PHÂN TÍCH VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH CỦA HUYỆN THANH THỦY, TỈNH PHÚ THỌ
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (843.5 KB, 120 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
NGUYỄN XUÂN THÀNH
PHÂN TÍCH VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP
HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ ĐẦU TƯ
PHÁT TRIỂN TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH
CỦA HUYỆN THANH THỦY, TỈNH PHÚ THỌ
LUẬN VĂN THẠC SỸ KỸ THUẬT
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH
MÃ ĐỀ TÀI: QTKDVT0211B - 18
HÀ NỘI - 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
NGUYỄN XUÂN THÀNH
PHÂN TÍCH VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP
HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ ĐẦU TƯ
PHÁT TRIỂN TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH
CỦA HUYỆN THANH THỦY, TỈNH PHÚ THỌ
LUẬN VĂN THẠC SỸ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH
MÃ ĐỀ TÀI: QTKDVT0211B - 18
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. ĐỖ THÀNH PHƯƠNG
HÀ NỘI - 2014
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập tại Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, tôi
đã được các thầy giáo, cô giáo trực tiếp giảng dạy, truyền tải kiến thức, kinh
nghiệm quản lý rất thiết thực bổ ích cho hoạt động nghiên cứu và công tác
thực tiễn của bản thân.
Tôi xin tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến TS. Đỗ Thành Phương người tận
tình hướng dẫn, tạo điều kiện giúp tôi thực hiện và hoàn thành luận văn tốt
nghiệp này.
Xin được cảm ơn Lãnh đạo và cán bộ các phòng ban UBND huyện
Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn
tốt nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè đã động viên, giúp đỡ tôi
trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn này.
Trong quá trình nghiên cứu do khả năng và trình độ còn hạn chế nên
bản luận văn này không tránh khỏi những thiếu sót nhất định mong nhận được
sự góp ý chân thành của các thầy giáo, cô giáo, để đề tài nghiên cứu được
hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Người thực hiện
Nguyễn Xuân Thành
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học độc
lập của tôi. Các số liệu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc, được trích dẫn
và có tính kế thừa, phát triển từ các tài liệu, tạp chí, các công trình nghiên cứu đã
được công bố và các trang web…
Tôi xin cam đoan các giải pháp nêu trong luận văn được rút ra từ cơ sở lý
luận và quá trình nghiên cứu từ thực tiễn.
Người thực hiện
Nguyễn Xuân Thành
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
Trường: ĐHBK Hà Nội
MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN
LỜI CAM ĐOAN
PHẦN MỞ ĐẦU
1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ ĐẦU TƯ, ĐẦU TƯ PHÁT
4
TRIỂN VÀ QUẢN LÝ ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN TỪ NGUỒN VỐN
NGÂN SÁCH
1.1 . HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ VÀ DỰ ÁN ĐẦU TƯ
4
1.1.1. Khái niệm về hoạt động ĐT và các đặc trưng cơ bản của
4
hoạt động ĐT
1.1.1.1. Khái niệm về hoạt động đầu tư
4
1.1.1.2. Các đặc trưng cơ bản của hoạt động đầu tư
5
1.1.2. Chi phí và kết quả đầu tư
6
1.1.2.1. Chi phí đầu tư
6
1.1.2.2. Kết quả đầu tư
7
1.1.3. Dự án ĐT và phân loại DA ĐT
8
1.1.3.1. Khái niệm
8
1.1.3.2. Phân loại dự án đầu tư
8
1.1.4. Chu kỳ DA ĐT
9
1.1.4.1. Khái niệm chu kỳ của dự án đầu tư
9
1.1.4.2. Nghiên cứu cơ hội đầu tư
12
1.1.4.3. Nghiên cứu tiền khả thi
15
1.1.4.4. Nghiên cứu khả thi
18
1.1.4.5. Thực hiện dự án
19
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
Trường: ĐHBK Hà Nội
1.1.4.6. Vận hành (sử dụng, khai thác …) dự án
20
1.1.4.7. Đánh giá sau khi thực hiện dự án
20
1.1.4.8. Kết thúc dự án
20
1.2. ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN TỪ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
21
1.2.1. Khái niệm ĐT từ NSNN
21
1.2.2. Quan điểm đánh giá hiệu quả ĐT PT từ NSNN
23
1.2.2.1. Quan điểm của nhà đầu tư
24
1.2.2.2.Quan điểm của Nhà nước
25
1.2.3. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả ĐT PT từ NSNN
26
1.2.3.1. Đối với các nhà đầu tư
26
1.2.3.2. Đối với Nhà nước
28
1.2.4. Phạm vi ĐT PT từ NSNN
31
1.3. QUẢN LÝ ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN TỪ NSNN VÀ CÁC YẾU
31
TỐ ẢNH HƯỞNG
1.3.1. Những khái niệm chung
31
1.3.2. Các yếu tố ảnh hưởng
32
1.3.2.1. Môi trường kinh tế - xã hội
32
1.3.2.2. Cơ chế chính sách và các quy định của nhà nước
32
1.3.2.3. Quan điểm của huyện
33
1.3.2.4. Năng lực quản lý của huyện nói chung và của đội ngũ
34
cán bộ
1.3.2.5. Phương pháp quản lý ĐT PT từ NSNN của huyện
34
1.4. NỘI DUNG QUẢN LÝ ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN TỪ NSNN
34
1.4.1. Công tác lập và quản lý quy hoạch
34
1.4.2. Lập kế hoạch và bố trí vốn ĐT
35
1.4.3. Phân cấp quản lý ĐT và xây dựng
35
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
Trường: ĐHBK Hà Nội
1.4.4. Công tác lập và thẩm định DA ĐT
36
1.4.5. Công tác quản lý đấu thầu
37
1.4.6. Giám sát, giải ngân và quản lý chất lượng công trình quản
37
lý đầu tư
1.4.7. Nghiệm thu và thanh quyết toán
38
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
39
CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH THỰC CÔNG TÁC QUẢN LÝ
40
ĐẦU TƯ TỪ VỐN NS CỦA HUYỆN THANH THỦY.
