SKKN môn TLV lớp 5 thể loại văn miêu tả

Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

Tên đề tài: “Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 Trường Tiểu học Hồng
Thái học tập có hiệu quả phân môn Tập làm văn, kiểu bài miêu tả”.
I. Lý do chọn đề tài:
1. Cơ sở lí luận
Tập làm văn là một phân môn chiếm vị trí quan trọng vì nó mang tính tổng hợp
các kiến thức, kĩ năng từ Tập đọc, Kể chuyện, Chính tả, Luyện từ và câu,...Đây là
một trong những phân môn khó nhất trong chương trình học, đòi hỏi người học phải
biết biến tấu những mảng kiến thức thành kỹ năng, kỹ xảo để viết được một bài Tập
làm văn đạt yêu cầu
Theo quan điểm tích hợp, các phân môn được tập hợp lại xung quanh trục chủ
điểm và các bài đọc. Nhiệm vụ cung cấp kiến thức và rèn luyện kĩ năng gắn bó chặt
chẽ với nhau. Như vậy, muốn dạy - học có hiệu quả phân môn Tập làm văn miêu tả
(tả cảnh, tả người) nhất thiết người giáo viên phải dạy tốt Tập đọc, Kể chuyện, Chính
tả, Luyện từ và câu. Vì trong các bài đọc, trong câu chuyện, trong các bài tập luyện từ
và câu thường xuất hiện các đoạn văn, khổ thơ có nội dung miêu tả rất rõ về cảnh vật,
thiên nhiên, con người,...
Bài Tập làm văn nếu không sáng tạo sẽ trở thành một bài văn khô cứng, nội
dung bài văn sẽ không hồn nhiên, trong sáng, mới mẻ như tâm hồn của các em.
Chất lượng Tập làm văn là chất lượng của cảm thụ văn học, của các kĩ năng
nghe, nói, đọc, viết tiếng Việt. Cho nên, thầy và trò phải soạn giảng và học tập tích
cực, nghiêm túc, hiệu quả, mới mong nâng cao một cách bền vững chất lượng môn
Tiếng Việt ở lớp cuối cấp Tiểu học.
Dạy Tập làm văn lớp 5 phải đảm bảo mục tiêu yêu cầu cần đạt về kiến thức, kĩ
năng của Chương trình giáo dục phổ thông cấp Tiểu học theo Chuẩn kiến thức, kĩ năng
của từng môn học (ban hành kèm theo quyết định số 16 của Bộ GD-ĐT) và phù hợp
trình độ của từng học sinh trong lớp mà “Hướng dẫn 896” của Bộ GD-ĐT đã đề ra.

Trường Tiểu học Hồng Thái

1


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

Muốn dạy cho học sinh viết đúng và hay đòi hỏi chúng ta phải giúp học sinh nắm
được cấu trúc cachs làm bài văn như thế nào cho đạt yêu cầu; không ngừng bồi
dưỡng làm văn nhằm trau dồi vốn sống, vốn văn chương nâng cao khả năng quan sát,
cảm nhận và diễn tả ở học sinh. Học sinh được luyện viết nhiều kiểu bài đặc biệt là
thể loại bài miêu tả thì năng lực viết văn miêu tả của các em ngày một tốt hơn.
2. Cơ sở thực tiễn
Năm học 2015 – 2016, tôi được phân công phụ trách lớp 5/1 với 18 học sinh. Đa
số học sinh lớp tôi đều chăm chỉ học tập, ngoan ngoãn và vâng lời thầy cô. Nhưng do
100% các em là người dân tộc thiểu số, thường giao tiếp với nhau bằng tiếng mẹ đẻ
của mình điều đó làm các em hạn chế trong việt sử dụng tiếng Việt để giao tiếp hàng
ngày, đặc biệt để viết văn. Khả năng viết văn của các em có những hạn chế nhất định.
Cụ thể: Bài viết của học sinh còn mắc nhiều lỗi chính tả. Học sinh chưa xác định
được trọng tâm đề bài cần miêu tả. Nhiều em thường liệt kê, kể lể dài dòng, diễn đạt
vụng về, lủng củng. Nhiều em chưa biết dừng lại để nói kĩ một vài chi tiết cụ thể nổi
bật. Vốn từ ngữ của các em còn nghèo nàn, quan sát sự vật còn hời hợt.
- Nguyên nhân: Khi làm văn, học sinh chưa xác định được yêu cầu trọng tâm của
đề bài. Học sinh không được quan sát trực tiếp đối tượng miêu tả. Khi quan sát thì
các em không được hướng dẫn về kỹ năng quan sát: quan sát những gì, quan sát từ
đâu? Làm thế nào phát hiện được nét tiêu biểu của đối tượng cần miêu tả.
Đối với giáo viên đã có nhiều cố gắng trong công tác soạn giảng; tâm huyết với
nghề. Tuy nhiên, qua dự giờ thăm lớp tôi nhận thấy giáo viên của trường vẫn còn hạn
chế trong việc tổ chức dạy học Tập làm văn nói chung và văn miêu tả nói riêng. Cụ
thể: Chưa sáng tạo trong việc tổ chức khai thác kiến thức bài học để giúp học sinh

