2000), “Các đặc điểm của trƣờng sóng, ảnh hƣởng

của chúng tới các quá trình xói lở – bồi tụ tại Cửa Đại (Hội an), cửa sông Cái (Nha
trang), vịnh Phan thiết trong các điều kiện gió địa phƣơng điển hình” Tuyển tập
Nghiên cứu biển, tập X, Nxb Nông nghiệp, tr. 21-33.
Bùi Hồng Long (chủ nhiêm) (2010), Luận chứng khoa học kỹ thuật phục vụ cho
quản lý tổng hợp và phát triển bền vững dải ven bờ biển Nam Trung Bộ đáp ứng
mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế biển, Báo cáo tổng kết đề tài Cấp Nhà nƣớc
KC09.24/06-10.
Lê Đình Mầu (2006), “Đặc điểm biến đổi đƣờng bờ tại khu vực Cửa Đại (Hội An)
từ năm 1965 đến 2003”, Tuyển tập nghiên cứu biển, Tập XV, tr 38-48.
Lê Đình Mầu (2009), Đánh giá những tác động của các công trình bảo vệ đến môi
trường vùng cửa sông ven biển Nam Trung Bộ, Báo cáo tổng kết đề tài Cấp Viện
KH-CN Việt Nam.

Lê Đình Mầu (2012), “Tính toán cán cân vận chuyển bùn-cát dọc bờ tại khu vực
Cửa Đại (Hội An)”, Tạp chí KH&CN biển, T12(1), tr. 27-42.
Lê Đình Mầu (chủ biên), Phạm Viết Tích, Nguyễn Chí Công, Phạm Bá Trung, Trần
Văn Bình, Nguyễn Văn Tuân,Vũ Tuấn Anh, Phạm Sỹ Hoàn, Nguyễn Trƣơng Thanh
Hội, Nguyễn Đức Thịnh (2014), Đặc điểm xói lở, bồi tụ tại dải ven biển Quảng
Nam. Sách chuyên khảo, Viện Hàn Lâm KH&CN Việt Nam (đang in).
Vũ Văn Phái, Nguyễn Hoàn, Nguyễn Hiệu (2003), “Nghiên cứu mối tƣơng tác đấtbiển phục vụ quản lý thống nhất đới bờ biển vịnh Bắc Bộ”, Tạp chí Khoa học, Khoa
học Tự nhiên và Công nghệ. Tập XIX, số 4, ĐHQGHN, HN, tr.36-43.
Vũ Văn Phái và nnk (2009), Nghiên cứu địa mạo đới bờ biển tỉnh Bình Thuận phục
vụ quy hoạch và quản lý lãnh thổ. Báo cáo tổng kết đề tài cấp ĐHQGHN, Hà Nội.

121

30. Vũ Văn Phái (chủ biên) và nnk (2013), Lập bản đồ địa mạo đáy biển và dọc đường
bờ vùng biển cửa Tư Hiền (Thừa Thiên Huế) - Bình Sơn (Quảng Ngãi) (0-60 mét
nước), tỷ lệ 1: 100.000. Lƣu trữ Trung tâm Địa chất Khoáng sản biên.
31. Vũ Văn Phái (chủ biên), Vũ Tuấn Anh, Nguyễn Hiệu, Dƣơng Tuấn Ngọc, Chu Văn
Ngợi, Vũ Văn Vĩnh (2012), Báo cáo tổng kết đề tài Nghiên cứu biến động bờ biên
trong mối quan hệ với mực nước biển dâng phục vụ quy hoạch và quản lý môi
trường đới bờ biển các tỉnh cực Nam Trung Bộ - Đông Nam Bộ, Đề tài nhóm A,
ĐHQGHN, Mã số QGTD.10-08, lƣu trữ ĐHQGHN, Hà Nội, 185 tr.
32. Nguyễn Thọ Sáo, 2003. Dự báo hiện tượng xói lở, bồi tụ bờ biển cửa sông Đà
Rằng. Báo cáo đề mục thuộc đề tài KC-09-05. Hà Nội.

