Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn xã thanh nghị, huyện thanh liêm, tỉnh hà nam

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
KHOA QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

----------

---------

NGUYỄN THỊ HƠ MÂY

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT
NÔNG NGHIỆP TẠI XÃ THANH NGHỊ
HUYỆN THANH LIÊM – TỈNH HÀ NAM

Hà Nội, 2015


TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
KHOA QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

----------

---------

NGUYỄN THỊ HƠ MÂY

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT
NÔNG NGHIỆP TẠI XÃ THANH NGHỊ
HUYỆN THANH LIÊM – TỈNH HÀ NAM

Chuyên ngành
Mã ngành

: Quản lý đất đai

: 52.85.01.03

NGƯỜI HƯỚNG DẪN: Th.S BÙI NGUYỄN THU HÀ

Hà Nội, 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan:
Những nội dung trong đồ án tốt nghiệp này là do tôi thực hiện dưới sự hướng
dẫn của Th.S Bùi Nguyễn Thu Hà.
Số liệu và kết quả nghiên cứu trong đồ án này là trung thực và chưa được sử
dụng trong bảo vệ môn học nào.
Mọi tham khảo dùng trong đồ án được trích dẫn rõ ràng.

Sinh viên
Nguyễn Thị Hơ Mây

i


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .....................................................................................................i
MỤC LỤC ..............................................................................................................ii
LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................... v
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................................vii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, HÌNH ẢNH .........................................................viii
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
1. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 2
2.Yêu cầu của đề tài................................................................................................. 2
3. Ý nghĩa nghiên cứu của đề tài .............................................................................. 2
Chương 1 TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ....................................... 3
1.1. Đất và vai trò của đất trong sản xuất nông nghiệp ............................................. 3
1.1.1. Khái niệm về đất và quá trình hình thành đất ................................................. 3
1.1.2. Vai trò và ý nghĩa của đất đai trong sản xuất nông nghiệp.............................. 5
1.2. Sử dụng đất trên quan điểm sinh thái và phát triển ............................................ 7
1.2.1. Những nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng đất nông nghiệp......................... 7
1.2.2. Quan điểm sử dụng đất đai............................................................................. 9
1.3. Sơ lược về vấn đề sử dụng đất nông nghiệp trên thế giới ................................ 10
1.4. Sơ lược về vấn đề sử dụng đất nông nghiệp ở Việt Nam ................................. 10
1.5. Hiệu quả trong sử dụng đất nông nghiệp ......................................................... 12
1.5.1 Khái quát về hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ............................................ 12
1.5.2. Sự cần thiết phải đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ....................... 14
1.5.3. Tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ............................... 14
1.6. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp tại Việt Nam ........................................ 15
1.6.1. Cơ sở khoa học và thực tiễn trong đề xuất sử dụng đất................................. 15
1.6.2. Quan điểm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ............................... 15
1.6.3. Định hướng sử dụng đất ............................................................................... 16
Chương 2 ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............. 18

ii


2.1. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................... 18
2.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................ 18
2.3. Nội dung nghiên cứu ...................................................................................... 18

