Đổi mới phương pháp dạy học bài khái quát văn học việt nam từ 1945 đến thế kỷ XX

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ MINH HOA

ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC BÀI KHÁI QUÁT VĂN HỌC
VIỆT NAM TỪ 1945 ĐẾN HẾT THẾ KỶ XX

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM NGỮ VĂN
CHUYÊN NGÀNH: LÍ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN NGỮ VĂN)

Hà Nội - 2014

`


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ MINH HOA

ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC BÀI KHÁI QUÁT VĂN HỌC
VIỆT NAM TỪ 1945 ĐẾN HẾT THẾ KỶ XX

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM NGỮ VĂN
CHUYÊN NGÀNH:LÍ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
( BỘ MÔN NGỮ VĂN)
Mã số: 60 14 01 11

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Đoàn Đức Phƣơng

Hà Nội – 2014

`


LỜI CẢM ƠN
Luận văn đƣợc hoàn thành là sự tổng kết những kinh nghiệm mà tác giả
đã học đƣợc từ các thầy cơ giáo trong và ngồi nhà trƣờng, cùng với sự nỗ lực của
bản thân đã thu nhận kiến thức từ thực tế.
Với tình cảm chân thành, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn và kính trọng tới lãnh
đạo trƣờng Đại học Giáo dục- Đại học Quốc gia Hà Nội, các thầy cô giáo đã trực
tiếp tham gia giảng dạy và cung cấp kiến thức cơ bản, chuyên sâu, tạo điều kiện
giúp đỡ tơi trong suốt q trình học tập, nghiên cứu, rèn luyện tại trƣờng.
Tôi xin đặc biệt trân trọng gửi tới Phó giáo sƣ, Tiến sĩ Đồn Đức PhƣơngTrƣởng khoa Văn học trƣờng Đại học Khoa học xã hội và nhân văn- Đại học Quốc
gia Hà Nội tình cảm biết ơn sâu sắc nhất. Thầy đã hƣớng dẫn tơi rất tận tình, khoa
học trong suốt q trình viết luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu trƣờng trung học phổ thông
Quốc Oai Hà Nội, bạn bè đồng nghiệp cùng ngƣời thân trong gia đình đã giúp đỡ
tạo điều kiện để tơi hồn thành luận văn này.
Do kinh nghiệm của bản thân chƣa nhiều cùng với việc hạn chế về thời
gian, luận văn của tôi không tránh khỏi thiếu sót. Rất mong đƣợc các thầy cơ giáo
và bạn bè đóng góp ý kiến cho luận văn của tơi đƣợc hồn thiện hơn!
Hà Nội, tháng 11 năm 2014
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Minh Hoa


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài......................................................................................... 1
2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................... 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 3
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 4
5. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................... 4
6. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 5
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀIError!

Bookmark

not

defined.
1.1. Những vấn đề chung về lý luận dạy học .. Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường Trung học phổ thông ..... Error!
Bookmark not defined.
1.1.2.Đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn ở trường Trung học phổ thông
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2. Đặc trƣng bài khái quát văn học sử .......... Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Tính khái quát ....................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Tính hệ thống......................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Tính tổng hợp ........................................ Error! Bookmark not defined.
1.3. Đặc điểm bài Khái quát văn học Việt Nam từ 1945 đến hết thế kỷ XX
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.1. Tính lịch sử ............................................ Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Tính đặc trưng ....................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TẾ VÀ ĐỀ XUẤT ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP
DẠY HỌC BÀI KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ 1945 ĐẾN HẾT
THẾ KỶ XX Ở TRƢỜNG THPT................... Error! Bookmark not defined.

2.1.Thực tế dạy học bài Khái quát văn học Việt Nam từ 1945 đến hết thế kỷ
XX ở trƣờng Trung học phổ thông hiện nay .. Error! Bookmark not defined.