lĩnh hội cách viết bài văn miêu tả, sự hỗ trợ lẫn nhau giữa các dạng bài được học để
viết một bài văn hay…
Vậy làm thế nào để dậy tốt phân môn Tập làm văn nói chung và thể loại văn miêu
tả nói riêng, giúp các em nắm vứng cấu tạo, cách viết một bài văn miêu tả? Đó là câu
Trường Tiểu học Hồng Thái

2


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

hỏi đặt ra cho giáo viên như bản thân tôi. Xuất phát từ những vấn đề trên nên tôi chọn
đề tài “ Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5- Trường Tiểu học Hồng Thái học tập
có hiệu quả phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả” làm sáng kiến kinh
nghiệm của mình với mong muốn góp phần thiết thực vào hiệu quả dạy học Tập làm
văn lớp 5.
II. Giải quyết vấn đề:
Xuất phát từ thực trạng và nguyên nhân trên, tôi đã đưa ra những giải pháp sau đây
để áp dụng vào nâng cao chất lượng dạy học phân môn Tập làm văn, thể loại miêu tả.

Giải pháp 1: Giáo viên phải nắm vững nội dung, chương trình và
phương pháp dạy Tập làm văn:
Để dạy tốt phân môn Tập làm văn, người dạy phải nắm vững nội dung chương
trình. Cụ thể, giáo viên cần nắm vững những vấn đề sau :
- Trước hết là nghiên cứu xem môn Tập làm văn có bao nhiêu tiết và kiểu bài
văn miêu tả có mấy tiết để xây dựng kế hoạch bài học. Chương trình Tập làm văn lớp
năm 62 tiết trong đó thể loại bài văn miêu tả 33 tiết (chiếm hơn 53% số tiết của phân
môn Tập làm văn). Nội dung chương trình là định hướng để chúng ta xác định phân
chia được thời lượng dạy học.

- Cùng với nắm vững nội dung chương trình, giáo viên phải nắm được phương
pháp dạy học từng thể loại, trình tự dạy từng loại bài ( bài lý thuyết, bài thực hành) ra sao
+ Khi dạy từng loại bài, giáo viên cần chú ý đến các đối tượng học sinh của
lớp; có nội dung cho học sinh học tốt, có nội dung cho học sinh học chưa tốt.
Muốn dạy học sinh làm văn miêu tả đạt yêu cầu thì giáo viên cần biết thế nào
là văn miêu tả, đặc điểm thể loại văn miêu tả, biết yếu tố nào là quan trọng và cần
thiết để giúp học sinh làm được bài văn miêu tả sinh động thông qua quan sát đối
tượng miêu tả (Nội dung này nằm trong bước chuẩn bị bài mới của giáo viên).

Giải pháp 2: Giúp học sinh xác định đúng yêu cầu trọng tâm đề bài:

Trường Tiểu học Hồng Thái

3


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

Bài văn của học sinh được viết theo một đề bài cụ thể, cho nên yêu cầu hàng đầu là
các em phải viết đúng đề bài. Một đề bài đưa ra cho học sinh viết thường ẩn chứa đến 3
yêu cầu: yêu cầu về thể loại (kiểu bài), yêu cầu về nội dung, yêu cầu về trọng tâm.
* Ví dụ: Đề bài “Tả cảnh một buổi sáng (hoặc trưa, chiều) trong một vườn cây
(hay trong công viên, trên đường phố, trên cánh đồng, nương rẫy).
Khi xác định yêu cầu trọng tâm của đề bài, giáo viên phải làm sao giúp học
sinh hiểu được rằng việc viết đúng yêu cầu của đề bài là yếu tố quyết định nội dung
bài viết. Với đề bài trên, ẩn chứa 3 yêu cầu sau:
- Yêu cầu về thể loại của đề là: Miêu tả (thể hiện ở từ “Tả”).
- Yêu cầu về nội dung là: Buổi sáng (hoặc trưa, chiều) thể hiện ở cụm từ “cảnh
một buổi sáng (hoặc trưa, chiều)”.