2.1. KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA HUYỆN
40
THANH THỦY, TỈNH PHÚ THỌ.
2.1.1 Các đặc điểm tự nhiên xã hội của huyện Thanh Thủy, tỉnh
40
Phú Thọ.
2.1.2 Tình hình phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian 2005 –
41
2009
2.1.2.1. Tăng trưởng kinh tế, thu chi ngân sách và đầu tư
41
2.1.2.2. Chuyển đổi cơ cấu kinh tế
43
2.1.3. Tiềm năng, lợi thế và khó khăn, thách thức
44
2.1.3.1. Tiềm năng, lợi thế
44
2.1.3.2. Những khó khăn, thách thức
45
2.2. PHÂN TÍCH CÔNG TÁC QUẢN LÝ ĐTPT TỪ NSNN CỦA
46
HUYỆN
2.2.1. Đánh giá chung công tác quản lý ĐT PT từ NSNN của
46
huyện
2.2.1.1. Kết quả đầu tư
46
2.2.1.2. Tác động đến phát triển kinh tế xã hội
52
2.2.2. Phân tích công tác quản lý ĐT PT từ NSNN của huyện
56
theo nội dung công việc
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
Trường: ĐHBK Hà Nội
2.2.2.1. Công tác lập và quản lý quy hoạch
56
2.2.2.2. Lập kế hoạch và bố trí vốn ĐT
57
2.2.2.3. Phân cấp quản lý ĐT và xây dựng
62
2.2.2.4. Công tác lập và thẩm định DA ĐT
63
2.2.2.5. Công tác quản lý đấu thầu
68
2.2.2.6. Giám sát, giải ngân và quản lý chất lượng công trình
70
2.2.2.7. Nghiệm thu và thanh quyết toán
74
2.2.3. PHÂN TÍCH CÔNG TÁC QUẢN LÝ ĐTPT TỪ NSNN
75
CỦA HUYỆN THEO CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
2.2.3.1. Môi trường kinh tế - xã hội
75
2.2.3.2. Cơ chế chính sách và các quy định của nhà nước
75
2.2.3.3. Quan điểm của huyện
76
2.2.3.4. Năng lực quản lý của huyện nói chung và của đội ngũ
76
cán bộ
2.2.3.5. Phương pháp quản lý ĐT PT từ NSNN của huyện
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG
77
77
79
TÁC QUẢN LÝ ĐTPT TỪ VỐN NSNN CỦA HUYỆN
3.1. ĐỊNH HƯỚNG VÀ MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ
79
HỘI HUYỆN THANH THỦY
3.2. XÁC ĐỊNH CHIẾN LƯỢC ĐẦU TƯ PT CỦA HUYỆN
80
3.3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU HOÀN THIỆN CÔNG TÁC
80
QUẢN LÝ ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN TỪ NSNN CỦA HUYỆN
3.3.1. Hoạch định đúng chiến lược phát triển đầu tư
81
3.3.2. Đổi mới công tác kế hoạch hoá đầu tư
83
3.3.3. Nâng cao chất lượng lập, thẩm định và phê duyệt dự án
86
đầu tư.
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
Trường: ĐHBK Hà Nội
3.3.3.1. Về việc lập dự án
86
3.3.3.2. Về công tác thẩm định dự án đầu tư, thiết kế kỹ thuật,
89
tổng dự toán và phê duyệt dự án đầu tư
3.3.4. Đổi mới công tác cán bộ quản lý dự án và khai thác sử
91
dụng
3.3.5. Thực hiện nghiêm túc Luật đấu thầu
93
3.3.6. Nâng cao kỷ luật và chất lượng quyết toán vốn đầu tư
94
3.3.7. Đẩy nhanh tốc độ giải ngân vốn đầu tư
96
3.3.8. Chống thất thoát vốn Nhà nước trong đầu tư và xây dựng
98
3.3.9. Nâng cao trình độ cán bộ quản lý vốn đầu tư phát triển
104
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
106
KHUYẾN NGHỊ
107
TÓM TẮT LUẬN VĂN
109
TÀI LIỆU THAM KHẢO
110
1
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
Trường: ĐHBK Hà Nội
LỜI MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI:
Đầu tư phát triển là nhiệm vụ chiến lược, một giải pháp chủ yếu để thực
hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội theo hướng tăng trưởng cao, ổn
định và bền vững cho một đất nước cũng như trong từng địa phương.
Thời gian vừa qua cùng với cả nước, huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ
đã có nhiều cố gắng và thu được một số kết quả trong lĩnh vực đầu tư phát
triển. Việc quản lý dự án theo điều lệ quản lý đầu tư và xây dựng, thực hiện
quy chế đấu thầu đã có tiến bộ. Nhiều dự án đầu tư đã hoàn thành và từng bước
phát huy hiệu quả, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cải thiện từng bước
đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Song đến nay so với mặt bằng
chung của cả nước, Thanh Thủy là huyện có điểm xuất phát và tích luỹ từ nội
bộ nền kinh tế thấp. Tổng ngân sách dành cho đầu tư phát triển rất nhỏ, hiệu
quả sử dụng vốn đầu tư còn hạn chế. Bởi vậy, vấn đề nâng cao hiệu quả sử
dụng vốn đầu tư phát triển luôn thu hút sự quan tâm của các cấp, các ngành.
