Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp xã nghĩa an, huyện nghĩa đàn, tỉnh nghệ an

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
KHOA QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

NGUYỄN QUANG VƯỢNG

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP XÃ NGHĨA
AN, HUYỆN NGHĨA ĐÀN, TỈNH NGHỆ AN

Hà Nội - 2015


TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
KHOA QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Họ và tên tác giả Đồ án
SINH VIÊN: NGUYỄN QUANG VƯỢNG

TÊN ĐỀ TÀI ĐỒ ÁN
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP XÃ NGHĨA
AN, HUYỆN NGHĨA ĐÀN, TỈNH NGHỆ AN
Chuyên ngành:
Mã ngành:

Quản lý đất đai
D 850103

NGƯỜI HƯỚNG DẪN
TH.S TRẦN THỊ OANH

Hà Nội - 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được sử dụng để
bảo vệ một học vị nào.
Tôi cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này
đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ
nguồn gốc.
Hà nội, ngày…. tháng…. năm 2015
Giáo viên hướng dẫn

Sinh viên

ThS. Trần Thị Oanh

Nguyễn Quang Vượng


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Khoa Quản lý đất
đai, Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội đã tạo mọi điều
kiện thuận lợi và nhiệt tình giảng dạy, hướng dẫn tôi trong suốt quá trình
học tập và nghiên cứu luận văn này.
Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Th.s Trần Thị Oanh, là
người trực tiếp hướng dẫn khoa học, đã tận tình giúp đỡ và hướng dẫn tôi
hoàn thành luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn UBND xã Nghĩa An, Phòng Tài nguyên và
Môi trường, phòng Nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Nghĩa Đàn,
tỉnh Nghệ An đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và cung cấp đầy đủ các thông

tin, số liệu, trong quá trình nghiên cứu luận văn này.
Cuối cùng, tôi xin trân trọng cám ơn các bạn học viên cùng lớp,
những người thân trong gia đình và bạn bè đã giúp đỡ và động viên tôi
trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.
Tác giả luận văn

Nguyễn Quang Vượng


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1
1.Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................ 2
2.1 Mục đích ....................................................................................................... 2
2.2 Yêu Cầu ......................................................................................................... 2
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .............................. 3
1.1 Tình hình sử dụng đất nông nghiệp ................................................................ 3
1.1.1 Những vấn đề trong sử dụng đất sản xuất nông nghiệp ............................... 3
1.1.2 Sản xuất nông nghiệp vùng khí hậu nhiệt đới .............................................. 4
1.1.3 Sử dụng đất sản xuất nông nghiệp theo quan điểm phát triển bền vững ....... 5
1.2 Những vấn đề về hiệu quả và đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ..... 6
1.2.1 Khái quát về hiệu quả và hiệu quả sử dụng đất............................................ 6
1.2.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ..................... 9
1.2.3 Cơ sở và nguyên tắc để lựa chọn các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng đất
.......................................................................................................................... 13
1.2.3.1. Nguyên tắc lựa chọn các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng đất ........... 13
1.2.3.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng đất............................................ 13
1.3 Tình hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp trên thế giới và Việt Nam ........ 15

1.3.1 Tình hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp trên thế giới......................... 15
1.3.2 Tình hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam .......................... 16
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU .................................................................................................. 19
2.1 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................... 19
2.1.1 Đối tượng nghiên cứu ............................................................................... 19
2.1.2 Phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 19
2.2 Nội dung nghiên cứu .................................................................................. 19
2.2.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của xã Nghĩa An ................................ 19


2.2.2 Hiện trạng và đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp của xã Nghĩa An
.......................................................................................................................... 19
2.2.3 Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp của xã Nghĩa An ................... 19
2.2.4 Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp .................. 20
2.3 Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 20
2.3.1 Phương pháp thu thập tài liệu................................................................... 20
2.3.2 Phương pháp nghiên cứu điểm .................................................................. 20
2.3.3 Phương pháp đánh giá hiệu quả ................................................................ 20
2.3.4 Một số phương pháp khác ........................................................................ 20
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .......................................................... 22
3.1 Đánh giá điều kiện tự nhiên của xã Nghĩa An .............................................. 22
3.1.1 Vị trí địa lý ............................................................................................... 22
3.1.2 Địa hình, địa mạo...................................................................................... 22
3.1.3 Khí hậu ..................................................................................................... 22
3.1.4 Các nguồn tài nguyên ............................................................................... 23
3.2 Đánh giá điều kiện kinh tế - xã hội .............................................................. 27
3.2.2 Thực trạng phát triển các khu vực kinh tế ................................................. 28
3.2.2.1 Khu vực kinh tế nông nghiệp ................................................................. 28
3.2.2.2 Khu vực kinh tế công nghiệp ................................................................. 29