- Yêu cầu về trọng tâm là: Ở trong một vườn cây (hay trong công viên….).
Việc xác định đúng trọng tâm của đề sẽ giúp cho bài viết được thu hẹp nên các
em có được ý cụ thể, chính xác, tránh việc viết tràn lan, chung chung.
Giải pháp 3: Giúp học sinh nắm đặc điểm của từng kiểu bài miêu tả
Trong văn miêu tả có nhiều kiểu bài: Tả cảnh, tả con vật, tả đồ vật, tả người, tả
cây cối. Mỗi kiểu bài có một đặc điểm và cách tả riêng. Vì vậy GV cần giúp học sinh
nắm được dàn bài tả từng kiểu bài.
a. Đối với kiểu bài tả cảnh:
- GV hướng dẫn HS cần xác định các yêu cầu sau:
+ Xác định không gian, thời gian nhất định đối với bài tả cảnh.
Cảnh ta cần tả là cảnh vào buổi nào? Không gian ở đâu?
+ Xác định trình tự miêu tả:
Khi tả phải xác định một trình tự miêu tả phù hợp với cảnh được tả. Tả từ trên
xuống hay từ dưới lên, từ phải sang trái hay từ ngoài vào trong... là tuỳ thuộc đặc
điểm của cảnh.
+ Chọn nét tiêu biểu:
Trường Tiểu học Hồng Thái

4


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

Chỉ nên chọn nét tiêu biểu nhất của cảnh để tả, tập trung làm nổi bật đặc điểm
đó lên, có thể tả xen hoạt động của người, của vật, ... trong cảnh để góp phần làm cho
cảnh sinh động hơn, đẹp hơn.
+ Tả cảnh gắn với cảm xúc riêng bằng nhiều giác quan:
Tả cảnh luôn luôn gắn với cảm xúc của người viết. Cảnh vật mang theo trong nó
cuộc sống riêng với những đặc điểm riêng. Con người cảm nhận cảnh như thế nào sẽ đem

đến cho cảnh những tình cảm như thế. Cảnh không có hồn sẽ trơ trọi, thiếu sức sống.
+ Chọn từ ngữ thích hợp khi tả cảnh:
Khi làm văn miêu tả cần biết lựa chọn từ ngữ gợi tả, dùng hình ảnh so sánh hoặc
nhân hoá để làm nổi bật đặc điểm cảnh đang tả giúp người đọc như đang đứng trước
cảnh đó và cảm nhận được những tình cảm của người viết.
* Ví dụ : Trong bài văn tả cảnh: “Chiều tối” TV 5: “Nắng bắt đầu rút lên những
chòm cây cao, rồi nhạt dần và như hoà lẫn với ánh sáng trắng nhợt cuối cùng”.
Ta thấy câu văn miêu tả sự chuyển hoá của ánh sáng từ “nhạt dần” rồi “hoà lẫn”
với “ánh sáng trắng nhợt”.
Tác giả cũng đã dùng mắt để quan sát sự biến đổi của ánh sáng và bóng tối, đã
dùng tai để nghe tiếng dế và dùng mũi để cảm nhận hương vườn. Ngoài ra tác giả còn
sử dụng nghệ thuật nhân hoá làm cho câu văn sinh động một cách rất tinh tế, khi viết:
“Bóng tối như bức màn mỏng, như thứ bụi xốp, mờ đen phủ dần lên mọi vật.”
“Một vài tiếng dế gáy sớm, vẻ thăm dò, chờ đợi.”
“ Trong im ắng, hương vườn thơm thoảng bắt đầu rón rén bước ra và tung tăng
trong ngọn gió nhẹ, nhảy trên cỏ, trườn theo những thân cành.”
b. Kiểu bài tả người
Khi miêu tả người, yếu tố quan sát lại càng quan trọng. Nhìn chung, mọi người
đều có những đặc điểm giống nhau nhưng lại hoàn toàn khác nhau ở những đặc điểm
riêng, chỉ người đó mới có. Nhiệm vụ của giáo viên khi hướng dẫn học sinh “miêu tả
người” là giúp cho các em thấy rằng phải miêu tả ngắn gọn mà chân thực, sinh động
Trường Tiểu học Hồng Thái