Đặc biệt trong điều kiện hiện nay, huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ đang trong
tiến trình đẩy nhanh tốc độ công nghiệp hoá - hiện đại hoá, phấn đấu đưa tốc độ
tăng trưởng GDP ngày một cao và bền vững, nhằm nhanh chóng khắc phục
tình trạng tụt hậu về kinh tế. Đặt ra nhu cầu đầu tư phát triển rất lớn, trong khi
các nguồn lực nhất là nguồn vốn đầu tư của Nhà nước còn hạn hẹp. Vì thế, việc
nghiên cứu tìm ra các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư phát
triển bằng vốn Nhà nước càng là vấn đề cấp thiết. Xuất phát từ yêu cầu thực tế
đó, tôi đã chọn vấn đề: “Phân tích và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện
công tác quản lý đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách của huyện
Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ” làm đề tài tốt nghiệp. Sinh viên mong mỏi có thể
đóng góp một phần nhỏ bé hỗ trợ cho việc nâng cao hiệu quả vốn đầu tư, đồng
thời, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của huyện.
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
2
Trường: ĐHBK Hà Nội
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:
2.1. Đánh giá thực trạng đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách
huyện.
2.2. Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nâng cao hiệu quả sử dụng vốn
đầu tư phát triển từ ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Thanh Thủy, tỉnh
Phú Thọ nhằm đáp ứng yêu cầu và mục tiêu phát triển kinh tế trong giai đoạn
tới.
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
Đối tượng nghiên cứu: Những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến
đầu tư, quản lý đầu tư và hiệu quả sử dụng vốn đầu tư phát triển. Phương
hướng chiến lược phát triển kinh tế xã hội của huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú
Thọ và các giải pháp quản lý đầu tư xây dựng liên quan đến hiệu quả sử dụng
vốn đầu tư phát triển.
Phạm vi nghiên cứu: Tập trung vào lĩnh vực đầu tư phát triển bằng vốn
ngân sách Nhà nước tại huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ trong thời gian qua
(2005 – 2009) và giai đoạn tới đến năm 2015.
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
Luận văn sử dụng lý luận và phương pháp duy vật biện chứng, duy vật
lịch sử, kết hợp lịch sử với logic, kết hợp các phương pháp thống kê, so sánh,
phân tích và tổng hợp, đồng thời kết hợp với tổng kết rút kinh nghiệm thực
tiễn ở địa phương để nghiên cứu, giải quyết vấn đề đặt ra của đề tài.
5. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN:
Luận văn được chia làm 3 chương như sau:
Chương 1: Cơ sở lý thuyết về đầu tư và quản lý đầu tư từ nguồn vốn
ngân sách
Chương 2: Phân tích thực trạng sử dụng vốn đầu tư từ ngân sách Nhà
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
3
Trường: ĐHBK Hà Nội
nước trên địa bàn huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ
Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý đầu tư từ
nguồn vốn ngân sách của huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
4
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
Trường: ĐHBK Hà Nội
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ ĐẦU TƯ VÀ QUẢN LÝ ĐẦU TƯ
TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH
1.1 . HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ VÀ DỰ ÁN ĐẦU TƯ
1.1.1. Khái niệm về hoạt động đầu tư và các đặc trưng cơ bản của hoạt
động đầu tư
1.1.1.1. Khái niệm về hoạt động đầu tư
Hoạt động đầu tư là hoạt động bỏ vốn nhằm thu lợi trong tương lai.
Không phân biệt hình thức thực hiện, nguồn gốc của vốn … mọi hoạt
động có các đặc trưng nêu trên đều được coi là hoạt động đầu tư.
Đầu tư trên góc độ nền kinh tế là sự hy sinh giá trị hiện tại gắn với việc
tạo ra các tài sản mới cho nền kinh tế.
Đầu tư phát triển là quá trình thực hiện sự chuyển hoá vốn bằng tiền
thành vốn hiện vật để tạo ra những yếu tố cơ bản của sản xuất kinh doanh,
dịch vụ, tạo ra cơ sở vật chất kỹ thuật, năng lực sản xuất kinh doanh mới,
thông qua việc mua sắm lắp đặt thiết bị, máy móc xây dựng nhà cửa vật kiến
trúc và tiến hành các công việc có liên quan đến sự phát huy tác dụng của các
cơ sở vật chất kỹ thuật do hoạt động đầu tư phát triển tạo ra.
Đầu tư phát triển là một nhân tố quyết định đến sự phát triển kinh tế xã hội, là chìa khoá để tăng trưởng kinh tế và điều chỉnh cơ cấu kinh tế theo
hướng công nghiệp hoá nhằm tạo ra thế và lực đưa nền kinh tế cả nước cũng
như mỗi địa phương phát triển và hội nhập vào nền kinh tế quốc tế.
Do vậy, đầu tư phát triển vừa là nhiệm vụ chiến lược vừa là một giải
pháp chủ yếu để thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội theo hướng tăng
trưởng cao, ổn định và bền vững. Bất kỳ quốc gia nào muốn có tốc độ tăng
trưởng cao, đời sống nhân dân được cải thiện đều phải quan tâm đến đầu tư
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
5
Trường: ĐHBK Hà Nội
phát triển.
