Khóa luận Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất

Khoá luận tốt nghiệp
HS28c

1

Bùi Thị Hải Yến

Li m u
1. Lý do chn ti.
Hot ng i cht l mt dng hot ng do iu tra viờn tin hnh
hng ti vic gii quyt mõu thun trong li khai ca nhng ngi tham gia
i cht, nhm xỏc nh s tht khỏch quan ca v ỏn. V phng din nghiờn
cu, hot ng i cht ch yu c xem xột di gúc ca phỏp lut t
tng hỡnh s v khoa hc iu tra hỡnh s. Trong ú, nhng c im ca
ngi tham gia i cht luụn l c s xõy dng nhng quy nh ca lut t
tng hỡnh s v chin thut i cht. Di gúc tõm lý, thỡ cha cú tỏc gi
no nghiờn cu v hot ng i cht mt cỏch thu ỏo v ton din. Vỡ vy,
trong thc t nhiu iu tra viờn ch coi ngi tham gia i cht l nhng
ngi ang nm gi cỏc thụng tin liờn quan n v ỏn m khụng quan tõm n
yu t tõm lý ca h. Bng mi cỏch, k c nhng bin phỏp vi phm phỏp
lut, iu tra viờn ỏp dng thu thp nhng tin tc v v ỏn, m khụng hiu,
nhng ngi tham gia i cht trc ht l mt ch th tõm lý. Hnh ng khai
bỏo hay khụng khai bỏo, khai bỏo nh th no u do tõm lý ca h chi phi.
Vi mong mun nghiờn cu mt cỏch cú h thng v lý lun v thc
tin hot ng i cht di gúc tõm lý hc a ra c nhiu c im
ca nú l cỏch thc tỏc ng trong quỏ trỡnh i cht, chỳng tụi ó chn ti
Nhng khớa cnh tõm lý trong hot ng i cht lm ti cho bn khúa
lun tt nghip khoỏ hc ca mỡnh.
2. Mc ớch nghiờn cu.
Mc ớch nghiờn cu ca bn khoỏ lun ny l lm sỏng t nhng khớa
cnh tõm lý ca hot ng i cht trong iu tra v ỏn hỡnh s, ch ra nhng

yu t tõm lý nh hng n thỏi khai bỏo ca i tng. T ú a ra
nhng cỏch thc tỏc ng phự hp i vi nhng ngi tham gia hot ng i
cht. Ngoi ra, nú cũn tỡm hiu thc trng ca vic s dng hot ng i cht

Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
2
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
trong thc tin hot ng iu tra v xut mt s bin phỏp nhm m bo
hiu qu ca hot ng i cht.
3. Nhim v nghiờn cu.
Khoỏ lun tp trung nghiờn cỳ nhng ni dung sau:
V yờu cu lý lun: Lm sỏng t khỏi nim i cht trong hot ng
iu tra v ỏn hỡnh s, cỏc khớa cnh tõm lý ca hot ng i cht nh c
im,cỏc yu t nh hng n hot ng i cht
V yờu cu thc tin: Tỡm hiu thc trng vic ỏp dng cỏc kin thc
tõm lý v phng phỏp tỏc ng tõm lý trong hot ng i cht trong quỏ
trỡnh iu tra hỡnh s hin nay,phỏt hin hn ch trong vic s dng tỏc ng
tõm lý trong i cht. a ra kin ngh m bo cho iu tra viờn c
trang b v nghip v,kin thc tõm lý v c im ngh nghip nhm m bo
cho hot ng i cht.
4. Phm vi nghiờn cu.
Bn khoỏ lun ch yu i sõu nghiờn cu cỏc vn c bn v tõm lý
hc ca hot ng i cht trong iu tra v ỏn hỡnh s nh: Khỏi nim, c
im tõm lý, nhng yu t nh hng n hot ng i cht, phng phỏp v
cỏc th thut tỏc ng tõm lý c s dng trong hot ng i cht. ng
thi, cng ch ra mt s thc trng cũn tn ti trong hot ng i cht m khi

i cht khụng xut phỏt t c s tõm lý, t ú a ra mt s ý kin.
Bn khúa lun ny khụng nghiờn cu, phõn tớch cỏc c im c trng
ca i cht trong tng loi v ỏn hỡnh s, cng nh khụng xem xột cỏc
phng phỏp v chin thut i cht mang tớnh nghip v ca ngnh khoa hc
iu tra hỡnh s.
5. Phng phỏp nghiờn cu.
Khúa lun ch yu s dng phng phỏp nghiờn cu lý lun, phng
phỏp so sỏnh, phng phỏp phõn tớch v tng hp h thng húa, khỏi quỏt
húa nhng lý thuyt, nhng nghiờn cu ca tỏc gi trong v ngoi nc v cỏc

Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
3
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
vn cú liờn quan n hot ng i cht trong iu tra v ỏn hỡnh s nh:
Khỏi nim, c im, nhng yu t nh hng... ca hot ng i cht.
Vic nghiờn cu ti cũn da trờn c s lý lun v duy vt bin
chng v duy vt lch s ca trit hc Mac Lờnin.
Ngoi ra nghiờn cu ti, chỳng tụi cũn da trờn c s ca tõm lý
hc hin i, trờn c s cỏc nguyờn tc phng phỏp lun c bn ca tõm lý
hc sau: Nguyờn tc v hot ng v giao tip, nguyờn tc tip cn h thng,
nguyờn tc quyt nh lun xó hi.
thc hin c cỏc nhim v v t c mc ớch ca ti,
chỳng tụi s dng cỏc phng phỏp nghiờn cu sau
Phng phỏp nghiờn cu vn bn, ti liu, h s. Phng phỏp ny
chỳng tụi s dng nhm thu thp tng hp v phõn tớch cỏc lý lun c bn
cú liờn quan n khỏi nim hot ng i cht trong iu tra v ỏn hỡnh s.

Ngoi ra chỳng tụi cũn s dng phng phỏp ny nghiờn cu mt s h s
v ỏn, biờn bn i cht nhm cú c nhng thụng tin v thc trng ca
hot ng i cht trong thc tin ca hot ng iu tra hin nay. (Chỳng tụi
nghiờn cu h s khong 10 biờn bn i cht ca phũng cnh sỏt iu tra tnh
Nam nh).
Phng phỏp chuyờn gia: Phng phỏp ny c s dng nhm
tham kho ý kin ca cỏc chuyờn gia v cỏc khỏi nim hot ng i cht, c
thự ca nú trong hot ng iu tra, cỏc yu t m bo hot ng ny c
s dng cú hiu qu.
Phng phỏp quan sỏt: Phng phỏp ny c s dng quan sỏt
biu hin tõm lý ca cỏc ch th trong hot ng i cht. Chỳng tụi ó s
dng phng phỏp ny quan sỏt cuc i cht gia anh Phm Vn t v
V Vn Ti ti tri tm giam cụng an tnh Nam nh, v cuc i cht gia b
can Trn Vn Thng cựng nhng ngi liờn quan.

Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
4
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
Phng phỏp phng vn sõu: S dng phng phỏp ny chỳng tụi tin
hnh phng vn sõu mt s iu tra viờn lm rừ mt s yu t v khớa cnh
tõm lý ca hot ng i cht.
6. B cc ca khúa lun.
Gm phn m u, ba chng, phn kt lun, danh mc tham kho, v
ph lc.

