Nghiên cứu đặc điểm khí hậu và tài nguyên khí hậu tỉnh thanh hóa

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
KHOA KHÍ TƯỢNG THỦY VĂN
-------------------o0o-------------------

SINH VIÊN: NÔNG VIẾT PHƯƠNG

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM KHÍ HẬU VÀ
TÀI NGUYÊN KHÍ HẬU TỈNH THANH HÓA
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Ngành: Khí tượng học
Mã ngành: D440221
Cán bộ hướng dẫn: TS. Mai Văn Khiêm

Hà Nội, 2015


LỜI CẢM ƠN
Đầu tiên, em xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến TS. Mai Văn Khiêm, Trung
tâm nghiên cứu Khí tượng – Khí hậu, Viện Khoa học Khí tượng, Thủy văn và Biến
đổi khí hậu, người thầy đã trực tiếp chỉ bảo tận tình, định hướng chủ đề và tạo điều
kiện cho em trong quá trình làm khóa luận tốt nghiệp. Em cảm ơn thầy về những
kiến thức quý báu, những lời khuyên và những lời góp ý chân thành để giúp em có
thể hoàn thành tốt niên luận này.
Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô tại Khoa Khí tượng – Thuỷ văn,
Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội đã nhiệt tình giảng dạy và
truyền đạt cho em những kiến thức chuyên ngành trong quá trình học tập trên giảng
đường những năm học qua.
Em cũng mong được cảm ơn tới các cô chú, các anh chị công tác tại Trung
tâm nghiên cứu Khí tượng – Khí hậu, Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến
đổi khí hậu đã giúp đỡ, cung cấp số liệu và tạo điều kiện thuận lợi trong thời gian
em làm khóa luận vừa qua.

Cuối cùng, em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới gia đình, người thân và bạn
bè đã luôn giúp đỡ, động viên và tạo điều kiện tốt nhất cho em trong suốt quá trình
học tập cũng như trong cuộc sống.
Dù em đã cố gắng nhưng kiến thức em còn hạn chế và còn nhiều bỡ ngỡ nên
bài khóa luận này vẫn còn những thiếu sót. Em rất mong được thầy cô và các bạn
có những ý kiến đóng góp cho bài niên luận của em trở nên hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày tháng năm 2015
Sinh viên
Nông Viết Phương


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ........................................... 3
1.1. Khái niệm về tài nguyên khí hậu ................................................................... 3
1.1.1. Tài nguyên khí hậu .................................................................................. 3
1.1.2. Khí hậu địa phương ................................................................................. 3
1.2. Tổng quan về điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội tỉnh Thanh Hóa ............. 3
1.2.1.Vị trí địa lý ............................................................................................... 3
1.2.2. Điều kiện tự nhiên ................................................................................... 4
1.2.3. Điều kiện kinh tế - xã hội ........................................................................ 5
1.3. Điều kiện khí hậu khu vực nghiên cứu........................................................... 6
1.4. Một số nghiên cứu liên quan......................................................................... 7
1.5. Mục đích và đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu. ............................. 10
CHƯƠNG II: SỐ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................. 11
2.1. Số liệu ......................................................................................................... 11
2.2. Kiểm tra và chỉnh lý số liệu ......................................................................... 11
2.3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 13
CHƯƠNG III: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ....................................................... 16

3.1. Nhân tố hoàn lưu khí quyển ......................................................................... 16
3.1.1. Các trung tâm khí áp hoạt động theo mùa ................................................ 16
3.1.2. Các khối không khí chính hoạt động theo mùa ......................................... 18
3.2. Chế độ nhiệt ................................................................................................ 19
3.2.1. Biến thiên theo không gian của nhiệt độ ................................................ 19
3.2.2. Biến thiên theo thời gian của nhiệt độ.................................................... 22
3.3. Chế độ mưa ................................................................................................. 25
3.3.1. Lượng mưa năm: ................................................................................... 25
3.3.2. Lượng mưa các mùa: ............................................................................. 27
3.3.3. Số ngày mưa ......................................................................................... 29


3.3.4. Cường độ mưa....................................................................................... 30
3.4. Chế độ gió ................................................................................................... 31
3.5. Nắng............................................................................................................ 39
3.6. Độ ẩm.......................................................................................................... 40
3.7.Các hiện tượng thời tiết đặc biệt ................................................................... 41
3.7.1. Sương mù .............................................................................................. 41
3.7.2. Dông ..................................................................................................... 42
3.7.3. Rét đậm, rét hại, hạn hán, mưa lớn. ....................................................... 43
3.7.4. Tố, lốc. .................................................................................................. 48
3.7.5. Bão, áp thấp nhiệt đới............................................................................ 49
Kết Luận ............................................................................................................... 51
Tài liệu tham khảo ................................................................................................. 53


Danh mục bảng

Bảng 2.1. Danh sách các trạm lấy số liệu ở tỉnh Thanh HóaError! Bookmark not
defined.

