Nghiên cứu đặc điểm nông sinh học của giống bưởi diễn tại xã tức tranh huyện phú lương tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
--------------------------------

TRÁNG SEO LIÊN
Tên đề tài:

"NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM NÔNG SINH HỌC CỦA GIỐNG BƢỞI DIỄN TẠI
XÃ TỨC TRANH- HUYỆN PHÚ LƢƠNG- TỈNH THÁI NGUYÊN ”

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo

: Chính quy

Chuyên ngành

: Nông lâm kết hợp

Khoa

: Lâm Nghiệp

Khóa học

: 2011- 2015

Thái Nguyên – 2015

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
--------------------------------

TRÁNG SEO LIÊN
Tên đề tài:

"NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM NÔNG SINH HỌC CỦA GIỐNG BƢỞI DIỄN TẠI
XÃ TỨC TRANH- HUYỆN PHÚ LƢƠNG- TỈNH THÁI NGUYÊN ”

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo

: Chính quy

Chuyên ngành

: Nông lâm kết hợp

Lớp

: 43 - NLKH

Khoa

: Lâm Nghiệp

Khóa học

: 2011- 2015

Giáo viên hƣớng dẫn

: TH.S Trịnh Quang Huy

Thái Nguyên – 2015


i

LỜI CẢM ƠN
Chương trình thực tập tốt nghiệp là không thể thiếu được đối với mỗi
sinh viên trước khi ra trường. Đây là thời gian cho mỗi sinh viên có điều kiện
hệ thống hóa, củng cố lại toàn bộ kiến thức đã học, đồng thời giúp sinh viên
làm quen với thực tế sản xuất, vận dụng lý thuyết vào thực tế một cách sáng
tạo, có hiệu quả để khi ra trường trở thành một người cán bộ kỹ thuật có trình
độ chuyên môn cao, góp phần vào việc phát triển nền nông nghiệp nước nhà.
Xuất phát từ những yêu cầu trên được sự đồng ý của Nhà trường và Lâm
Nghiệp, chúng tôi đã tiến hành đề tài "Nghiên cứu đặc điểm nông sinh học của
giống bƣởi diễn tại xã Tức Tranh- huyện Phú Lƣơng- tỉnh Thái Nguyên ”
Trong quá trình thực tập và hoàn thành bản luận văn, tôi luôn được sự
giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo và các bạn. Đặc biệt sự hướng dẫn tận
tình của Th.s Trịnh Quang Huy giảng viên khoa Lâm Nghiệp, PGS.TS Ngô
Xuân Bình, Khoa Công Nghệ Sinh học, và ThS. Nguyễn Hữu Thọ, Khoa Kinh
tế và Phát triển Nông thôn..
Qua đây tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban Chủ nhiệm khoa, các
thầy cô giáo trong khoa Lâm Nghiệp cùng bạn bè đã giúp đỡ tôi trong suốt
quá trình thực tập và thực hiện đề tài.
Do điều kiện thời gian và năng lực có hạn chế, luận văn của tôi không

tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các
thầy cô và các bạn để luận văn tốt nghiệp của tôi tốt hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn !.
Thái Nguyên, ngày 20 tháng 02 năm2015
Sinh viên
Tráng seo liên


ii

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp: "Nghiên cứu đặc điểm nông
sinh học của giống bƣởi diễn tại xã Tức Tranh- huyện Phú Lƣơng- tỉnh
Thái Nguyên ” là kết quả nghiên cứu do tôi tự thực hiện, không sao chép của
ai. Các tài liệu tham khảo các bài viết, giáo trình, tạp trí, luận văn, luận án đều
được ghi chú phần tài liệu tham khảo của khóa luận.

Xác nhận của Giáo viên hƣớng dẫn

Ngƣời viết cam đoan

Đồng ý cho bảo vệ kết quả trước
Hội đồng khoa học!

Th.S Trịnh Quang Huy

Tráng seo liên

XÁC NHẬN CỦA GIÁO VIÊN CHẤM PHẢN BIỆN
( Xác nhận đã chỉnh sửa sai sót sau khi hội đồng đánh giá chấm)

(Ký và ghi rõ họ, tên)


iii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1 Tình sản xuất bưởi ở các vùng trên thế giới năm 2012 ................... 14
Bảng 2.2: Tình hình sản xuất cây bưởi và cam của một số nước trên thế giới
năm 2012 ................................................................................................. 16
Bảng 2.3: Tình sản xuất một số cây ăn quả ở Việt Nam năm 2012................ 21
Bảng 2.4. Diện tích một số loại đất của xã Tức Tranh năm 2015 .................. 24
Bảng 4.1: Đặc điểm hình thái của cây bưởi Diễn ........................................... 34
4.1.2. Đặc điểm hình thái lá giống bưởi Diễn tại vườn thí nghiệm ................ 35
Bảng 4.2: đặc điểm hình thái lá bưởi Diễn ..................................................... 36
Bảng 4.3a: Thời gian ra lộc của đợt lộc xuân và lộc hè năm 2015 ( bưởi Diễn
ghép) ........................................................................................................ 37
Bảng 4.3b: thời gian ra lộc của đợt lộc xuân và lộc hè năm 2015 ( bưởi
Diễn chiết) .............................................................................................. 37
Bảng 4.4a: Đặc điểm sinh trưởng của đợt lộc xuân ............................................... 38
Bảng 4.4b. Đặc điểm sinh trưởng của đợt lộc hè .................................................... 39
Bảng 4.5: thời gian ra hoa của bưởi Diễn có độ tuổi 6 năm trong năm 2015 .. 41
Bảng 4.6. Tỷ lệ đậu quả bưởi Diễn trong vườn thí nghiệm năm 2015 ........... 42


iv

DANH MỤC CÁC HÌNH TRONG KHÓA LUẬN
Trang
Hình 4.1. Các lộc đã thành thục của bưởi Diễn .............................................. 40