2.1.1. Những thuận lợi và khó khăn khi dạy học bài Khái quát văn học Việt
Nam từ 1945 đến hết thế kỉ XX ở trường Trung học phổ thông hiện nay
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Thực tế dạy học bài Khái quát văn học Việt Nam từ 1945 đến hết thế kỉ
XX. ................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2. Đề xuất đổi mới phƣơng pháp dạy học bài Khái quát văn học Việt Nam
từ 1945 đến hết thế kỷ XX .............................. Error! Bookmark not defined.
2.2.1.Đề xuất 1: Lựa chọn, phân loại những vấn đề chủ yếu, thứ yếu và bằng
sự hiểu biết của mình lý giải, phân tích, chứng minh làm sáng tỏ từng vấn đề
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2.Đề xuất 2: Sử dụng linh hoạt nhiều phương pháp dạy học trong đó
phương pháp diễn giảng và phương pháp đàm thoại là phương pháp chính
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Đề xuất 3: Mở rộng kiến thức liên ngành, nêu dẫn chứng phong phú để
khẳng định từng vấn đề ................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ... Error! Bookmark not defined.
3.1. Mục đích thực nghiệm ............................. Error! Bookmark not defined.
3.2. Đối tƣợng, địa bàn và thời gian thực nghiệmError!

Bookmark

not

defined.
3.3. Nội dung và tiến trình thực nghiệm ......... Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Nội dung thực nghiê ̣m ........................... Error! Bookmark not defined.

3.3.2. Tiế n trình thực nghiê ̣m .......................... Error! Bookmark not defined.
3.4. Thiết kế giáo án thực nghiệm ................... Error! Bookmark not defined.
3.4.1. Mục tiêu cần đạt .................................... Error! Bookmark not defined.
3.4.2. Phương pháp ......................................... Error! Bookmark not defined.
3.4.3. Phương tiện: .......................................... Error! Bookmark not defined.
3.4.4. Tiến trình tổ chức bài dạy- 2 tiết........... Error! Bookmark not defined.
3.6. Đánh giá kết quả thực nghiệm ................. Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................. Error! Bookmark not defined.


1. Kế t luâ ̣n ....................................................... Error! Bookmark not defined.
2. Khuyế n nghi ................................................
Error! Bookmark not defined.
̣
2.1. Đối với giáo viên ...................................... Error! Bookmark not defined.
2.2. Đối với các cơ quan quản lí giáo dục và nhà trườngError!

Bookmark

not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 6


MỞ ĐẦU
1.

Lý do chọn đề tài

Trong những năm gần đây, vấn đề chất lƣợng giáo dục đã trở thành
mối quan tâm hàng đầu không chỉ của riêng ngành giáo dục mà của tồn xã

hội. Chính vì thế, đổi mới phƣơng pháp dạy học đƣợc coi là một trong những
nhiệm vụ quan trọng của quá trình dạy học nhằm nâng cao chất lƣợng dạy và
học. Nhất là trong xu thế hội nhập ngày nay, hệ thống giáo dục Trung học phổ
thông của nƣớc ta để vƣơn tới, đuổi kịp và hòa nhập với xu thế phát triển
Trung học phổ thông của các nƣớc trong khu vực và thế giới thì vấn đề đổi
mới phƣơng pháp dạy học ngày càng trở thành một địi hỏi bức thiết, khơng
thể trì hỗn. Trong luật giáo dục , điều 24, mục 2 có ghi: “Phương pháp giáo
dục phổ thơng phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của
học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng
phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác
động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”.
Môn Ngữ văn là một mơn học góp phần trang bị kiến thức, bồi dƣỡng
tâm hồn, hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh. Tuy nhiên, việc dạy
học văn ở nhà trƣờng phổ thông Việt Nam hiện nay bên cạnh những thành
cơng đáng kể vẫn cịn gặp những trở ngại nhất định. Thực trạng giờ dạy văn
còn đơn điệu, tẻ nhạt, giáo viên giảng nhƣng không làm bật đƣợc đặc trƣng
thể loại cũng nhƣ thế giới cảm xúc của tác giả gửi gắm trong văn bản; học
sinh vẫn giữ thói quen thụ động: nghe- ghi chép và nhắc lại những điều thầy
nói chứ khơng chịu tƣ duy, độc lập suy nghĩ khám phá cái hay cái đẹp về nội
dung, nghệ thuật của tác phẩm văn chƣơng qua sự dẫn dắt của thầy. Điều đó
khiến cho học sinh khơng hứng thú học văn, dẫn đến chất lƣợng các giờ dạy
văn ngày càng giảm sút. Phƣơng pháp dạy học mới đặt ra yêu cầu thay thế
và đổi mới phƣơng pháp dạy học cũ để thực sự lấy ngƣời học làm trung tâm