33. Phạm Quang Sơn (2002), “Đặc điểm biến động địa hình các cửa sông miền Trung
Việt Nam và vấn đề tiêu thoát nƣớc lũ”, Tạp chí khoa học về Trái Đất số1, tr.24-33.
34. Tô Quang Thịnh và nnk (2000), Bản đồ biến động bờ biển và cửa sông Việt Nam tỷ
lệ 1:100.000, lƣu trữ thƣ viện Viện Hải dƣơng học.
35. Phạm Huy Tiến (2005), Dự báo hiện tượng xói lở-bồi tụ bờ biển, cửa sông và các
giải pháp phòng tránh, Báo cáo tổng kết đề tài KHCN cấp Nhà nƣớc, Hà Nội,
497tr.
36. Đỗ Minh Tiệp và nnk (1999), Nghiên cứu đặc điểm phân bố và thành phần khoáng
vật nặng vùng ven bờ biển cửa Đại - cửa Lở, tỉnh Quảng Nam, Báo cáo tổng kết đề
tài, Lƣu trữ Viện Hải dƣơng học.
37. Lê Phƣớc Trình, Bùi Hồng Long, Trịnh Thế Hiếu (2000), Nghiên cứu quy luật và
dự đoán xu thế bồi tụ - xói lở vùng ven biển và cửa sông Việt Nam, Báo cáo tổng kết

đề tài KHCN – 06.08. Lƣu trữ Viện Hải Dƣơng học.
38. Lê Phƣớc Trình, Bùi Hồng Long, Lê Đình Mầu, Phạm Bá Trung, 2011. “Về những
cấu trúc thủy động lực đặc thù gây xói lở - bồi tụ tại dải ven bờ Nam Trung Bộ”,
Tạp chí Khoa học và Công nghệ biển, T11(3), tr. 15-30.
39. Trung tâm Khí tƣợng thủy văn biển (1994), Báo cáo tổng kết đề tài, Điều tra nghiên
cứu quy hoạch bảo vệ thổ cư, môi trường và khai thác tiềm năng nông ngư nghiệp
khu vực Cửa Đại (Hội An), Đài K.T.T.V Quảng Nam – Đà Nẵng.
40. Viện Khoa học Khí tƣợng, Thủy văn và Môi trƣờng (2010), Báo cáo Xu thế mực
nước biển và các kịch bản nước biển dâng do biến đổi khí hậu. Hà Nội, 80 tr.
41. Nguyễn Trọng Yêm (2001), Điều tra đánh giá các tai biến xói lở, bồi lấp vùng ven
biển tỉnh Quảng Ngãi và đề xuâtt các giải pháp xử lý, phòng tránh, giảm thiểu thiệt
hại, góp phần đẩy mạnh kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trên cơ sở môi trường

bền vững. Báo cáo tổng kết đề tài, TT tin học tự nhiên và Công nghệ Quốc gia, Viện
Địa chất.
Tiếng anh
42. Carter, R.W.G. and Johnston, T.W. (1982), “Ireland – the shrinking island”,
Technology Ireland 14(3), pp. 22-28.
43. Clark A.R., Doornkamp J.C., et al. (1993), Coastal Planning and Management, A
Review, HMSO’s, London, pp. 178.
44. Cooke R.U., Doornkamp J.C. (1990), Geomorphology in environmental
management. (Second Edition) Claredon Press, Oxford. 410 p.

122

45. Dean R.G. (1991), “Equibrium beach profiles: characteristics and applications”,
Journal of Coastal Research, No7, pp. 53-84.
46. Del Rio, L. và nnk, 2002. The quantification of coastal erosion processes in the
South Atlantic Spanish coast. Littoral 2002, 22-26 September. Porto, Portugal.
47. Ebersole, B. A., Cialone, M. A., and Prater, M. D. (1986), Regional coastal
processes numerical modeling system. RCPWAVE – a linear wave propagation
model for engineering use. Technical Report CERC-86-4. Department of the Army,
US Army Corps of Engineers, Washington, DC 20314-1000.
48. Edelvang, K., Lund-Hansen, L. C., Christiansen, C., Petersen, O. S., Uhrenholdt, T.,
Laima, M., and Berastegui, D. A. (2002), “Modeling of suspended matter transport
from the Oder River”, Journal of Coastal Research, 18(1), pp. 62-74.