Chng 1

khỏi nim chung
1.1. Khỏi nim.
Cuc sng con ngi l mt dũng cỏc hot ng ni tip nhau. ú
mi hot ng cú mt v trớ v tm quan trng khỏc nhau i vi s tn ti v
phỏt trin ca con ngi.
i vi hot ng iu tra ti phm, i cht l mt bin phỏp nghip
v quan trng. Vỡ vy, hot ng i cht c s quan tõm nghiờn cu ca
nhiu ngnh khoa hc. Cú rt nhiu nh ngha v i cht. Qua cỏc ti liu
c nghiờn cu , chỳng tụi thy cú nhiu cỏch hiu khỏc nhau v i cht. Cú
th k n mt s nhúm quan im nh sau v i cht.
Quan im th nht xem i cht nh mt bin phỏp gii quyt mõu
thun.
Theo giỏo trỡnh lut t tng hỡnh s - Trng i hc Lut H Ni
i cht l hot ng iu tra c ỏp dng trong trng hp cú mõu thun
trong li khai gia hai hay nhiu ngi xỏc nh s tht [17, tr.232].
Theo thut ng phỏp lý thỡ i cht l mt bin phỏp iu tra trong t
tng hỡnh s. Trong trng hp cú s mõu thun trong li khai gia hai hay
nhiu ngi thỡ iu tra viờn cho i cht gia nhng ngi ú [15, tr.11].

Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
5
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
Theo t in gii thớch thut ng lut hc i cht l hot ng iu
tra c ỏp dng trong trng hp cú s mõu thun trong li khai gia hai hay
nhiu ngi [16, tr.166].
Quan im th hai cho rng, i cht l mt hỡnh thc c bit ca

giao tip.
Cỏc tỏc gi theo quan im ny cho rng i cht l Quỏ trỡnh tng
tỏc tõm lý ba chiu (hai bờn i cht v ngi ch trỡ cuc i cht) [26,
tr.163], hoc l S tỏc ng ln nhau gia cỏc bờn tham gia i cht di s
ch o, iu khin ca iu tra viờn xỏc nh s tht [18, tr.127]. Cú tỏc gi
mụ t hot ng i cht l Mt hỡnh thc c bit ca quan h giao tip tõm
lý c ng thi ny sinh v phỏt trin gia ba ngi: iu tra viờn - ngi b
i cht - ngi i cht [1, tr.160]. Hoc cú th hiu mt cỏch ngn gn v
hot ng i cht l S dng phng phỏp tỏc ng bng quan h tõm lý iu
chnh [26, tr.163].
Cú ý kin cũn cho rng i cht l mt loi hỡnh giao tip c bit
[1, tr.160].
Quan im th ba, mt s tỏc gi li cho rng, i cht l quan h
giao tip m ú cú s tỏc ng ti cỏc ch th gii quyt mõu thun v
li khai. Cú th k n cỏc nh ngha sau.
Cú tỏc gi cho rng i cht l mt dng hot ng iu tra, tin hnh xột
hi cựng mt lỳc hai ng s trc õy ó c xột hi v cựng mt v ỏn
hay tỡnh tit ca v ỏn, nhm gii quyt cỏc mõu thun trong cỏc thụng tin do
h cung cp [3, tr.268].
Ngoi ra, i cht cũn c hiu l S i thoi, cht vn trc tip gia
hai ngi tham gia i cht di s iu khin ca iu tra viờn nhm gii
quyt nhng mõu thun trong li khai ca h trc õy chng minh v v
ỏn ang tin hnh iu tra [18, tr.126].
Cng cú th hiu i cht chớnh l s tỏc ng n tõm lý ca ngi
b a ra i cht bng nhng ngi tham gia i cht - l mt phng tin
Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
6

Bùi Thị Hải Yến
HS28c
c trng ca hot ng tỏc ng tõm lý, trong ú s tỏc ng tớch cc ca h
vo ngi b i cht l mt iu kin tt yu ca i cht [1, tr.165].
T cỏc phõn tớch trờn, chỳng tụi ng tỡnh vi khỏi nim sau v hot
ng i cht trong iu tra v ỏn hỡnh s i cht l giao tip tõm lý c
trng c din ra cựng mt lỳc gia hai hay nhiu ngi trong trng hp
cú mu thun trong li khai ca h xỏc nh s tht ca v ỏn.
Xem xột khỏi nim hot ng i cht theo quan im trờn, trc ht
chỳng ta thy: Hot ng i cht nhm gii quyt mõu thun trong li khai
ca nhng ngi tham gia i cht, xỏc nh s tht khỏch quan ca v ỏn
nhanh chúng kt thỳc v ỏn. t c mc ớch ny, khi tin hnh i cht,
iu tra viờn s dng cỏc phng phỏp khỏc nhau tỏc ng tõm lý n
nhng ngi tham gia i cht thụng qua cỏc giao tip bng ngụn ng hoc phi
ngụn ng (c ch, thỏi , nột mt...).
Hot ng i cht l hỡnh thc giao tip trc tip v nhiu chiu gia
ba ch th: iu tra viờn, ngi i cht v ngi b i cht. Trong ú iu
tra viờn úng vai trũ ch o, trc tip iu khin cuc tip xỳc gia nhng
ngi tham gia i cht v t ú ỏp dng cỏc bin phỏp tỏc ng tõm lý khỏc
nhau xỏc nh s tht ca v ỏn
1.2. Mc ớch ca hot ng i cht.
Hot ng i cht l mt hot ng nghip v iu tra, nú c thc
hin mt cỏch linh hot, sỏng to nhm thc hin nhiu mc ớch khỏc nhau.
1.2.1. Loi b mõu thun, xỏc nh tớnh ng n trong li khai gia hai
hay nhiu ngi tỡm ra s tht ca v ỏn.

Trong quỏ trỡnh iu tra cỏc v ỏn hỡnh s, iu tra viờn cú th gp
nhiu trng hp b can, ngi lm chng hay ngi b hi do nhiu nguyờn
nhõn khỏc nhau h cú nhng mõu thun v li khai. cỏc trng hp ny, iu
tra viờn cú th cho tin hnh i cht bng cỏch hi hai ngi v cựng mt vn

trong cựng thi gian v a im, cựng vi ú l vic s dng cỏc bin phỏp
tỏc ng khỏc nhau tỏc ng n h. iu tra viờn gi vai trũ t chc, phi

Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
7
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
hp mi tỏc ng cn thit n ngi b i cht. Cũn ngi i cht tham gia
vo quỏ trỡnh tỏc ng tõm lý vi t cỏch va l ch th phi hp, va l
phng tin trc tip tỏc ng n ngi b i cht di s hng dn ca
iu tra viờn .
T ú, iu tra viờn cú th lm rừ nguyờn nhõn, ni dung c th ca
mõu thun, tớnh ỳng n v s tin cy ca nhng cn c m mi ngi a ra
chng minh cho li khai ca mỡnh v cỏc vn khỏc cú liờn quan. Trong
quỏ trỡnh i cht tớnh khỏch quan ca cỏc mõu thun luụn luụn thay i. Cú
ngha l mõu thun ca nhng li khai dn dn b loi tr [21, tr.166]. Khi ú
s hỡnh thnh s thng nht li khai ca nhng ngi tham gia i cht, s
tht khỏc quan nhanh chúng c lm sỏng t.
1.2.2. Giỏo dc ý thc phỏp lut ca cụng dõn khi tham gia i cht

Thụng qua hot ng i cht, iu tra viờn giỏo dc nhng ngi
tham gia i cht v ý thc phỏp lut, hỡnh thnh h thỏi nghiờm tỳc, tụn
trng c quan bo v phỏp lut. Trong nhiu trng hp, ngi i cht cú
nhng xung t v tõm lý, khụng sn sng hp tỏc vi c quam iu tra
ng ra i cht. Hoc cú th xy ra cỏc hin tng tiờu cc lm nh hng
n quỏ trỡnh i cht. Chng hn ch th ra du hiu ngm thụng cung, e
do hay cu xin ngi i cht, hoc cú cỏc hnh vi khỏc khụng cú li cho

cuc iu tra. Trc hon cnh ú ũi hi iu tra viờn trong quỏ trỡnh i cht
phi giỏo dc h hiu v trỏch nhim cụng dõn ca mỡnh. Thc hin c
mc ớch ny, iu tra viờn cú th vn dng cỏc phng phỏp tỏc ng tõm lý
thay i tõm lý tiờu cc, khi dy yu t tõm lý tớch cc tng ngi tham
gia i cht. T ú giỳp h hiu c ý ngha ca vic khai bỏo thnh tht,
cng nh phi chu trỏch nhim khi c tỡnh khai bỏo gian di.
1.2.3. Mc ớch ci to, cm hoỏ ngi phm ti.