1


của quá trình dạy học. Giờ học văn phải là một giờ học sơi nổi, có khơng khí
văn chƣơng và đem lại niềm say mê, hứng thú cho học sinh. Để hồn thành sứ
mệnh đó, trƣớc hết vai trị của ngƣời dạy và ngƣời học phải thay đổi. Ngƣời

dạy không còn là ngƣời “ phán truyền như cha đạo”, cung cấp kiến thức một
chiều cho học sinh nữa mà trở thành ngƣời định hƣớng, ngƣời bạn đồng hành
cùng học sinh trên con đƣờng đi tìm chân lý nghệ thuật. Ngƣời học khơng cịn
là “ cái bình” để chứa kiến thức nữa mà là “ một cánh chim” luôn chứa đựng
khát vọng khám phá muốn bay lên.\
Trong chƣơng trình Ngữ văn Trung học phổ thông, bài khái quát văn
học sử là một trong hai loại bài dạy tƣơng đối khó ( bên cạnh bài lý luận văn
học), đây cũng là loại kiến thức bị học sinh xem là khơ và khó nên ngại học,
nhƣng vai trò của kiến thức văn học sử lại rất quan trọng đối với cả ngƣời dạy
và ngƣời học. Vì vậy, nếu có một phƣơng pháp dạy học hiệu quả sẽ giúp ích
rất nhiều cho học sinh và giáo viên trong việc khám phá cũng nhƣ chiếm lĩnh
kiến thức văn học.
Xuất phát từ yêu cầu đổi mới phƣơng pháp dạy học và thực tiễn dạy
học chƣa thực sự đạt hiệu quả trên, tôi quyết định lựa chọn đề tài Đổi mới
phương pháp dạy học bài “Khái quát văn học Việt Nam từ 1945 đến hết thế
kỷ XX ” làm cơng trình nghiên cứu khoa học, với mong muốn góp một tiếng
nói nhỏ bé vào cơng cuộc đổi mới phƣơng pháp dạy học văn nói chung và
việc giảng dạy bài khái quát văn học sử nói riêng.
2. Lịch sử vấn đề
Văn học Việt Nam từ 1945 đến hết thế kỷ XX là một bộ phận văn học
chiếm vị trí rất quan trọng trong lịch sử phát triển của nền văn học dân tộc.
Nhƣng phần nghiên cứu về bài khái quát văn học sử này chƣa nhiều, chủ yếu
chỉ đƣợc thâu tóm trong những cuốn giáo trình văn học của từng giai đoạn
nhƣ: Văn học Việt Nam 1945- 1954 của Mã Giang Lân ( tái bản lần thứ nhất)

2


năm 1998; Văn học Việt Nam 1954- 1964 của Mã Giang Lân (xuất bản lần
thứ nhất) năm 1990; Văn học Việt Nam 1965- 1975 của Nguyễn Bá Thành

(xuất bản lần thứ nhất) năm 1990. Còn về phần hƣớng dẫn giảng dạy thì có
cuốn sách giáo viên Ngữ văn lớp 12, tập 1 của Bộ giáo dục và đào tạo do GS
Phan Trọng Luận tổng chủ biên; sách giáo viên Ngữ văn 12 nâng cao, tập 1
của Bộ giáo dục và đào tạo do giáo sƣ Trần Đình Sử tổng chủ biên; Thiết kế
bài giảng Ngữ văn 12, tập 1 của nhà xuất bản Hà Nội do TS. Nguyễn Văn
Đƣờng chủ biên; một số giáo án đƣợc thiết kế trên mạng nhƣ:
text.123doc.vn>Giáo án_Bài giảng> Ngữ văn; thuviengiaoan.vn/… /
giao_an_ngu_van_12…, nhƣng đó mới chỉ dừng lại ở những “ gợi ý dạy học”
chứ chƣa có một đề tài nào đi sâu nghiên cứu về đổi mới phƣơng pháp dạy
học bài khái quát văn học Việt Nam từ 1945 đến hết thế kỷ XX một cách đầy
đặn. Song nhìn chung những cơng trình nghiên cứu và những bài gợi ý dạy
học đó là nguồn tài liệu vô cùng quý báu giúp chúng tôi thực hiện đề tài
nghiên cứu khoa học này.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích
Thơng qua khảo sát sự tiếp nhận của học sinh về bài khái quát văn học
Việt Nam từ 1945 đến hết thế kỷ XX để rút ra những thực trạng của việc dạy
học văn nói chung, dạy bài khái quát văn học sử nói riêng. Từ đó tìm ra
phƣơng pháp dạy học bài khái qt văn học Việt Nam từ 1945 đến hết thế kỷ
XX có hiệu quả nhất, nhằm nâng cao chất lƣợng dạy và học bộ phận văn học
này trong nhà trƣờng hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ
Ở luận văn này, chúng tôi tiến hành khái quát những kiến thức chung
về văn học sử; khảo nghiệm việc dạy bài khái quát văn học Việt Nam từ 1945
đến hết thế kỷ XX ở lớp 12.