49. Flannery B.P, Teukolsky S.A, and Vetterling W.T. (1988), Numerical Recipes in C,
The Ast of Scientific Computing, Cambridge University Press.
50. Gavin, C. (1982), “Shoaling with bypassing for channels at tidal inlets”, Coastal
Engineering-1982, pp. 1496-1513.
51. Gerd Masselink, Paul Russell, (2013), Impacts of climate change on coastal
erosion. Published online 28 November 2013.
52. Greenwood B. (2005), Bars. Encyclopedia of Coastal Science, Ed. By Schwartz,
Springer, the Netherlands, pp. 120-129.
53. Guenther, H., Hasselmann, S., Janssen, P.A.E.M. (1992), “The WAM Model Cycle
4.0. User Manual”, Technical Report No.4, Deutsches Klimarechenzentrum,
Hamburg, Germany, 102 pp.
54. Hanebuth, T., Stattegger, K. & Grootes, P. M. (2000), “Rapid flooding of the Sunda

Shelf: a late-glacial sea-level record”, Science, Vol. 288, pp. 1033–1035.
55. Jane F. Denny, Wayne E. Baldwin, William C. Schwab, John C. Warner, M.
Richard DEVOE (2005), South Carolina Coastal Erosion Study. U.S. Geological
Survey Fact Sheet 2005-3041 (Published 2005).
56. Kay, R., and J. Adler (2005), Coastal Planning and Management. 2nd edition.
Routeledge. 380 pp.
57. Ketchum B.H (1974), Population, resources, and pollution, and their impact on the
Hudson estuary. Ann N Y Acad Sci, pp. 56-144.
58. Keqi Zhang, Bruce C. Douglas and Stephen P. Leatherman, (2004), “Climatic
Change”, Kluwer Academic Publishers. Printed in the Netherlands. 64: pp. 41-58.
59. Le Dinh Mau (2006), Shoreline changes in and around the Thubon river mounth,
central Vietnam, Ph.D Thesis, lƣu trữ thƣ viện Viện Hải dƣơng học, 177 pp.

60. Masselink, G., Short, A.D. (1993), “The effect of the tide range on beach
morphodynamics: a conceptual model”, Journal of Coastal Research No.9, pp.785800.
61. Pethick J. (1997), An introduction to coastal geomorphology. Arnold, London, UK,
(Twelth impression). 260 pp.
62. Sathiamurthy E. and Vois H.K. (2006), “Maps of Holocene sea-level trangsgression
and submerged lakes on the Sunda shelf”, The Natural History Journal of
Chulalongkorn University, Supplement 2, Chulalongkorn Univ., Bangkok,
Thailand, pp. 1-44.

123

63. Schimanski A, Stattegger K (2005), “Sedimentology of the Vietnam shelf”. Marine
Geology, 214(4), doi:10.1594/PANGAEA, pp. 736-780.
64. Schimanski A, Stattegger K, (2005), “Deglacial and Holocene evolution of the
Vietnam shelf: stratigraphy, sediments and sea-level change”, Marine Geology,
214(4), doi:10.1016/j.margeo, pp. 365-387.
65. Nguyen Tan Thi (1971-1974), “Mineaux lourds dans les sabes des plaes du
Vietnam” Archeves Geologique du Vietnam, No 14,15,17, Saigon.
66. Tolman, H. L. (1991), “A third-generation model for wind waves on slowly
varying, unsteady and inhomogeneous depths and currents”, Journal of Physical
Oceanography, 21, 782-797.
67. WAMDI Group (1988), “The WAM model – A third generation ocean wave
prediction model”, J. Phys. Oceanogr, 18, pp. 1775-1810.

68. White, T. E. (1998), “Status of measurement techniques for coastal sediment
transport”, Coastal Engineering, 35, pp. 17-45.
69. Young, I.R. (1988), “Parametric hurricane wave prediction model”, Journal of
Waterways Port Coastal and Ocean Engineering 114(5), pp. 637-652.
70. Zencovich V.P (1962), Cơ sở học thuyết về phát triển bờ biển. Nxb khoa học
Matxcơva, (tiếng Nga), 710 pp.

71.
72.
73.
74.

Các trang website
/> /> /> />
124