Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn xã tiên dược, huyện sóc sơn, thành phố hà nội

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả
nêu trong đồ án là trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Tôi cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện đồ án này đã được
cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong đồ án đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Hà Nội, ngày 12 tháng 06 năm 2015
Tác giả đồ án

Trần Thị Quỳnh Nga

i


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài, bản thân em luôn nhận được sự quan tâm
giúp đỡ chỉ bảo tận tình của các thầy, cô giáo trong khoa Quản lý đất đai - Trường
Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, cùng các phòng, ban của nhà trường và
địa phương đã tạo điều kiện thuận lợi nhất để em hoàn thành đồ án tốt nghiệp này.
Lời đầu tiên, em xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo trong Trường Đại
học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội nói chung, các thầy, cô giáo trong khoa
Quản lý đất đai nói riêng đã tận tình dạy dỗ, chỉ bảo ân cần trong suốt thời gian em
học tập tại trường; trong đó đặc biệt là thầy giáo - ThS. Trần Xuân Biên người đã
trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo em trong suốt thời gian em thực hiện đề tài.
Em xin chân thành cảm ơn UBND xã Tiên Dược đã tạo mọi điều kiện thuận
lợi giúp đỡ em trong thời gian nghiên cứu làm đề tài tại xã. Cuối cùng từ đáy lòng
mình, em xin kính chúc các thầy, cô giáo và các cô, chú mạnh khỏe, hạnh phúc,
thành đạt trong cuộc sống.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 12 tháng 06 năm 2015
Tác giả đồ án

Trần Thị Quỳnh Nga

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................... I
MỤC LỤC ............................................................................................................ III
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. VII
DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................. VIII
DANH MỤC CÁC ẢNH ....................................................................................... IX
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1

1. Đặt vấn đề ...................................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2
3. Y êu cầu của đề tài.......................................................................................... 2
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU .................................................................. 3

1.1. Đất đai và vai trò của đất trong sản xuất nông nghiệp ............................. 3
1.1.1. Khái niệm về đất ................................................................................... 3
1.1.2. Vai trò và ý nghĩa của đất đai trong sản xuất nông nghiệp ..................... 4

1.2. Sử dụng đất và những nhân tố ảnh hưởng tới việc sử dụng đất............... 5
1.2.1. Sử dụng đất là gì ................................................................................... 5
1.2.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng nông nghiệp ...................... 5
1.2.3. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp trên Thế giới và Việt Nam ............ 11

1.3. Loại hình sử dụng đất, phương pháp đánh giá hiệu quả loại hình sử
dụng đất ................................................................................................... 14

1.3.1. Khái niệm về loại hình sử dụng đất ..................................................... 14
1.3.2. Sự cần thiết phải đánh giá hiệu quả sử dụng đất .................................. 15
1.3.3. Tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả sử dụng đất ........................................... 22
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..... 24

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 24
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 24
2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 24

2.2. Nội dung nghiên cứu................................................................................. 24
2.2.1. Điều tra, đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế – xã hội ......................... 24
2.2.2. Đánh giá hiện trạng và biến động đất sản xuất nông nghiệp giai đoạn
2010 - 2014 của xã Tiên Dược ...................................................................... 24

2.3. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 25
2.3.1. Phương pháp chọn hộ sản xuất nông nghiệp. ....................................... 25

iii


2.3.2. Phương pháp điều tra thu thập và xử lý số liệu .................................... 25
2.3.3 Đánh giá hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường................................... 25
2.3.4 Phương pháp so sánh ............................................................................ 27
2.3.5. Phương pháp kế thừa ........................................................................... 27
2.3.6. Phương pháp xử lý số liệu ................................................................... 28
2.3.7. Phương pháp xử lý số liệu phân tích định lượng bằng hàm sản xuất
Cobb – Douglas ............................................................................................ 28
2.3.8. Phương pháp minh họa bằng bản đồ .................................................... 28
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .............................................................. 29

3.1. Đánh giá điều kiện tự nhiên - kinh tế - xã hội xã Tiên Dược .................. 29
3.1.1. Điều kiện tự nhiên ............................................................................... 29
3.1.2. Điều kiện kinh tế – xã hội .................................................................... 34
3.1.3. Thực trạng cơ sở hạ tầng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp................ 37
3.1.4. Đánh giá chung ................................................................................... 38

3.2. Hiện trạng sử dụng đất đai trên địa bàn xã Tiên Dược .......................... 40
3.2.1. Hiện trạng sử dụng đất năm 2014 trên địa bàn xã Tiên Dược.............. 40
3.2.2. Biến động diện tích đất nông nghiệp giai đoạn 2010 – 2014 ................ 41

3.3. Thực trạng sản xuất nông nghiệp trên địa bàn xã Tiên Dược ................ 42
3.3.1. Hệ thống cây trồng chủ yếu năm 2014 ................................................. 42