3


Đề xuất đổi mới phƣơng pháp dạy học bài khái quát văn học Việt Nam

từ 1945 đến hết thế kỷ XX.
Thiết kế giáo án bài khái quát văn học Việt Nam từ 1945 đến hết thế kỷ
XX theo hƣớng đổi mới đã đề xuất. Thực nghiệm sƣ phạm để xác định kết quả.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là bài khái quát văn học Việt Nam
từ 1945 đến hết thế kỷ XX, sách Ngữ văn lớp 12, tập 1.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn này chủ yếu nghiên cứu và đề xuất những phƣơng pháp khi
tiến hành dạy học bài khái quát văn học sử trong chƣơng trình trung học phổ
thông ở cả hai bộ chuẩn và nâng cao, nhƣng trọng tâm là bộ chuẩn sách Ngữ
văn lớp 12, tập 1. Phần thực nghiệm sƣ phạm tiến hành tại một số trƣờng
Trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để thực hiện đƣợc đề tài này, chúng tôi sử dụng những phƣơng pháp
nghiên cứu chính sau đây:
- Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp.
- Phƣơng pháp thống kê.
- Phƣơng pháp điều tra, khảo sát, thực nghiệm sƣ phạm.
- Phƣơng pháp so sánh, đối chiếu.
- Phƣơng pháp nghiên cứu liên ngành.

4


6. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, ài liệu tham khảo và
phụ lục; luận văn đƣợc trình bày theo 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của đề tài.
Chƣơng 2: Cơ sở thực tế và đề xuất đổi mới phƣơng pháp dạy học bài

Khái quát văn hoc. Viêt Nam từ 1945 đến hết thế kỷ XX.
Chƣơng3: Thực nghiệm sƣ phạm.

5


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Văn Đƣờng (2008) Thiết kế bài giảng Ngữ văn 12, tập 1
NXB Hà Nội
2. Nguyễn Thanh Hùng (2007) Dạy văn, học văn NXB Giáo Dục
3. Mã Giang Lân (1998) Văn học Việt Nam 1945- 1954 NXB Giáo
Dục
3. Mã Giang Lân (1990) Văn học Việt Nam 1954- 1965 NXB Hà Nội,
1990
4. Nguyễn Đăng Mạnh (2002) Lịch sử văn học Việt Nam tập III, NXB
Đại học Sƣ phạm, 2002
5. Nguyễn Bá Thành (1990) Văn học Việt Nam1965- 1975 NXB Hà
Nội, 1990
6. Phan Tro ̣ng Luâ ̣n (2007) Sách giáo viên Ngữ văn 12,tập 1, NXB
Giáo dục- Bộ GD & ĐT
7. Phan Trọng Luận (2011) Phương pháp dạy học văn (NXB Đại học
Sƣ phạm,2011)
8. Vân Trang- Ngơ Hồng- Bảo Hƣng (1997) Văn học 1975- 1985 tác
phẩm và dư luận, NXB hội nhà văn Hà Nội
9. Nhiều tác giả (1999) 50 năm văn học Việt Nam sau Cách mạng
tháng Tám NXB Đại học Quốc Gia
10. Nhiều tác giả (2002).Cách mạng kháng chiến và đời sống văn học
1945- 1954 NXB Hội nhà văn
11. Trang Web 123doc, http:// text.123doc.vn>Giáo án_Bài giảng>
Ngữ văn;

12. Trang Web thƣ viện giáo án điện tử, /
giao_an_ngu_van_12

6