Một số đề tham khảo về bài "Tiếng hát con tàu" - Chế Lan Viên

Mt s tham kho liờn quan n bi Ting hỏt con tu ca Ch Lan Viờn
*
* *
STT bi Nhng ý chớnh cn cú
1
Anh ( chị ) hãy nêu chủ đề của bài thơ
Tiếng hát con tàu của Chế Lan Viên và đi
sâu bình giảng khổ thơ sau trong cùng bài:
Nhớ bản sơng giăng, nhớ đèo mây phủ
Khi nào qua, lòng lại chẳng yêu thơng ?
Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi, đất đã hóa tâm hồn !
Đề này có hai yêu cầu:
- Nêu chủ đề bài thơ.
- Bình giảng khổ thơ. Khi bình giảng nên cắt thành 2 - 2:
+ Nhớ Tây Bắc xa xôi, nhớ bản, nhớ đèo trong hoài niệm một
thời gian khổ ( bản sơng giăng, đèo mây phủ ). Nhớ tha thiết với
tất cả tình yêu thơng ( điệp từ nhớ ).
+ Những suy nghĩ đợc nâng lên thành triết lí về mối quan hệ
giữa con ngời và cuộc sống. Bài học về ứng xử, về đạo lí sống
tình nghĩa thủy chung ở đời. Cấu trúc song hành đối xứng, vẻ
đẹp trí tuệ sắc sảo.
2
Bình giảng khổ thơ sau trong bài thơ Tiếng
hát con tàu của Chế Lan Viên:
Con gặp lại nhân dân nh nai về suối cũ
Cỏ non giêng hai, chim én gặp mùa
Nh đứa trẻ thơ đói lòng gặp sữa
Chiếc nôi ngừng bỗng gặp cánh tay đa.
- Kiểu bài: bình giảng một đoạn thơ.
- Giới thiệu một vài nét ngắn về thơ Chế Lan Viên, bài Tiếng

hát con tàu và vị trí khổ thơ phải bình giảng.
- ý chủ đạo của đoạn thơ: gặp lại nhân dân là đợc sống trong
ngọn nguồn hạnh phúc.
- Giảng và bình đợc 5 hình ảnh so sánh ẩn dụ Con gặp lại nhân
dân nh:
+ Nai về suối cũ.
+ Cỏ đón giêng hai ( cỏ mùa xuân ).
+ én gặp mùa ( xuân ).
+ Trẻ thơ đói lòng gặp sữa.
+ Chiếc nôi ngừng bỗng gặp cánh tay đa.
Chỉ ra đợc cái hay, cái đẹp, cái sáng tạo về ý thơ và ngôn ngữ,
hình ảnh thơ. Gặp lại nhân dân là đợc sống trong yêu thơng tình
nghĩa, đợc tiếp sức mà thêm đẹp, thêm phát triển, đáp ứng, thỏa
mãn mọi chờ mong, khao khát, đợc chăm sóc vỗ về,... Có hình
tợng thiên nhiên, có hình tợng về con ngời, về cõi đời. Rất đa
dạng, độc đáo. Thơ hàm chứa chất suy tởng, triết lí, giàu hình t-
ợng và cảm động.
3
Phân tích đoạn thơ sau trong bài Tiếng hát
con tàu ( Chế Lan Viên ) để làm rõ những
tình cảm sâu nặng của tác giả với nhân dân:
Con gặp lại nhân dân nh nai về suối cũ
Cỏ đón giêng hai, chim én gặp mùa
...
Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi, đất đã hóa tâm hồn !
( Đề thi đại học, cao đẳng năm 2004 )

* Nêu khái quát về tác giả và tác phẩm, đoạn trích:
- Tác giả: nhà thơ lớn của thơ ca hiện đại. Chuyển biến từ nhà

thơ lãng mạn thành thơ cách mạng. Thơ ông giàu chất trí tuệ,
chất sử thi, hình ảnh tráng lệ,...
- Tác phẩm: là bài thơ xuất sắc của Chế Lan Viên, ra đời trong
không khí miền Bắc đang dấy lên phong trào đồng bào miền
xuôi lên phát triển kinh tế - văn hóa miền núi, trong đó có Tây
Bắc. Nội dung nổi bật nhất là bày tỏ tình cảm sâu nặng của
mình đối với nhân dân. Rất tiêu biểu cho phong cách thơ giàu
chất trí tuệ của Chế Lan Viên,...
- Đoạn trích:
+ Nội dung bao trùm: bày tỏ tình cảm sâu nặng với nhân dân và
suy t sâu sắc về những chuyển hóa kì diệu của tâm hồn.
+ Trình tự mạch thơ: đoạn trích có ba phần khá rõ rệt. Khổ thơ
đầu bày tỏ niềm hạnh phúc lớn lao khi đợc về với nhân dân, ba
khổ thơ tiếp theo hồi tởng về những hi sinh đầy ân tình ân nghĩa
của ngời dân Tây Bắc, khổ thơ cuối đúc kết thành triết lí về sự
chuyển hóa kì diệu của tâm hồn con ngời.
* Phân tích cụ thể:
- Khổ thơ đầu ( của đoạn trích ):
+ Tình cảm bao trùm là lòng biết ơn sâu nặng và niềm hạnh
Copyright by Đỗ Lê Hoàn - CĐSPHN - SP Ngữ văn K34
phúc lớn lao của cái tôi từ tình khi từ bỏ thế giới nhỏ hẹp của cá
nhân dể về với nhân dân.
Đối với ngời con ở đây, nhân dân là những gì thân thơng mật
thiết, là ngọn nguồn sự sống, là bầu sinh khí, là nguồn sinh lực,
luôn cu mang, che chở, tiếp sức,... Cho nên về với nhân dân là
một lẽ sống lớn, một hạnh phúc lớn. Phân tích đợc ý nghĩa đó
trong các cặp hình ảnh: Con gặp lại nhân dân nh nai về suối cũ;
cỏ đón giêng hai, chim én gặp mùa; đứa trẻ thơ đói lòng gặp sữa;
chiếc nôi ngừng bồng gặp cánh tay đa,... Cần thấy rõ đó cũng
chính là mối quan hệ thiêng liêng giữa cá nhân và cộng đồng