Hình 4.2: Các quả bưởi Diễn rụng .................................................................. 43
Hình 4.3: Một số loại sâu hại lá và thân cây bưởi diễn................................... 45


v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG KHÓA LUẬN
Giải nghĩa

Các từ viết tắt
FAOSTAT

Food and Agriculture Organization of the United
Nations

NC&PT

Nghiên cứu và phát triển

NPK

Đạm, Lân, Kali

UBND

Uỷ ban nhân dân


vi

MỤC LỤC
Trang
Phần 1 MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1.1.Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................... 1
1.2. Mục đích và mục tiêu của đề tài............................................................................ 2
1.2.1. Mục đích của đề tài ............................................................................................... 2
1.2.2. Mục tiêu của đề tài ................................................................................................ 2
1.3. Ý nghĩa của đề tài ..................................................................................................... 3
1.3.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu................................................................ 3
1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn sản xuất ................................................................................... 3
Phần 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU .............................................................................. 4
2.1. Cơ sở khoa học của đề tài ....................................................................................... 4
2.2. Nguồn gốc, phân loại ............................................................................................... 4
2.2.1. Nguồn gốc ............................................................................................................... 4
2.2.2. Phân loại .................................................................................................................. 6
2.3. Một số giống bưởi chủ yếu trên thế giới và Việt Nam, yêu cầu sinh thái
của cây bưởi............................................................................................................... 6
2.3.1. Một số giống bưởi chủ yếu trên thế giới ......................................................... 6
2.3.2. Một số giống bưởi chủ yếu ở việt nam ............................................................ 8
2.3.3. Yêu cầu sinh thái của cây bưởi ........................................................................ 11
2.4. Tình hình sản xuất và tiêu thụ býởi trên thế giới và trong nýớc .......................... 14
2.4.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ bưởi trên thế giới ........................................ 14
2.4.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ bưởi trong nước........................................... 20
2.5. Tình hình điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội khu vực nghiên cứu.................... 23
2.5.1. Điều kiện tự nhiên của khu vực nghiên cứu ................................................. 23
2.5.1.1. Vị trí địa lý......................................................................................................... 23
2.5.1.2. Địa hình đất đai ................................................................................................ 23


vii

2.5.1.3. Điều kiện khí hậu thủy văn............................................................................ 25
2.5.2. Điều kiện kinh tế - xã hội khu vực nghiên cứu ............................................ 26
2.5.3. Đánh giá chung thuận lợi và khó khăn của xă Tức Tranh ........................ 29
2.5.3.1. Thuận lợi của xã Tức Tranh .......................................................................... 29
2.5.3.2. Khó khăn của xã Tức Tranh .......................................................................... 29
Phần 3 ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
.................................................................................................................................... 30

3.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................ 30
3.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ....................................................................... 30
3.2.1. Địa điểm tiến hành nghiên cứu ........................................................................ 30
3.2.2. Thời gian tiến hành nghiên cứu ....................................................................... 30
3.3. Nội dung nghiên cứu .............................................................................................. 30
3.4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 30
3.4.1. Nghiên cứu đánh giá các đặc tính nông sinh học và khả năng thích ứng
của giống bưởi diễn tại vườn thí nghiệm. ........................................................ 30
3.4.2. Tìm hiểu và đánh giá sơ bộ mức độ sâu bệnh hại trên giống bưởi Diễn
tại vườn nghiên cứu ............................................................................................... 33
3.4.3. Xử lý số liệu.......................................................................................................... 33
Phân 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .................................................................... 34
4.1. Đặc điểm sinh trưởng và ra hoa đậu quả của bưởi Diễn trong vườn thí
nghiện tại Tức Tranh, Phú Lương, Thái Nguyên ........................................... 34
4.1.1. Đặc điểm hình thái của cây bưởi Diễn.......................................................... 34
4.1.3. Thời gian ra lộc và khả năng sinh trưởng của các đợt lộc ........................ 36
4.1.3.1. Thời gian ra các đợt lộc của bưởi Diễn ...................................................... 36
4.1.3.2. Khả năng sinh trưởng của các đợt lộc ....................................................... 38
4.1.4. Thời gian ra hoa và khả năng đậu quả của giống bưởi Diễn trong vườn
thí nghiệm ................................................................................................................ 40

viii

4.1.4.1. Thời gian ra hoa của bưởi Diễn trong vườn thí nghiệm......................... 40
4.1.4.2. Khả năng đậu quả giống bưởi Diễn trong thí nghiệm ............................ 41
4.2. Tìm hiểu về một số loại sâu hại bưởi Diễn và đánh giá sơ bộ mức độ sâu
bệnh hại bưởi Diễn trong bưởi thí nghiệm ...................................................... 43
4.2.1. Tìm hiểu về một số loại sâu hại býởi Diễn trong vườn thí nghiệm ................. 43
4.2.2. Đánh giá sơ bộ về mức độ sâu bệnh hại bưởi Diễn trong vườn thí
nghiệm ...................................................................................................................... 44
Phần 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................... 46
5.1. Kết luận .................................................................................................... 46
5.2. Kiến nghị .................................................................................................. 47
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 48


1

Phần 1
MỞ ĐẦU
1.1.