2.4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 18
2.4.1. Phương pháp điều tra số liệu thứ cấp ........................................................... 18
2.4.2. Phương pháp điều tra số liệu sơ cấp ............................................................. 18
2.4.3. Phương pháp tính hiệu quả các loại hình sử dụng đất ................................... 18
2.4.5. Phương pháp tính toán phân tích và xử lý số liệu ......................................... 20
2.4.6. Phương pháp phỏng vấn nông hộ ................................................................. 20
2.4.7. Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo ........................................................ 20
Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐẠT ĐƯỢC .............................................. 21
3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội xã ............................................................ 21
3.1.1. Điều kiện tự nhiên ....................................................................................... 21
3.1.2. Thực trạng kinh tế - xã hội ........................................................................... 26
3.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên – kinh tế - xã hội ............................... 33
3.2. Hiện trạng sử dụng đất đai của xã Thanh Nghị, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà
Nam ...................................................................................................................... 35
3.2.1. Tình hình sử dụng đất vào các mục đích ...................................................... 35
3.2.2. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp ............................................................. 37
3.2.3 Biến động sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn xã Thanh Nghị ................... 37
3.3. Các loại hình sử dụng đất nông nghiệp: .......................................................... 39
3.3.1. Các loại hình sử dụng đất của xã Thanh Nghị. ............................................. 39
3.3.2. Mô tả các loại hình sử dụng đất. .................................................................. 40
3.4. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn xã ............................ 47
3.4.1. Hiệu quả kinh tế........................................................................................... 47
3.4.2. Hiệu quả xã hội ............................................................................................ 53
3.5. Lựa chọn loại hình sử dụng đất nông nghiệp bền vững ................................... 60
3.5.1. Nguyên tắc lựa chọn .................................................................................... 60
3.5.2. Tiêu chuẩn lựa chọn ..................................................................................... 61

iii

3.5.3. Lựa chọn các loại hình sử dụng đất nông nghiệp. ......................................... 61
3.6. Định hướng và đề xuất sử dụng đất nông nghiệp cho xã Thanh Nghị đến năm
2020 ...................................................................................................................... 65
3.6.1. Quan điểm khai thác sử dụng đất nông nghiệp ............................................. 65
3.6.2 Định hướng và đề xuất sử dụng đất nông nghiệp của xã đến năm 2020 ......... 65
3.7. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp cho xã .............. 69
3.7.1. Nhóm giải pháp chung ................................................................................. 69
3.7.2. Giải pháp cụ thể. .......................................................................................... 71
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................... 73
1. Kết luận ............................................................................................................. 73
2. Kiến nghị ........................................................................................................... 73
PHỤ LỤC.............................................................................................................. 75
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 82

iv


LỜI CẢM ƠN
Được sự nhất trí của Ban giám hiệu nhà trường, khoa Quản lý đất đai Trường
Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, sau khi hoàn thành khóa học ở trường
tôi đã tiến hành thực tập tốt nghiệp tại UBND xã Thanh Nghị, huyện Thanh Liêm,
tỉnh Hà Nam với đề tài: “Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn
xã Thanh Nghị, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam”.
Khóa luận được hoàn thành nhờ sự quan tâm giúp đỡ của các đơn vị, cơ quan
và nhà trường.
Tôi xin chân thành cảm ơn trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà nội
đã đào tạo, tạo điều kiện để tôi tiếp thu kiến thức trong suốt quá trình học tập và
nghiên cứu tại trường
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo Th.S Bùi Nguyễn Thu Hà người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện và
hoàn thành khóa luận tốt nghiệp.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các thầy, cô giáo và các cán bộ của
khoa Quản lý đất đai. Đồng thời, tôi xin gửi lời cảm ơn tới ban địa chính và các
phòng ban trong UBND xã Thanh Nghị đã quan tâm, giúp đỡ tôi trong thời gian
nghiên cứu đề tài.
Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến gia đình, bạn bè đã luôn tạo điều kiện
về mọi mặt, quan tâm và động viên tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện
khóa luận tốt nghiệp.
Hà Nội, ngày 08 tháng 6 năm 2015
Sinh viên
Nguyễn Thị Hơ Mây

v


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

ĐVT

Đơn vị tính

UBND

Ủy ban nhân dân

TTCN

Tiểu thủ công nghiệp

TTCN-XD

Tiểu thủ công nghiệp – xây dựng

CNH-HĐH

Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

LUT

Loại hình sử dụng đất

CNNN

Cây công nghiệp ngắn ngày

NTTS

Nuôi trồng thủy sản

GTSX

Giá trị sản xuất

CPTG

Chi phí tham gia

TNHH

Thu nhập hỗn hợp

CLĐ

Công lao động

GTNC

Giá trị ngày công

HQĐV

Hiệu quả đồng vốn

LĐ

Lao động

BNN&PTNT

Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn

vi


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Tình hình phát triển kinh tế xã Thanh Nghị năm 2011 – 2014 ............... 30
Bảng 3.2: Biến động sử dụng đất nông nghiệp so với năm 2013 và năm 2010. ...... 38
Bảng 3.3 : Thống kê các LUT tại xã Thanh Nghị ................................................... 40