3.4. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ........................................... 43
3.4.1. Giới thiệu một số loại hình sử dụng đất điển hình ................................ 43
3.4.2. Loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp ở xã Tiên Dược ............... 48
3.4.3. Đánh giá hiệu quả kinh tế sử dụng đất nông nghiệp. ............................ 49
3.4.4. Hiệu quả xã hội trong sử dụng đất nông nghiệp ................................... 52
3.4.5. Hiệu quả môi trường trong sử dụng đất nông nghiệp ........................... 54
3.4.6. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng đất nông nghiệp có
hiệu quả cao trên địa bàn xã Tiên Dược bằng hàm Cobb – Douglas .............. 62
3.4.7. Lựa chọn loại hình sử dụng đất nông nghiệp ....................................... 64

3.5. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp cho xã Tiên Dược ....................... 68
3.5.1. Quan điểm khai thác sử dụng đất ......................................................... 68
3.5.2. Định hướng sử dụng đất nông nghiêp .................................................. 68
3.5.3. Đề xuất các loại hình sử dụng đất trên địa bàn ..................................... 70

3.6. Các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp cho xã ........ 74
3.6.1. Giải pháp về chính sách ...................................................................... 74

3.6.2. Giải pháp về vốn ................................................................................. 74
3.6.3. Giải pháp về quy hoạch vùng chuyên canh .......................................... 75
3.6.4. Giải pháp về thị trường tiêu thụ sản phẩm ........................................... 75

iv


3.6.5. Giải pháp về thuỷ lợi ........................................................................... 76
3.6.6. Giải pháp về khoa học kỹ thuật và xã hội ............................................ 76
3.6.7. Giải pháp về nguồn nhân lực ............................................................... 76
3.6.8. Giải pháp về cơ sở hạ tầng................................................................... 76
3.6.9. Giải pháp về giống cây trồng ............................................................... 77
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................... 78

1. K ết luận........................................................................................................ 78
2. K iến nghị...................................................................................................... 78
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 80
PHỤ LỤC.............................................................................................................. 82

v


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

TT

Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

1

BVTV

Bảo vệ thực vật

2

DT

Diện tích

3

HQĐV

Hiệu quả đồng vốn

4

GTSX

Giá trị sản xuất

5

CPTG

Chi phí trung gian

6

GTNC

Giá trị ngày công

7

LĐ

Lao động

8

LUT

Loại hình sử dụng đất

9

LX - LM

Lúa xuân - lúa mùa

10

SL

Sản lượng

11

STT

Số thứ tự

12

TB

Trung bình

vi


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Biến động đất nông nghiệp của cả nước........................................................... 13
Bảng 2.1: Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả kinh tế sử dụng đất .................................. 26
Bảng 2.2: Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả xã hội ................................................. 27
Bảng 2.3: Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả môi trường......................................... 27
Bảng 3.1: Giá trị sản xuất của các ngành qua các năm (theo giá thực tế) ......................... 34
Bảng 3.2: Giá trị sản xuất nông, lâm và thủy sản (theo giá thực tế).................................. 35
Bảng 3.3: Tình hình biến động dân số giai đoạn 2010 - 2014 ......................................... 37
Bảng 3.4: Tổng hợp đường giao thông nội đồng ............................................................. 38
Bảng 3.5: Hiện trạng sử dụng đất của xã Tiên Dược năm 2014........................................ 40
Bảng 3.6: Biến động sử dụng đất nông nghiệp giai đoạn 2010 – 2014 ............................ 41
Bảng 3.9: Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất năm 2014. .............................. 49
Bảng 3.10: Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả kinh tế sử dụng đất của các loại hình sử
dụng đất. .............................................................................................................................. 52
Bảng 3.11: Đánh giá hiệu quả xã hội của các loại hình sử dụng đất ................................. 53

Bảng 3.12: Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả môi trường của các loại hình sử
dụng đất. ............................................................................................................................. 55
Bảng 3.13: So sánh mức đầu tư phân bón thực tế tại địa phương với hướng dẫn của Sở
Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. ................................................................................ 56
Bảng 3.14: Danh mục các loại thuốc BVTV người dân xã Tiên Dược sử dụng. ............. 58
Bảng 3.15: Mức độ sử dụng một số loại thuốc bảo vệ thực vật ....................................... 60
Bảng 3.16: Kết quả phân tích hàm Cobb – Douglas cho các loại hình sử dụng đất ......... 63
Bảng 3.17: Đề xuất diện tích các loại hình sử dụng đất trong tương lai ........................... 73
Bảng 3.18: Chu chuyển đất theo các loại hình sử dụng đất trong tương lai ..................... 73

vii


DANH MỤC CÁC HÌNH
Ảnh 3.1: Ruộng lúa ............................................................................................................ 44
Ảnh 3.2: Ruộng bắp cải ...................................................................................................... 45
Ảnh 3.3: Ruộng cà chua...................................................................................................... 46
Ảnh 3.4: Ruộng dưa chuột .................................................................................................. 46
Ảnh 3.5: Vườn trồng Bưởi.................................................................................................. 47
Ảnh 3.6: Đầm nuôi cá ......................................................................................................... 47

viii


DANH MỤC CÁC ẢNH
Ảnh 3.1: Ruộng lúa ............................................................................................................. 44
Ảnh 3.2: Ruộng bắp cải ...................................................................................................... 45
Ảnh 3.3: Ruộng cà chua...................................................................................................... 46
Ảnh 3.4: Ruộng dưa chuột .................................................................................................. 46
Ảnh 3.5: Vườn trồng Bưởi.................................................................................................. 47