Tính cấp thiết của đề tài

Cây bưởi có tên khoa học là citrus grandis l., là loại quả thuộc chi cam
chanh, là cây ăn quả nhiệt đới được trồng khá là phổ biến ở nhiều vùng trên
cả nước, cũng như khu vực Đông Nam Á như Malaysia, Philippin, Thái lan...
Bưởi là cây trồng không những có giá trị kinh tế cao mà còn có có giá trị
dinh dưỡng cao đối với con người chúng ta. Theo Trần Thế Tục trong 100g quả
bưởi tươi phần ăn được có: đường là 6 - 12%, lipit là 0.1%, protein 0.9%, vitamin

C 90mg, P2O5 12mg, và 9.3g tinh bột. Ngoài dùng để ăn tươi, bưởi còn có thể chế
biến thanh nhiều mặt hàng có giá trị như nước bưởi, mứt, chè... và làm nguyên
liệu cho công nghiệp chế biến thực phẩn, mỹ phẩn, dùng lam dược liệu.
Cây bưởi là một cây trồng có khẳ năng thích nghi rộng và hiệu quả
kinh tế cao so với những cây trồng khác, bưởi có thể được trồng ở nhiều nơi
khác nhau và nó tạo nên những vùng đặc sản và đặc trưng cho từng vùng
trồng bưởi. Hiệu quả kinh tế thể hiện trên việc sử dụng đất đai so với các loại
cây trồng khác, nhiều kết quả nghiên cứu cho thấy trên cùng một đơn vị diện
tích cây ăn quả cho thu nhập trung bình cao gấp 3 lần so với cây lương thực.
Nghề trồng cây ăn quả nói riêng và các nghề khác nói chung, trong những
năm gần đây nghề trồng cây ăn quả đã góp phần vào việc chuyển đổi cơ cấu cây
trồng, tạo công ăn việc làm cho nông hộ và giúp tăng thu nhập, chuyển đổi cơ cấu
cây trồng, làm tăng hiệu qủa giá trị sử dụng đất, phủ xanh đất trống đồi núi trọc.
Có thể nói ngành trồng cây ăn quả trong tương lai là rất có triển vọng.
Việt Nam là nước trồng nhiều bưởi, hầu hết các tỉnh điều trồng bưởi và
có nhiều giống bưởi có chất lượng và năng suốt tốt như: bưởi Diễn, bưởi Da
xanh, bưởi Đoan Hùng...Bưởi Diễn chính là một trong những giống bưởi
được ưa chuộng và đánh giá cao vì bưởi Diễn là một giống bưởi quý, là một


2

biến dị của bưởi Đoan Hùng, bưởi Diễn có chất lượng tốt, thời gian treo quả
trên cây dài khi quả chín, thời gian bảo quản được lâu, giá thành ổn định, cây
khỏe, năng suốt ổn định, đem lại giá tri kinh tế rất cao. Nhưng trong những
năm qua do chủ vườn và người trồng thiếu kiến thức về đặc điểm nông sinh
học của cây bưởi nên trong quá trình đầu tư, chăm sóc không đúng kỹ thuật,
không áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, nhất là khi sử dụng phân bón
và phun thuốc từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất, sản lượng và chất
lượng bưởi khi thu hoạch.

Trong thời gian gần đây, một số thí nghiện trồng thử bưởi Diễn tại
Thái Nguyên cho kết quả khả quan: cây sinh trưởng khỏe, năng suất và chất
lượng bước đầu ổn định. Để góp phần làm tăng năng suất, sản lượng quả bưởi
Diễn ở huyện Phú Lương - Thái Nguyên chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề
tài: ""Nghiên cứu đặc điểm nông sinh học của giống bƣởi diễn tại xã Tức
Tranh- huyện Phú Lƣơng- tỉnh Thái Nguyên ”
1.2. Mục đích và mục tiêu của đề tài
1.2.1. Mục đích của đề tài
Nghiên cứu được một số đặc điểm nông sinh học của giống bưởi Diễn
có triển vọng tại Thái Nguyên.
Trên cơ sở nghiên cứa này để xác định khả năng thích ứng của giống
bưởi này trong điều kiện địa phương phục vụ cho công tác nghiên cứu và sản
xuất, qua đó góp phần bổ sung vào quy trình trồng bưởi tại Thái Nguyên.
1.2.2. Mục tiêu của đề tài
- Nghiên cứu đánh giá các đặc tính nông sinh học của giống bưởi Diễn
tại Thái Nguyên bao gồm:
+ Đánh giá đặc điểm thực vật học của cây bưởi Diễn.
+ Đánh giá đặc điểm sinh trưởng của cây bưởi Diễn.


3

- Sơ bộ đánh giá tình hình sâu bệnh của cây bưởi Diễn trong thời
gian thí nghiệm.
1.3. Ý nghĩa của đề tài
1.3.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu
Áp dụng những kiến thức đã được học rồi củng cố củng cố kĩ năng cần
thiết để vận dụng một cách sáng tạo những kiến thức đã học vào thực tiễn sản
xuất , nâng cao năng lực nghiên cứu chuyển giao khoa học kỹ thuật cho bản
thân. Có cơ hội học hỏi thêm những kinh nghiệm trong thực tế.

Qua nghiên cứu đề tài sẽ biết được đặc điểm nông sinh học của giống
bưởi Diễn, rồi qua đó góp phần bổ sung thêm những tài liệu khoa học, phục
vụ cho công tác nghiên cứu và giảng dạy cây bưởi Diễn ở nước ta.
1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn sản xuất
Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là cơ sở tìm ra những biện pháp kỹ
thuật để nâng cao năng suất, chất lượng đối với giống bưởi Diễn, để giúp cho
các thí nghiệm đạt kết quả tốt nhất cũng như người trồng bưởi có thể áp dụng
vào thực tiễn sản xuất.