Khi ngi b i cht c tỡnh khai bỏo sai s tht chi ti hoc
che giu ti phm, iu tra viờn va phi ly li khai va phi cm hoỏ, ci to
i tng, lm cho h thay i thỏi v hnh vi. lm c iu ny iu

Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
8
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
tra viờn phi cú trỡnh chuyờn mụn vng vng, am hiu v tõm lý, nm vng
tõm lý ca ngi b tỏc ng, cú kh nng phõn tớch thuyt phc, gii thớch vi
thỏi chõn tỡnh, cựng vi vic s dng linh hot cỏc phng phỏp tỏc ng
tõm lý. Tt c nhng iu ú s giỳp cho iu tra viờn khuyờn nh, thuyt phc
cm hoỏ v ci to i tng, lm cho ngi phm ti thc s tin vo ng
li cng nh chớnh sỏch khoan hng ca nh nc ta h nhn ra l phi, n
nn hi ci...
Vic ci to cm hoỏ ngi phm ti ch yu c thc hin bi iu
tra viờn, nhng cng cú th s dng cỏc ch th khỏc - nhng ngi cú quan
h v tỡnh cm vi i tng. Cỏch thc ny mang li hiu qu cao, nú lm
cho ngi phm ti phi suy ngh v ngi thõn ca h m cú th dn ti vic

thay i thỏi khai bỏo. Nu ngi thõn tớch cc phõn tớch, khuyờn nh,
ng viờn, an i ngi phm ti thỡ h s phi suy ngh dng cm vut
qua nhng vng mc trong t tng ca mỡnh, tin ti khai bỏo thnh khn.
Vớ d: B can H trong t chc mt trn dõn tc cu quc ó c tỏc ng
thụng qua v v con nh ca y. Bit H rt rt thng v, nh con, ta cho v H
gp y k v hon cnh hin ti, v ni au, vt v khi nuụi con nh, con rt
nh b, kt hp vi vic iu tra viờn phõn tớch khuyờn nh bng nhng
chng c thc t sinh ng. T ú ó cm hoỏ c i tng dn ti vic
thay i thỏi khai bỏo ca H [1, tr.227].
Trờn õy l ba mc ớch chớnh ca hot ng i cht. Nhng mc ớch
ny gúp phn lm sỏng t v ỏn, phc v cụng tỏc u tranh v phũng nga ti
phm. thc hin c mc ớch ny iu tra viờn phi tớnh toỏn chun b k
lng mi mt trc khi bt u i cht.
1.3. Nhim v ca hot ng i cht.
Cn c vo yờu cu ca phỏp lut v thc tin ca hot ng iu tra,
t c mc ớch ca hot ng i cht, trong quỏ trỡnh i cht cn phi
gii quyt nhng nhim v sau.

Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
HS28c

9

Bùi Thị Hải Yến

1.3.1. Lm sỏng t cỏc tỡnh tit ca v ỏn m hot ng xột hi cha
lm c.

Trong quỏ trỡnh ly li khai, vỡ nhiu lý do khỏc nhau m cú s mõu
thun trong li khai gia cỏc ch th. Vỡ th, tỡnh tit ca v ỏn khụng th c
lm sỏng t nu ch thụng qua hot ng xột hi. Trong nhng trng hp ny,
iu tra viờn s dng bin phỏp i cht. Trong i cht, cỏc bờn tham gia i
cht tỏc ng ln nhau di s iu khin ca iu tra viờn xỏc nh s tht.
Do vy nhim v ca hot ng i cht l loi b c nhng mõu thun
li khai c thng nht, gúp phn lm sỏng t s tht khỏch quan ca v ỏn.
Thc hin c nhim v ny, iu tra viờn phi t chc thnh cụng vic xột
hi hai ngi cựng mt lỳc lm rừ hoc loi b mõu thun ú. õy tỏc
ng ca ngi th hai tham gia i cht v hnh vi ca h cú nh hng rt
ln n ngi b i cht. Do vy, trc khi i cht iu tra viờn phi giỳp h
cú tõm lý sn sng bc vo cuc i cht.
i vi nhng v ỏn do mt bờn c ý khai bỏo gian di. iu tra viờn
cho i cht, h trc tip tranh lun v nhng vn cú liờn quan n v
ỏn. iu ny gúp phn lm sỏng t nhng tỡnh tit ca v ỏn.
i vi v ỏn do ngi b i cht do nhm ln hoc quờn cỏc tỡnh tit
ca v ỏn, iu tra viờn cng cú th tin hnh i cht. Trc khi tin hnh i
cht, iu tra viờn cn cú s chun b k lng mi vn : Chun b tõm lý
cho nhng ngi tham gia i cht, cho chớnh mỡnh cú tõm lý thoi mỏi, t
tin iu khin cuc i cht, xỏc nh nhng mõu thun v cỏc ti liu chng
c cn thit s a ra i cht. Chng hn cú trng hp: A v B cựng l ngi
lm chng trong mt v tai nn giao thụng lm cht ngi, k gõy ra tai nn ó
chy trn. Nhng khi ly li khai ca A v B v anh ta: Hỡnh dỏng, qun ỏo,
bin s xe, loi xe... li cú s mõu thun. Nh vy, khi xột hi, iu tra viờn
khụng th lm sỏng t s tht khỏch quan. iu tra viờn cho tin hnh i cht
gia A v B loi b s mõu thun cú mt li khai thng nht, giỳp cho
vic truy tỡm th phm c thun li hn.

Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất

Khoá luận tốt nghiệp
HS28c

10

Bùi Thị Hải Yến

1.3.2. Lm sỏng t nguyờn nhõn ca s mõu thun trong li khai ca
nhng ngi tham gia i cht.

i cht t hiu qu cao iu tra viờn phi xỏc nh rừ nguyờn nhõn
ca s mõu thun trong li khai ca nhng ngi tham gia i cht. Nguyờn
nhõn cú th do mt bờn i cht c tỡnh khai bỏo sai s tht.
Trng hp ny iu tra viờn phi tỡm hiu cỏc ng c tiờu cc nh
hng n s khai bỏo, cú phng thc tỏc ng phự hp lm thay i ng
c ú. Nu h s phi chu ti nng, iu tra viờn phi thuyt phc h khai bỏo
thnh tht hng s khoan hng ca nh nc. Nu h s b tr thự, iu tra
viờn phi thuyt phc h thy c cỏc bin phỏp bo m an ton vi h.
Ngoi ra nguyờn nhõn ca s mõu thun cũn cú th do s nhm ln.
Trng hp ny cho i cht gia nhng ngi cú li khai nhm ln h cú
th nh li chớnh xỏc cỏc tỡnh tit trong li khai ca mỡnh. iu tra viờn tỏc
ng tõm lý ngi tham gia i cht cú trng thỏi tõm lý thoi mỏi, d nh
li v trỡnh by mt cỏch ỳng nht v cỏc s kin liờn quan n v ỏn.
Nguyờn nhõn cú th l do s khỏc nhau v v trớ t tng dn ti s
khỏc nhau trong lp trng v quan im gia nhng ngi tham gia i cht.
S khỏc nhau ny to nờn nhng mõu thun trong ng c khai bỏo, cung cp
thụng tin cho c quan iu tra. giỳp h cú thỏi hp tỏc tớch cc v khai
bỏo trung thc, y , m bo loi tr ý la di, ỏnh lc hng c quan

iu tra, iu tra viờn phi la chn cỏc phng phỏp tỏc ng thớch hp. Vic
s dng cỏc phng phỏp ny nh th no cũn phi c tuõn theo cỏc quyn
v ngha v ca h c phỏp lut quy nh.
Trong trng hp nguyờn nhõn ca s mõu thun l do thỏi , quan h
xu i vi nhau. õy tớnh cht ca xung t tng lờn khi cỏc bờn tham gia
i cht luụn c gng bo v li khai ca mỡnh. iu tra viờn s dng cỏc bờn
phỏp tỏc ng tõm lý cú cn c nhn nh v thỏi khai bỏo, cng nh
mc chớnh xỏc trong li khai ca h. T ú iu tra viờn s cú c s xỏc
nh li khai ca ai l ỳng, loi b mõu thun cỏc li khai ú.

Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
11
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
Qua ú, cú th thy khỏm phỏ v ỏn c trit , cỏc iu tra viờn
khi thc hin i cht phi lm sỏng t nguyờn nhõn mõu thun trong li khai.
Cú nh th iu tra viờn mi a ra c cỏc phng phỏp tỏc ng thớch hp
trc tng nguyờn nhõn khỏc nhau.
1.3.3. Lm sỏng t c im nhõn cỏch, mi quan h ca nhng ngi
tham gia i cht.

Thỏi khai bỏo thnh khn hay gian di, ngoan c khụng chu khai
bỏo ca ngi b i cht ph thuc nhiu vo c im tõm lý ca h. ú l
h thng cỏc quan im, mc tiờu, lý tng, tớnh cỏch, xỳc cm, tỡnh cm, khớ
cht. Ngi b i cht khai bỏo gian di cú th s khai ra s b x nng, s b
ng bn tr thự, s liờn ly n gia ỡnh... ng c kỡm hóm s khai bỏo ca
nhng ngi b i cht cũn cú th do ch quan coi thng, tin rng c quan

iu tra khụng cú ti liu chng c v hnh vi phm ti ca mỡnh, hoc tin
rng vi s khai bỏo gi di thỡ s dn ti hot ng iu tra i chch hng v
s c gim nh. Hoc cú ngi tin vo lý l ca mỡnh chi ti. c im
nhõn cỏch ca nhng ngi i cht cng cú nh hng rt ln n kt qu
iu tra. H thng cú tõm lý e ngi khi ng ra i cht, s b tr thự, b
khng ch e do, cú mc cm v s phn bi, hoc cú s rng buc bi quan
h tỡnh cm rut tht... iu ú lm cn tr s khai bỏo thnh khn ca h. Qua
ú cho thy, mi ngi tham gia i cht cú c im nhõn cỏch khỏc nhau.
Tớnh a dng ca nhõn cỏch nhng ngi tham gia i cht to nờn tớnh phc
tp trong thỏi khai bỏo ca h. Vic lm sỏng t c im nhõn cỏch ngi
tham gia i cht khụng nhng to iu kin la chn phng phỏp v th
thut tỏc ng thớch hp m cũn l c s ỏnh giỏ mc chớnh xỏc v tin
cy ca li khai ca h. Vớ d: i vi trng hp ngi b i cht cú tõm lý
ch quan thỡ iu tra viờn cn tn dng hiu ng n tng cú mt cựng vi
cỏc chng c thuyt phc, ỏnh mnh vo tõm lý ch quan ca h. Trng hp
ngi b i cht khụng dỏm khai bỏo do s b x nng, iu tra viờn cn
thuyt phc h tin tng vo chớnh sỏch khoan hng ca ng v nh nc ta.

Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
12
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
Trong quỏ trỡnh i cht, iu tra viờn cng phi lm rừ mi quan h
tỡnh cm ca nhng ngi tham gia i cht, vỡ iu ny cú tỏc ng mnh m
ti thỏi khai bỏo ca h. Tỡnh cm gia h cú th l s tụn trng, n phc,
yờu thng, cm ghột... Nhng xỳc cm, tỡnh cm ny lm cho ngi khai bỏo
gian di tr nờn e ngi, hi hn. iu ú nh hng n thỏi tiờu cc ca

h. iu tra viờn cn tỡm hiu k vn ny cú nhng bin phỏp tỏc ng
phự hp lm tng hiu qu ca vic i cht.
1.3.4 Xỏc nh c cỏc phng phỏp v chin thut tỏc ng thớch hp.

Tỏc ng tõm lý trong hot ng i cht c thc hin bng h thng
cỏc phng phỏp xỏc nh. Cỏc phng phỏp tỏc ng tõm lý c s dng
khụng ch nhm xoỏ b hay thay i nhng hin tng tõm lý no ú m cũn
phỏt huy mt tt, mt tớch cc trong nhõn cỏch ca ngi b tỏc ng, khi dy
lng tõm, o lý lm ngi... Vỡ th, iu tra viờn phi xỏc nh v ỏp dng
cỏc phng phỏp v th thut tỏc ng mt cỏch linh hot nhm t mc ớch
ó ra. s dng cỏc phng phỏp tỏc ng tõm lý cú hiu qu, iu tra
viờn cn nm vng ni dung, cỏch thc s dng, cng nh phi xỏc nh cỏc
iu kin cn thit ỏp dng ca tng phng phỏp. Tu thuc vo i tng
tỏc ng, mc ớch tỏc ng, nguyờn nhõn ca s mõu thun... iu tra viờn ỏp
dng cỏc bin phỏp khỏc nhau tỏc ng tõm lý ti h. Mt khỏc, iu tra
viờn khi s dng cỏc phng phỏp ny cng phi nm vng ni dung, iu
kin, hon cnh s dng cng nh gii hn cho phộp ca mi phng phỏp.
Trỏnh vic s dng tu tin cỏc phng phỏp vi phm nguyờn tc t tng v
nguyờn tc o c, gõy hu qu xu trong quỏ trỡnh iu tra v ỏn. Trong cỏc
tỡnh hung tỏc ng tõm lý lm thay i ng c tiờu cc ca ngi b i
cht, cn nhn mnh phng phỏp: Phõn tớch thuyt phc, truyn t thụng tin,
v hng dn t duy. Cũn cỏc tỡnh hung tỏc ng tõm lý nhm to ra trng
thỏi thun li, kớch thớch hot ng tõm lý tớch cc ca ngi b i cht thỡ
ch yu s dng phng phỏp phõn tớch thuyt phc, gi nh. Vớ d: Trong
mt v ỏn git ngi Lý Nhõn H Nam, ngi chng ó git v ninh 49
Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
13

Bùi Thị Hải Yến
HS28c
ngy ri ra vn. Sau mt thi gian khụng thy con gỏi mỡnh, gia ỡnh nh
v hn ta ó t cỏo vi c quan cụng an. Mi nghi vn u tp trung ngi
chng. Nhng khi ly li khai hn lin, cựng vi vic phõn tớch thuyt phc
khin hn ó khụng th tip tc ngoan c c mói, cui cựng phi cỳi u
nhn ti.

chng2
c s tõm lý ca hot ng i cht
2.1. c im tõm lý ca hot ng i cht trong v ỏn hỡnh s.
i cht l hỡnh thc giao tip c bit. Trong i cht, ny sinh s tip
xỳc tõm lý gia iu tra viờn v nhng ngi tham gia i cht c biu hin
quỏ trỡnh trao i thụng tin cú liờn quan n v ỏn, nh hng tỏc ng qua
li ln nhau v mt tõm lý. Tớnh c thự ca giao tip trong i cht c biu
hin nhng c im sau.
Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
HS28c