Ảnh 3.6: Đầm nuôi cá ......................................................................................................... 47

ix


MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Đất đai là tài nguyên quốc gia, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là nguồn nội lực,
nguồn vốn to lớn của đất nước, là thành phần quan trọng của môi trường sống, là
địa bàn phân bố của các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hoá, xã hội, an
ninh, quốc phòng. Chúng ta biết rằng không có đất thì không thể sản xuất, cũng
không có sự tồn tại của con người và đất là vị trí đặc biệt quan trọng với sản xuất
nông nghiệp.
Nông nghiệp là một hoạt động có từ xa xưa của loài người và hầu hết các nước
trên thế giới đều phải xây dựng một nền kinh tế trên cơ sở phát triển nông nghiệp
dựa vào khai thác tiềm năng của đất, lấy đó làm bàn đạp cho việc phát triển của các
ngành khác. Vì vậy, việc tổ chức khai thác sử dụng nguồn tài nguyên đất đai hợp lý,
có hiệu quả là nhiệm vụ quan trọng đảm bảo cho nông nghiệp phát triển bền vững.
Xã hội phát triển,dân số tăng nhanh kéo theo những đòi hỏi ngày càng tăng về
lương thực và thực phẩm,chỗ ở cũng như các nhu cầu về văn hóa, xã hội. Con người
đã tìm mọi cách để khai thác đất đai nhằm thảo mãn những nhu cầu ngày càng tăng
đó. Như vậy đất đai, đặc biệt là đất nông nghiệp có hạn về diện tích nhưng lại có
nguy cơ bị suy thoái dưới tác động của thiên nhiên và sự thiếu ý thức của con người
trong quá trình sản xuất. Chưa kể đến sự suy giảm về diện tích đất nông nghiệp do
quá trình đô thị hóa đang diễn ra mạnh mẽ, trong khi khả năng khai hoang đất mới
lại rất hạn chế. Do vậy, việc đánh giá hiệu quả để sử dụng hợp lý theo quan điểm
sinh thái và phát triển bền vững đang trở thành vấn đề mang tính chất toàn cầu đang
được các nhà khoa học trên thế giới quan tâm. Đối với một nước có nền kinh tế
nông nghiệp chủ yếu như ở Việt Nam, nghiên cứu, đánh giá hiệu quả sử dụng đất
nông nghiệp càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.

Tiên Dược là một xã của huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội, có tổng diện tích
đất tự nhiên 1.373,40 ha với780,79ha đất nông nghiệpchiếm 56,85 % diện tích tự
nhiên của xã.Người dân nơi đây sống dựa vào nông nghiệp là chủ yếu. Trong những
năm gần đây, kinh tế nông nghiệp, nông thôn của xã Tiên Dược tuy có những bước
phát triển đáng kể song vẫn còn nhiều hạn chế như: sản xuất nông nghiệp manh

1


mún, nhỏ lẻ không đồng bộ công cụ sản xuất chủ yếu là thủ công, cơ cấu cây trồng
chưa hợp lý, năng suất lao động và hiệu quả kinh tế chưa cao. Nhận thức của nhân
dân về sản xuất nông nghiệp tập trung trong cơ chế thị trường còn hạn chế. Vì vậy,
rất cần có định hướng chỉ đạo và cơ chế chính sách của các cấp, các ngành để giúp
xã Tiên Dược có hướng đi đúng đắn trong phát triển nền kinh tế nông nghiệp, giúp
người dân lựa chọn được phương thức sản xuất phù hợp trong điều kiện cụ thể của
xã, nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp, đáp ứng yêu cầu phát triển nền
nông nghiệp bền vững là việc làm hết sức quan trọng và cần thiết.
Xuất phát từ ý nghĩa thực tiễn và nhu cầu sử dụng đất, được sự đồng ý của
khoa Quản lý đất đai - Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, đồng
thời dưới sự hướng dẫn trực tiếp của Th.S Trần Xuân Biên, tôi tiến hành nghiên cứu
đề tài: "Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn xã Tiên Dược,
huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội.”
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Đánh giá thực trạng hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp và xác định các yếu
tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn xã Tiên Dược.
- So sánh và đánh giá hiệu quả các loại hình sử dụng đất chính trên địa bàn xã
Tiên Dược.
- Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn
xã Tiên Dược.
3. Yêu cầu của đề tài.

- Thu thập chính xác số liệu về các loại hình sử dụng đất trên địa bàn xã.
- Đánh giá hiệu quả của các loại hình sử dụng đất trên địa bàn xã.
- Đề xuất hướng sử dụng đất hiệu quả.

2