Để đầu tư phát triển ngày một đáp ứng yêu cầu về quy mô và hiệu quả,
vấn đề hết sức quan trọng là phải giải quyết được nhu cầu về vốn đầu tư và
các định chế về sử dụng hiệu quả vốn đầu tư.
1.1.1.2. Các đặc trưng cơ bản của hoạt động đầu tư
- Là hoạt động bỏ vốn nên quyết định đầu tư thường là và trước hết là
quyết định việc sử dụng các nguồn lực mà biểu hiện cụ thể dưới các hình thức
khác nhau như tiền, đất đai, tài sản, vật tư thiết bị, giá trị trí tuệ …
Vốn được hiểu như là các nguồn lực sinh lợi. Dưới các hình thức khác
nhau nhưng vốn có thể xác định dưới hình thức tiền tệ, vì vậy các quyết định
đầu tư thường được xem xét từ phương diện tài chính (tốn phí bao nhiêu vốn,
có khả năng thực hiện không, có khả năng thu hồi được không, mức sinh lợi
là bao nhiêu …). Nhiều dự án có thể khả thi ở các phương diện khác (kinh tế,
xã hội) nhưng không khả thi về phương diện tài chính và vì thế cũng không
thể thực hiện trên thực tế.
- Là hoạt động có tính chất lâu dài.
Khác với các hoạt động thương mại, các hoạt động chi tiêu tài chính
khác, đầu tư luôn luôn là hoạt động có tính chất lâu dài. Do tính lâu dài nên
mọi sự trù liệu đều là dự tính, chịu một xác suất biến đổi nhất định do nhiều
yếu tố. Chính điều này là một trong những vấn đề hệ trọng phải tính đến trong
mọi nội dung phân tích, đánh giá của quá trình thẩm định dự án.
- Là hoạt động luôn cần sự cân nhắc giữa lợi ích trước mắt và lợi ích
trong tương lai.
Đầu tư trên một phương diện nào đó là một sự hy sinh lợi ích hiện tại
để đánh đổi lấy lợi ích tương lai (vốn để đầu tư không phải là các nguồn lực
để dành), vì vậy luôn luôn có sự so sánh, cân nhắc giữa lợi ích hiện tại và lợi
ích tương lai. Rõ ràng rằng, nhà đầu tư mong muốn và chấp nhận đầu tư chỉ
trong điều kiện lợi ích thu được trong tương lai lớn hơn lợi ích hiện nay họ
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
6
Trường: ĐHBK Hà Nội
tạm thời phải hy sinh (không tiêu dùng hoặc không đầu tư vào nơi khác).
- Là hoạt động mang nặng rủi ro.
Các đặc trưng nói trên đã cho thấy hoạt động đầu tư là một hoạt động
chứa đựng nhiều rủi ro. Bản chất của sự đánh đổi lợi ích và lại thực hiện trong
một thời gian dài không cho phép nhà đầu tư lượng tính hết những thay đổi có
thể xảy ra trong quá trình thực hiện đầu tư so với dự tính. Vì vậy, chấp nhận
rủi ro như là bản năng của nhà đầu tư. Tuy nhiên nhận thức rõ điều này nên
nhà đầu tư cũng có những cánh thức, biện pháp để ngăn ngừa hay hạn chế khả
năng rủi ro để sự sai khác so với dự tính là ít nhất.
1.1.2. Chi phí và kết quả đầu tư
1.1.2.1. Chi phí đầu tư
Một cách chung nhất, mọi nguồn lực (tiền vốn, đất đai, tài nguyên, tài
sản, lao động, trí tuệ…) được sử dụng cho hoạt động đầu tư (bao gồm việc tạo
ra TSCĐ, phương tiện và các điều kiện để đảm bảo hoạt động bình thường).
Theo tính chất của các loại chi phí có thể chia ra 2 loại chính:
+ Chi phí đầu tư cố định: Đất đai, nhà xưởng, máy móc, thiết bị, các cơ
sở phụ trợ, tiện ích khác và các chi phí trước vận hành.
Phần chi phí trước vận hành tuy không trực tiếp tạo ra tài sản, phương
tiện phục vụ cho hoạt động đầu tư nhưng là các chi phí gián tiếp hoặc liên
quan đến việc tạo ra và vận hành khai thác các tài sản đó để đạt được mục tiêu
đầu tư. Các chi phí này thường gồm các khoản sau:
- Chi phí cho công tác chuẩn bị ban đầu, phát hiện dự án: Điều tra, khảo
sát để lập, trình duyệt dự án …
- Chi phí cho tư vấn, khảo sát, thiết kế, giám sát trong quá trình triển
khai thực hiện dự án …
- Chi phí quản lý dự án
- Chi phí chuyển giao công nghệ, hỗ trợ kỹ thuật (đào tạo, huấn luyện
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
7
Trường: ĐHBK Hà Nội
…)
- Các chi phí tài chính: Các khoản chi phí phát sinh từ việc sử dụng vốn
như lãi vay trong thời gian xây dựng, phí thu xếp tài chính, phí cam kết, phí
bảo lãnh ...
+ Vốn lưu động ban đầu: Là các chi phí để tạo ra tài sản lưu động ban
đầu, các điều kiện để dự án có thể đi vào hoạt động bình thường theo các điều
kiện kinh tế kỹ thuật dự tính. Vốn lưu động ban đầu gồm các khoản sau:
- Dự trữ sản xuất (vật tư, vật liệu, nhiên liệu … cho một chu kỳ sản
xuất kể cả dự trữ bảo hiểm cần thiết).