4

Phần 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. Cơ sở khoa học của đề tài
Bưởi là cây ăn quả thuộc cây họ cam quýt có múi và có những nhu cầu
nhất định về môi trường và dinh dưỡng cũng như kinh tế. Cây họ cam quýt
được xếp vào loại cây ăn quả lâu năm, mỗi vùng sinh thái khác nhau có mỗi
loại quả bưởi đại diện cho vùng đó, do tính phong phú, đa dạng của điều kiện
sinh thái khí hậu mà sinh ra nhiều chủng loại cam quýt có đặc tính quý để đáp
ứng nhu cầu sản xuất, từ những giá trị trên cho thấy tầm quan trọng của cây
ăn quả với nền kinh tế của vùng nhất là các hộ gia đình.
Nước ta là một nước có nghề trồng cây ăn quả lâu đời, cây ăn quả chiếm
vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, cây ăn quả không chỉ cung cấp
nguyên liệu cho ngành công nghiệp nhẹ mà còn làm dược liệu, mỹ phẩm ...xã
hội ngày càng phát triển nhu cầu ngày càng tăng lên, tuy nhiên các nhà làm
vườn vẫn gặp nhiều khó khăn từ khâu trồng cho đến khâu thu hoạch chính là
chưa áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất từ đó đã ảnh hưởng trực tiếp đến
khả năng ra lộc ra hoa và đậu quả dẫn đến năng suất, phẩn chất quả cũng bị ảnh
hưởng.

Điều tra và tìm hiểu về điều kiện tự nhiên ảnh hưởng đến quá trình ra
lộc ra hoa và đậu quả của giống bưởi sau khi bón phân...là cần thiết trong
công tác trồng và chăm sóc cũng như chọn giống cây trồng.
2.2. Nguồn gốc, phân loại
2.2.1. Nguồn gốc
Theo Chawalit Niyomdham,1992 [13] cho rằng: Bưởi có nguồn gốc ở
Malaysia, sau đó lan sang Indonêsia, Trung Quốc, phía Nam Nhật Bản, phía
Tây Ấn Độ, Địa Trung Hải và Mỹ. Decondolle cũng cho rằng bưởi có nguồn
gốc ở phía Đông Malaysia kể cả các đảo Fiji và Friendly.


5

Bưởi tiếng anh gọi là Pomelo, tuy nhiên nhiều từ điển ở Việt Nam
dịch bưởi ra thành grapefruit, thực ra grapefruit là tên gọi bằng tiếng Anh của
bưởi chùm (Citrus paradisi) được xác định là dạng đột biến hay dạng con lai
tự nhiên của bưởi, nó xuất hiện sớm nhất tại vùng Brabadas miền tây Ấn Độ
và được trồng lần đầu tiên ở Florida mỹ năm 1809 và trở thành một trong
những sản phẩm quả chất lượng cao ở châu Mỹ. Tuy nhiên, Webber cũng cho
rằng, dựa trên các dữ liệu thì bưởi cũng có thể là cây bản địa của quần đảo
Malaysia và Indonnesia từ hai nơi này lan truyền sang Trung Quốc, Ấn Độ rồi
đên Iran, Palestin và vào châu âu [18].
Jorgenson (1984), cho rằng bưởi và nhóm cây có múi khác đã được
mang đến vùng Đông Nam Á bởi những người Trung Quốc đi lập nghiệp và
do đó, bưởi đã được tự nhiên hóa trong vùng. Theo Janata: bưởi được thu thập
từ những cây hoang dại ở Garohills, từ vùng nguyên sản này bưởi được chuyển đến
phía Đông của vùng trồng cây có múi ở Yongtze và phía Nam đại dương theo
đường Salween hoặc đường Songka.
Bưởi là những giống có kích thước quả nhỏ hơn so với Pummeloes và
hàm lượng axit cao hơn nên còn gọi là bưởi chua, phần lớn các giống bưởi là

bất tự tương hợp (self – incompatible) và lai với nhau một cách dễ dàng nên
trong tự nhiên có rất nhiều giống đã được phát sinh do lai [12].
Các giống bưởi (Citrus grandis) được báo cáo có nguồn gốc ở
Malaysia, Ấn Độ, một thuyền trưởng người Ấn Độ có tên là Shaddock đã
mang giống bưởi này tới vùng biển caribe, sau đó theo gót các thủy thủ bưởi
được giới thiệu ở Pralestin vào năm 900 sau công nguyên và ở châu Âu sau
thời gian đó [17].
Tóm lại nguồn gốc của cây bưởi cho đến nay vẫn chưa được thống
nhất, nhưng với lịch sử trồng trọt lâu đời, cây bưởi là cây có khả năng sinh


6

trưởng và phát triển tốt, được trồng tất cả các vùng trên thế giới từ các vùng
nhiệt đới, cận nhiệt đới…
2.2.2. Phân loại
Cây bưởi có tên khoa học là: Citrus grandis (L).Osbeck.
Cây bưởi thuộc họ cam: Rustaceae.
Họ phụ: Aurantioideae.
Chi: Citrus.
Chi phụ: Eucitrus.
Loài: Citrus grandis
Ngành hạt kín: Angiospermae
Lớp hai lá mầm: Dicotyledones
Bộ: Rutales
Họ: Rutaceae
2.3. Một số giống bƣởi chủ yếu trên thế giới và Việt Nam, yêu cầu
sinh thái của cây bƣởi
2.3.1. Một số giống bƣởi chủ yếu trên thế giới
Cây bưởi ( Citrus grandis ) trên thế gới được trồng chủ yếu ở các châu

Á và Đông Nam Á, châu mỹ như Mỹ, Ấn Độ, Trung Quốc, malaysia,
philippine, Thái Lan, Lào, Việt Nam... giống bưởi có sự thích nghi rộng và sự
đa dạng về mặc di truyền rất lớn, tuy nhiên trong thực tiễn sản xuất được
trồng với mục đích sử dụng khác nhau tùy theo từng loại giống có thể để ăn
tưởi hoặc trao đổi buôn bán, làm dược liệu, mỹ phẩm...Mặc dù vậy bưởi vẫn
có tính đặc sản đặc trưng cho từng vùng địa phương khác nhau để cạnh tranh
và phát triển, theo nghiên cứu của J.Saunt (1990), các giống bưởi triển vọng
phát triển tốt ở các nước châu Á như: Thái Lan 3 giống, Trung Quốc 3 giống,
Indonexia 5 giống.