14

Bùi Thị Hải Yến

2.1.1. Giao tip trong i cht l giao tip chớnh thc.

Giao tip trong i cht l giao tip chớnh thc (hay cũn gi l giao
tip cụng v) gm nhiu vn khỏc nhau. S hỡnh thnh giao tip trong i

cht da trờn c s quy nh ca phỏp lut t tng hỡnh s (iu 138 B lut t
tng hỡnh s nm 2003). ú l, ch trong trng hp cú s mõu thun trong li
khai gia hai hay nhiu ngi thỡ iu tra viờn mi tin hnh i cht. Hnh vi
x s ca cỏc ch th c iu chnh bi cỏc quy phm phỏp lut. iu tra
viờn cú quyn tin hnh cỏc bin phỏp iu tra do b lut t tng hỡnh s quy
nh, c quyn ỏp dng mi phng phỏp chin thut trong i cht. Vỡ th
iu tra viờn vi vai trũ l ngi t chc, iu khin cuc i cht. Trỡnh t
tin hnh i cht tuõn th theo cỏc quy nh ca phỏp lut. Khi bt u i
cht, iu tra viờn phi hi v mi quan h gia nhng ngi tham gia i
cht, sau ú mi hi h v nhng tỡnh tit cn lm sỏng t ca v ỏn. Ch sau
khi nhng ngi tham gia i cht ó khai xong mi c nhc li nhng li
khai ln trc ca h. Nhng li khai ny phi c iu tra viờn ghi y
vo biờn bn i cht, cú ch ký ca tng ngi.
Nhng vn trờn trong quỏ trỡnh i cht c iu chnh bi cỏc quy
phm phỏp lut. Qua ú, m bo cho cỏc bờn cú th thc hin tt quyn v
ngha v ca mỡnh. ng thi tớnh cht chớnh thc cng lm tng ý thc phỏp
lut ca cỏc ch th. Trong mi trng hp, tỏc ng tõm lý i vi nhng
ngi tham gia i cht luụn phi m bo s phự hp vi cỏc nguyờn tc c
bn ca phỏp lut. Cỏc chin thut, phng phỏp tỏc ng tõm lý c xõy
dng da trờn s tuõn th cỏc nguyờn tc t tng hỡnh s. Theo iu 3 ca b
lut t tng hỡnh s : Khi tin hnh t tng, iu tra viờn phi thng xuyờn
kim tra tớnh hp phỏp v s cn thit ca nhng bin phỏp ó ỏp dng, kp
thi hu b hoc thay i nhng bin phỏp ú nu xột thy cú vi phm phỏp
lut.

Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
HS28c

15

Bùi Thị Hải Yến

2.1.2. Giao tip trong i cht l giao tip nhiu chiu.

c im th hai ca giao tip trong i cht l giao tip nhiu chiu cú ba ch th tham gia. ú l quỏ trỡnh tng tỏc ba chiu gia hai thnh viờn
tham gia i cht v iu tra viờn. Bin phỏp tỏc ng tõm lý i vi ngi b
i cht l dựng ngi th hai (ngi i cht) cựng vi cỏc thụng tin ca h,
kt hp vi vic iu tra viờn s dng cỏc phng phỏp khỏc nhau tỏc ng
tõm lý. S trc tip tranh lun vi ngi i cht s cú tỏc ng mnh m n
ngi b i cht, nhm iu chnh s nhn thc, xỳc cm, ý chớ cng nh
hnh vi ca h. Bi vỡ nu giai on xột hi, ch th cú hnh vi khai man vi
iu tra viờn l ngi khụng bit gỡ v s vic, thỡ i cht anh ta li khai bỏo
trong s cú mt ca thnh viờn th hai tham gia i cht - l ngi bit rừ v
cỏc s kin ca v ỏn. iu ú s gõy ra nhng c ch nht nh i vi i
tng cú hnh vi khai man. Nhng bờn cnh ú, nú cng cú th gõy ra nhng
tỏc ng tiờu cc ti thnh viờn th hai, c bit gia hai ngi cú mi quan h
tỡnh cm t trc, dn n vic i tng ra du hiu ngm cu xin ngi thõn
ca mỡnh iu ny lm cho ngi i cht b hoang mang v nh hng n
thỏi khai bỏo ca h. Vỡ vy iu tra viờn phi cú s chun b v mi mt
khc phc tỡnh trng ny.
2.1.3. Ngụn ng c s dng trong i cht l ngụn ng núi, i thoi,
trc tip.

Ngụn ng núi l vic iu tra viờn s dng ng iu, ng õm, nhn
mnh cỏc cõu t mt cỏch chớnh xỏc, ỳng thi im tỏc ng. Ngụn ng
i thoi l trao i thụng tin ngn. Vai trũ ca cỏc bờn thay i, lỳc ny h l
ngi truyn t, lỳc sau h li l ngi tip nhn thụng tin. Quỏ trỡnh tranh

lun, trao i thụng tin l phng tin rt hiu qu gii quyt mõu thun
trong li khai, lm sỏng t nhng tỡnh tit ca v ỏn. Ngụn ng trc tip lm
cho nhng ngi tham gia i cht c tip xỳc trao i trc din, mt i
mt. Khi ú, iu tra viờn cú th s dng phng phỏp biu cm phi ngụn ng,
tng cng cm xỳc i vi ngi b i cht. õy, iu tra viờn cn phi
tn dng hiu ng n tng cú mt, lm cho i tng b i cht lỳng
Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
16
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
tỳng. Lỳc ny, ngi tham gia th hai vi thụng tin, thỏi , cỏch c x ca h
s l phng tin tỏc ng mnh m vo ngi b i cht. Vic t chc xột
hi ng thi hai ngi trong cựng mt bi cnh v khụng gian, thi gian s
to ra cỏc iu kin h trc tip tri giỏc ni dung li khai v thỏi ca
nhau, ng thi l thỳc y tõm lý nhiu chiu i vi nhng ngi c a
ra i cht [1, tr.162]. hiu ng n tng cú mt t hiu qu, iu tra
viờn phi m bo s bớ mt ,bt ng v s xut hin ca ngi i cht, cng
nh phi bỡnh tnh, kỡm ch trc nhng li l ca bờn b i cht.
2.1.4. Trong quỏ trỡnh i cht iu tra viờn cú vai trũ rt quan trng.

Vai trũ ca iu tra viờn trong quỏ trỡnh i cht c th hin qua vic
ch trỡ, iu khin v iu chnh giao tip ca cỏc thnh viờn trong quỏ trỡnh
i cht. Cú ngha, iu tra viờn l ngi iu khin hnh vi v giao tip ca
cỏc thnh viờn tham gia i cht. thu nhn c nhng thụng tin cn thit
iu tra viờn phi ỏp dng cỏc tỏc ng tõm lý ỳng thi im, phự hp tỡnh
hung, ỳng i tng phỏt trin hay chm dt cỏc hnh vi hoc xung t
cú th xy ra gia cỏc bờn tham gia i cht. Bờn cnh ú iu tra viờn cng

phi a ra nhng cõu hi buc nhng ngi tham gia i cht phi gii ỏp,
phõn tớch v ch ra cỏc mõu thun trong li khai ca h. Trong quỏ trỡnh i
cht, iu tra viờn phi theo dừi hnh vi, thỏi , cỏch c x ca nhng ngi
tham gia i cht nm bt phn ng ca tng ngi trc mi tỏc ng. Khi
cú tỡnh hung tiờu cc xy ra, iu tra viờn phi kp thi x lý, bỡnh tnh ngn
chn khụng hu qu xu xy ra. Qua ú, iu tra viờn cú th rỳt ra nhng
kt lun nht nh v cỏc thụng tin ó thu thp c, gii quyt mõu thun, xỏc
nh s tht ca v ỏn.
2.2. cỏc yu t nh hng n quỏ trỡnh i cht .
Kt qu ca hot ng i cht ph thuc vo nhiu yu t khỏc nhau.
Hiu qu ca i cht khụng ch ph thuc vo iu tra viờn, m cũn ph thuc
vo thnh viờn th hai tham gia i cht (ngi i cht). Cú mt s yu t sau
nh hng n quỏ trỡnh i cht.

Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
17
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
2.2.1. S chun b cho cuc i cht ca iu tra viờn.
Trc khi tin hnh i cht, iu tra viờn phi cú s chun b chu ỏo
cho bn thõn v mt tõm lý. iu tra viờn phi cú tõm trng thoi mỏi, t tin
iu khin hot ng i cht, x lý tt cỏc tỡnh hung phc tp xy ra. Trong
quỏ trỡnh i cht, cú th xy ra nhiu khú khn phc tp khụng th lng
trc c. Vỡ vy iu tra viờn phi t chun b cho mỡnh mt tõm lý vng
vng sn sng chu ng trng thỏi cng thng, v phi trang b kin thc tt
cú phng phỏp lm vic khoa hc.
i vi ngi i cht, iu tra viờn phi to cho h tõm th sn sng

tham gia i cht. Khụng ai khai bỏo thnh khn cng sn sng chp nhn
ng ra i cht. Vỡ nhiu lý do khỏc nhau, h khụng dỏm i cht iu tra
viờn cn tỡm hiu nguyờn nhõn, gii thớch cho h v ngha v cụng dõn trong
vic vch trn ti phm. i cht luụn cha ng nhng tỡnh hung cng thng
v tõm lý, vỡ vy iu tra viờn phi cú s chun b chu ỏo v tõm lý cho ngi
i cht, h cú th lm tt vai trũ l phng tin tỏc ng tõm lý lm thay
i thỏi khai bỏo ca ngi b i cht.
Cựng vi s chun b v tõm lý cho bn thõn v cho ngi tham gia
i chõt, iu tra viờn cũn phi cú s chun b v nhiu vn quan trng
khỏc. Trc khi i cht, iu tra viờn phi xỏc nh c mõu thun cn gii
quyt, d oỏn cỏc tỡnh hung cú th xy ra v cỏc phng phỏp tỏc ng,
chun b trc cỏc ti liu, chng c cn thit s a ra khi i cht, tỡm hiu
rừ nhõn thõn, cỏc c im tõm lý ca mi ch th tham gia i cht, xỏc nh
cỏc cõu hi b sung cho cỏc cõu hi m nhng ngi tham gia i cht t
ra cho nhau. Tt c s chun b ny giỳp cho iu tra viờn cú th ch ng iu
khin cuc i cht.
2.2.2. Thỏi , phong cỏch, nng lc t chc v iu khin cuc i
cht ca iu tra viờn.
Ngoi nhng yu t nh hng trờn, s thnh cụng ca i cht cũn
ph thuc rt nhiu vo thỏi , nng lc cng nh phong cỏch ca iu tra
Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
18
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
viờn. Trong quỏ trỡnh i cht, iu tra viờn l ch th trc tip tin hnh t
chc v iu khin cuc i cht, vỡ th iu tra viờn cú nh hng khỏ ln
n hot ng ny. i vi trng hp ngi b i cht khai bỏo gian di,

ngoan c khụng chu nhn ti, iu tra viờn cú thỏi bỡnh tnh, ý chớ vng
vng, cú trỡnh chuyờn mụn, am hiu v tõm lý, phong cỏch nh c, ng
hong. Nhng iu tra viờn nh vy thng t c s thnh cụng khi i
cht, lm cho ngi b i cht phi khai bỏo thnh khn, cui cựng phi cỳi
u nhn ti. Ngc li, cng cú nhiu trng hp i cht khụng em li kt
qu th hin qua vic iu tra viờn t ra khụng vụ t, khỏch quan, hoc cú thỏi
núng ny, lng m, thuyt giỏo ngi b i cht, lm cho h cng cú thỏi
bt hp tỏc, tr nờn ngoan c hn. Vỡ vy, ngi b i cht cú thỏi
khai bỏo tt thỡ C quan iu tra phi cn c vo tớnh cht v ỏn, vai trũ, v
trớ, thỏi , tui tỏc ca tng i tng m phõn cụng cỏn b xột hi cho thớch
hp [24, tr.60].
2.2.3. Tớnh bt ng ca i cht.
S thnh cụng ca i cht ph thuc rt nhiu vo tớnh bt ng i
vi i tng khai man. Hot ng i cht c t chc cng bt ng bao
nhiờu thỡ s tỏc ng tõm lý ca nú i vi ngi khai sai s tht s cng
mnh m by nhiờu. Tớnh bt ng i vi i tng khai man a h vo tỡnh
th b ng. Vic i thoi trc tip vi ngi ó bit rừ s tht, cựng vi vic
s dng cỏc phong phỏp tỏc ng tõm lý, lm h ri vo trng thỏi hoang
mang, dao ng, lo s. T ú s dn ti s thay i thỏi v hnh vi khai
bỏo ca h. m bo tớnh bt ng, iu tra viờn phi tớnh toỏn n th t
ca nhng ngi tham gia i cht h khụng cú iu kin tip xỳc m
thng nht li khai. iu tra viờn nờn b trớ ngi i cht vo trc sau
khi n nh tõm lý cho h, s cho ngi b i cht vo, bi s hin din ca
ngi i cht s gõy tõm lý hoang mang cho ngi b i cht. H khụng kp
chun b li khai i phú li. Vớ d: Trong v ỏn tham ụ ti sn, m b can
l Trn Vn Thng ó cú hnh vi buụn bỏn cõy b trong khuụn viờn nh
Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp

19
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
bo tng cụng ty dt Nam nh. Sau khi hi cung, b can Trn Vn Thng
cng quyt khụng thỳ nhn hnh vi phm ti ca mỡnh. Trong v ỏn nỏy cú
ba ngi khỏc liờn quan, ú l Trn ỡnh Lu, V Quc Huy, v Trn Minh
Thnh. H u l ngi lm cựng nh mỏy vi Trn Vn Thng. Khi b bt
anh ta rt ngoan c khụng chu thỳ nhn v hnh vi ca mỡnh. Do tõm lý ch
quan, b can Thng tin rng h s khụng khai bỏo v hnh vi ca mỡnh, c
quan cụng an vỡ th cng s khụng th bit c nhng hnh vi phm ti ú.
Nhng khi c quan iu tra cho i cht gia b can Thng vi tng ngi
liờn quan, b can Thng ó rt bt ng trc s cú mt ca h. Sau ú b can
Thng khụng th tip tc quanh co chi ti c na vỡ b can hon ton bt
ng v khụng th phn ng li c trc nhng chng c cú tht ca v ỏn.
2.2.4. Tớnh thuyt phc ca nhng chng c c nờu ra trong i
cht.
Nhng vn c s dng thuyt phc trong quỏ trỡnh i cht
cng c trỡnh by rừ rng, c th, logic v cht ch bao nhiờu thỡ s tỏc ng
ca i cht i vi ngi b i cht s cng mnh m by nhiờu. Theo Lut
T tng hỡnh s, chng c l phng tin chng minh nú gm nhng s
kin, ti liu cú tht, phự hp vi cỏc tỡnh tit ca v ỏn. Nhng chng c cú
tớnh thuyt phc s lm cho i tng c tỡnh khai bỏo sai tr nờn lỳng tỳng,
khụng th tip tc quanh co chi ti, v buc phi nhanh chúng nhn ti.
Khi b can cú s ch ng v tõm lý, hnh vi, ngoan c che du ti
phm, v cú ý thc chng i c quan iu tra, thỡ iu tra viờn cho tin hnh
i cht mt cỏch bt ng kt hp vi vic a ra nhng chng c, ti liu
quan trng, xỏc thc s tỏc ng mnh m n tõm lý ca h. Nhng chng c
phi liờn quan n nhng vn m h ang quan tõm, buc h phi suy ngh
m thay i nhn thc, quan im, trng thỏi tõm lý. Mt khỏc nhng thụng tin
t cỏc chng c ú c s dng phi ỳng mc, v phi c s dng ỳng