5


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

về hình ảnh và hoạt động của người mình tả. GV lưu ý cho học sinh những điều cần

tả như sau:
+ Chú ý tả ngoại hình hoạt động.
Khi tả người cần chú ý đến tuổi tác, mỗi lứa tuổi khác nhau sẽ có sự phát triển
về cơ thể, về tâm lý riêng biệt khác nhau và có những hành động thể hiện theo giới
tính, thói quen sinh hoạt, hoàn cảnh sống…. Khi miêu tả cần tập trung vào việc làm
sao nêu được cái chung và cái riêng của con người được miêu tả.
+ Tập trung quan sát trò chuyện trực tiếp với người cần tả.
Khi tả người, điều cần nhất là quan sát trực tiếp hoặc trò chuyện, trao đổi ý kiến
với người đó. Quan sát khuôn mặt, dáng đi, nghe giọng nói, xem xét cách nói, cử chỉ,
thao tác lúc làm việc…để rút ra nét nổi bật... (chọn và quan sát người định tả trong
thời gian chuẩn bị bài mới ở nhà). Ta cũng cần dùng cách quan sát gián tiếp là thông
qua trí nhớ hoặc nhận xét của một người khác về người định tả để bổ sung những
thông tin cần thiết.
- Tả kết hợp ngoại hình, tính nết, hoạt động
Khi miêu tả có thể tách riêng từng mặt, từng bộ phận để tả nhưng để nội dung
bài văn miêu tả đạt được sự gắn bó, súc tích ta nên kết hợp tả ngoại hình, tính nết đan
xen với tả hoạt động.
- Tả những nét tiêu biểu bằng tình cảm chân thật của mình
Khi tả người, điều quan trọng là cần tả chân thật những nét tiêu biểu về người
đó, không cần phải tô điểm người mình tả bằng những hình ảnh hoa mĩ, vẽ nên một
hình ảnh toàn diện. Làm như vậy bài văn sẽ trở nên khuôn sáo, thiếu sự chân thật làm
người đọc cảm thấy khó chịu.
Cần lưu ý học sinh rằng, trong mỗi con người ai cũng có chỗ khiếm khuyết
nhưng nét đẹp thì bao giờ cũng nhiều hơn ( đẹp về hình thể, đẹp về tính cách, đẹp về
tâm hồn….) Nếu học sinh phát hiện, cảm nhận được và biết tả hết các đặc điểm đó thì

Trường Tiểu học Hồng Thái

6

Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

sẽ làm cho bài văn miêu tả của các em sinh động, hồn nhiên đầy cảm xúc và người
đọc dễ chấp nhận hơn.
* Ví dụ: Trong bài văn tả “Cô Chấm”TV 5, nhà văn Đào Vũ đã viết:“Chấm
không phải là cô con gái đẹp, nhưng là người mà ai đã gặp thì không thể lẫn lộn với
bất cứ một người nào khác.”
“Chấm cứ như một cây xương rồng. Cây xương rồng chặt ngang chặt dọc, chỉ
cần cắm nó xuống đất, đất cằn cũng được, nó sẽ sống và sẽ lớn lên. Chấm thì cần
cơm và lao động để sống .”
“Chấm mộc mạc như hòn đất. Hòn đất ấy bầu bạn với nắng với mưa để cho cây
lúa mọc lên hết vụ này qua vụ khác, hết năm này qua năm khác...”

Giải pháp 4: Rèn luyện kỹ năng quan sát cho học sinh
Miêu tả là vẽ lại bằng lời những đặc điểm nổi bật của cảnh, của người để giúp
người nghe, người đọc hình dung được các đối tượng ấy. Vì vậy, khi dạy văn miêu tả
giáo viên cần chú ý hướng dẫn học sinh quan sát và miêu tả theo các trình tự hợp lý.
Cách rèn luyện kỹ năng quan sát cho HS được tôi thực hiện như sau:
* Hướng dẫn học sinh quan sát tả theo trình tự không gian:
Quan sát toàn bộ trước rồi đến quan sát từng bộ phận, tả từ xa đến gần, từ ngoài
vào trong, từ trái qua phải,... (hoặc ngược lại). Ở lớp 5 trình tự này được vận dụng khi
miêu tả loài vật, đồ vật, cảnh vật,...
- Ví dụ 1: Tả từ ngoài vào trong “ Đền Thượng nằm chót vót trên đỉnh núi
Nghĩa Lĩnh. Trước đền, những khóm hải đường đâm bông rực đỏ, những cánh bướm
nhiều màu sắc bay dập dờn như đang múa quạt xoè hoa. Trong đền dòng chữ vàng
Nam Quốc Sơn Hà uy nghiêm đề ở bức hoành phi treo chính giữa.”
- Ví dụ 2: Tả từ dưới lên trên “Cây hồi thẳng, cao, tròn xoe. Cành hồi giòn, dễ
gãy hơn cành khế. Quả hồi phơi mình xoè trên mặt lá đầu cành” (Rừng hồi xứ Lạng).