- Dự trữ cho bán thành phẩm, thành phẩm tồn kho.
- Các khoản thuộc quỹ tiền mặt.
Tuỳ thuộc vào đặc điểm, điều kiện của từng dự án mà có thể hoặc
không có; có nhiều hoặc ít nhu cầu về vốn lưu động ban đầu.
1.1.2.2. Kết quả đầu tư
Kết quả đầu tư là những biểu hiện của mục tiêu đầu tư dưới dạng các
lợi ích cụ thể. Kết quả đầu tư có thể biểu hiện ở các dạng sau:
- Kết quả tài chính: là các lợi ích về tài chính thu nhận được từ dự án
biểu hiện bằng giá trị theo giá thị trường.
- Kết quả kinh tế: là các lợi ích về kinh tế biểu hiện bằng giá trị tính
theo giá kinh tế.
- Kết quả xã hội: Kết quả biểu hiện dưới dạng các lợi ích xã hội (trình
độ dân trí, khả năng phòng chống bệnh tật, đảm bảo môi trường sống …). Kết
quả xã hội biểu hiện khá phong phú và thường không thể đo lường một cách
rõ ràng.
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
8
Trường: ĐHBK Hà Nội
1.1.3. DỰ ÁN ĐẦU TƯ VÀ PHÂN LOẠI DỰ ÁN ĐẦU TƯ
1.1.3.1. Khái niệm
Để đảm bảo cho mọi công cuộc đầu tư đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội
cao đòi hỏi phải làm tốt công tác chuẩn bị. Sự chuẩn bị này được thể hiện
trong việc soạn thảo các dự án đầu tư (lập dự án đầu tư), có nghĩa là phải thực
hiện đầu tư theo dự án đã được soạn thảo với chất lượng tốt.
Dự án là tập hợp những đề xuất về việc bỏ vốn để tạo mới, mở rộng
hay cải tạo những đối tượng nhất định nhằm đạt được sự tăng trưởng về số
lượng, cải tiến hoặc nâng cao chất lượng của sản phẩm hay dịch vụ nào đó
trong một khoảng thời gian xác định (chỉ bao gồm hoạt động đầu tư trực tiếp).
Nói một cách ngắn gọn, dự án đầu tư là tập hợp các đối tượng được
hình thành và hoạt động theo một kế hoạch cụ thể để đạt được mục tiêu nhất
định (các lợi ích) trong một khoảng thời gian nhất định.
1.1.3.2. Phân loại dự án đầu tư
Có nhiều cách phân loại dự án đầu tư tuỳ theo mục đích và phạm vi
xem xét. Ở đây chỉ nêu cách phân loại liên quan tới yêu cầu công tác lập,
thẩm định và quản lý dự án đầu tư trong hệ thống văn bản pháp quy, các tài
liệu quản lý hiện hành:
- Theo nguồn vốn: Theo nguồn vốn có thể chia dự án thành dự án đầu
tư bằng vốn ngân sách Nhà nước; vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà
nước; vốn tín dụng do nhà nước bảo lãnh; vốn huy động của doanh nghiệp và
các nguồn vốn khác; dự án được đầu tư bằng các nguồn vốn hốn hợp …
- Theo luật chi phối: Dự án được chia ra thành dự án đầu tư theo Luật
Đầu tư; theo Luật đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam (FDI) …
- Theo hình thức đầu tư: Tự đầu tư, Liên doanh, Hợp đồng hợp tác kinh
doanh, BOT, BTO, BT …
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
9
Trường: ĐHBK Hà Nội
- Theo các hình thức thực hiện đầu tư: Xây dựng, Mua sắm, Thuê …
- Theo lĩnh vực đầu tư: Dự án sản xuất kinh doanh, dịch vụ, phát triển
cơ sở hạ tầng, văn hoá xã hội …
- Phân loại theo thẩm quyền quyết định hoặc cấp giấy phép đầu tư
+ Đối với đầu tư trong nước chia làm 4 loại: Dự án quan trong cấp quốc
gia do Quốc hội thông qua chủ trương và cho phép đầu tư; các dự án còn lại
được phân thành 3 nhóm A, B, C theo quy định về quản lý đầu tư và xây
dựng.
+ Đối với dự án đầu tư nước ngoài, gồm 3 loại A, B và loại được phân
cấp cho các địa phương.
1.1.4. CHU KỲ CỦA DỰ ÁN ĐẦU TƯ
1.1.4.1. Khái niệm chu kỳ của dự án đầu tư
Chu kỳ của dự án đầu tư là các bước hoặc các giai đoạn mà một dự án
phải trải qua bắt đầu từ khi dự án mới chỉ là ý đồ đến khi dự án được hoàn
thành chấm dứt hoạt động.
Quá trình hình thành và thực hiện một dự án đầu tư trải qua 3 giai đoạn:
Chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư và vận hành các kết quả đầu tư.