7

- Thái Lan: theo kết quả điều tra, khảo sát của tác giả N.Chomchalaw
và cộng sự thì bưởi có 51 giống trên toàn bộ lãnh thổ, trong đó có nhiều giống
mới có triển vọng phát triển sản xuất.
Theo Prasert Anupunt - Viện Làm vườn Thái Lan, các giống bưởi phổ
biến trong sản xuất được trồng ở các tỉnh miền Trung như Nakhon Pathom,
Samut

Sakhon, Samut songkhram, Ratchaburi và Nothaburi là: Khao

Tongdee, Khao Phuang, Khao Phan, Khao Hawm, Khao nhan phung, Khao
kheaw, Khao Jeeb, Khao Yai, Tubtim và Sai Nham Phung. Một số giống khác
như: Khao Tangkwa, Som Krun, Khao Udom Sook và Manorom được trồng ở
Chai Nat và Nakhon Sawan; giống Khao Uthai là giống đặc sản của tỉnh
Uthai Thani; giống Takhoi và Som Pol được trồng phổ biến ở Phichit; giống
Pattavia chỉ trồng ở vùng phía nam như ở tỉnh Surat Thani, Songkhla,
Narathiwat và Pattani [16].
- Trung Quốc có 3 giống bưởi ngon: bưởi Văn Đán, Sa Điền, bưởi ngọt

Quan Khê... Đây là những giống đã được Bộ nông nghiệp Trung Quốc công
nhận là hàng nông nghiệp chất lượng cao và cấp huy Phần vàng. Trong đó có
giống bưởi Văn Đán rất nổi tiếng ở Đài Loan, do có đặc tính tự thụ, phôi
không phát triển nên không có hạt, chất lượng rất tốt được nhiều người ưa
chuộng (Hoàng A Điền, 1999) [3].
Theo W.C.Zhang (1981) có 7 giống bưởi chùm là những giống có
nguồn gốc từ cây lai. Ở Trung Quốc dùng phương pháp lai tạo đã tạo ra được
các giống bưởi có ưu thế lai nổi trội có triển vọng cho chiến lược phát triển
cây ăn quả có múi hàng hoá của nước này với chất lượng cao, giá thành hạ,
khả năng cạnh tranh cao trên thị trường thế giới.
- Philippines là một nước sản xuất nhiều bưởi. Tuy nhiên các giống
bưởi ở Philippine đều là các giống nhập nội từ các nước như Trung Quốc,


8

Thái Lan, ... ví dụ: giống Khao phuang từ Thái Lan, giống Amoy và Sunkiluk
gốc Trung Quốc, chỉ có giống Fortich là giống địa phương [14].
Tại trung tâm nghiên cứu cây trồng quốc tế Davao tác giả N.T.Estellena
và cộng sự (1992) đã nghiên cứu khá sâu về tập đoàn giống bưởi, kết quả đã
xác định được ở Philippin có 4 giống bưởi có năng suất cao, chất lượng tốt và
khả năng chống chịu với sâu bệnh khá tốt như Delacruzp - Pink, Magallanes
và Amoymanta, Siamese.
- Ở Malaysia có 24 giống được trồng phổ biến trong sản suất, bao gồm
cả giống trong nước và nhập nội. Một số giống nổi tiếng là: Large red fleshed
pomelo, Pomelo China .
- Ấn Độ bưởi được trồng chủ yếu ở các vườn gia đình thuộc bang
Assam và một số bang khác. Một số giống được biết đến là: Dowali, Nowgong,
Burni, Gagar, Zemabawk, Jorhat, Khanpara, Kamrup, Khasi, Bor Tanga,
Hukma Tanga, Holong Tanga, Jamia Tanga và Aijal.

2.3.2. Một số giống bƣởi chủ yếu ở việt nam
Ở Việt Nam: công tác nghiên cứu về cây ăn quả cũng đã được Đảng và
Nhà nước quan tâm. Các nhà khoa học thuộc các Viện nghiên cứu chuyên
ngành cũng đã thu được những kết quả không nhỏ trong công tác nghiên cứu,
góp phần đáng kể vào việc phát triển nghề trồng cây ăn quả của nước ta, trong
đó cây có múi có một vị trí quan trọng và được đông đảo bà con nông dân các
vùng miền quan tâm, hưởng ứng.
Ở Việt Nam cây bưởi (citrus grandis) có thể tìm thấy ở tất cả các tỉnh
trong cả nước, nhiều giống có phẩm chất tốt, chất lượng ngon được người
dân ưa chọn để trồng và trở thành đặc sản của từng vùng miền. Một phần do
giống bưởi dễ lai với các giống cây có múi, dưới đây là một số giống bưởi
được người dân trồng phổ biến ở các vùng các địa phương với mục đích sản
xuất hàng hóa.


9

- Bưởi Năm Roi: Được trồng khá tập trung ở huyện Bình Minh (Vĩnh
Long) và khá nhiều ở các tỉnh Cần Thơ (cũ), Tiền Giang, Bến Tre … Trong
quá trình chọn lọc, Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam đã tuyển chọn
được một số cá thể bưởi Năm Roi tốt, có các đặc điểm như : Dạng trái hình
quả lê đẹp, vỏ vàng khi chín, con tép tróc khỏi vách múi và bó chặt nhau,
nước quả khá, hương vị thơm ngon, không the đắng và đặc biệt là không
hạt.Diện tích khoảng 10.000 ha với sản lượng 60.000 tấn/năm [10].
- Bưởi Da Xanh: Có nguồn gốc ở Bến Tre được trồng khá nhiều ở xã
Mỹ Thạch An, thị xã Bến Tre, hiện đang được trồng nhiều ở các tỉnh Bến Tre,
Tiền Giang, Vĩnh Long… Quả có dạng cầu, vỏ vẫn giữ màu xanh khi chín,
con tép tróc khỏi vách múi tốt, tép múi màu đỏ hồng, nước quả khá, vị ngọt
không the đắng, ít hạt hoặc không hạt, vỏ mỏng. khối lượng quả trung bình từ
1,2 – 1,5 kg, tỷ lệ phần ăn được 54% , mới được tuyển chọn và biết cách đây