* Hướng dẫn HS quan sát tả theo trình tự thời gian:

Trường Tiểu học Hồng Thái

7


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

Cái gì xảy ra trước (có trước) thì miêu tả trước. Cái gì xảy ra sau (có sau) thì
miêu tả sau. Trình tự này thường được vận dụng khi làm Tập làm văn miêu tả cảnh
vật hay tả cảnh sinh hoạt của người .
- Ví dụ 1: “...Buổi chiều, xe dừng lại ở một thị trấn nhỏ. Nắng phố huyện vàng
hoe. Những em bé H’mông, những em bé Tu Dí, Phù Lá cổ đeo móng hổ, quần áo
sặc sỡ đang chơi đùa trước cửa hàng. Hoàng hôn, áp phiên của phiên chợ thị trấn,
người ngựa dập dìu chìm trong sương núi tím nhạt” (Đường đi Sa Pa- Tiếng Việt 4).
- Ví dụ 2: “Thảo quả trên rừng Đản Khao đã chín nục. Chẳng có thứ quả nào
hương thơm lại ngây ngất kì lạ đến như thế. Mới đầu xuân năm kia, những hạt thảo
quả gieo trên đất rừng qua một năm, đã lớn cao đến bụng người. Một năm sau nữa,
từ một thân lẻ, thảo quả đâm thêm hai nhánh mới. Sự sinh sôi sao mà mạnh mẽ vậy.”
* Hướng dẫn các em quan sát tả theo trình tự tâm lí:
Khi quan sát cần thấy những đặc điểm riêng, nổi bật nhất, thu hút và gây cảm xúc
mạnh nhất đến bản thân của mình thì quan sát trước, tả trước, các bộ phận khác tả sau.
Khi miêu tả đồ vật, loài vật, tả người nên vận dụng trình tự này nhưng chỉ nên tả những
điểm đặc trưng nhất, không cần phải tả đầy đủ chi tiết như nhau của đối tượng.
* Ví dụ 1: “ Bà tôi ngồi cạnh tôi chải đầu. Tóc bà đen và dày kì lạ, phủ kín cả
hai vai, xoã xuống ngực, xuống đầu gối. Một tay khẽ nâng mớ tóc lên và ướm trên
tay, bà đưa một cách khó khăn chiếc lược thưa bằng gỗ vào mớ tóc dày. Giọng bà
trầm bỗng, ngân nga như tiếng chuông. Nó khắc sâu vào trí nhớ tôi dễ dàng, và như

những đoá hoa, cũng dịu dàng, rực rỡ, đầy nhựa sống. Khi bà mỉm cười, hai con
ngươi đen sẫm nở ra long lanh, dịu hiền khó tả,...” (Bà Tôi - Tiếng Việt 5- Tập 1).
Tác giả đã quan sát và tập trung tả mái tóc, giọng nói rồi đến ánh mắt. Đây là
những chi tiết đặc biệt, khác lạ của bà mà để lại cho tác giả ấn tượng sâu sắc nên tác
giả tả trước và nêu bật nét đặc biệt về hình dáng, tính tình của bà.
Giải pháp 5 : Làm giàu vốn từ cho học sinh

Trường Tiểu học Hồng Thái

8


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

Giáo viên cần có biện pháp làm giàu vốn từ ngữ cho học sinh qua từng bài đọc,
từng bài tập ở các môn Tập đọc, Kể chuyện, Luyện từ và câu cùng chủ điểm. Tạo cho
học sinh thói quen quan sát, đánh giá, nhìn nhận một sự vật, một cảnh vật hay một con
người nào đó và thể hiện những điều đã quan sát và đánh giá được bằng vốn từ ngữ,
ngôn ngữ của mình, kịp thời điều chỉnh những lỗi về dùng từ, viết câu, làm văn...
* Làm giàu vốn từ cho học sinh thông qua các phân môn sau:
- Môn Tập đọc giúp các em hiểu được nghĩa đen, nghĩa bóng, hiểu được nội
dung của các đoạn văn, khổ thơ có ý nghĩa miêu tả (cảnh vật, con người,...). Mỗi tiết
dạy Tập đọc nên thêm một vài câu hỏi về thể loại, bố cục và trình tự miêu tả của tác
giả để học sinh thấm dần về Tập làm văn miêu tả.
- Môn Luyện từ và câu là môn có thể giúp học sinh làm giàu vốn từ nhiều. Qua
các tiết mở rộng vốn từ học sinh sẽ nắm được cách dùng từ đặt câu, sắp xếp các từ
thành nhóm miêu tả như nhóm từ ngữ miêu tả ngoại hình, nhóm từ ngữ miêu tả đặc
điểm cảnh vật, nhóm miêu tả hoạt động,... từ đó các em có một vốn từ phong phú để
vận dụng làm văn miêu tả.