Nội dung các bước công việc của mỗi giai đoạn của các dự án không
giống nhau, tuỳ thuộc vào lĩnh vực đầu tư (sản xuất kinh doanh hay kết cấu hạ
tầng, sản xuất công nghiệp hay nông nghiệp …), vào tính chất tái sản xuất
(đầu tư chiều rộng hay chiều sâu), đầu tư dài hạn hay ngắn hạn, …
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
10
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
Nghiên cứu cơ hội
(Nhận dạng dự án)
Lậ
LẬP
DỰ
ÁN
ĐẦU
TƯ
Trường: ĐHBK Hà Nội
Nghiên cứu
Tiền khả thi
Nghiên cứu cơ
hội
Nghiên cứu
Nghiên cứu
khả thi
khả thi
Thiết kế
THỰC HIỆN DỰ ÁN
Xây dựng
Vận hành, khai thác
KHAI
THÁC
, VẬN
HÀNH
Đánh giá sau dự án
Kết thúc dự án
Hình 1.1 Chu kỳ của dự án đầu tư
Các bước công việc, các nội dung nghiên cứu ở các giai đoạn được tiến
hành tuần tự nhưng không biệt lập mà đan xen gối đầu cho nhau, bổ sung cho
nhau nhằm nâng cao dần mức độ chính xác của các kết quả nghiên cứu và tạo
thuận lợi cho việc tiến hành nghiên cứu ở các bước kế tiếp.
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
11
Trường: ĐHBK Hà Nội
Trong 3 giai đoạn trên đây, giai đoạn chuẩn bị đầu tư tạo tiền đề và
quyết định sự thành công hay thất bại ở 2 giai đoạn sau, đặc biệt là ở giai
đoạn vận hành kết quả đầu tư. Do đó, đối với giai đoạn chuẩn bị đầu tư, vấn
đề chất lượng, vấn đề chính xác của các kết quả nghiên cứu, tính toán và dự
đoán là quan trọng nhất. Trong quá trình soạn thảo dự án phải dành đủ thời
gian và chi phí theo đòi hỏi của các nghiên cứu.
Tổng chi phí cho giai đoạn chuẩn bị đầu tư chiếm từ 0,5 – 15% vốn đầu
tư của dự án. Làm tốt công tác chuẩn bị đầu tư sẽ tạo tiền đề cho việc sử dụng
tốt 85 - 99,5% vốn đầu tư của dự án ở giai đoạn thực hiện đầu tư (đúng tiến
độ, không phải phá đi làm lại, tránh được những chi phí không cần thiết khác
…). điều này cũng tạo cơ sở cho quá trình hoạt động của dự án thuận lợi,
nhanh chóng thu hồi vốn đầu tư và có lãi (đối với các dự án sản xuất kinh
doanh), nhanh chóng phát huy hết năng lực phục vụ dự kiến (đối với các dự
án xây dựng kết cấu hạ tầng và dịch vụ xã hội).
Trong giai đoạn 2, vấn đề thời gian là quan trọng hơn cả. Ở giai đoạn
này, 85 - 99,5% vốn đầu tư của dự án được chi ra và nằm đọng trong suốt
những năm thực hiện đầu tư. Đây là những năm vốn không sinh lời. Thời gian
thực hiện đầu tư càng kéo dài, vốn ứ đọng càng nhiều, tổn thất càng lớn. Lại
thêm những tổn thất do thời tiết gây ra đối với vật tư, thiết bị chưa hoặc đang
được thi công, đối với các công trình đang được xây dựng dở dang.
Đến lượt mình, thời gian thực hiện đầu tư lại phụ thuộc nhiều vào chất
lượng công tác chuẩn bị đầu tư, vào việc quản lý quá trình thực hiện đầu tư,
quản lý việc thực hiện những hoạt động khác có liên quan trực tiếp đến các
kết quả của quá trình thực hiện đầu tư đã được xem xét trong dự án đầu tư.
Giai đoạn 3, vận hành các kết quả của giai đoạn thực hiện đầu tư (giai
đoạn sản xuất kinh doanh dịch vụ) nhằm đạt được các mục tiêu của dự án.
Nếu các kết quả do giai đoạn thực hiện đầu tư tạo ra đảm bảo tính đồng bộ,
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
12
Trường: ĐHBK Hà Nội
giá thành thấp, chất lượng tốt, đúng tiến độ, tại địa điểm thích hợp, với quy
mô tối ưu thì hiệu quả hoạt động của các kết quả này và mục tiêu của dự án
chỉ còn phụ thuộc trực tiếp vào quá trình tổ chức quản lý hoạt động của các
kết quả đầu tư. Làm tốt công tác của giai đoạn chuẩn bị đầu tư và thực hiện
đầu tư thuận lợi cho quá trình tổ chức quản lý phát huy tác dụng của các kết
quả đầu tư. Thời gian phát huy tác dụng của các kết quả đầu tư chính là vòng
đời (kinh tế) của dự án, nó gắn với đời sống sản phẩm (do dự án tạo ra).
1.1.4.2. Nghiên cứu cơ hội đầu tư (Nhận dạng dự án, xác định dự án)
Mục đích của bước nghiên cứu này là xác định một cách nhanh chóng,
nhưng ít tốn kém về các cơ hội đầu tư.
Nội dung của việc nghiên cứu là xem xét các nhu cầu và khả năng cho
việc tiến hành các công cuộc đầu tư, các kết quả và hiệu quả sẽ đạt được nếu
thực hiện đầu tư.
Đây là những ý tưởng ban đầu được hình thành trên cơ sở cảm tính trực
quan của nhà đầu tư hoặc trên cơ sở quy hoạch định hướng của vùng, của khu
vực hay của quốc gia, quy hoạch tổng thể phát triển ngành. Thường giai đoạn
này kết thúc bằng một kế hoạch mang tính chất chỉ đạo về hướng đầu tư và
hình thành tổ chức nghiên cứu.