vài chục năm, song do chất lượng ngon, giá cao cấp 3 – 3,5 lần các giống
bưởi khác, cho trái quanh năm nên diện tích trồng giống bưởi này tăng rất
nhanh, riêng huyện mỏ cày hiện có 400 ha, nhưng 5 năm tới tăng 1200 ha và
toàn tỉnh bến tre sẽ có 4000 ha vào năm 2010 [11].
- Bưởi Đường Lá Cam: Được trồng nhiều ở huyện Vĩnh Cửu (Đồng
Nai) và Tân Uyên (Bình Dương), dạng quả khá đẹp, phẩm chất ngon được thị
trường trong và ngòai nước ưa chuộng. Quả có trọng lượng trung bình từ 0,81,2 kg/quả. Dạng quả có hình quả lê thấp, vỏ quả khi chín có màu vàng xanh,
láng, nhẵn và tróc rất tốt. Các con tép bó chặt, vị ngọt rất ngon. Nhưng lại có
nhược điểm là có khá nhiều hạt.
- Bưởi Phúc Trạch: Có nguồn gốc ở xã Phúc Trạch, huyện Hương Khê,
tỉnh Hà Tĩnh. Hiện tại được trồng ở hầu khắp 28 xã trong huyện và các vùng
lân cận. Bưởi Phúc Trạch được nhiều người xếp vào hàng một trong những
giống bưởi ngon nhất nước ta hiện nay.Trái hình cầu hơi dẹt, vỏ trái mầu vàng


10

xanh.Trọng lượng trung bình từ 1-1,2kg/trái. Mầu sắc thịt trái và tép múi phớt
hồng, vách múi giòn dễ tách rời, thịt trái mịn, đồng nhất, vị ngọt hơi chua.Độ
Brix từ 12-14. Thời gian thu họach vào khỏang tháng 9 hàng năm.
- Bưởi Đoan Hùng: Hiện được trồng nhiều ở huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú
Thọ, trên đất phù sa ven sông Lô và sông Chảy. Có hai giống được coi là tốt
nhất, đó là bưởi Tộc Sửu (xã Chí Đàm) và bưởi Bằng Luân (xã Bằng
Luân).Bưởi Bằng Luân trái hình cầu hơi dẹt, trọng lượng trung bình 0,7-0,8
kg/trái, vỏ trái mầu vàng hơi xám nâu, tép múi mầu trắng xanh, mọng nước,
thịt trái hơi nhão. Vị hơi lạt, độ Brix từ 9-11. Được thu hoạch vào tháng 10,
tháng 11, có thể để được lâu sau khi thu hái. Bưởi Tộc Sửu trái lớn hơn, trọng
lượng trung bình từ 1-1,2 kg/trái. Thịt trái nhão ít hơn giống bưởi Bằng Luân,
vị ngọt lạt và có màu trắng xanh.Thu hoạch sớm hơn bưởi Bằng Luân khoảng
nửa tháng.

- Bưởi Diễn: Được trồng nhiều ở Phú Diễn, Phú Minh (Từ Liêm, Hà
Nội). Bưởi Diễn có thể là một biến dị của bưởi Đoan Hùng. Trái tròn, vỏ trái
nhẵn khi chín mầu vàng cam. Trọng lượng trung bình từ 0,8-1 kg/trái. Múi và
vách múi dễ tách rời nhau. Thịt trái mầu vàng xanh, ăn giòn, ngọt. Độ Brix từ
12-14. Thời gian thu hoạch muộn hơn bưởi Đoan Hùng, thường trước Tết
Nguyên đán khoảng nửa tháng.
- Bưởi Đường Hương Sơn: trồng nhiều ở vùng thung lũng hai sông
Ngàn Phố và Ngàn Sâu thuộc hai huyện Hương Sơn và Hương Khê tỉnh Hà
Tĩnh. Hai giống điển hình là bưởi Phúc Trạch (Hương Khê) và bưởi đường
Hương Sơn. Lá và quả bưởi đường Vinh đều to hơn bưởi Đoan Hùng, vỏ
mỏng hơn, ngọt và khô hơn bưởi Đoan Hùng.
- Bưởi Lông Cổ Cò: là giống bưởi đặc sản của huyện Cái Bè tỉnh Tiền
Giang. Hiện nay, diện tích bưởi Lông Cổ Cò vào khoảng 1.700 ha, sản phẩm
chủ yếu dùng tiêu thụ nội địa.


11

- Bưởi Thanh Trà: là một trong những đặc sản của tỉnh Thừa Thiên
Huế, đã trở thành biểu trưng của văn hoá ẩm thực Cố Đô Huế. Diện tích bưởi
Thanh Trà ước khoảng 1.114 ha, phân bố chủ yếu tại các huyện Hương Trà,
Phong Điền, Hương Thủy và thành phố Huế.Trong quy hoạch của tỉnh, diện
tích bưởi Thanh Trà tiếp tục được mở rộng, tiến tới ổn định ở mức 1.400 ha.
- Bưởi Biên Hoà: vùng trồng nổi tiếng là ở cù lao Phố và cù lao Tân
Triều trên sông Đồng Nai. Quả to, hình quả lê, vỏ dày, cùi xốp trắng, múi dễ
tách, ăn giòn, ngọt dôn dốt chua. Khối lượng quả trung bình từ 1,2 - 1,5 kg, tỷ
lệ phần ăn được trên 60%. Thời vụ thu hoạch bắt đầu từ tháng 9 dương lịch.
- Bưởi Đỏ (Bưởi Đào): Giống bưởi này có nhiều dạng khác nhau, điển
hình là bưởi đỏ Mê Linh, trồng nhiều ở huyện Mê Linh tỉnh Vĩnh Phúc, bưởi
gấc ở Đại Hoàng - Nam Định, Hoài Đức - Hà Tây và một số tỉnh trung du