Bảng 3.4: Thời vụ trong cơ cấu 2 vụ lúa trên địa bàn xã Thanh Nghị ..................... 42
Bảng 3.5: Thời vụ gieo trồng cơ cấu 2 lúa – 1 màu ................................................ 45
Bảng 3.6: Đánh giá hiệu quả kinh tế các loại hình sử dụng đất xã Thanh Nghị ...... 48
Bảng 3.7: Phân cấp hiệu quả kinh tế các loại hình sử dụng đất nông nghiệp tính bình
quân/1ha ................................................................................................................ 49
Bảng 3.8: Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả kinh tế sử dụng đất của các loại hình
sử dụng đất ............................................................................................................ 50
Bảng 3.9: Đánh giá hiệu quả xã hội của các loại hình sử dụng đất trên địa bàn xã
Thanh Nghị ........................................................................................................... 53
Bảng 3.10: Tình hình lao động và thu nhập trong nông nghiệp qua các năm .......... 56
Bảng 3.11: Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả môi trường của các loại hình sử
dụng đất................................................................................................................. 57
Bảng 3.12: Lượng đầu tư phân bón cho 1 số cây trồng .......................................... 58
Bảng 3.13. Hiệu quả môi trường của các kiểu sử dụng đất ..................................... 59

vii


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, HÌNH ẢNH
Hình 2.1: Sơ đồ quá trình hình thành đất ................................................................. 4
Hình 3.1: Sơ đồ vị trí xã Thanh Nghị trong huyện Thanh Liêm tỉnh Hà Nam…….22
Hình 3.2: Cơ cấu các nhóm đất trên địa bàn xã Thanh Nghị .................................. 24
Hình 3.3: Cơ cấu sử dụng đất xã Thanh Nghị năm 2014 ........................................ 36
Hình 3.4: Cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp của xã Thanh Nghị năm 2014 ............. 37
Hình 3.5: Lúa đông xuân trên cánh đồng thôn Bồng Lạng Hạ. ............................... 41
Hình 3.6: Lạc xuân trên địa bàn thôn Thanh Bồng ................................................. 43
Hình 3.7: Đậu tương vụ đông tại thôn Nham Kênh ................................................ 44
Hình 3.8: Ngô xuân trên cánh đồng thôn Thanh Bồng ........................................... 46
Hình 3.9: Đồi sắn của gia đình ông Vũ Văn Qua tại thôn Thanh Sơn..................... 46
Hình 3.10: Vườn nhãn của gia đình ông Nguyễn Bá Hưng tại thôn Thanh Bồng ... 47

Hình 3.11: Hiệu quả đồng vốn các loại hình sử dụng đất xã Thanh Nghị ............... 52