- Đối với phân môn Tập làm văn, giáo viên có thể giúp học sinh làm giàu vốn từ
theo các đề tài nhỏ:
+ Ví dụ 1: Tìm từ láy gợi tả âm thanh trên dòng sông (bì bọp, ì ọp, ì ầm, xôn
xao, ào ào...) ; Ví dụ 2: Tìm những hình ảnh so sánh để so sánh với dòng sông: dòng
sông như dải lụa, dòng sông như con trăn khổng lồ, dòng sông như người mẹ hiền
ôm ấp đồng lúa chín vàng...
* Rèn luyện học sinh cách sử dụng từ ngữ trong miêu tả
Sau khi học sinh đã có một vốn từ nhất định, giáo viên giúp học sinh các cách sử
dụng vốn từ trong miêu tả như: sử dụng từ láy, sử dụng tính từ tuyệt đối (đỏ mọng,
đặc sệt, trong suốt...), sử dụng các biện pháp nghệ thuật (so sánh, nhân hoá, ẩn dụ...).
+ Ví dụ 1: Cho các từ “ríu rít, líu lo, liếp chiếp, rộn ràng, tấp nập, là là, từ
từ...”. Hãy chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn sau: “Tiếng chim...
Trường Tiểu học Hồng Thái

9


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

báo hiệu một ngày mới bắt đầu. Ông mặt trời... nhô lên sau luỹ tre xanh. Khói bếp
nhà ai... bay trong gió. Đàn gà con... gọi nhau,...theo chân mẹ. Đường làng đã...
người qua lại.”
+ Ví dụ 2: Hãy chọn từ ngữ thích hợp trong ngoặc điền vào chỗ trống để được
các câu văn có hình ảnh so sánh phù hợp nhất (tiếng chuông, chùm sao, thuỷ tinh,
dải lụa, giọng bà tiên).
- Hoa xoan nở từng chùm trông giống như...

( những chùm sao )

- Nắng cứ như...xối xuống mặt đất.

( thuỷ tinh )

- Giọng bà trầm ấm ngân nga như...

( tiếng chuông )

Ở ví dụ 1 và ví dụ 2, cho số từ nhiều hơn số chỗ trống cần điền, buộc học sinh
phải suy nghĩ kĩ hơn khi chọn từ. Khi được thực hành nhiều về các bài tập sử dụng từ
các em sẽ nâng cao kỹ năng sử dụng từ ngữ trong miêu tả.
Giải pháp 6: Hướng dẫn cách lập dàn ý và hoàn thiện một bài văn
Để làm một bài văn đúng trình tự, đầy đủ nội dung, hay về ý tứ lời văn, đẹp về
hình ảnh sống động, dùng từ viết câu chính xác, rõ ràng... đòi hỏi học sinh phải có
vốn kiến thức về từ ngữ, về câu, về cách xây dựng văn bản.
Khi học sinh đã được cung cấp những từ ngữ miêu tả, giáo viên cần tổ chức,
hướng dẫn cho các em lập dàn ý, lựa chọn sắp xếp ý để miêu tả. Mục đích xây dựng
dàn ý là giúp học sinh xác định được đúng yêu cầu của từng phần: Mở bài, thân bài,
kết bài, xác định thể loại và đối tượng miêu tả để tránh tình trạng học sinh viết tràn
lan, lạc đề và miêu tả không trọng tâm.
Hoạt động tiếp theo sau khi lập dàn ý là hoàn thiện dàn ý. Đây là bước quan
trọng, cần thiết để có được một bài tập làm văn viết tốt nhất. Khi làm bài vào vở, học
sinh cần chú ý cách trình bày, chữ viết, lỗi chính tả. Đó là những yếu tố giúp học sinh
thành công trong quá trình học Tập làm văn. Cuối cùng, khi đã làm bài xong học sinh
cần kiểm tra lại bài viết của mình trước khi nộp bài.