miền núi phía Bắc, bưởi Xiêm Vang ở tỉnh Vĩnh Cửu - Đồng Nai.
- Bưởi Phục Hoà: có nguồn gốc từ Trung Quốc, được trồng nhiều ở
vùng Phục Hoà, tỉnh Cao Bằng từ những năm 1960. Bưởi Phục Hoà cây sinh
trưởng khoẻ, phân cành nhiều, cành lá mở rộng, tán hình bán cầu, lá hình
ovan, xanh đậm ra hoa vào khoảng tháng 2 tháng 3 hàng năm, thu hoạch vào
tháng 11- tháng 12, quả hình lê, vỏ quả sau khi chín có màu xanh vàng hoặc
màu da cam, quả dễ bóc, tép bó chặt, ngọt có mùi thơm, không he đắng. Bưởi
Phục Hoà có những đặc điểm giống như bưởi Sa Điền (huyện Dung, Quảng
Tây, Trung Quốc) qua quá trình trồng ở Việt Nam thấy chất lượng tốt hơn
như vị ngọt thanh hơn, có nhiều nước hơn,… nên rất được ưa chuộng.
2.3.3. Yêu cầu sinh thái của cây bƣởi
Bưởi là giống cây có khả năng thích ứng rộng điều kiện sinh thái khí
hậu, đất đai, mặc dù bưởi thích ứng rộng như trên thực tế cần lựa chọn những
vùng trồng bưởi phải phù hợp với các yếu tố khí hậu, đất đai của từng loại


12

giống bưởi. Nước ta là có nhiều giống bưởi quý và hầu như tỉnh nào cũng
trồng bưởi, vùng nào cũng có bưởi như hiệu quả vẫn còn chưa cao.
Yêu cầu sinh thái của bưởi gồm hai yêu cầu chủ yếu là về khí hậu và đất đai.
* Yêu cầu về khí hậu
- Nhiệt độ: Bưởi thuộc nhóm cây có múi, nguồn gốc là nhiệt đới và á
nhiệt đới, có thể sinh trưởng từ 40 vĩ độ Bắc dến 40 vĩ độ nam, vùng trồng
bưởi cần có nhiệt độ bình quân trên năm trên 20°C. Nhiệt độ thích hợp nhất là
23 - 29°C, còn mùa đông trung bình là 15 - 18°C không quá lạnh. Nhiệt độ
dưới 12° C và trên 40°C thì cây ngừng sinh trưởng.
Muốn chất lượng quả bưởi ngon thì sự chênh lệch nhiệt độ ngày đêm ở
vùng trồng bưởi cần phải lớn. Ban ngày nhiệt độ cao, ban đêm nhiệt độ thấp.
Khi nhiệt độ ban ngày cao sẽ thuận lợi cho quá trình quang hợp tạo ra chất

hữa cơ, ban đêm nhiệt độ thấp sẽ thuận lợi cho quá trình vận chuyển tích lũy
đường bột và kích thích hình thành các sắc tố làm mã quả đẹp.
Còn đối với cam quýt nhiệt độ là từ 27 - 32°C, cũng có báo cáo cho
rằng nhiệt độ thích hợp nhất với cam quýt là từ 26oC – 30oC .Nhiệt độ và biên
độ ngày đêm cũng có ảnh hưởng khá lớn đến chất lượng và phẩm chất của
quả cam quýt. Khi nhiệt độ xuống – 4oC thì ccay bắt đầu chết rét, khi -7oC thì
cây bị chết hoàn toàn, cam ngọt valencia ở nhiệt độ trung bình 30 – 32oC chỉ
cần 20 – 30 thì ra hết đợt lộc mới, nếu nhiệt độ 20oC thì cần 40 – 50 ngày [4].
- Ánh sáng: cường độ ánh sáng thích hợp nhất cho cây bưởi là từ
10.000 - 15.000 lux, ứng với 0,6 calo/cm2. Cây bưởi là loại cây ưa sáng hơn
các loại cây có múi khác song vẫn cần chế độ ánh sáng thích hợp nếu như
những vùng trồng bưởi có cường độ ánh sáng quá mạnh cũng ảnh hưởng đến
cây và quả.
Ánh sáng trực xạ kết hợp vói nhiệt độ cao làm cho cây không còn khả
năng quang hợp, lá có thể bị héo, rụng do bốc hơi nước mạnh, ngược lại nếu
trời âm u thiếu ánh sáng, đặc biệt trong thời kì ra hoa đậu quả có thể làm cho


13

hoa, quả non rụng hàng loạt, ngoài ra ẩm độ không khí cũng ảnh hưởng đến
sự sinh trưởng và là môi trường thuận lợi cho sâu bệnh phát triển.
- Nước: nước là không thể thiếu đối với cây trồng bưởi cũng vậy, cây
bưởi cần nhiều nước nhất là thời kỳ ra hoa kết trái và thời kỳ cây con tuy
nhiên cũng chỉ là ở một mức nhất định và sợ bị ngập úng. Lượng nước là khác
nhất tùy thuộc vào tuổi của cây, còn lượng nước tưới phụ thuộc vào điều kiện
khí hậu, đất đai ...ẩm độ thích hợp nhất là 70 - 80%, lượng mưa trung bình
trên năm là khỏang từ 1600 - 1800mn.Nhiệt độ, độ ẩn quá cao làm quả phồng
xốp chất lượng kém [2].
Còn đối với cam quýt ẩm độ không khí thích hợpnhất là khoảng 70 75%, cam quýt cũng như bưởi goai đoạn cần nhiều nước nhất là giai đoạn ra