Cần phân biệt 2 loại cơ hội đầu tư tuỳ thuộc vào phạm vi phát huy tác
dụng của các kết quả đầu tư và phân cấp quản lý đầu tư. Đó là:
+ Cơ hội đầu tư chung cho đất nước, cho địa phương, cho ngành kinh tế
- kỹ thuật hoặc cho một loại tài nguyên thiên nhiên của đất nước. Chẳng hạn
như cơ hội đầu tư phát triển du lịch của nước ta; cơ hội đầu tư để khai thác
dầu mỏ và khí đốt của nước ta, cơ hội đầu tư trồng và chế biến các sản phẩm
từ cà phê của các tỉnh khu vực Tây Nguyên nước ta …
Đối với loại cơ hội đầu tư này, thường có nhiều dự án. Chẳng hạn các
dự án đầu tư cơ sở hạ tầng cho các khu du lịch, xây dựng khách sạn để thu hút
khách du lịch …
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
13
Trường: ĐHBK Hà Nội
+ Cơ hội đầu tư cụ thể cho các cơ sở sản xuất kinh doanh dịch vụ.
Trong trường hợp này, mỗi cơ hội đầu tư thường sẽ có một dự án đầu tư.
Khi nghiên cứu để phát hiện các cơ hội đầu tư phải xuất phát từ những
căn cứ sau đây:
- Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước hoặc chiến lược
phát triển sản xuất kinh doanh dịch vụ của ngành, của cơ sở. Đây là những
định hướng lâu dài cho sự phát triển của đất nước và của các cơ sở. Mọi công
cuộc đầu tư không xuất phát từ những căn cứ này sẽ không có tương lai và tất
nhiên sẽ không được chấp nhận.
- Nhu cầu trong nước và trên thế giới về những mặt hàng hoặc những
hoạt động dịch vụ cụ thể. Đây là nhân tố quyết định sự hình thành và hoạt
động của các dự án đầu tư. Không có nhu cầu thì sự hoạt động của các dự án
không để làm gì mà chỉ dẫn đến sự lãng phí tiền của và công sức xã hội, ảnh
hưởng không tốt đến sự hình thành và hoạt động của các dự án có nhu cầu.
Nhu cầu ở đây trong điều kiện nền kinh tế mở, bao gồm cả nhu cầu trong
nước và nhu cầu thế giới, trong đó nhu cầu trong phạm vi thế giới lớn hơn rất
nhiều so với nhu cầu trong nước. Trong hoạt động đầu tư luôn chú ý tận dụng
mọi cơ hội để tham gia vào phân công lao động quốc tế, để có thị trường ở
nước ngoài.
- Tình hình cung cấp những mặt hàng hoặc hoạt động dịch vụ trên đây
ở trong nước và trên thế giới còn chỗ trống cho để dự án chiếm lĩnh trong một
thời gian dài. Trong bối cảnh của nền kinh tế thị trường, cạnh tranh là điều tất
nhiên. Tuy nhiên, ở những lĩnh vực hoạt động cung chưa đáp ứng cầu thì sự
cạnh tranh trong tiêu thụ sản phẩm và tiến hành các hoạt động dịch vụ không
là vấn đề phải quan tâm nhiều. Do đó, tìm chỗ trống trên thị trường để tiến
hành các hoạt động đầu tư sẽ đảm bảo khả năng tiêu thụ sản phẩm không gặp
phải sự cạnh tranh gay gắt với các cơ sở khác. Điều này cho phép giảm chi
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
14
Trường: ĐHBK Hà Nội
phí tiêu thụ sản phẩm, tăng năng suất lao động, nhanh chóng thu hồi đủ vốn
đã bỏ ra.
Một điều cần lưu ý là do vốn chi cho một công cuộc đầu tư phát triển
thường rất lớn, các thành quả của công cuộc đầu tư cần và phải hoạt động
trong một thời gian dài mới thu hồi đủ vốn đã bỏ ra. Vì vậy, “chỗ trống” trong
thị trường tiêu thụ sản phẩm của dự án đầu tư cũng phải tồn tại trong một thời
gian dài đủ để dự án hoạt động hết đời và chủ đầu tư tiêu thụ hết sản phẩm
của dự án.
- Tiềm năng sẵn có cần và có thể khai thác về vốn, tài nguyên thiên
nhiên, sức lao động để thực hiện dự án của đất nước, của địa phương, của
ngành, hoặc của các cơ sở. Những lợi thế so sánh nếu thực hiện đầu tư so với
nước khác, địa phương khác hoặc cơ sở khác.
Trong điều kiện nền kinh tế thị trường, có lợi thế so sánh sẽ đảm bảo
khả năng thắng đối thủ cạnh tranh rất nhiều. Vì vậy, khi dự kiến tiến hành các
công cuộc đầu tư sản xuất kinh doanh nhằm thu lợi nhuận, không thể không
chú ý đến vấn đề lợi thế so sánh. Nếu tự nó không có lợi thế so sánh (tài
nguyên thuộc loại khan hiếm, lao động vào loại có giá rẻ, vị trí rất thuận lợi
cho tiêu thụ sản phẩm …) thì phải dự kiến phương án tạo ra lợi thế so sánh
như đầu tư sang các nước khác có nhiều lợi thế so sánh hơn trong nước hoặc
ở nước dự kiến ban đầu sẽ đầu tư (không bị đánh thuế xuất khẩu hàng hoá của
dự án, nhập khẩu thiết bị của dự án - chứ không phải để bán kiếm lời - khai
thác tài nguyên khan hiếm …) hoặc đề ra các biện pháp để tạo lợi thế so sánh
như sử dụng vật liệu mới, vật liệu khai thác tại chỗ để giảm chi phí đầu vào,
tận dụng lao động dư thừa giá rẻ của địa phương (một phần hoặc toàn bộ thời
gian lao động của họ) để khai thác nguyên vật liệu tại chỗ vừa làm giảm chi
phí công nhân vừa giảm chi phí vận chuyển các đầu vào thường xuyên.