3.2.2.3 Khu vực kinh tế dịch vụ ......................................................................... 29
3.2.3 Dân số, lao động và thu nhập .................................................................... 29
3.2.3.1 Dân số.................................................................................................... 30
3.2.3.2 Lao động ................................................................................................ 30
3.2.3.3 Thu nhập ................................................................................................ 30
3.3 Đánh giá hiện trạng và thực trạng sản xuất nông nghiệp .............................. 30
3.3.1 Hiện trạng sử dụng đất .............................................................................. 30
3.3.1.1 Hiện trạng sử dụng đất năm 2014 ........................................................... 30
3.3.1.2 Hiện trạng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp năm 2014:........................ 31
3.3.1.3 Biến động sử dụng đất sản xuất nông nghiệp ......................................... 32
3.3.2 Thực trạng sản xuất nông nghiệp xã Nghĩa An .......................................... 32
3.3.2.1 Giá trị sản lượng một số cây trồng chính ................................................ 32


3.3.2.2 Các loại hình sử dụng đất ....................................................................... 33
3.4 Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ................................................. 35
3.4.1 Đánh giá hiệu quả kinh tế ......................................................................... 35
3.4.1.1 Hiệu quả kinh tế các cây trồng chính...................................................... 35
3.4.1.2 Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất ....................................... 37
3.4.2 Đánh giá hiệu quả xã hội .......................................................................... 41
3.4.2.1 Hiệu quả xã hội của các loại hình sử dụng đất nông nghiệp tiểu vùng 1 . 41
3.4.2.2 Hiệu quả xã hội của các loại hình sử dụng đất nông nghiệp tiểu vùng 2 . 42
3.4.3 Đánh giá hiệu quả môi trường ................................................................... 43
3.5 Định hướng sử dụng đất nông nghiệp xã Nghĩa An đến năm 2020 ............... 47
3.5.1. Quan điểm khai thác sử dụng đất ............................................................. 47
3.5.2 Định hướng sử dụng đất nông nghiêp ....................................................... 47
3.5.3 Một số giải pháp thực hiện ........................................................................ 49
3.5.3.1 Giải pháp chung: .................................................................................... 49
3.5.3.2 Giải pháp cụ thể: .................................................................................... 51
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................... 52

1. Kết luận ......................................................................................................... 52
2 Kiến nghị ........................................................................................................ 52
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 53


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1 Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp cả nước từ năm 2000-2010 ......... 57
Bảng 1.2 Diện tích các nhóm đất Việt Nam ....................................................... 58
Bảng 3.1 Cơ cấu kinh tế xã Nghĩa An năm 2012 đến năm 2014 ......................... 59
Bảng 3.2 Dân số, lao động, việc làm và thu nhập năm 2014 .............................. 60
Bảng 3.3 Hiện trạng sử dụng đất năm 2014 xã Nghĩa An ................................... 61
Bảng 3.4 Diện tích, cơ cấu sử dụng đất sản xuất nông nghiệp năm 2014 ........... 63
Bảng 3.5 Biến động diện tích đất Sản xuất nông nghiệp giai đoạn 2005-2014 ... 64
Bảng 3.6 Năng suất, sản lượng một số cây trồng chính qua các năm.................. 65
Bảng 3.7 Các loại hình sử dụng đất của tiểu vùng 1 ........................................... 34
Bảng 3.8 Các loại hình sử dụng đất tiểu vùng 2 ................................................. 35
Bảng 3.9 Hiệu quả kinh tế một số cây trồng chính tiểu vùng 1........................... 36
Bảng 3.10. Hiệu quả kinh tế một số cây trồng chính tiểu vùng 2 ....................... 37
Bảng 3.11 Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất tiểu vùng 1 ............... 38
Bảng 3.12 Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất tiểu vùng 2 ............... 40
Bảng 3.13 Hiệu quả xã hội các LUTs tiểu vùng 1 .............................................. 41
Bảng 3.14 Hiệu quả xã hội các LUTs tiểu vùng 2 .............................................. 42
Bảng 3.15 So sánh mức đầu tư phân bón vô cơ thực tế ...................................... 44
Bảng 3.16 So sánh mức đầu tư phân bón vô cơ thực tế ...................................... 45
Bảng 3.17 Tình hình sử dụng thuốc bảo vệ thực vật một số cây trồng ................ 45
Bảng 3.18 Định hướng sử dụng đất nông nghiệp xã Nghĩa An ........................... 48
trồng thủy sản. .................................................................................................. 49
DANH MỤC HÌNH
Hình 3.1 Cơ cấu diện tích đất tự nhiên năm 2014 .............................................. 62
Hình 3.2 Cơ cấu sử dụng đất sản xuất nông nghiệp............................................ 63

Hình 3.3 Biểu đồ Hiệu quả kinh tế các LUTs tiểu vùng 1 .................................. 39
Hình 3.4 Biểu đồ hiệu quả kinh tế các LUTs tiểu vùng 2 ................................... 40