chồi, ra hoa, đậu quả vào khoảng thời gian đầu tháng 2 cuối tháng 3. Lượng
mưa thích hợp nhất là vào khoảng 1000 - 2400mm/năm phù hợp nhất là
khoảng 1200mm. Muốn có sản lượng cao, năng suất tốt thì phải có phương
pháp tưới tiêu hợp lý chủ động tưới nước ít khi phụ thuộc vào trời mưa.
Tuy nhiên trong thực tế lượng mưa của nước ta phân bón không điều vì
mùa mưa tập chung chủ yếu vào tháng 5 đến tháng 9, còn mùa không kéo dài từ
tháng 11 đến tháng 4 năm sau, một số vùng có mùa đông lạnh kéo dài đến hết
tháng 2 năm sau vì vậy gây ảnh hưởng lớn tới việc thụ tinh, thụ phấn của hoa.
- Gió: Tốc độ gió cũng ảnh hưởng khá quan trọng tới cây bưởi nhất là
lúc đậu hoa quả, khi có bão lớn sẽ làm gãy cây, cành...rùi đến năng suất cũng
như chất lượng quả.
* Đất đai
- Đất trồng bưởi phải có tầng canh tác dày ít nhất là 0,6m, thành phần
cơ giới nhẹ hoặc trung bình, tơi xốp thoát nước tốt, có hàm lượng hữa cơ cao,
Ph từ 5,5 - 7, mực nước ngầm dưới 0,8 m. Hàm lượng chất dinh dưỡng N, P,
K, CA, MG...Đạt từ trùn bình trở lên (N: 0,1- 0,15%; P205: 5- 7 mg/100g đất;
K2O: 7- 10mg/100g đất; Ca,Mg: 3 - 4mg/100g đất).


14

- Độ dốc : 3- 8.
- Độ ph phù hợp là 5,5 - 6,5.
- Nước ta bưởi được trồng nhiều ở các vùng ven sông, suối trên các loại
đất phù sa cổ, phù sa được bồi và không bồi hàng năm, đất sa thạch cuội kết
có thành phần cơ giới nhẹ, giàu dinh dương, hàm lượng mùn và khoáng cao.
2.4. Tình hình sản xuất và tiêu thụ býởi trên thế giới và trong nýớc
2.4.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ bƣởi trên thế giới
Trong những năm gần đây tình hình sản xuất và tiêu thụ bưởi nói riêng và
cây ăn quả nói chung đã tăng lên rõ rệt, theo thống kê của FAO trong vài năm gần

đây diện tích, sản lượng, năng suất cây cây có múi ngày càng tăng lên để đáp ứng
nhu cầu của người dân với đời sống ngày càng cao và đi lên về tiêu dùng.
Cây bưởi hiện nay đang được người tiêu dùng quan tâm và sự phát triển
của cây bưởi khắp các Châu lục, sự phát triển giữa các vùng có sự tương quan
với các cuộc cách mạng công nghiệp ở các vùng.
Bảng 2.1 Tình sản xuất bƣởi ở các vùng trên thế giới năm 2012
Các châu lục trên

Diện tích

Năng suất

Sản lƣợng

thế giới

(ha)

(tạ/ha)

(tấn)

Châu á

153,985

334,804

5.155,479

Châu âu

3395

264218

89,702

Châu mỹ

85,761

239,798

2.056,532

815

137,055

11,170

Châu phi

45,170

160,982

166,982

Thế giới

289,126

278,081

8.040,038

Châu đai dương

(Nguồn: FAOSAT/FAO statistcs – 2012)
Diện tích cây bưởi trên thế giới năm 2012 là 288,126 ha, năng suất đạt
trung bình là 278,081 ta/ha, sản lượng đạt 8.040,038 tấn [19].


15

Từ bảng số liệu cho thấy châu á là châu lục có diện tích lớn nhất so với
các Châu lục khác trên thế giới với diện tích là 153,985ha, không những thế
cả năng suất sản lượng củng lớn nhất với năng suất là 334,804 tạ/ha còn Châu
Âu chỉ là 264,281 tạ/ha..., sản lượng là 5.155,479 tấn so với các Châu lục
khác cao hơn rất nhiều. Hàng năm trên thế giới sản xuất khoảng 8 triệu tấn
bưởi cả 2 loại bưởi chùm (Citrus paradisi) và bưởi (Citrus grandis), chiếm
5,4 - 5,6% tổng sản lượng cây có múi. Châu Mỹ là nơi sản xuất và xuất khẩu
chủ yếu bưởi chùm và cam Navel, các gống cam ngọt khác [15].
Châu Đại Dương là Châu lục có diện tích, năng suất, sản lượng bưởi nhỏ
nhất so với các Châu lục khác với diện tích lá 815 ha, năng suất và sản lượng lần
lượt là 137,055 tạ/ha và 11,170 tấn. Nhìn chung tính sản xuất bưởi trên thế giới
ngày càng phát triển va tăng lên về diện tích, năng suất, sản lượng.
Hiện nay vùng trồng bưởi ở Việt Nam, Thái Lan, Cu Ba, Malaixia và

miền Nam Trung Quốc, … đang gặp những khó khăn lớn về phát triển bưởi
do một số bệnh hại trên cây có múi như bệnh Greening, Tristeza. Sức tàn phá
của các loại dịch bệnh này khiến cho diện tích cây có múi, trong đó có bưởi
của một số nước nằm trong vùng nhiệt đới bị thu hẹp hoặc không tăng lên
được. Bưởi chủ yếu được sản xuất ở các nước thuộc châu Á và tập trung
nhiều ở một số nước như Trung Quốc, Ấn Độ, Philippines.