Trường Tiểu học Hồng Thái

10

Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

Giải pháp 7: Giáo viên thường xuyên chấm bài và giúp học sinh sửa
lỗi sai trong bài Tập làm văn.
* Cách chấm bài:
Khi chấm bài Tập làm văn cho học sinh, mỗi bài tôi đọc qua một lượt để có cái
nhìn chung về bố cục, về diễn đạt của học sinh, xem thử học sinh đã làm bài đúng thể
loại, nội dung và trọng tâm bài viết chưa. Tôi ghi ra sổ chấm bài những chỗ hay, chưa
hay hoặc sai những lỗi gì...của từng HS.
Khi chấm điểm xong cho cả lớp, tôi đánh giá chung kết quả bài làm của học sinh
và rút ra những tiến bộ cần phát huy, và những thiếu sót cần sửa chữa bổ sung để
chuẩn bị cho tiết trả bài sắp tới…..
* Cách hướng dẫn học sinh sửa bài:
- Nhận xét chung về bài làm:
+ Bước 1: Đánh giá việc nắm vững các yêu cầu của đề bài (ghi đề, học sinh đọc
đề bài, xác định 3 yêu cầu: thể loại, nội dung và trọng tâm). Đánh giá tình hình làm
bài của lớp về mặt nhận thức đề (số bài đã đạt 3 yêu cầu của đề, số bài chưa đạt hoặc
đạt chưa đủ 3 yêu cầu. Biểu dương cá nhân, cả lớp...).
+ Bước 2: Đánh giá về nội dung bài viết (cho học sinh nêu dàn ý chung của
kiểu bài tả cảnh,( tả người )… Đọc một vài đoạn văn đã chọn sẵn cho học sinh nghe
và nhận xét, cuối cùng giáo viên đánh giá chung về nội dung đoạn văn đó.
- Sửa chữa lỗi diễn đạt:
Việc sửa chữa lỗi diễn đạt dựa trên cơ sở bài làm của cả lớp mà trong quá trình
chấm bài, giáo viên đã ghi ra các câu có vấn đề về ngữ pháp, các lỗi chính tả … Đến
lúc này giáo viên tổ chức, hướng dẫn cho học sinh nhận xét, sửa chữa. Định hướng
như vậy sẽ giúp cho việc sửa chữa lỗi sát hợp và kịp thời uốn nắn kĩ năng diễn đạt
cho lớp. Tuy nhiên, sửa như vậy sẽ dẫn đến tình trạng nhàm chán trong HS vì tiết trả
bài nào cũng sửa chữa những lỗi đó.

Trường Tiểu học Hồng Thái

11


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

Việc sửa lỗi không chỉ có trong tiết trả bài mà phải tiến hành trong các tiết học nói
chung và tiết tập làm văn nói riêng. Giáo viên phải thường xuyên giúp học sinh phát
hiện được lỗi sai và tự sửa lỗi sai đó.
Ví dụ: Khi tả người bố thân yêu của mình học sinh viết: "Khuôn mặt ba bầu
bĩnh.” Giáo viên phát hiện ra lỗi sai trong dùng từ không nên khẳng định mà đưa nội
dung câu trên lên bảng để hướng dẫn học sinh nhận xét. Gợi ý cho học sinh biết từ
“Bầu bĩnh” là dùng để miêu tả khuôn mặt của trẻ con. Giáo viên hỏi học sinh: Bố là
người lớn hay trẻ con? Học sinh nhận biết bố là người lớn.thì giáo viên tiếp tục gợi ý
học sinh tìm từ ngữ miêu tả khuôn mặt của người lớn sao cho phù hợp. Học sinh suy
nghĩ và tìm từ (thuôn dài, vuông chữ điền, hình quả lê…). Giáo viên hướng dẫn các
em thay từ vừa tìm được cho từ “bầu bĩnh” rồi đọc lại câu trên và nhận xét.
Tương tự đối với những lỗi khác thì giáo viên cũng nên để các em chủ động sửa
như vậy học sinh mới nhớ lâu và có nhiều kinh nghiệm trong quá trình dung từ, viết
văn của mình.
III. KẾT LUẬN
1. Kết quả nghiên cứu
Qua những biện pháp và giải pháp tôi đã áp dụng được nêu ở trên, đến cuối
năm học 2015 – 2016 các em đã nắm được một số vốn kiến thức nhất định để học có
hiệu quả phân môn Tập làm văn. Cả lớp đều ham thích môn học, không sợ sệt khi
đến tiết Tập làm văn như đầu năm học nữa. Bài làm của các em đa số đã có tiến bộ,
học sinh nắm được cách sắp xếp ý, bố cục chặt chẽ, dùng từ chính xác, viết câu văn

trôi chảy, mạch lạc, bước đầu có hình ảnh, cảm xúc, hiểu và vận dụng khá tốt các
biện pháp tu từ trong các bài tập làm văn của mình. Các em cảm thụ được bài văn,
đọc bài trôi chảy, hiểu đúng nội dung bài, nhất là rất tự tin khi đến tiết học Tập làm
văn.
Kết quả khảo sát chất lượng
Bài: Tả một con vật nuôi trong nhà.
Trường Tiểu học Hồng Thái

12


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

Thời điểm

Số
HS

Điểm 9-10

Điểm 7-8

0

2

Điểm 5-6

Điểm dưới 5

Khảo sát đầu
năm

18

0%

5,5%

5

33,3%

11

61,1%

2015-2016
Kết quả khảo sát chất lượng
Bài: Tả cô giáo (hoặc thầy giáo) đã từng dạy dỗ em và để lại cho em nhiều
ấn tượng, tình cảm tốt đẹp.