Bảng 3.1: Đặc trưng nhiệt độ tháng và năm thời kỳ 1961-2010 của các trạm tại tỉnh
Thanh Hóa (oC) ......................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.2: Biên độ năm trung bình của nhiệt độ thời kỳ 1961-2010 của các trạm tại
tỉnh Thanh Hóa (oC) ................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.3: Chuẩn sai của nhiệt độ tháng I thời kỳ 1961-2010 của các trạm tại tỉnh
Thanh Hóa (oC) .......................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.4: Chuẩn sai của nhiệt độ tháng VII thời kỳ 1961-2010 của các trạm tại tỉnh
Thanh Hóa (oC) .......................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.5: Lượng mưa trung bình tháng và năm thời kỳ 1961-2010 của các trạm tại
tỉnh Thanh Hóa (oC) ................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.6: Biến suất tương đối (%) của lượng mưa thời kỳ 1961-2010 của các trạm
tại tỉnh Thanh Hóa (oC) ...........................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.7: Số ngày mưa tháng và năm trung bình thời kỳ 1961-2010 của các trạm tại
tỉnh Thanh Hóa (oC) ................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.8: Tần suất xuất hiện số ngày có lượng mưa các cấp trong các tháng thời kỳ
1961-2010 tại Thanh Hóa (%) .................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.9: Tốc độ gió trung bình tháng và năm thời kỳ 1961-2010 của các trạm tại
Thanh Hóa (m/s)......................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.10: Tốc độ gió lớn nhất tháng thời kỳ 1961-2010 của các trạm tại tỉnh
Thanh Hóa (m/s)......................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.11: Phân bố tần suất (%) tốc độ gió lớn nhất tháng thời kỳ 1961-2010 tại
trạm Yên Định .........................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.12: Phân bố tần suất (%) tốc độ gió lớn nhất tháng thời kỳ 1961-2010 tại
trạm Bái Thượng .....................................................Error! Bookmark not defined.


Bảng 3.13: Phân bố tần suất (%) tốc độ gió lớn nhất tháng thời kỳ 1961-2010 tại
trạm Như Xuân ........................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.14: Phân bố tần suất (%) tốc độ gió lớn nhất tháng thời kỳ 1961-2010 tại
trạm Tĩnh Gia ..........................................................Error! Bookmark not defined.

Bảng 3.15: Phân bố tần suất (%) tốc độ gió lớn nhất tháng thời kỳ 1961-2010 tại
trạm Thanh Hóa.......................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.16: Phân bố tần suất (%) tốc độ gió lớn nhất tháng thời kỳ 1961-2010 tại
trạm Hồi Xuân .........................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.17: Tổng số giờ nắng trung bình tháng thời kỳ 1961-2010 của các trạm tại
Thanh Hóa (giờ) ......................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.18: Độ ẩm tương đối trung bình tháng và năm thời kỳ 1961-2010 của các
trạm tại Thanh Hóa (%) ...........................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.19: Phân bố số ngày sương mù trung bình nhiều năm thời kỳ 1971-2010 của
các trạm tại tỉnh Thanh Hóa (ngày)..........................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.20: Phân bố số ngày dông trung bình nhiều năm thời kỳ 1971-2010 của các
trạm tại tỉnh Thanh Hóa (ngày) ................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.21: Phân bố số ngày rét đậm, rét hại trung bình tháng thời kỳ 1961-2010 của
các trạm tại tỉnh Thanh Hóa (ngày)..........................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.22: Các giá trị cực trị trong lịch sử về nhiệt độ và lượng mưa các trạm khí
tượng khu vực Thanh Hóa tính đến năm 2008 .........Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.23: Phân cấp hạn theo chỉ số K ....................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.24: Chỉ số ẩm tháng trung bình năm thời kỳ 1961-2010 của các trạm tại
Thanh Hóa ...............................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.25: Phân bố số ngày có lượng mưa từ 50-100mm thời kỳ 1961-2010 của các
trạm tại tỉnh Thanh Hóa (ngày) ................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.26: Phân bố số ngày có lượng mưa lớn hơn100mm thời kỳ 1961-2010 của
các trạm tại tỉnh Thanh Hóa (ngày)..........................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.27: Phân bố số ngày xảy ra tố, lốc theo tháng thời kỳ 1971-2010 tại các trạm
của tỉnh Thanh Hóa .................................................Error! Bookmark not defined.