viii


MỞ ĐẦU
Đất đai là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá đối với mỗi quốc gia và là điều
kiện tồn tại và sự phát triển của con người cùng các sinh vật khác trên trái đất, còn
là tài sản mãi mãi với loài người mà thiên nhiên đã ban tặng. Đất đai là nền tảng để
con người định cư và tổ chức các hoạt động kinh tế xã hội, nó không chỉ là đối
tượng lao động mà còn là tư liệu sản xuất không thể thay thế được, đặc biệt là đối
với ngành sản xuất nông nghiệp, đất là yếu tố đầu vào có tác động mạnh mẽ đến
hiệu quả sản xuất đất nông nghiệp, đồng thời cũng là môi trường duy nhất sản xuất
ra những lương thực thực phẩm nuôi sống con người. Việc sử dụng đất có hiệu quả
và bền vững đang trở thành vấn đề cấp thiết với mỗi quốc gia, nhằm duy trì sự sản
xuất của đất đai cho hiện tại và cho tương lai.
Đất đai là nguồn của cải, tài sản cố định, là bảo hiểm tài chính, như là tài sản
chuyển nhượng của cải qua các thế hệ, là nguồn lực cho các mục đích tiêu dùng đất,
còn là nơi để con người khai thác bề mặt đất để trồng trọt, chăn nuôi tạo nên sản
phẩm nuôi sống, xã hội loài người và cải thiện lượng đất đai để tạo ra khối lượng
sản phẩm ngày càng nhiều hơn. Thỏa mãn nhu cầu lương thực, thực phẩm ngày
càng tăng. Đất đai gắn liền với khí hậu, môi trường trên phạm vi toàn cầu, cũng như
từng vùng, từng miền lãnh thổ. Như vậy việc sử dụng hợp lý đất đai ngoài ý nghĩa
bảo vệ cải tạo và biến đổi môi trường, đặc biệt là đất nông nghiệp có hạn về diện
tích nhưng lại có nguy cơ bị suy thoái dưới tác động của thiên nhiên và sự thiếu ý
thức của con người trong quá trình sản xuất.
Do vậy, việc đánh giá hiệu quả để sử dụng đất nông nghiệp hợp lý theo quan
điểm sinh thái và phát triển bền vững đang trở thành vấn đề mang tính chất toàn cầu
đang được các nhà khoa học trên thế giới quan tâm. Đối với một nước có nền kinh
tế nông nghiệp chủ yếu như ở Việt Nam, nghiên cứu, đánh giá hiệu quả sử dụng đất

nông nghiệp càng trở nên cấp thiết hơn.
Xã Thanh Nghị nằm ở phía Tây Nam của huyện Thanh Liêm - tỉnh Hà Nam,
với tổng diện tích là 2298,18ha. Là một xã nằm trong vùng đồng bằng chiêm trũng
tuy nhiên điều kiện tự nhiên tại xã làm việc sử dụng đất nông nghiệp còn chưa thực

1


sự mang lại hiệu quả cao. Vì vậy, việc định hướng cho người dân trong xã khai thác
và sử dụng hợp lý có hiệu quả là một trong những vấn đề hết sức cần thiết để nâng
cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp. Để giải quyết vấn đề về việc đánh giá hiệu
quả sử dụng đất nông nghiệp nhằm đề xuất hướng sử dụng đất và loại hình sử dụng
đất thích hợp là việc rất quan trọng.
Xuất phát từ ý nghĩa thực tiễn và nhu cầu sử dụng đất, tôi tiến hành nghiên
cứu chuyên đề về: “Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn Xã
Thanh Nghị, Huyện Thanh Liêm, Tỉnh Hà Nam” là một việc hết sức quan trọng
và cần thiết.
1. Mục đích nghiên cứu
Đánh giá các loại hình sử dụng đất, lựa chọn các loại hình sử dụng đất có
triển vọng.
Đề xuất hướng sử dụng các loại hình sử dụng đất đó trên địa bàn xã
2.Yêu cầu của đề tài
Nghiên cứu các điều kiện của xã hội một cách đầy đủ, chính xác và khoa
học, các tiêu chí phải thống nhất, hệ thống.
Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp một cách khách quan, khoa học
và phù hợp với tình hình thực tiễn của địa phương.
Các giải pháp đề xuất phải khoa học và có tính khả thi.
3. Ý nghĩa nghiên cứu của đề tài
Củng cố kiến thức đã được tiếp thu trong nhà trường và những kiến thức
thực tế cho sinh viên trong quá trình thực tập tại cơ sở.

Nâng cao khả năng tiếp cận, thu thập và xử lý thông tin của sinh viên trong
quá trình nghiên cứu đề tài.
Trên cơ sở đánh giá hiệu quả sử dụng đất của đất sản xuất nông nghiệp từ đó
đề xuất được những giải pháp sử dụng đất đạt hiệu quả kinh tế cao.

2