Thời điểm
Cuối học kì II

Số

Điểm

Điểm

HS
18

9 - 10
6 33,3%

7- 8
5 27,7%

Điểm
7

5-6
39,0%

Điểm
dưới 5
0
0%

Diễn biến chất lượng phân môn Tập làm văn sau khi áp dụng đề tài này thật
đáng phấn khởi, đây là kết quả của một quá trình phấn đấu của cô giáo và học sinh
lớp 5/1 trường Tiểu học Hồng Thái. Chất lượng phân môn Tập làm văn đi lên rõ rệt
đã góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt của lớp và của
tổ chuyên môn.
2. Phạm vi áp dụng đề tài:
Với kết quả này tôi thiết nghĩ sự lan tỏa của đề tài không chỉ dừng lại ở khối 5
trong nhà trường mà nó có thể sử dụng cho học sinh vùng bản trên toàn huyện A

Lưới. Nếu mỗi giáo viên, nhà quản lý chúng ta có tâm, cùng nghiên cứu thực hiện tốt
các giải pháp trên là chúng ta đã góp phần không nhỏ nâng cao chất lượng dạy học
nói chung và dạy học môn Tập làm văn nói riêng.
3. Những bài học kinh nghiệm:
Qua quá trình giảng dạy, với những thành quả đã đạt được bản thân tôi đã rút ra
được một số kinh nghiệm bổ ích để dạy Tập làm văn đặc biệt là văn miêu tả như sau:
Trường Tiểu học Hồng Thái

13


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

- Trong quá trình dạy học, giáo viên phải bám sát chất lượng của lớp, trình độ nhận
thức của từng học sinh để có hình thức tổ chức dạy học và giao nhiệm vụ phù hợp giúp
các em thực hiện được mục tiêu, nhiệm vụ từng bài tập, từng mảng kiến thức.
- Giáo viên phải nhạy bén, sáng tạo trong việc xây dựng nội dung, vận dụng
phương pháp và hình thức dạy học; không quá rập khuôn phụ thuộc vào sách giáo viên.
Vì sách giáo viên chỉ là tài liệu hướng dẫn tham khảo dành chung cho toàn thể giáo viên
trên cả nước.
- Giáo viên không chỉ vận dụng phương pháp linh hoạt mà phải rèn luyện kĩ năng
quan sát cho học sinh, giúp học sinh nắm đặc điểm của từng kiểu bài miêu tả; giúp
học sinh làm giàu vốn từ và biết cách lập dàn ý trước khi làm bài.
- Việc hướng dẫn học sinh thực hiện tốt các bài tập và nắm vững cách viết văn bản
đòi hỏi giáo viên phải tiến hành thường xuyên; tổ chức cho các em luyện tập thực hành
càng nhiều thì hiệu quả càng cao.
Giáo viên phải kiên trì, nhẫn nại để giúp các em khắc phục những lỗi sai của mình
trong mỗi bài tập; tạo cho học sinh sự hứng thú, sự mạnh dạn để các em trình bày ý
tưởng của mình. Qua đó có cơ sở để đánh giá, bồi dưỡng ngôn ngữ cho các em. Đồng

thời giáo viên phải có sự động viên, khích lệ để học sinh hứng thú tham gia học tập tốt.
Để dạy Tập làm văn đặc biệt là văn miêu tả có hiệu quả, đòi hỏi người giáo viên
phải có kiến thức tốt về tiếng Việt, phải nắm vững nội dung, chương trình và phương
pháp dạy Tập làm văn, phải nắm vững tâm sinh lí của học sinh. Vì vậy, tôi không
ngừng nghiên cứu, tìm tòi giải pháp để nâng cao chất lượng dạy học nói chung và dạy
Tập làm văn miêu tả nói riêng, đưa sáng kiến của mình vào vận dụng đạt hiệu quả.
Mặc dù đã cố gắng nhưng do điều kiện giảng dạy ở vùng sâu, vùng xa, trong quá
trình nghiên cứu và thực hiện không tránh khỏi thiếu xót, mong sự góp ý của các cấp
lãnh đạo và đồng nghiệp để đề tài này hoàn thiện hơn, được áp dụng rộng rãi hơn, góp
phần vào năng cao hiệu quả dạy Tập làm văn miêu tả ở tiểu học.

Trường Tiểu học Hồng Thái

14


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học Hồng Thái học tập có hiệu quả
phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả

Xác nhận của nhà trường

Người viết

Ý KIẾN CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC PHÒNG
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................
Xếp loại:

Chủ tịch hội đồng

Trường Tiểu học Hồng Thái

15