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
15
Trường: ĐHBK Hà Nội
- Những kết quả và hiệu quả sẽ đạt được nếu thực hiện đầu tư. Đây là
tiêu chuẩn tổng hợp để đánh giá tính khả thi của toàn bộ dự án đầu tư. Những
kết quả và hiệu quả này phải lớn hơn hoặc chí ít cũng phải bằng nếu đầu tư
vào dự án khác hoặc bằng định mức thì cơ hội đầu tư mới được chấp nhận để
chuyển tiếp sang giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi hoặc khả thi.
1.1.4.3. Nghiên cứu tiền khả thi
Đây là bước nghiên cứu tiếp theo của các cơ hội đầu tư có nhiều triển
vọng đã được lựa chọn có quy mô đầu tư lớn, phức tạp về mặt kỹ thuật, thời
gian thu hồi vốn lâu, có nhiều yếu tố bất định tác động. Bước này nghiên cứu
sâu hơn các khía cạnh mà khi xem xét cơ hội đầu tư còn thấy phân vân chưa
chắc chắn, nhằm tiếp tục lựa chọn, sàng lọc các cơ hội đầu tư (đã được xác
định ở cấp độ ngành, vùng hoặc cả nước) hoặc để khẳng định lại cơ hội đầu tư
đã được lựa chọn có đảm bảo tính khả thi hay không.
Đối với các cơ hội đầu tư quy mô nhỏ, không phức tạp về mặt kỹ thuật
và triển vọng đem lại hiệu quả rõ ràng thì có thể bỏ qua giai đoạn nghiên cứu
tiền khả thi.
Nội dung nghiên cứu tiền khả thi bao gồm các vấn đề sau đây:
+ Các bối cảnh chung về kinh tế, xã hội, pháp luật có ảnh hưởng đến dự án.
+ Nghiên cứu thị trường
+ Nghiên cứu kỹ thuật
+ Nghiên cứu về tổ chức và nhân sự
+ Nghiên cứu về tài chính
+ Nghiên cứu lợi ích kinh tế xã hội
Những nội dung này cũng được xem xét ở giai đoạn nghiên cứu khả thi
sau này.
Đặc điểm nghiên cứu các vấn đề trên ở giai đoạn này là chưa chi tiết,
xem xét ở trạng thái tĩnh, ở mức trung bình mọi đầu vào, đầu ra, mọi khía
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
Luận văn: Thạc sỹ khoa học
16
Trường: ĐHBK Hà Nội
cạnh kỹ thuật, tài chính kinh tế của cơ hội đầu tư và toàn bộ quá trình thực
hiện đầu tư vận hành kết quả đầu tư. Do đó độ chính xác chưa cao.
Đối với các khoản chi phí nhỏ có thể tính nhanh chóng. Chẳng hạn dự
tính vốn lưu động cho một chu kỳ hoạt động của doanh nghiệp bằng cách chia
tổng doanh thu bình quân năm cho số chu kỳ hoạt động của doanh nghiệp
trong năm. Đối với chi phí bảo hiểm, thuế: ước tính theo tỷ lệ phần trăm so
với doanh thu, chi phí lắp đặt thiết bị: ước tính theo tỷ lệ phần trăm so với giá
trị công trình hoặc thiết bị (các tỷ lệ này khác nhau đối với các dự án khác
nhau). Đối với các chi phí đầu tư lớn như giá trị công trình xây dựng, giá trị
thiết bị và công nghệ … phải tính toán chi tiết hơn.
Sản phẩm cuối cùng của nghiên cứu tiền khả thi là luận chứng tiền khả
thi. Nội dung của luận chứng tiền khả thi bao gồm các vấn đề sau:
- Giới thiệu chung về cơ hội đầu tư theo các nội dung nghiên cứu tiền
khả thi ở trên.
- Chứng minh cơ hội đầu tư có nhiều triển vọng đến mức có thể quyết
định cho đầu tư. Các thông tin đưa ra để chứng minh phải đủ sức thuyết phục
các nhà đầu tư.
- Những khía cạnh gây khó khăn cho thực hiện đầu tư và vận hành các
kết quả của đầu tư sau này đòi hỏi phải tổ chức nghiên cứu chức năng hoặc
nghiên cứu hỗ trợ.
Nội dung nghiên cứu hỗ trợ đối với các dự án khác nhau, thường khác
nhau tuỳ thuộc vào những đặc điểm về mặt kỹ thuật của dự án, về nhu cầu thị
trường đối với sản phẩm do dự án cung cấp, về tình hình phát triển kinh tế và
khoa học kỹ thuật trong nước và trên thế giới. Chẳng hạn đối với các dự án có
quy mô sản xuất lớn thời hạn thu hồi vốn lâu, sản phẩm do dự án cung cấp sẽ
phải cạnh tranh trên thị trường thì việc nghiên cứu hỗ trợ về thị trường tiêu
thụ sản phẩm là rất cần thiết để từ đó khẳng định lại quy mô của dự án và thời
Học viên: Nguyễn Xuân Thành
Khoa: Kinh tế và quản lý