Bảng 3.28: Số cơn bão đổ bộ trực tiếp vào tỉnh Thanh Hóa thời kỳ (1961-2004)
................................................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.29: Phân bố số cơn bão và áp thấp nhiệt đới ảnh hưởng các khu vực theo

tháng từ năm 1961-2004 ..........................................Error! Bookmark not defined.

Danh mục hình
Hình 1: Bản đồ tỉnh Thanh Hóa ...............................Error! Bookmark not defined.
Hình 2: Bản đồ các trạm khí tượng tại tỉnh Thanh HóaError!

Bookmark

not

defined.
Hình 3: Sự phân bố các trung tâm khí áp trung bình trong tháng IError!

Bookmark

not defined.
Hình 4: Sự phân bố các trung tâm khí áp trung bình trong tháng VIIError! Bookmark
not defined.
Hình 5: Biến trình năm của nhiệt độ thời kỳ 1961-2010 của các trạm tại tỉnh Thanh
Hóa (oC) ..................................................................Error! Bookmark not defined.
Hình 6: Biến trình lượng mưa trung bình năm thời kỳ 1961-2010 của các trạm tại
tỉnh Thanh Hóa (oC) ................................................Error! Bookmark not defined.


MỞ ĐẦU
Khí hậu là thành phần quan trọng của hệ sinh thái và là cơ sở quyết định cho
sự phát triển kinh tế xã hội mỗi khu vực. Việc khai thác và sử dụng hợp lý tài
nguyên khí hậu có ý nghĩa quan trọng trong sự phát triển của mỗi khu vực. Nhưng
để khí hậu có thể trở thành một nguồn lực tự nhiên có lợi cho phát triển, mà không
đem lại những ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất, đời sống dân sinh chính

vì điều đó đòi hỏi chúng ta phải có những hiểu biết sâu sắc về những đặc điểm và
quy luật biến đổi của các yếu tố khí hậu nhằm khai thác những thuận lợi, tìm cách
hạn chế, phòng tránh với những bất lợi đó. Với tình hình biến đổi khí hậu hiện nay,
sự biến động của các yếu tố khí hậu càng trở nên phức tạp đòi hỏi còn có những
nghiên cứu nhằm cung cấp những thông tin cơ bản về khí hậu từ đó vận dụng và
đưa vào thực tiễn.
Thanh Hóa là một tỉnh có tài nguyên thiên nhiên phong phú, địa hình đa dạng
đồi núi chiếm 3/4 diện tích cả tỉnh nghiêng từ Tây Bắc xuống Đông Nam. Khí hậu
tỉnh Thanh Hóa là một dạng đặc biệt của khí hậu nhiệt đới gió mùa ở Việt Nam.
Đây là một vùng khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều với lượng bức xạ phong phú; mùa
đông chịu sự ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc, mùa hè chịu sự chi phối của gió
mùa Tây Nam. Thanh Hóa có đồng bằng sông Mã có diện tích lớn thứ ba sau đồng
bằng sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long, với bờ biển dài hơn 102km. Tỉnh
Thanh Hóa là vùng hội tụ đầy đủ các hiện tượng thời tiết đặc biệt như bão, dông,
mưa lớn, hạn hán… là nơi hội tụ của nhiều khối không khí mang tính chất khác
nhau nên các yếu tố khí hậu có tính biến động rất lớn. Chính vì điều đó, em chọn
Thanh Hóa là khu vực để thực hiện nghiên cứu này.
Mục tiêu của nghiên cứu:(1) Bước đầu tìm hiểu phương pháp tính toán các
đặc trưng khí hâu, tài nguyên khí hậu; (2) Tính toán và đánh giá được đặc điểm và
tài nguyên khí hậu cho khu vực tỉnh Thanh Hóa.
Với những đặc điểm khí tượng diễn biến phức tạp theo thời gian và không
gian, cần có sự nghiên cứu theo chuyên ngành nhằm khai thác tài nguyên khí hậu

1


phục vụ hiệu quả việc phát triển của tỉnh. Vì vậy em chọn đề tài: ‘’Nghiên cứu đặc
điểm khí hậu và tài nguyên khí hậu tỉnh Thanh Hóa” để có cái nhìn tổng quan về
đặc điểm khí hậu tỉnh Thanh Hóa về các nhân tố khí hậu điển hình như: nhiệt độ,
lượng mưa, chế độ, gió…

2