giữa con ngời và cuộc sống nói cung.
+ Nghệ thuật nổi bật là việc tạo ra những cặp hình ảnh giàu tính
tợng trng, mỗi cặp một sắc thái khác nhau: nai - suối cũ, cỏ -
tháng giêng, chim én - mùa xuân, chiếc nôi ngừng - cánh tay đa,
cơn khát trẻ thơ - bầu sữa mẹ. Đồng thời, chú ý cả tính trùng
điệp của chuỗi so sánh dài ấy, tạo nên kiểu so sánh trùng điệp.
Nhờ đó mà cảm xúc thêm nồng nàn, suy t thêm sâu sắc.
- Ba khổ thơ tiếp theo ( của đoạn trích ):
+ Tình cảm bao trùm là nỗi nhớ da diết về những kỉ niệm với
Tây Bắc của một ngời con luôn khắc cốt ghi tâm bao ơn nghĩa.
Nhớ về những việc làm đầy hi sinh, đùm bọc, cu mang rất cụ
thể của ngời anh ( cho tấm áo trớc lúc hi sinh ), ngời em liên lạc
( mời năm liền tận tụy miệt mài ), ngời mẹ ( thức suốt một mùa
dài để ân cần chăm sóc ). Phân tích những hình ảnh cảm động:
Chiếc áo nâu anh mặc đêm công đồn - Chiếc áo nâu suốt một
đời vá rách - Đêm cuối cùng anh cởi lại cho con, Rừng tha em
băng, rừng rậm em chờ... Mời năm tròn cha mất một phong th,
Lửa hồng soi tóc bạc - Năm con đau mế thức một mùa dài,... và
những tâm nguyện đinh ninh: Con với mế không phải hòn máu
cắt - Nhng trọn đời con nhớ nhớ mãi ơn nuôi.
+ Nét nghệ thuật nổi bật ở đây là việc tạo ra nhiều hình ảnh
chân thực, gây đợc ấn tợng mạnh. Hình ảnh đợc tạo bằng bút
pháp đối lập nhuần nhuyễn: chiếc áo nâu - một đời vá rách, mời
năm tròn - một phong th, lửa hồng - tóc bạc, năm con đau - mế
thức một mùa dài,... Đồng thời, là cách xng hô theo quan hệ
máu mủ ruột thịt: anh con, em con, mế. Nhờ những nét nghệ
thuật ấy mà hình ảnh sắc nét, lời thơ thấm thía, cảm xúc da
diết,...
- Khổ thơ cuối ( của đoạn trích ):
+ Bao trùm lên khổ thơ này là niềm nhớ thơng đằm thắm, sâu

nặng với những miền quê mình đã từng qua với lời nhớ thơng,
lời khẳng định, cùng với những hình ảnh thân thơng: Nhớ bản s-
ơng giăng, nhớ đèo mây phủ - Nơi nào qua lòng lại chẳng yêu th-
ơng. Đồng thời là suy t sâu sắc về những chuyển hóa kì diệu của
tâm hồn con ngời đợc đúc kết thành triết lí: Khi ta ở, chỉ là nơi
đất ở - Khi ta đi, đất đã hóa tâm hồn. Đó là điều kì diệu mà tình
cảm con ngời đã làm đợc để biến kỉ niệm với những miền đất
mình từng qua thành tâm hồn của chính mình.
+ Đoạn này, thủ pháp trùng điệp tiếp tục đợc sử dụng, với các
điệp từ, điệp ngữ: Nhớ ... nhớ ..., Khi ta ... khi ta ... Nhng quan
trọng hơn cả là lối suy tởng: Khi ta ở chỉ là nơi đất ở - Khi ta đi,
đất đã hóa tâm hồn. Tác giả đã tạo ra sự phi lí bề ngoài ( đất
hóa tâm hồn ) làm hình thức chứa đựng chân lí bên trong: Tình
cảm gắn bó giữa con ngời với những miền đất sẽ theo thời gian
mà âm thầm bồi đắp nên tâm hồn cho con ngời. Đây là một triết
lí sâu sắc, thâu tóm đợc một quy luật phổ biến trong đời sống
nhân sinh. Từ cảm xúc suy t đúc kết thành những triết lí chính là
Copyright by Đỗ Lê Hoàn - CĐSPHN - SP Ngữ văn K34
một nét độc đáo của nghệ thuật thơ Chế Lan Viên.
Copyright by Đỗ Lê Hoàn - CĐSPHN - SP Ngữ văn K34