MỞ ĐẦU
1.Tính cấp thiết của đề tài
Đối với tất cả các quốc gia, đất đai là nguồn tài nguyên không thể thay thế
được, là không gian sinh tồn của con người. Đất đai là tư liệu sản xuất đặc biệt, là
địa bàn phân bố và tổ chức các hoạt động kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng.
Trong nông nghiệp đất đai là đối tượng lao động, đồng thời cũng là môi trường
sản xuất ra lương thực, thực phẩm. Đất đai là kết quả đầu tư công sức, vốn,... của
con người.
Xã hội ngày càng phát triển, trình độ khoa học kỹ thuật ngày càng cao,
con người tìm ra nhiều phương thức sử dụng đất có hiệu quả. Tuy nhiên mỗi loại
đất đều có những yếu tố thuận lợi cho việc khai thác sử dụng nên phương thức
sản xuất ở mỗi nơi, mỗi vùng, mỗi điều kiện kinh tế xã hội cụ thể cũng khác
nhau. Sử dụng đất như thế nào để đảm bảo an ninh lương thực và phát triển bền
vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu cùng với sức ép của sự gia tăng dân số, của
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đang trở thành một vấn đề bức thiết của
các nước đang phát triển.
Nước ta đến nay cơ bản vẫn là một nước nông nghiệp. Từ một nền kinh tế
nông nghiệp tập trung mang tính bao cấp chuyển sang nền kinh tế thị trường,
nước ta đang phải đối mặt với hàng loạt vấn đề về kinh tế, xã hội cũng như môi
trường. Để đạt được mục tiêu bền vững, Việt nam cần phải nâng cao hiệu quả sử
dụng đất nông nghiệp, trên cơ sở đó nâng cao thu nhập cho người dân, cải thiện
cảnh quan, bảo vệ môi trường và hệ sinh thái.
Sức ép của quá trình đô thị hóa và sự gia tăng dân số khiến đất nông
nghiệp nước ta đang suy giảm nhanh chóng cả về số lượng cũng như chất lượng.
Con người đã và đang khai thác quá mức mà chưa có biện pháp hợp lý để bảo vệ

nguồn tài nguyên quý giá này. Trong bối cảnh hiện nay, sự ảnh hưởng của biến
đổi khí hậu, việc nhiễm mặn làm cho diện tích đất canh tác ở các vùng đồng bằng
ven biển ngày càng bị thu hẹp, việc nghiên cứu tiềm năng đất đai, tìm hiểu một
số loại hình sử dụng đất nông nghiệp, đánh giá mức độ thích hợp của các loại
hình sử dụng đất đó để làm cơ sở cho việc đề xuất giải pháp sử dụng đất hợp lý,

1


hiệu quả ở các vùng trung du, miền núi là vấn đề có tính chiến lược của từng địa
phương cũng như của cả nước nhằm đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững.
Nghĩa An là xã miền núi nằm ở phía Tây Nam của huyện Nghĩa Đàn, tỉnh
Nghệ An với diện tích tự nhiên 1501.83 ha, trong đó phần lớn là diện tích đất sản
xuất nông nghiệp với 1073.53 ha. Do đặc điểm địa hình không bằng phẳng, có
vùng độ dốc khá lớn, do đó diện tích đất sản xuất nông nghiệp còn manh mún, bị
chia cắt thành các vùng nhỏ lẻ ảnh hưởng đến việc sản xuất của người dân.
Trong những năm gần đây, nông nghiệp của xã đã có những bước khởi
sắc, hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tăng, xuất hiện những sản phẩm nông
nghiệp hàng hoá có giá trị. Tuy nhiên, nông nghiệp của xã vẫn mang nặng tính
truyền thống, các loại nông sản mới, nông sản hàng hoá mới chỉ mang tính tự
phát, chưa có quy hoạch và phương án giải quyết đầu ra nên không phát huy hết
các tiềm năng sẵn có. Vì vậy, việc nâng cao hơn nữa hiệu quả sử dụng đất nông
nghiệp, đưa ra những loại hình sử dụng đất, kiểu sử dụng đất nông nghiệp có hiệu
quả kinh tế cao, có tính hàng hoá và bền vững trên địa bàn xã là vấn đề rất cần
thiết. Để góp phần giải quyết vấn đề này, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài:
“Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp xã Nghĩa An, huyện Nghĩa Đàn,
tỉnh Nghệ An”.

2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1 Mục đích

- Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp nhằm góp phần giúp người
nông dân lựa chọn phương thức sử dụng đất phù hợp trong điều kiện cụ thể trên
địa bàn xã Nghĩa An.
- So sánh, đánh giá hiệu quả của các loại hình sử dụng đất chính trên địa
bàn xã Nghĩa An.
- Đề xuất các giải pháp sử dụng đất nhằm phục vụ công tác quản lý và sử
dụng đất nông nghiệp trên địa bàn có hiệu quả cao nhất.

2.2 Yêu Cầu
- Đánh giá hiệu quả các loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp.
- Lựa chọn các loại hình sử dụng đất có hiệu quả.
- Đề xuất các giải pháp có cơ sở khoa học và có tính thực thi.

2