thi im, chớnh xỏc v cú giỏ tr chng minh cao s cú tỏc dng y b can
vo tỡnh th b ng, mt bỡnh tnh, v khụng th tip tc khai bỏo gian di,
Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
20
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
quanh co chi ti c na. Chng hn, v ỏn cp ti sn cụng dõn xy ra
Nam nh: Ba hc sinh ca mt trng ph thụng trung hc tnh Nam nh,
do n chi ua ũi ó i cp xe mỏy ca mt ngi lỏi xe ụm. Sau khi cp
c xe, bn chỳng ó trúi nn nhõn li, du ho lờn ngi nn nhõn ri t
chỏy nhm phi tang. Khi c quan cụng an ly li khai ca i tng, nhng
mt tờn trong s ú luụn quanh co chi ti. Cỏc iu tra viờn ó cho tin hnh
i cht gia i tng ny vi hai i tng cũn li, v a ra mt bng
chng ht sc thuyt phc ú l chic phự hiu hc sinh ca hn ó thu c
ti hin trng v ỏn. Khi ng trc hai ng phm vi mỡnh v c bit l
vi chng c quỏ rừ rng lm cho i tng ny thay i hon ton thỏi v
nhanh chúng nhn ti.
2.2.5. Cỏch x s ca thnh viờn th hai tham gia i cht.
Ngoi s kin, chng c cú tớnh cht thuyt phc, cỏch c x ca
thnh viờn th hai tham gia i cht cng gúp phn quan trng vo thnh cụng
ca i cht. Ngi i cht thng cú tõm lý e ngi, khú khn khi phi khai
bỏo vch mt k phm ti trc mt chỳng, nht l khi h cú quan h rng
buc ln nhau. Ngi i cht trong tỡnh th ny xy ra trng thỏi tõm lý hoang
mang, nht l khi gia h v ngi b i cht cú mi quan h thõn thit gn
bú. Cú trng hp ngi i cht do s b tr thự nờn khụng dỏm khai bỏo
thnh thc vch trn s gi di ca ngi b i cht. Vỡ th khi cho i
cht thnh viờn th hai thng cú nhng c ch nht nh trong tõm lý. Cú th

thy, cỏch x s ca thnh viờn th hai trong i cht cú tm quan trng nht
nh. H luụn phi ch ng khộo lộo bỡnh tnh, v cú tõm lý thoi mỏi.
giỳp h hon thnh vai trũ va l ch th phi hp, va l phng tin tỏc
ng ca ngi i cht, iu tra viờn phi chun b tõm lý sn sng cho h, v
d kin cỏc tỡnh hung cú th xy ra khi i cht to cho h tõm lý tin
tng vo bn thõn. Mt khỏc trong quỏ trỡnh i cht iu tra viờn phi chỳ ý
quan sỏt, theo dừi cht ch din bin tõm lý ca tng ngi tham gia i cht
cú cỏc bin phỏp tỏc ng thớch hp. Tt c nhng iu ú to cho ngi
Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
21
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
i cht tõm lý thoi mỏi, lp trng vng chc, cỏch x s tớch cc to thuõn
li cho cuc i cht. Khi ú, ngi i cht s Cú ý ngha nh mt tỏc ng
tõm lý c bit ỏnh mnh vo s ch quan, thỏi gi di ca i tng,
buc i tng phi iu chnh hnh vi khai bỏo ca mỡnh [1, tr.66].
ý thc v ngha v cụng dõn ca thnh viờn th hai cng nh hng
n thỏi hp tỏc vi c quan iu tra. Qua ú nú cng nh hng ti h
trong i cht, to nờn nhng hiu qu nht nh. Nu ngi i cht xỏc nh
c tm quan trng ca vic thc hin ngha v cụng dõn, cú ý thc vch trn
ti phm, thỡ h s cú mt tõm lý vng vng gúp phn vo s thnh cụng ca
i cht.
2.2.6. Tớnh cht ca mi quan h ó cú gia cỏc thnh viờn.
Cú th núi, quan h ó cú gia nhng ngi tham gia i cht cng cú
nhng nh hng nht nh ti kt qu i cht. Tớnh cht ca mi quan h
ny cú th gõy ra nhng nh hng tiờu cc hay tớch cc. Cỏc iu tra viờn
phi nm bt c cỏc trng thỏi tõm lý, thỏi , nhng din bin tỡnh cm ca

h vi nhau trong i cht, m cú nhng bin phỏp tỏc ng hp lý n h. S
rng buc trong mi quan h gia cỏc thnh viờn tham gia i cht cú tỏc ng
n tỡnh cm, xỳc cm ca h, cú th gõy ra nhng cng thng mnh m v
tõm lý nh lo lng, s hói, nhng cng cú th l hi vng. Ngc li, h cng
cú th xut hin s hi hn m thay i suy ngh, khai bỏo thnh khn. Hoc
do s kớnh trng, n nang, khõm phc v tin cy ca ngi b i cht i vi
ngi i cht, m ngi b i cht tr nờn e ngi v khụng dỏm khai bỏo
gian di na.
Nh vy, tu thuc vo tớnh cht ca tng mi quan h khỏc nhau gia
nhng ngi tham gia i cht, iu tra viờn cn lờn k hoch c th v cú
nhng phng phỏp tỏc ng phự hp vi mi quan h ú, hot ng i
cht t hiu qu cao.
Túm li, cú th thy nhng yu t trờn cú nh hng tng khớa cnh,
gúc khỏc nhau i vi hot ng i cht. Hiu c nhng yu t ú giỳp
Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
22
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
iu tra viờn cú iu kin tn dng li th ca tng yu t trong cỏc tỡnh hung
khỏc nhau lm cho i cht cú hiu qu.
2.3. Nhng phng phỏp v th thut tỏc ng tõm lý trong hot
ng i cht.
2.3.1. Cỏc nguyờn tc c bn khi s dng phng phỏp v th thut
tỏc ng tõm lý.
Khi s dng cỏc phng phỏp tỏc ng tõm lý phi tuõn th cỏc nguyờn
tc sau õy:
Tỏc ng phi tuõn th cht ch cỏc quy nh ca phỏp lut. Cỏc quy

nh ca B lut hỡnh s, B lut t tng hỡnh s luụn xỏc nh quyn hn,
trỏch nhim ca nhng ngi tin hnh t tng v nhng ngi tham gia t
tng.
Ch th tỏc ng cn phi cú tri thc, hiu bit v quy lut hỡnh thnh
v phỏt trin tõm lý ca con ngi. Phi xỏc nh rừ mc ớch, lp k hoch
quỏ trỡnh tỏc ng, cng nh phi tớnh n cỏc phn ng ca ngi b tỏc ng.
Phi chỳ ý ti nhng iu kin, hon cnh tin hnh tỏc ng lm cho cỏc bờn
tham gia i cht cm thy yờn tõm, t tin, khụng b phõn tỏn t tng. Phi
m bo tớnh tớch cc tõm lý ngi b tỏc ng. Tớnh tớch cc ca ngi b
tỏc ng luụn c coi l mt trong cỏc yu t cn thit m bo cho quỏ trỡnh
tỏc ng tõm lý t hiu qu. Ni dung v phng phỏp tỏc ng tõm lý phi
phự hp vi tng ngi b tỏc ng Nhng thụng tin a ra phi liờn quan n
nhng vn m ngi b tỏc ng ang quan tõm, phi to nờn s rung ng,
buc h phi suy ngh v i n thay i nhn thc, trng thỏi tõm lý trong
vic khai bỏo, trỡnh by vi ch th tỏc ng. Ch th tỏc ng phi l ngi
nm vng chuyờn mụn nghip v, cú o c ngh nghip, cú kin thc sõu
rng v xó hi v cú k nng giao tip.
2.3.2. Cỏc phng phỏp tỏc ng tõm lý.
Theo L.V Petrenco thỡ: Tỏc ng tõm lý trc ht l mt quỏ trỡnh,
mt hot ng, ch khụng n thun ch l mt vi c ch, tỏc ng n iu.
Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
23
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
Hot ng y th hin bng hnh ng v cỏch thc tỏc ng vi mc ớch c
th khỏc nhau... [19, tr.89]. Trong hot ng i cht, iu tra viờn cú th s
dng nhiu phng phỏp khỏc nhau nhm tỏc ng tõm lý n ngi tham gia

i cht xỏc nh tớnh ỳng n, loi b mõu thun trong li khai ca h.
Cỏc phng phỏp tỏc ng tõm lý sau õy thng c s dng hn c.
2.3.2.1. Phng phỏp giao tip tõm lý cú iu khin.
Phng phỏp giao tip tõm lý cú iu khin l ch th tỏc ng thit
lp, s dng cỏc giao tip tõm lý trong hot ng i cht t c mc
ớch. õy l phng phỏp c s dng nhiu hn c trong hot ng i cht.
Mc ớch khi s dng phng phỏp ny l iu khin giao tip gia cỏc
ch th loi b mõu thun trong li khai ca cỏc ng s. iu tra viờn
phi thit lp giao tip gia cỏc ch th, nh hng v iu khin cỏc giao tip
ny din ra theo hng cn thit v t c mc ớch giao tip. Giao tip l
s tip xỳc gia con ngi vi con ngui nhm thc hin nhng mc ớch nht
nh [3, tr.150]. Trong giao tip ca hot ng i cht luụn din ra s tỏc
ng qua li gia nhng ngi tham gia i cht v iu tra viờn. iu ú
c biu hin nhng thay i v xỳc cm v hnh vi, s ng tỡnh, hu
thun hay mõu thun, chng i ca h vi nhau.Trong trng hp ny, cỏc
quan h giao tip ny u c iu tra viờn iu khin nhm hng v tng
cng s tỏc ng lờn tõm lý ca nhng ngi tham gia i cht t c
mc ớch mong mun. Vớ d: iu tra viờn thụng qua ngi thõn ca b can
ng viờn, thuyt phc b can khai bỏo thnh tht.
t c mc ớch ny iu tra viờn phi quan sỏt nhy bộn nhng
biu hin bờn ngoi nhn nh c din bin tõm lý bờn trong ca i
tng. T ú m cú s tỏc ng tip theo cho phự hp. Phng phỏp ny ch
t hiu qu cao khi cựng phi hp vi cỏc phng phỏp tỏc ng tõm lý khỏc.
Chng hn, trong quỏ trỡnh i cht gia cỏc ng s xy ra s xung t tõm
lý gay gt khi mi ngi u gi lp trng, quan im ca mỡnh. i phú
vi tỡnh hung ny, iu tra viờn kt hp s dng phng phỏp mnh lnh,
Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp

24
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
truyn t thụng tin chm dt hnh vi quỏ khớch ca h, iu khin giao tip
theo hng iu tra viờn mong mun.
2.3.2.2. Phng phỏp truyn t thụng tin.
L phng phỏp m iu tra viờn s dng nhng thụng tin liờn quan
n s vic v cỏc vn m ngi b tỏc ng ang quan tõm, lm xut hin
h nhng cm xỳc nht nh, t ú thay i thỏi thn khn khai bỏo
nhng ngi khai man, v khụi phc li trớ nh v vn liờn quan n v ỏn
do nhm ln.
Trong i cht, ngi b i cht thng l nhng ngi khai bỏo
khụng thnh khn, cú thỏi tiờu cc, khụng chu hp tỏc vi c quan iu tra.
Trong trng hp ny iu tra viờn cú th s dng phng phỏp truyn t
thụng tin. Nhng thụng tin m iu tra viờn s dng truyn t n i
tng ny l nhng ti liu thu thp c trong v ỏn, v i tng iu tra,
hoc v nhng ngi khỏc cú liờn quan. ú l cỏc du vt, tang chng, vt
chng, ti liu, tin tc, s vic ca v ỏn. Cỏc thụng tin ny c a ra mt
cỏch bt ng, thng t vo nhng thi im mang tớnh t phỏ, kt hp vi
nhng thụng tin do ngi th hai tham gia i cht s gõy nờn nhng thay i
cm xỳc mnh m i tng b i cht, to ra h trng thỏi hoang mang
khụng tin vo kh nng che du ca mỡnh na. Vớ d:Trong v ỏn git ngi
cp ca ti ch Múng Cỏi Qung NinhSau khi b bt v qua nhiu ngy
u tranh xột hi, b can Quỏch ng luụn ngo mn che du ti li, mc dự
iu tra viờn ó a ra trc mt hn nhng tang vt gõy ỏn ó tỡm c. Nm
c ng c kỡm hóm s khai bỏo ca b can l y tin rng: Nn nhõn ca v
ỏn ó cht. Do ú, khi nn nhõn (Ti) bỡnh phc, iu tra viờn ó cho nn nhõn
i cht vi Quỏch ng. Hn toỏt m hụi thỡ ra anh vn cũn sng ? v cỳi
u thỳ ti l th phm chớnh trong v ỏn giột ngi, cp ca ti khu vc ch
Múng Cỏi Qung Ninh [30, tr.11].

Trong trng hp ngi b i cht do mt s lý do khỏc nhau ó
quờn hoc do nhm ln cỏc tỡnh tit trong v ỏn, iu tra viờn cng cú th s
Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất


Khoá luận tốt nghiệp
25
Bùi Thị Hải Yến
HS28c
dng phng phỏp truyn t thụng tin h nh li nhng s kin ú v loi
s nhm ln trong li khai. Trc khi i cht iu tra viờn cn núi rừ mc
ớch ca cuc i cht h khụng b bt ng, kt hp vi nhng thụng tin
c a ra trong quỏ trỡnh i cht cú liờn quan n v ỏn s giỳp h nhanh
chúng hi tng li cỏc s kin ó quờn. Khi c nhỡn thy cỏc vt chng cú
liờn quan, nú s tỏc ng mnh n trớ nh lm cho h nh li c chớnh xỏc
cỏc vn liờn quan n v ỏn.
Thc t, phng phỏp ny c s dng khi iu tra viờn ó thu c
chng c cú giỏ tr chng minh cao v ó c xỏc minh thm tra. Vỡ th s
dng phng phỏp truyn t thụng tin cú hiu qu cn m bo cỏc yờu cu
sau.
Cỏc thụng tin tỏc ng phi c kim tra k lng m bo
chớnh xỏc cao, cú liờn quan n s vic phm ti. Tuyt i khụng c s
dng thụng tin gi tỏc ng. A.V. u lụp cng ó xỏc nhn rng c im
cú tớnh nguyờn tc ca vic s dng cỏc phng phỏp tỏc ng tõm lý l tuyt
i khụng c truyn t thụng tin gi... Tt c nhng phng phỏp tỏc ng
tõm lý xõy dng trờn vic s dng thụng tin gi u sai lm [2, tr.79]. Vic s
dng nhng thụng tin chớnh xỏc khụng ch cú tỏc dng buc ngi b i cht
phi chp nhn cỏc vn a ra, m cũn loi b t tng ngoan c ca b
can.
Vic truyn t thụng tin phi m bo tớnh bt ng c v ni dung v

thi im tỏc ng mi mng li hiu qu cao, lm thay i trng thỏi v cm
xỳc ca ngi b tỏc ng. T nhng phn ng cm xỳc ca ngi b i cht
cho phộp iu tra viờn rỳt ra kt lun v thỏi thc ca h i vi hnh vi
phm ti.
Khi truyn t thụng tin cn phi m bo s tp trung chỳ ý ca
ngi b tỏc ng. Vỡ vy vic truyn t thụng tin tt nht nờn thc hin khi
i tng ang cú s xung t tõm lý mnh m, ang bn khon suy ngh v
hnh vi ca mỡnh nhng do nhiu nguyờn nhõn khỏc nhau m cha dỏm khai
Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất