Một số vấn đề pháp lý về vốn của cồng ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

VIỆN ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI

TRỊNH THỊ MAI LOAN
LKT 12-03

MỘT SỐ VẤN ĐỀ PHÁP LÝ VỀ VỐN CỦA
CÔNG TY CỔ PHẦN THEO LUẬT DOANH NGHIỆP 2014
Ngành Luật Kinh tế
Mã số: 12A51010138

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Người hướng dẫn: Th.S PHÙNG TRỌNG QUẾ

Hà Nội, 05/2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

VIỆN ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI

TRỊNH THỊ MAI LOAN
LKT 12-03

MỘT SỐ VẤN ĐỀ PHÁP LÝ VỀ VỐN CỦA
CÔNG TY CỔ PHẦN THEO LUẬT DOANH NGHIỆP 2014

Ngành Luật Kinh tế
Mã số: 12A51010138

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Người hướng dẫn: Th.S PHÙNG TRỌNG QUẾ

Hà Nội, 05/2016


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập và rèn luyện tại Khoa Luật Viện đại học mở Hà
Nội, em đã tích lũy được những kiến thức chuyên môn nhờ lòng yêu nghề và tinh
thần nhiệt huyết giảng dạy mà các thầy cô đã truyền tải cho em.
Em xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới thầy giáo Th.S. Phùng Trọng Quế,
người đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn và tạo mọi điều kiện giúp đỡ để em hoàn
thành khóa luận tốt nghiệp này.
Với vốn kiến thức hạn hẹp và thời gian nghiên cứu có hạn nên khóa luận
không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Em rất mong nhận được sự giúp đỡ, chỉ
bảo, đóng góp, bổ sung của quý thầy cô và các bạn để khóa luận của em được hoàn
thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên

Trịnh Thị Mai Loan


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

LỜI CAM ĐOAN
Em xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp “Một số vấn đề pháp lý về vốn của
công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014” là công trình nghiên cứu của riêng

em. Những phần sử dụng tài liệu tham khảo trong khóa luận đã được nêu rõ trong
danh mục tài liệu tham khảo.Các số liệu, kết quả trình bày trong khóa luận hoàn
toàn trung thực, nếu sai em xin chịu hoàn toàn trách nhiệm và chịu mọi kỷ luật của
Khoa và Nhà trường đề ra.
Xác nhận của giáo viên hướng dẫn

Th.S.Phùng Trọng Quế

Sinh viên

Trịnh Thị Mai Loan


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ 1
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... 2
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 2
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ VỐN CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN ..... 4
1.1. Khái quát chung về công ty cổ phần ................................................................. 4
1.1.1. Khái niệm công ty cổ phần......................................................................4
1.1.2. Đặc điểm của công ty cổ phần ................................................................6
1.2. Khái quát về vốn của công ty cổ phần: ........................................................... 11
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm về vốn của công ty cổ phần : .............................11
1.2.2. Cấu trúc vốn của công ty cổ phần: .......................................................14
1.2.3. Vai trò của vốn trong công ty cổ phần .................................................18
CHƯƠNG 2: NHỮNG VẤN ĐỀ PHÁP LÝ VỀ VỐN CỦA CÔNG TY CỔ
PHẦNTHEO LUẬT DOANH NGHIỆP 2014 VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ....... 20
2.1. Cơ chế góp vốn của công ty cổ phần: .............................................................. 20

2.2. Tài sản góp vốn và chuyển quyền tài sản góp vốn ......................................... 25
2.3. Chuyển nhượng, mua lại cổ phần ................................................................... 25
2.3.1. Chuyển nhượng cổ phần(vốn góp): ......................................................25
2.3.2. Mua lại cổ phần(vốn góp): ....................................................................27
2.4. Hình thức huy động vốn của công ty .............................................................. 28
2.4.1. Phát hành cổ phiếu ................................................................................30
2.4.2. Phát hành trái phiếu:.............................................................................31
2.5. Cơ chế quản lý, sử dụng vốn: .......................................................................... 34
2.6. Một số kiến nghị: .............................................................................................. 35
PHẦN KẾT LUẬN: ................................................................................................ 43
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 45
SV: Trịnh Thị Mai Loan

1

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Công ty cổ phần là một loại hình tổ chức kinh doanh đã khẳng định được
tính ưu việt đối với các thương nhân, nhà đầu tư khi thực hiện kinh doanh. Công ty
cổ phần có đặc điểm là một mô hình doanh nghiệp mà ở đó có nhiều người cùng
đầu tư vào và những người này không phải chịu trách nhiệm gì với các khoản nợ
của công ty ngoại trừ trách nhiệm chính là phải góp đủ tiền mua cổ phần của công
ty như đã cam kết (góp vốn). Công ty còn có sự tách biệt giữa chủ sở hữu (cổ đông)
và người quản lý. Tức là cổ đông không quyết định hoạt động hàng ngày của công
ty mà chỉ quyết định đến những vấn đề quan trọng đối với công ty như về số phận

của công ty (thông qua định hướng phát triển công ty; quyết định sửa đổi, bổsung
bản điều lệ; quyết định tổ chức lại, giải thể công ty), về tài chính công ty (loại cổ
phần và tổng số cổ phần của từng loại được quyền chào bán; mức chia cổ tức hàng
năm của từng loại cổ phần; thông qua báo cáo tài chính hàng năm...) và người lãnh
đạo công ty (bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm thành viên Hội đồng quản trị...). Công
việc điều hành hoạt động của công ty được giao cho những người có chuyên môn
hơn là Hội đồng quản trị. Do đó hoạt động kinh doanh của công ty sẽ được thực
hiện hiệu quả hơn. Đặc biệt, công ty có quyền chào bán (phát hành) cổ phần để huy
động vốn từ các nhà đầu tư để thực hiện hoạt động sản xuất kinh doanh của mình.
Huy động vốn có những ưu điểm rất lớn đối với hoạt động của công ty như: Tài trợ
hoạt động doanh nghiệp thông qua huy động vốn vay cho phép chủ doanh nghiệp
nắm quyền kiểm soát toàn bộ hoạt động doanh nghiệp. Chủ doanh nghiệp có quyền
tự đưa ra tất cả quyết định mà không phải báo cáo cho các cổ đông hoặc nhà đầu tư.
Và chủ doanh nghiệp sẽ sở hữu toàn bộ lợi nhuận của doanh nghiệp; Lãi suất bạn
phải trả trên khoản vay được xem là chi phí hợp lệ và được khấu trừ thuế.Khoản
khấu trừ này là một phần trong lợi nhuận của doanh nghiệp và giúp giảm số tiền
doanh nghiệp đóng thuế hàng năm. Ngoài ra, doanh nghiệp cỡ nhỏ cũng có thể được
hưởng nhiều ưu đãi thuế. Doanh nghiệp có thể tiếp cận các khoản vay hỗ trợ doanh
nghiệp nhỏ với nhiều điều khoản thuận lợi hơn so với các khoản vay truyền thống
từ ngân hàng; Chủ nợ của doanh nghiệp không được hưởng khoản chia lợi nhuận
của công ty. Tất cả những gì họ có thể mong đợi chính là doanh nghiệp sẽ thanh
toán khoản vay đúng hạn. Công ty thay vì phải phụ thuộc vào nguồn vốn tín dụng
của ngân hàng và phải chịu lãi suất cho vay thì giờ sẽ huy động được vốn từ công
chúng tức là kêu gọi đầu tư của nhà đầu tư vào công ty để thực hiện các dự án kinh
doanh của mình. Đến điểm này có thể thấy rằng công ty cũng đã tạo ra một lợi ích
lớn cho nền kinh tế. Bởi lẽ công ty là mô hình có khả năng huy động vốn một cách

SV: Trịnh Thị Mai Loan

2

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

rộng rãi, có khả năng tích tụ và tập trung vốn với quy mô lớn nên những điều này
tạo điều kiện và môi trường thúc đẩy vốn luân chuyển linh hoạt trong nền kinh tế,
làm cho nguồn lực được phân bổ và sử dụng hợp lý hơn. Với những ưu thế và lợi
ích đối với thương nhân, nhà đầu tư và nền kinh tế như vậy, ở nước ta mô hình công
ty cổ phần được xem là một hướng quan trọng trong chủ trương đổi mới cơ chế
quản lý kinh tế để đáp ứng nhu cầu hội nhập kinh tế quốc tế của Đảng và Nhà nước
ta. Điều này được thể hiện rõ trong Văn kiện đại hội Đảng lần thứ X.
“Đối với kinh tế tư bản tư nhân được khuyến khích phát triển rộng rãi trong những
ngành, nghề sản xuất, kinh doanh mà pháp luật không cấm. Tạo môi trường kinh
doanh thuận lợi để kinh tế tư bản tư nhân phát triển trên những hướng ưu tiên của
Nhà nước, trong đó, đặc biệt nhấn mạnh đến mô hình công ty cổ phần như chuyển
thành doanh nghiệp cổ phần, bán cổ phần cho người lao động”.
Dựa trên tinh thần đó, Luật doanh nghiệp 2014 đã được ban hành và xác định
được địa vị pháp lý của công ty cổ phần cũng như khuôn khổ pháp lý để công ty có
thể hoạt động được và thể hiện hết những ưu điểm của mình.
Bên cạnh cơ sở pháp lý tạo điều kiện cho công ty cổ phần hoạt động, Luật
doanhnghiệp 2014 còn có những vấn đề bất cập nhất định liên quan đến vốn của
công ty. Sở dĩ vốn của công ty quan trọng bởi nó là sự cam kết góp vốn đầu tư lâu
dài của các nhà đầu tư (cổ đông) vào công ty. Hơn nữa, về mặt pháp lý, mục đích
của quy định về vốn là nhằm có một số bảo đảm tổi thiểu rằng công ty sẽ thực hiện
đầy đủ các nghĩa vụ với chủ nợ. Hơn nữa vốn của công ty có thể tăng bằng cách
chào bán cổ phần để công ty huy động thêm vốn để thực hiện kinh doanh hoặc có
thể giảm do hoạt động kinh doanh thua lỗ. Tất cả các hoạt động tăng hay giảm này
đều có những ảnh hưởng nhất định đến quyền lợi của cổ đông cũng như quyền lợi

của các chủ nợ. Tuy nhiên, pháp luật doanh nghiệp hiện này chưa có một cách quan
niệm thống nhất về vốn điều lệ cũng như vốn điều lệ của công ty cổ phần, những
vấn đề liên quan đến đặc trưng chào bán cổ phần để huy động vốn của công ty,
những quy định pháp luật về tăng giảm vốn điều lệ của công ty sao cho phù hợp với
Luật doanh nghiệp 2014. Những điểm này nếu không được giải quyết sẽ cản trở
hoạt động của công ty cổ phần, không bảo đảm được quyền lợi cho cổ đông cũng
như tạo những rủi ro nhất định dành cho các chủ nợ về việc thu hồi nợ. Xét cho
cùng, công ty hoạt động thì phải cần vốn và vốn thì được huy động từ hai nguồn
chủ yếu là vốn vay và vốn góp tức là có sự tham gia của chủ nợ và nhà đầu tư. Với
ý nghĩa của vốn vừa được nói sơ lược ở trên, một vấn đề đặt ra là phải xây dựng
những quy định pháp luật thống nhất và cụ thể về vốn của công ty cũng như điều
chỉnh những yếu tố ảnh hưởng tới vốn của công ty nhằm đảm bảo quyền lợi cho các
cổ đông trong công ty và tạo niệm tin đối với khách hàng của công ty và khả năng
trả nợ của công ty đối với chủ nợ.

SV: Trịnh Thị Mai Loan

3

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

Với những lý do ở trên, em chọn đề tài “Một số vấn đề pháp lý về vốn của
công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014” với mong muốn góp phần làm sáng
tỏ về lý luận và thực tiễn các vấn đề liên quan đến vốn của công ty cổ phần và đưa
ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện những quy định về vốn của công ty cổ phần
của Luật doanh nghiệp 2014.
2. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài

Mục đích nghiên cứu khóa luận nghiên cứu và làm rõ một số vấn đề pháp lý
liên quan đến công ty cổ phần và đặc biệt là vốn của công ty cổ phần theo luật
doanh nghiệp mới 2014 có những điểm giống và khác gì so với luật doanh nghiệp
2005. Và làm rõ hơn những vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần để có thể
hiểu và nắm được trong vấn đề quản lý và hoạt động doanh nghiệp về cơ chế góp
vốn, huy động vốn và chuyển nhượng, mua lại cổ phần như thế nào là tốt nhất và
đúng theo pháp luật.Mục đích tiếp theo nữa là đánh giá thực trạng của các quy định
pháp luật về các vấn đề liên quan đến vốn của công ty cổ phần và đề ra các kiến
nghị nhằm hoàn thiện pháp luật để các tổ chức, cá nhân có thể áp dụng tốt và dễ
dàng hơn vào hoạt động kinh doanh, sản xuất của doanh nghiệp.
2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
Vốn của công ty cổ phần được nghiên cứu trong khóa luận này sẽ tập trung
vào những vấn đề như cơ chế góp vốn của công ty cổ phần,tăng giảm vốn điều lệ,
chuyển nhượng và mua lại cổ phần góp vốn, hình thức huy động vốn của công ty cổ
phần đã được thay đổi như thế nào từ luật doanh nghiệp 2005 được thay thế bằng
luật doanh nghiệp 2014 mới có hiệu lực. Căn cứ vào thay đổi đó sẽ giúp cho công ty
cổ phần như thế nào về việc hoạt động công ty, huy động vốn như thế nào và co thể
tăng giảm vốn của công ty như thế nào, tất cả sẽ được em tìm hiểu trong khóa luận
này.
2.2. Phương pháp nghiên cứu:
Khóa luận được nghiên cứu và viết dựa trên phương pháp duy vật biện
chứng và duy vật lịch sử trên cơ sở đó để làm rõ các vấn đề cần nghiên cứu khóa
luận còn sử dụng các phương pháp để nghiên cứu như phương pháp phân tích tổng
hợp, phương pháp so sánh và phương pháp đối chiếu…
2.3. Kết cấu của khóa luận
Ngoài phần Lời cảm ơn và Phần mở đầu
Kết cấu của khóa luận gồm 2 chương với nội dung như sau
Chương 1: Khái quátchung về công ty cổ phần và vốn của công ty cổ phần.
Chương 2: Những vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần và một số kiến nghị
hoàn thiện pháp luật

SV: Trịnh Thị Mai Loan

4

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ VỐN CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN
1.1. Khái quát chung về công ty cổ phần
1.1.1. Khái niệm công ty cổ phần
Quá trình công nghiệp hoá ở các nước châu Âu và Bắc Mỹ từ thế kỷ XVIII,
XIX cùng với nhu cầu tích tụ vốn để đầu tư của các nhà tư bản đã làm xuất hiện loại
hình công ty cổ phần.Sự phát triển mạnh mẽ của Chủ nghĩa Tư bản đòi hỏi sản xuất
kinh doanh phải có quy mô ngày càng to lớn, cạnh tranh và độc quyền có mức độ
ngày càng gay gắt. Các chủ tư bản đi đến thoả hiệp với nhau nhằm thu được lợi
nhuận tối đa và bành trướng hơn nữa thế lực kinh tế của mình. Công ty cổ phần là
hình thức kinh doanh thoả mãn được những nhu cầu này, nó tạo điều kiện thuận lợi
cho việc thu hút và tập trung tư bản, như nhận định của Các Mác “Qua các công ty
cổ phần, sự tập trung đã thực hiện được việc đó trong nháy mắt”.[49, tr.199]
Về mặt lịch sử hình thành, Công ty cổ phần ra đời sau các loại công ty đối
nhân nhưng là hình thức đầu tiên của loại hình công ty đối vốn. Khác với sự ra đời
của hình thức công ty Trách nhiệm hữu hạn – là sản phẩm của các nhà lập pháp xuất
phát từ nhu cầu của thực tiễn kinh doanh, công ty cổ phần được hình thành trong
hoạt động kinh doanh và do nhu cầu của các nhà kinh doanh rồi sau đó mới được
pháp luật thừa nhận và được hoàn thiện thành một chế định pháp lý. Chẳng hạn như
ở Anh, Luật công ty được ban hành lần đầu tiên năm 1844 nhưng trước đó hơn 100
năm đã có sự xuất hiện của các công ty cổ phần. Và đến năm 1856, ở Anh mới có

Luật về công ty cổ phần.
Công ty cổ phần xuất hiện đầu tiên trên thế giới là công ty Đông Ấn (East
India Company) của Anh (1600-1874).Nó được thành lập ngày 31/10/1860 bởi một
nhóm có 218 người, và được cấp phép độc quyền kinh doanh trong vòng 15 năm ở
vùng Đông Ấn, các quốc gia và hải cảng ở châu Á, châu Phi và được đi lại từ tất cả
các hải cảng của các đảo, thị trấn và địa điểm ở châu Á, châu Phi và Mỹ hay bất kỳ
địa điểm nào như thế nằm ngoài Mũi Hảo Vọng (Cape of Good Hope) và Eo biển
Magellan. Ngày 01/6/1874, Công ty bị giải thể khi giấy phép lần sau cùng không
được gia hạn. Công ty đầu tiên này hoạt động hết sức lỏng lẻo: “Người đầu tư góp
vốn theo chuyến đi biển và sau mỗi chuyến đi biển nhận lại vốn cổ phần và tiền
lãi”[49, tr.199]. Đến năm 1602, ở Hà Lan xuất hiện các công ty cổ phần theo hình
thức tương tự công ty Đông Ấn của Anh, rồi lần lượt CTCP xuất hiện ở Thụy Điển,
Đan Mạch, Đức…

SV: Trịnh Thị Mai Loan

4

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

Từ cuối thế kỷ XVIII đến đầu thế kỷ XIX, công ty cổ phần bắt đầu phát triển
ở nhiều lĩnh vực khác nhau như giao thông, vận tải, xây dựng, các ngành chế tạo cơ
khí, ngân hàng, bảo hiểm… Các nước tư phản phát triển và về sau phát triển rộng
rãi ở các nơi khác trên thế giới. Đến những năm 20, 30 của thế kỷ XIX, với sự phát
triển nhanh chóng của khoa học, kỹ thuật, nền kinh tế thế giới có bước phát triển
mạnh mẽ, điều đó dẫn đến nhu cầu phải tập trung những nguồn vốn lớn để xây dựng
cơ sơ hạ tầng kinh tế – xã hội. Công ty cổ phần là một trong những công cụ giúp

thực hiện nhanh chóng vấn đề tập trung vốn.Vì vậy, có ý kiến bình luận rằng “Nếu
như cứ phải chờ cho đến khi tích luỹ làm cho số tư bản riêng lẻ lớn lên đến mức có
thể đảm đương được việc xây dựng đường sắt thì có lẽ đến ngày nay thế giới vẫn
chưa có đường sắt”. Sự ra đời của Công ty cổ phần đã giúp cho các nhà doanh
nghiệp giải quyết được mâu thuẫn về tiền vốn một cách sáng tạo.
Tóm lại, trải qua quá trình phát triển lâu dài, Công ty cổ phần đã từ phạm vi
ở một nước, một khu vực nhất định đã phát triển thành những công ty đa quốc gia,
hoạt động trong nhiều lĩnh vực khác nhau, đúng như nhận định: “Công ty cổ phần
đã phát triển ở hầu hết các nước từ đơn giản đến phức tạp, từ quy mô nhỏ đến quy
mô lớn, từ một ngành đến đa ngành, từ một quôc gia đến nhiều quốc gia thông qua
các công ty siêu quốc gia”.
Ở Việt Nam, Luật lệ về công ty lần đầu tiên được quy định là trong “Bộ Dân
luật thi hành tại các toà Nam Án Bắc Kỳ”, trong đó tiết thứ 5 (Chương IX) nói về
hội buôn được chia thành hai loại là hội người và hội vốn. Trong đó hội vốn được
chia thành hai loại là hội vô danh (CTCP) và hội hợp cổ (Công ty hợp vốn đơn
giản). Nhìn chung, quy định của Pháp luật thời kỳ này về CTCP còn rất sơ khai.
Dưới thời Pháp thuộc, các quy định của Bộ luật Thương mại Pháp năm 1807,
trong đó có quy định về hình thức CTCP được áp dụng ở cả ba kỳ tại Việt Nam.
Đến năm 1944, chính quyền Bảo Đại ban hành Bộ luật thương mại Trung phần có
hiệu lực áp dụng tại Trung Kỳ, trong đó có quy định về CTCP (gọi là công ty vô
danh) từ Điều 102 đến Điều 142 và từ Điều 159 đến Điều 171.
Năm 1972, chính quyền Việt Nam Cộng hoà ban hành Bộ luật Thương mại,
trong đó CTCP được gọi là hội nặc danh với đặc điểm “gồm có các hội viên mệnh
danh cổ đông, chỉ chịu trách nhiệm trong giới hạn phần hùn của mình dưới hình
thức cổ phần” (Điều 236) và “chỉ được thành lập nếu có số hội viên từ 7 người trở
lên” (Điều 295). Các vấn đề pháp lý liên quan đến hình thức hội nặc danh như thành
lập, góp vốn, cơ cấu quản lý … đã được quy định rất chi tiết trong Bộ luật này từ
Điều 236 đến Điều 278 cũng như từ Điều 295 đến Điều 314.
SV: Trịnh Thị Mai Loan

5

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

Ở miền Bắc, sau năm 1954 cho đến khi thống nhất đất nước vào năm 1975
và trên phạm vi cả nước từ sau năm 1975 đến những năm 80 của thế kỷ 20, với
chính sách kinh tế kế hoạch hoá tập trung, các hình thức công ty nói chung và
CTCP nói riêng hầu như không được pháp luật thừa nhận. Khái niệm “công ty”
trong giai đoạn này không được hiểu đúng bản chất pháp lý mà chỉ được hiểu theo
hình thức kinh doanh.Các hình thức tổ chức sản xuất, kinh doanh trong giai đoạn
này chủ yếu bao gồm các nhà máy, xí nghiệp quốc doanh, hợp tác xã (đối với thành
phần kinh tế tập thể) và công tư hợp danh (hình thành từ quá trình cải tạo công
thương nghiệp XHCN). Trong giai đoạn này, mặc dù Điều lệ về đầu tư của nước
ngoài ở nước CHXHCN Việt Nam (ban hành kèm theo Nghị định 115/CP của
Chính phủ ngày 18/4/1977) có đề cập đến hình thức CTCP khi quy định “xí nghiệp
hoặc công ty hỗn hợp” có thể thành lập theo hình thức “công ty vô danh” (một tên
gọi khác của CTCP) nhưng lại không có văn bản pháp luật nào quy định về tổ chức
và hoạt động của hình thức CTCP này. Và trên thực tế, cũng không có xí nghiệp
hoặc công ty hỗn hợp nào được thành lập với hình thức “công ty vô danh” theo quy
định của Điều lệ về đầu tư của nước ngoài năm 1977 kể trên.
Từ luật doanh nghiệp 1999 đến luật doanh nghiệp 2005 và cho đến naytheo
quy định của luật doanh nghiệp 2014 (điều 110 và điều 134), công ty cổ phần là
doanh nghiệp có (i) tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng
ký kinh doanh, (ii) vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ
phần, (iii) cổ đông (chủ sở hữu công ty) có thể là cá nhân, tổ chức và số lượng cổ
đông tối thiểu là ba và không hạn chế số lượng tối đa, (iv) cổ đông chịu trách nhiệm
hữu hạn, (v) cổ phần được tự do chuyển nhượng và (vi) công ty được quản lý tập

trung bởi người điều hành.
Căn cứ vào tiêu chí quy mô vốn và quy mô cổ đông lớn, công ty cổ phần
được chia thành 2 loại, đó là (i) công ty cổ phần là công ty đại chúng và (ii) công ty
cổ phần không phải là công ty đại chúng.
Công ty cổ phần là công ty đại chúng nếu thuộc một trong 3 loại hình sau: (a)
công ty đã thực hiện chào bán cổ phiếu ra công chúng; (b) công ty có cổ phiếu được
niêm yết tại Sở giao dịch chứng khoán; (c) công ty có cổ phiếu được ít nhất một
tram nhà đầu tư sở hữu, không kể nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và có vốn
điều lệ đã góp từ mười tỷ đồng Việt Nam trở lên.
Công ty cổ phần không là công ty đại chúng là các công ty không thuộc
trường hợp được nêu trên.
1.1.2. Đặc điểm của công ty cổ phần
SV: Trịnh Thị Mai Loan

6

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

Đặc điểm của công ty cổ phần được quy định khá rõ theo điều 110 của luật
doanh nghiệp 2014 như sau:
Một là về cấu trúc vốn: vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau
gọi là cổ phần.
Về bản chất, cổ phần là số vốn tối thiếu mà nhà đầu tư tham gia đầu tư vào CTCP
và thể hiện quyền lợi nhất định của cổ đông với công ty.Sau khi mua cổ phần của
CTCP (góp vốn), nhà đầu tư trở thành cổ đông của công ty.Cổ đông này nhận số cổ
phần tương ứng với số vốn người này đã góp và người này có những quyền và lợi
ích nhất định từ cổ phần đã mua.Điểm mấu chốt ở đây là nhà đầu tư mua cổ phần và

nhận lại quyền lợi từ công ty.
Người sở hữu cổ phần gọi là cổ đông [44; Điều 4.11]. Mỗi cổ đông có thể mua một
hay nhiều cổ phần nhưng đôi khi số lượng cổ phần tối đa mà một cổ đông nắm giữ
có thể bị hạn chế bởi pháp luật hoặc điều lệ của công ty. Ví dụ, trong ngân hàng
thương mại cổ phần, một cổ đông là cá nhân không được sở hữu vượt quá 5% vốn
điều lệ và một cổ đông là tổ chức không được sở hữu vượt quá 15% vốn điều lệ
[46,Điều 55.1 và 55.2].
Hai là về thành viên: Công ty cổ phần có nhiều chủ sở hữu. Luật Doanh
nghiệp 2014 quy định số lượng cổ đông của CTCP tối thiểu là ba và không hạn chế
số lượng tối đa.Hơn nữa, cổ đông có thể là cá nhân hoặc tổ chức. Về số lượng tối
thiểu, cũng giống như Việt Nam, các nước trên thế giới cũng có quy định này, ví dụ
như ở Anh là 7 cố đông, Pháp là 7 cổ đông và Singapore là 2 cổ đông.
Công ty cổ phần được xem là hình thức tổ chức kinh doanh hiệu quả nhất để huy
động vốn kinh doanh trên thị trường bởi công ty cổ phần được phép phát hành
chứng khoán để huy động vốn từ thị trường và số lượng người hùn vốn của công ty
được mở rộng (người góp vốn có thể là bất kỳ ai và chỉ cần nắm một hoặc một số cổ
phần của công ty). Điều đó lý do vì sao nhiều công ty cổ phần lớn trên thế giới có
số lượng cổ đông lên tới trăm nghìn cổ đông như công ty IBM của Mỹ (tính đến
năm 2009 là 546.247 cổ đông). Ở Việt Nam, Ngân hàng thương mại cổ phần
Sacombank có số lượng cổ đông là 69.602 cổ đông (tính đến ngày 30/11/2011) và
nhiều CTCP khác cũng có số lượng cổ đông lớn như Công ty cổ phần sữa Vietnam
(Vinamilk) hay công ty cổ phần Hoàng Anh Gia Lai.
Ba là chế độ trách nhiệm tài sản: Công ty cổ phần chịu chế độ trách nhiệm
hữu hạn.Trách nhiệm hữu hạn là nguyên tắc được dùng để phân biệt giữa trách
nhiệm của CTCP và trách nhiệm của các cổ đông (chủ sở hữu) của công ty với mọi
chủ nợ của công ty (khách hàng, người lao động, nợ thuế của Nhà nước). Công ty
chịu trách nhiệm đối với mọi chủ nợ bằng tất cả mọi thứ tài sản mà nó có, tức là ở
SV: Trịnh Thị Mai Loan

7

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

đây công ty phải chịu trách nhiệm vô hạn với các chủ nợ.Trong khi đó, nhờ việc
công ty là một pháp nhân tách biệt với các cổ đông và có tài sản riêng của chính nó,
các cổ đông của công ty được hưởng quy chế “trách nhiệm hữu hạn”.Tính chịu
trách nhiệm hữu hạn được hiểu là nghĩa vụ của cổ đông chỉ phải trả các khoản nợ và
nghĩa vụ tài sản khác của công ty được giới hạn trong số vốn đã góp vào công ty và
về nguyên tắc không phải đem tài sản cá nhân ra trả nợ cho công ty.Như vậy, tính
chịu trách nhiệm gắn với các cổ đông đã tạo nên bức màn che chắn cho các cổ đông
trước yêu cầu đòi nợ của các chủ nợ của công ty.Các chủ nợ chỉ có quyền đối với
các tài sản của công ty, chứ không có quyền đối với tài sản riêng của các cổ đông.
Bốn là về chuyển nhượng phần vốn góp: Cổ phần được tự do chuyển
nhượng. Sau khi góp vốn vào công ty, người góp vốn trở thành cổ đông và cổ đông
sẽ nhận được số cổ phần tương xứng với phần vốn góp. Công ty là chủ sở hữu mọi
tài sản của nó, bao gồm vốn và tất cả các loại tài sản khác. Số cổ phần được sở hữu
bởi các cổ đông là một quyền tài sản tư có thể tự do chuyển nhượng trừ những hạn
chế chế và ràng buộc được thỏa thuận trong điều lệ công ty hoặc do luật định. Lý do
luật pháp cho chuyển nhượng cổ phần một cách tự do là vì tiền của các cổ đông bỏ
ra phải chịu rủi ro trong khi quyền hành của họ đối với công ty bị hạn chế bởi
CTCP có sự phân tách giữa quyền sở hữu và quyền điều hành. Vì thế, các cổ đông
có quyền kiểm soát sự rủi co mình chịu bằng cách đẩy nó đi khi nào muốn [10; tr.
76].
Năm là tư cách chủ thể: Công ty cổ phần có tư cách pháp nhân. Tức là công
ty cổ phần là công ty có tài sản độc lập với cá nhân, tổ chức khác và tự chịu trách
nhiệm bằng tài sản đó.Tự nhân danh mình để tham gia các quan hệ pháp luật một
cách độc lập.Chính vì CTCP có tư cách pháp nhân nên có sự tách biệt giữa quản lý

công ty với việc sở hữu nó. Theo đó, cổ đông không có quyền trực tiếp kiểm soát
hoạt động hàng ngày của công ty, mà chỉ có quyền bổ nhiệm những người sẽ đại
diện họ vào một tổ chức nằm trong công ty gọi là hội đồng quản trị, cùng chấp
thuận những thay đổi quan trọng của công ty, liên quan đến vốn liếng tổ chức và
hoạt động của nó. Cổ đông vì nhiều nên chỉ nắm ít quyền để công ty có thể hoạt
động với hiệu quả cao nhất. Cổ đông từ bỏ quyền quyết định trên tất cả các vấn đề,
trừ các vấn đề quan trọng mà công ty phải đương đầu.
Trong công ty, quyền quyết định về hướng đi chung của công ty được giao cho hội
đồng quản trị. Họ kiến nghị hay quyết định việc đó thì tùy thuộc vào pháp luật mỗi
nước. Điều hành công việc hàng ngày của công ty được giao cho những giám đốc
hoặc tổng giám đốc. Hơn nữa, luật pháp sẽ có những quy định ràng buộc những
người được cổ đông ủy quyền quản lý công ty.
SV: Trịnh Thị Mai Loan

8

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

Dù việc quản lý thuộc về một hội đồng trong đó có nhiều người nhưng khi nói về
thuộc tính của công ty cổ phần, người ta bảo việc quản lý nó được tập trung trong
tương quan so sánh công ty với loại hình hùn hạp (hợp danh và công ty trách nhiệm
hữu hạn). Trong loại hùn hạp, những người bỏ vốn, mỗi người một tay, người làm
việc này kẻ làm việc kia; còn ở công ty, người nắm vốn giao việc quản lý cho một
tập thể mà trong tập thể này họ không phải có mặt nếu họ không muốn.
Sáu là đặc điểm về cơ chế quản lý: Công ty cổ phần có cơ chế quản lý chặt
chẽ.Công ty cổ phần là công ty duy nhất có khả năng huy động vốn bằng cách phát
hành cổ phần và cổ phần phổ thông được chuyển nhượng một cách tự do trên thị

trường (ngoài một số trường hợp luật hạn chế việc chuyển nhượng cổ phần của các
cổ đông). Bất cứ tổ chức cá nhân nào mua cổ phần của công ty đều trở thành cổ
đông của công ty.Những yếu tố này một mặt là thuận lợi cho việc huy động vốn cho
công ty nhưng mặt khác chính là hạn chế trong việc cơ cấu quản lý công ty. Vì các
thành viên có thể tự do chuyển nhượng cổ phần của mình nên các cổ đông rất dễ gia
nhập hoặc rút khỏi công ty. Trong khi đó, bộ máy quản lý công ty phải hết sức ổn
định thì mới quản lý và điều hành được tốt công việc sản xuất kinh doanh của công
ty.
Với cơ chế quản lý hết sức mềm dẻo và năng động như trên, công ty cổ phần
là sự biểu hiện của sự dân chủ trong hoạt động quản lý kinh tế.Nếu như doanh
nghiệp tư nhân là một biểu hiện của sự quản lý độc đoán, thì công ty cổ phần lại là
biểu hiện của sự dân chủ. Quyền lực ở đây không nằm trong tay một cá nhân mà
thuộc về Đại hội đồng cổ đông, thuộc về tập thể các thành viên trong Hội đồng quản
trị. Hội đồng quản trị thực hiện quyền lực của công ty theo những quy chế nhất
định.
Số lượng cổ đông của công ty cổ phần thường rất lớn nên điều hành Công ty
cổ phần phức tạp hơn nhiều so với các loại hình công ty khác.Tính đa sở hữu cùng
với một số lượng lớn các cổ đông là một trong những tiền đề của sự tách bạch giữa
sở hữu và quản trị điều hành công ty. Công ty cổ phần là sự biểu hiện rõ nét nhất
của mô hình quản 3 cấp: Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị và Ban điều hành
công ty. Mỗi cấp quản lý có nhiệm vụ và chức năng riêng biệt hoàn thiện bộ máy
quản trị công ty. Theo quy định của luật doanh nghiệp 2014 thì công ty cổ phần có
thể lựa chọn trong hai mô hình sau:
Mô hình đa hội đồng: Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Ban kiểm
soát và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc. Trường hợp công ty cổ phần có dưới 11 cổ
đông và các cổ đông là tổ chức sở hữu dưới 50% tổng số cổ phần của công ty thì
không bắt buộc phải có ban kiểm soát;
SV: Trịnh Thị Mai Loan

9

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

Mô hình đơn hội đồng: Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị và giám đốc
hoặc Tổng giám đốc. Trường hợp này ít nhất 20% số thành viên Hội đồng quản trị
phải là thành viên độc lập và có Ban kiểm toán nội bộ trực thuộc Hội đồng quản trị.
Các thành viên độc lập phải thực hiện chức năng giám sát và tổ chức thực hiện kiểm
soát đối với việc quản lý điều hành công ty.[44,điều 134.1]
Luật doanh nghiệp 2014 nêu rõ từng loại mô hình cơ cấu tổ chức quản lý của công
ty cổ phần so với luật doanh nghiệp 2005 chỉ nêu chung chung những thành phần cơ
quan quản lý có trong cơ cấu quản lý trong công ty cổ phần. Điều đótạo cơ hội cho
CTCP chủ động trong việc lựa chọn người đại diện pháp luật (Chủ tịch Hội đồng
quản trị và/hoặc Giám đốc/Tổng Giám đốc). Trường hợp có 2 người đại diện pháp
luật trở lên, Chủ tịch Hội đồng quản trị, Giám đốc/Tổng Giám đốc đương nhiên là
người đại diện theo pháp luật và cần được quy định rõ trong Điều lệ.
Bên cạnh đó, Luật doanh nghiệp 2014 cũng điều chỉnh và bổ sung một số quy định
liên quan đến quyền và nghĩa vụ của Đại hôị đồng cổ đông, Hội đồng quản trị; cơ
cấu, tiêu chuẩn, quyền và nghĩa vụ, cũng như điều kiện trở thành thành viên, thành
viên độc lập Hội đồng quản, Chủ tịch Hội đồng quản trị, người đại diện theo pháp
luật. Theo đó, Hội đồng quản trị sẽ có quyền tự bầu, miễn nhiệm, cách chức Chủ
tịch Hội đồng quản trị.
Có thể nói công ty cổ phần ra đời mang những đặc điểm mới cho phép nó
thích ứng với những đòi hỏi của sự phát triển kinh tế thị trường hiện đại mà những
hình thái khác không thể đáp ứng được đó là:
Công ty cổ phần là một tổ chức kinh doanh có tư cách pháp nhân và các cổ
đông chỉ có trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi vốn góp của mình.Điều này cho
phép công ty có tư cách pháp lý đầy đủ để huy động những lượng vốn lớn nằm rải

rác thuộc nhiều cá nhân trong xã hội.
Cơ cấu tổ chức trong công ty cổ phần đã thực hiện được việc tách biệt quyền sở
hữu và quyền kinh doanh,tạo nên một hình thái xã hội hoá sở hữu của một bên là
đông đảo công chúng mua cổ phần còn bên kia là đội ngũ các nhà quản trị kinh
doanh chuyên nghiệp sử dụng tư bản xã hội cho những công cuộc kinh doanh quy
mô lớn.
Có thể nói những ưu thế được mang lại từ việc hình thành và hoạt động của
công ty cổ phần là vô cùng to lớn nó đã khắc phục việc buông lỏng quản lý tài sản
của các doanh nghiệp,xoá bỏ tình trạng vô chủ trong các công ty.Mặc dù chủ trương
trao quyền tự quản cho các doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế nhà nước đã đạt
được một số kết quả nhất định nhưng nó mới chỉ đẩy lùi được chế độ bao cấp của
SV: Trịnh Thị Mai Loan

10

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

nhà nước đối với doanh nghiệp còn về mặt nhận thức thì tài sản của doanh nghiệp
nhà nước vẫn là tài sản chung cho nên tình trạng vô trách nhiệm,lãng phí của công
vẫn không được khắc phục. Khi xuất hiện công ty cổ phần thì mặc nhiên những điều
này sẽ không tồn tại.
Hơn nữa, công ty cổ phần huy động được nguồn vốn trong xã hội cung cấp
cho hoạt động kinh doanh và đầu tư phát triển của doanh nghiệp.Một mặt vừa góp
phần tháo gỡ khó khăn cho ngân sách nhà nước (không phải chu cấp cho doanh
nghiệp) mặt khác vốn và tài sản doanh nghiệp nhà nước nhờ quá trình cổ phần hoá
thu lại sẽ được đầu tư mở rộng sản xuất; tăng thêm tài sản cố định góp phần to lớn
thúc đẩy kinh tế tăng trưởng.

Ngoài ra, hình thái công ty cổ phần xuất hiện sẽ thay đổi cung cách quản lý
trong mỗi doanh nghiệp, ở công ty cổ phần quyền lợi của những người chủ mới của
doanh nghiệp gắn chặt với sự thành bại của hoạt động sản xuất kinh doanh vì thế họ
rất đoàn kết, gắn bó và thống nhất trong việc tìm kiếm và đưa ra phương hướng hoạt
động phù hợp nhất của doanh ngiệp nhằm củng cố, tăng cường sức cạnh tranh của
sản phẩm do họ sản xuất ra, quan tâm đến công việc công ty và lao động với tinh
thần trách nhiệm cao.
1.2. Khái quát về vốn của công ty cổ phần:
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm về vốn của công ty cổ phần :
1.2.1.1. Khái niệm về vốn của công ty cổ phần
Vốn trong doanh nghiệp là điều kiện không thể thiếu để một doanh nghiệp
nói chung hay một công ty cổ phần nói riêng được thành lập và tiến hành hoạt động
sản xuất kinh doanh. Trong mọi loại hình doanh nghiệp, vốn phản ánh nguồn lực tài
chính đầu tư và sản xuất kinh doanh.Tuy nhiên, khi nói về vốn vẫn còn tồn tại rất
nhiều quan điểm và tranh luận về định nghĩa về vốn.
Theo K.Marx, vốn (tư bản) là giá trị đem lại giá trị thặng dư, là đầu vào của
quá trình sản xuất. Định nghĩa này có một tầm khái quát lớn vì bao hàm đầy đủ bản
chất và vai trò của vốn. Bản chất của vốn là giá trị cho dù nó được biểu hiện dưới
nhiều hình thức khác nhau. Vốn là giá trị đem lại giá trị thặng dư vì nó tạo ra sự
sinh sôi về giá trị thông qua hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, do hạn chế
về trình độ phát triển lúc bấy giờ mà Marx đã bó hẹp khái niệm về vốn trong khu
vực sản xuất vật chất và cho rằng chỉ có quá trình sản xuất mới tạo ra giá trị thặng
dư cho nền kinh tế.
Theo một số nhà tài chính thì vốn là tổng số tiền do những người có cổ phần
trong công ty đóng góp và họ nhận được phần thu nhập chia cho các chứng khoán
SV: Trịnh Thị Mai Loan

11

Mã SV: 51010138

Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

của công ty. Như vậy, các nhà tài chính đã chú ý đến mặt tài chính của vốn, làm rõ
được nguồn vốn cơ bản của doanh nghiệp đồng thời cho các nhà đầu tư thấy được
lợi ích của việc đầu tư, khuyến khích họ tăng cường đầu tư vào mở rộng và phát
triển sản xuất.
Theo David Begg, Standley Fischer, Rudige Darnbusch trong cuốn “Kinh tế
học”: Vốn là một loại hàng hoá nhưng được sử dụng tiếp tục vào quá trình sản xuất
kinh doanh tiếp theo. Có hai loại vốn là vốn hiện vật và vốn tài chính.Vốn hiện vật
là dự trữ các loại hàng hoá đã sản xuất ra các hàng hoá và dịch vụ khác. Vốn tài
chính là tiền mặt, tiền gửi ngân hàng... Đất đai không được coi là vốn.
Một số nhà kinh tế học khác cho rằng vốn bao gồm toàn bộ các yếu tố kinh
tế được bố trí để sản xuất hàng hoá, dịch vụ như tài sản tài chính mà còn cả các kiến
thức về kinh tế kỹ thuật của doanh nghiệp đã tích luỹ được , trình độ quản lý và tác
nghiệp của các cán bộ điều hành cùng chất lượng đội ngũ công nhân viên trong
doanh nghiệp, uy tín, lợi thế của doanh nghiệp.
Nhưng theo khái niệm trong giáo trình Tài chính doanh nghiệp của Trường
Đại học Kinh tế quốc dân thì khái niệm về vốn được chia thành hai phần: Tư bản
(Capital) là giá trị mang lại giá trị thặng dư. Vốn được quan tâm đến khía cạnh giá
trị nào đó của nó mà thôi. Bảng cân đối kế toán phản ánh tình hình tài chính của
một doanh nghiệp tại một thời điểm.Vốn được nhà doanh nghiệp dùng để đầu tư
vào tài sản của mình. Nguồn vốn là những nguồn được huy động từ đâu. Tài sản thể
hiện quyết định đầu tư của nhà doanh nghiệp; Còn về bảng cân đối phản ánh tổng
dự trữ của bản thân doanh nghiệp dẫn đến doanh nghiệp có dự trữ tiền để mua hàng
hoá và dịch vụ rồi sản xuất và chuyển hoá, dịch vụ đó thàng sản phẩm cuối cùng
cho đến khi dự trữ hàng hoá hoặc tiền thay đổi đó sẽ có một dòng tiền hay hàng hoá
đi ra đó là hiện tượng xuất quỹ, còn khi xuất hàng hoá ra thì doanh nghiệp sẽ thu về
dòng tiền (phản ánh nhập quỹ và biểu hiện cân đối của doanh nghiệp là ngân quỹ

làm cân đối dòng tiền trong doanh nghiệp)
Trong nền kinh tế thị trường, vốn được coi là một loại hàng hóa. Nó giống
các loại hàng hóa khác ở chỗ có chủ sở hữu đích thực, song nó có đặc điểm là người
sở hữu vốn có thể bán quyền sử dụng vốn trong một thời gian nhất định. Chi phí của
việc sử dụng vốn chính là lãi suất. Chính nhờ có sự tách rời quyền sở hữu và quyền
sử dụng nên vốn có thể lưu chuyển trong đầu tư kinh doanh để sinh lợi.
Dưới góc độ doanh nghiệp, vốn là một trong những điều kiện vật chất cơ bản
kết hợp với sức lao động và các yếu tố khác làm đầu vào cho quá trình sản xuất kinh
doanh. Sự tham gia của vốn không bó hẹp trong quá trình sản xuất vật chất riêng
SV: Trịnh Thị Mai Loan

12

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

biệt mà trong toàn bộ quá trình sản xuất và tái sản xuất liên tục trong suốt thời gian
tồn tại của doanh nghiệp từ khi bắt đầu đến khi kết thúc quá trình sản xuất quá trình.
Như vậy một cách thông dụng nhất, Vốn có thể hiểu là biểu hiện bằng tiền
của toàn bộ tài sản của doanh nghiệp được sử dụng vào các hoạt động sản xuất kinh
doanh nhằm mục đích sinh lời [20; tr258]. Trong mọi doanh nghiệp bao gồm cả
công ty cổ phần, căn cứ vào nguồn hình thành vốn, vốn của doanh nghiệp gồm hai
bộ phận là (i) vốn chủ sở hữu và (ii) vốn tín dụng [18; tr. 139].
1.2.1.2. Đặc điểm về vốn của công ty cổ phần
a. Tính chất kinh tế của vốn công ty cổ phần:
Tính chất kinh tế của vốn chính là việc vốn là tiền bạc dùng cho việc kinh
doanh.Vì công việc của minh, ngoài tiền túi bỏ ra, doanh nhân còn kêu gọi người
khác góp tiền hay đi vay. Nếu đi vay, doanh nhân sẽ phải trả gốc và lãi còn nếu gọi

vốn thì phải chia cổ tức. Số tiền lãi phải trả và cổ tức phải chia được gọi là chi phí
sử dụng vốn. Về góc độ kinh tế, công ty là một phương tiện để doanh nhân huy
động vốn. Hơn nữa, công ty có thể kinh doanh mãi mãi với điều kiện nó trả được nợ
khi đáo hạn [9].
Khi mở công ty, những người lập ra công ty sẽ coi nó như một dự án của
mình. Khi công ty hoạt động, công ty phải mua sắm thêm máy móc, nhà xưởng thì
mỗi việc đó cũng được xem là một dự án. Khi lập mỗi dự án, ngoài những việc
khác, công ty còn phải tính toán về mặt tài chính, tức là giải quyết đồng vốn, vay
mượn cách nào, chi trả ra sao để có lời lãi. Tùy vào hoạt động sản xuất kinh doanh
từng giai đoạn, công ty có thể sẽ quyết định mức huy động vốn nhiều hay ít. Như
vậy có thể thấy rằng, công ty có thể gọi vốn từ từ theo từng đợt, tùy nhu cầu hoạt
động.
Như đã biết, nếu chưa cần vốn mà công ty đã gọi góp ngay thì về lý thuyết,
công ty phải trả cổ tức nên dẫn đến chi phí sử dụng vốn sẽ cao. Tóm lại, về tính chất
kinh tế của vốn, có 3 đặc điểm sau về vốn được ghi nhận [9]: (i) phương tiện kinh
doanh; có thể kinh doanh mãi miễn là trả nợ được; và (iii) công ty sẽ gọi vốn từ từ..
b. Tính chất pháp lý của vốn công ty cổ phần
Về mặt pháp lý, vốn của CTCP được tạo lập từ vốn sở hữu và vốn tín dụng.
Tuy nhiên trong công ty cổ phần có một số điểm khác biệt là được phép phát hành
cổ phiếu một hình thức tạo lập vốn từ nguồn vốn chủ sở hữu. Đây là điểm thuận lợi
nhất đối với riêng công ty cổ phần mà ở các hình thức công ty khác không có.Trong
trường hợp có nhu cầu vốn chủ sở hữu doanh nghiệp có thể sử dụng hình thức này
để tạo lập vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên việc phát hành cổ
SV: Trịnh Thị Mai Loan

13

Mã SV: 51010138

Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

phiếu phải được sự thông qua của các cấp có liên quan.Cổ phiếu của công ty cổ
phần được chia thành cổ phiếu thường và cổ phiếu ưu tiên. Tính chất và đặc điểm
của từng loại này đó được làm từ trong phần phân loại vốn.
1.2.2. Cấu trúc vốn của công ty cổ phần:
Như đã phân tích, theo căn cứ vào nguồn hình thành của vốn được chia thành
vốn tín dụng (vốn vay) và vốn chủ sở hữu (vốn tự có)
Vốn tín dụng hay nguồn vốn vay là các các khoản vốn mà công ty cổ phần đi
vay bằng các hình thức khác nhau: vay ngân hàng, công ty tài chính, công ty bảo
hiểm và cũng có thể bằng cách phát hành giấy tờ có giá để vay các tổ chức, cá nhân
khác (phát hành hối phiếu), phát hành trái phiếu hoặc dưới các hình thức tín dụng
thương mại (mua bán chịu) [20; tr.265].
(a) Vốn tín dụng ngân hàng
- Vốn tín dụng ngân hàng là một trong những nguồn vốn vay quan trọng nhất không
chỉ của doanh nghiệp mà còn của toàn bộ nền kinh tế QD; (viết tắt)
- Sự hoạt động và phát triển của doanh nghiệp luôn gắn liền với các dịch vụ của
ngân hàng do các ngân hàng thương mại thực hiện trong đó có việc cung ứng tín
dụng;
- Không có một doanh nghiệp nào hoạt động mà không vay vốn doanh nghiệp nếu
doanh nghiệp đó muốn tồn tại;
- Để mở rộng sản xuất kinh doanh, mua sắm máy móc thiết bị các doanh nghiệp
không có con đường nào khác là vay tín dụng ngân hàng;
- Khi sử dụng vốn phải tuân theo nguyên tắc của tín dụng gọi là nguyên tắc cho vay:
vay phải có hoàn trả, vay có thời hạn, có mục đích, phải có bảo đảm tiền vay;
(b) Tín dụng thương mại:
Là quan hệ tín dụng giữa các doanh nghiệp, được biểu hiện dưới các hình thức mua
bán chịu hàng hóa, dịch vụ. Trong một số trường hợp nguồn vốn này có thể chiếm
tới 20% tổng vốn, thậm chí có thể tới 40% tổng nguồn vốn.
Vai trò: Trong nền kinh tế thị trường thừa thiếu vốn ở các doanh nghiệp thường

xuyên xảy ra, hoạt động tín dụng thương mại một mặt đáp ứng được ncầu vốn của
các doanh nghiệp tạm thời thiếu, đồng thời giúp cho các doanh nghiệp tiêu thụ được
hàng hóa. Mặt khác, sự tồn tại của hình thức tín dụng này giúp cho các doanh
nghiệp khai thác được vốn nhằm đáp ứng kịp thời hoạt động sản xuất kinh doanh.
(c) Huy động từ phát hành trái phiếu:

SV: Trịnh Thị Mai Loan

14

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

Trái phiếu là một chứng nhận nghĩa vụ nợ của người phát hành phải trả cho người
sở hữu trái phiếu đối với một khoản tiền cụ thể (mệnh giá của trái phiếu), trong một
thời gian xác định và với một lợi tức quy định.
Công ty trách nhiệm hữu hạn thì không được phép phát hành cổ phiếu mà chỉ có thể
phát hành trái phiếu. Trái phiếu có tính ổn định và chứa đựng ít rủi ro hơn cổ phiếu.
Vì vậy, trái phiếu là loại chứng khoán được các nhà đầu tư ưa chuộng. Thời hạn có
thể là 1, 3, 5, 10 năm. Khi có ý định phát hành trái phiếu cần lựa chọn loại hình trái
phiếu cho phù hợp vs điều kiện doanh nghiệp và tình hình trên thị trường vì mỗi
loại có ưu điểm, hạn chế và liên quan đến chi phí trả lãi, cách thức trả lãi, khả năng
lưu hành và tính hấp dẫn của trái phiếu. Các loại trái phiếu trên thị trường: Trái
phiếu có lãi suất cố định, Trái phiếu có lãi suất thay đổi, Trái phiếu có thể thu hồi,
Giấy bảo đảm, Trái phiếu chuyển đổi.
(d) Tín dụng thuê mua
Là các quan hệ tín dụng nảy sinh giữa các công ty tài chính với những người sản
xuất kinh doanh dưới hình thức cho thuê tài sản.

- Đối tượng: đất đai, trang thiết bị, máy móc,tiền...
- Chủ thể: Công ty tài chính với các doanh nghiệp và người sản xuất kinh doanh. Có
nhiều hình thức như là: Thuê mua tài trợ trực tiếp; Thuê mua liên kết; Thuê mua bắc
cầu; Bán và tái thuê; Thuê mua giáp lưng; Thuê mua trả góp.
Vốn sở hữu hay nguồn vốn chủ sở hữu là nguồn vốn thuộc sở hữu các cổ
đông bao gồm:
a) Vốn điều lệ:
Có 2 phương thức để tạo lập vốn điều lệ trong giai đoạn thành lập mới công ty cổ
phần, đó là (i) phương thức mua toàn bộ cổ phần của cổ đông sáng lập và (ii)
phương thức chào bán [5; tr. 120]. Việc lựa chọn phương thức nào phụ thuộc vào
điều kiện và lựa chọn của cổ đông sáng lập. Theo quy định của điều 4.2 – LDN
2014, cổ đông sáng lập được định nghĩa là cổ đông tham gia xây dựng, thông qua
và ký tên vào bản điều lệ đầu tiên của công ty cổ phần. Một điểm lưu ý là công ty
cổ phần mới thành lập phải có ít nhất ba cổ đông sáng lập nhưng đối với trường hợp
công ty cổ phần được chuyển đổi từ doanh nghiệp 100% vốn nhà nước hoặc từ công
ty trách nhiệm hữu hạn hoặc chia tách, hợp nhất, sáp nhập từ công ty cổ phần khác
thì công ty không nhất thiết phải có cổ đông sáng lập [Điều 26.4].
Theo định nghĩa tại điều 4.29 của LDN 2014, vốn điều lệ được định nghĩa là tổng
giá trị tài sản do các thành viên đã góp hoặc cam kết góp khi thành lập công ty cổ
phần. Theo luật doanh nghiệp 2005 công ty cổ phần đăng ký vốn điều lệ tại thời
SV: Trịnh Thị Mai Loan

15

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

điểm đăng ký thành lập doanh nghiệp.Trong thời hạn 90 ngày kể từ ngày công ty

được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, cổ đông có nghĩa vụ phải góp đủ
vốn. Cổ đông không được rút vốn bằng cổ phần phổ thông ra khỏi công ty dưới mọi
hình thức, trừ trường hợp được công ty hay người khác mua lại cổ phần. Như vậy,
nếu tại thời điểm đăng ký thành lập, công ty cổ phần đăng ký vốn điều lệ nhưng hết
thời hạn góp vốn mà cổ đông chưa góp đủ số vốn đăng ký, mà công ty hoặc người
khác không có khả năng để mua lại số cổ phần đó, tuy nhiên luật doanh nghiệp lại
quy định công ty không được giảm vốn. Do vậy, gây ra tình trạng vốn ảo, vốn góp
thực tế không đủ so với vốn điều lệ đăng ký. Bởi vậy, luật doanh nghiệp 2014 đã
khắc phục tình trạng này đã quy định quy chế pháp lý về vốn điều lệ của công ty cổ
phần tại thời điểm đăng ký doanh nghiệp và vốn điều lệ của công ty cổ phần [44,
điều 112].
Thêm nữa, trong công ty cổ phần, vốn điều lệ của công ty cổ phần được chia thành
nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần [ Điều 111.1]. Vì thế, có thể xác định rằng vốn
điều lệ được hình thành từ các cổ phần đã được phát hành trong đó số cổ phần đã
phát hành được xác định là số cổ phần mà các cổ đông đã thanh toán đủ cho công
ty. Vốn điều lệ được chia thành các phần bằng nhau gọi là cổ phần.
Cổ phần là phần góp vốn tối thiểu cho bất kỳ tổ chức, cá nhân nào không thuộc đối
tượng bị cấm mua cổ phần của công ty cổ phần theo quy định tại Điều 18.3 – LDN
2014 muốn góp vốn vào công ty cổ phần. Khi đã mua cổ phần hay góp vốn như
vậy, tổ chức, cá nhân sẽ trở thành cố đông (hay chủ sở hữu) của công ty [44; Điều
4.2 và Điều 4.13] và vì thế cổ đông sẽ có những quyền cơ bản đối với công ty như
quyền lợi tiền tài (quyền hưởng cổ tức; quyền được hưởng một phần tài sản còn lại
tương ứng với số cổ phần góp vốn vào công ty khi công ty giải thể hoặc phá sản) và
quyền được tham gia vào việc quản lý công ty (quyền biểu quyết) [5; tr.137].
Dựa vào các quyền mà các cổ đông được hưởng, cổ phần được chia thành các loại
sau cổ phần phổ thông và cổ phần ưu đãi. Một điểm lưu ý là cổ phần phổ thông
không thể chuyển đổi thành cổ phần ưu đãi nhưng cổ phần ưu đãi lại có thể chuyển
đổi thành cổ phần phổ thông theo quyết định của địa hội đồng cổ đông.
Theo Luật Doanh nghiệp 2014, công ty cổ phần có hai loại cổ phần là cổ phần phổ
thông và cổ phần ưu đãi. Cổ phần ưu đãi bao gồm cổ phần ưu đãi biểu quyết, cổ

phần ưu đãi cổ tức, cổ phần ưu đãi hoàn lại và cổ phần ưu đãi khác do Điều lệ công
ty quy định.

SV: Trịnh Thị Mai Loan

16

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

b) Nguồn vốn từ lợi nhuận không chia: là nguồn vốn khi công ty có khoản lợi
nhuận sau khi thực hiện hết nghĩa vụ trả nợ và các nghĩa vụ tài chính khác, đã thanh
toán cổ tức cho các cổ đông mà vẫn còn thì sẽ được đưa vào vốn của công ty.
c) Nguồn vốn từ phát hành thêm cổ phiếu :
Cổ phiếu là chứng chỉ do CTCP phát hành, bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử xác
nhận quyền sở hữu một hoặc một số cổ phần của công ty đó [44,điều 120.1]
Phát hành thêm cổ phiếu là chào bán những cổ phần chưa bán, là những cổ phần
được quyền chào bán và chưa được thanh toán. Tại thời điểm đăng ký thành lập
doanh nghiệp, cổ phần chưa bán là tổng số phần mà chưa được các cổ đông đăng ký
mua. Cổ phần được quyền chào bán là tổng số cổ phần các loại mà Đại hội cổ công
quyết định sẽ bán để huy động vốn.
(a) Cổ phần được mua lại: Điều131.2 của LDN 2015 quy định rằng cổ phần được
mua lại của công ty cổ phần theo các trường hợp được quy định tại LDN 2015 được
coi là cổ phần thu về và thuộc số cổ phần được quyền chào bán. Theo đó, “cổ phần
được mua lại” là một bộ phận của số cổ phần được quyền chào bán.
(b) Cổ phần đã phát hành: Một, một số hoặc tất cả số cổ phần được quyền chào
bán sẽ được bán ra và những ai sở hữu một cổ phần đã phát hành của công ty thì
được xem là cổ đông của công ty. Do đó, cổ phần đã phát hành cũng là một bộ phận

của số cổ phần được quyền chào bán. Cổ phần đã phát hành được định nghĩa tại
Nghị định 102 là số cổ phần mà các cổ đông đã thanh toán đủ cho công ty. Mặt
khác, theo Thông tư 18/2007/TT-BTC hướng dẫn việc mua, bán lại cổ phiếu và một
số trường hợp phát hành thêm cổ phiếu của công ty đại chúng, cổ phần đã phát hành
được định nghĩa chi tiết hơn là cổ phần đã được thanh toán đầy đủ và những thông
tin về người mua được ghi đúng, ghi đủ vào sổ đăng ký cổ đông và kể từ thời điểm
đó, người mua cổ phần trở thành cổ đông của công ty [ Điều 2.2, Phần I].
(c) Cổ phần đang lưu hành hay cổ phiếu đang lưu hành: Pháp luật Việt Nam chưa
đưa ra một định nghĩa cụ thể về “cổ phần đang lưu hành” của công ty cổ phần. Tuy
vậy, căn cứ theo lập luận tại (Mục 1.3.2), có thể dựa trên quy định về cổ phiếu đối
với thị trường chứng khoán để đưa ra định nghĩa về cổ phần đang lưu hành. Theo
quy định tại thông tư 18/2007/TT-BTC điều chỉnh việc mua lại cổ phiếu của công ty
đại chúng, trong trường hợp công ty đại chúng mua lại cổ phiếu của chính mình dẫn
đến số lượng cổ phiếu quỹ đạt tới 25% trở lên trong tổng số cổ phiếu đang lưu hành
của công ty, công ty phải thực hiện chào mua công khai theo quy định pháp luật. Có
thể thấy rằng việc mua lại cổ phiếu đang lưu hành tạo nên cổ phiếu quỹ (cổ phần
được mua lại). Mặc dù Thông tư 01/1999/TT-UBCK1 [48] đã hết hiệu lực nhưng
SV: Trịnh Thị Mai Loan

17

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

đây là văn bản có đưa ra định nghĩa về cổ phiếu đang lưu hành và cổ phiếu đang lưu
hành của tổ chức phát hành (công ty cổ phần) là cổ phiếu (i) đã phát hành (ii) do các
cổ đông sở hữu. Như vậy, cổ phần đang lưu hành có thể được định nghĩa là cổ phần
đã phát hành của công ty cổ phần và đang được cổ đông nắm giữ.

(d) Cổ phần chưa phát hành: Pháp luật Việt Nam chưa có định nghĩa về cổ phần
chưa phát hành. Tuy vậy, căn cứ theo định nghĩa về cổ phần đã phát hành (chào
bán) được nêu tại đoạn (2) mục này, cổ phần chưa phát hành được xác định là cổ
phần thuộc số cổ phần được quyền chào bán của công ty cổ phần nhưng hiện vẫn
chưa được chào bán.
Tóm lại, cấu trúc vốn là một yếu tố vô cùng quan trọng đối với các doanh
nghiệp nói chung và công ty cổ phần nói riêng. Nguồn vốn của công ty phải đáp
ứng được một cách đích thực cho quá trình đầu tư, phát huy được vai trò và ý nghĩa
trong hoạt động kinh doanh của công ty. Các nhà đầu tư cần chú trọng đến tỷ lệ,
mối tương quan về mặt giá trị giữa các loại vốn sao cho thật phù hợp, tạo khả năng
mạnh mẽ nhất để công ty đạt thuận lợi một cách tối đa và có nền tài chính lành
mạnh phù hợp với quy định pháp luật.
1.2.3. Vai trò của vốn trong công ty cổ phần
1.2.3.1. Về mặt pháp lý
Mỗi loại hình doanh nghiệp khi muốn thành lập điều kiện đầu tiên là phải có một
lượng vốn nhất định, lượng vốn này tối thiểu phải bằng lượng vốn pháp định? Khi
đó địa vị pháp lý của doanh nghiệp mới được xác lập. Trường hợp trong quá trình
hoạt động kinh doanh, vốn của doanh nghiệp không đạt điều kiện mà pháp luật quy
định thì doanh nghiệp sẽ bị tuyên bố chấm dứt hoạt động như phá sản, giải thể, sáp
nhập… Như vậy, vốn có thể được xem là một trong những cơ sở quan trọng nhất để
đảm bảo sự tồn tại tư cách pháp nhân của một doanh nghiệp trước pháp luật.
1.2.3.2. Về mặt kinh tế
Vốn đảm bảo cho hoạt động sản xuất kinh doanh diễn ra thường xuyên, liên tục.
Vốn biểu hiện năng lực và xác lập vị thế của doanh nghiệp trên thương trường.
Vốn cũng là yếu tố quyết định đến việc mở rộng phạm vi hoạt động của doanh
nghiệp. Để có thể tiến hành tái sản xuất, sau một chu kỳ kinh doanh vốn của doanh
nghiệp phải sinh lời, tức là hoạt động kinh doanh phải có lãi đảm bảo vốn của doanh
nghiệp được bảo toàn và phát triển. Đó là cơ sở để doanh nghiệp tiếp tục đầu tư mở
rộng phạm vi sản xuất, thị trường tiêu thụ ngày càng lớn, nâng cao uy tín của doanh
nghiệp trên thương trường.

SV: Trịnh Thị Mai Loan

18

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

Vốn trong doanh nghiệp nói chung và trong CTCP nói riêng đều rất quan trong, nó
quyết định đến những vấn đề sau đây:
a. Quyết định việc thành lập, hoạt động, pháp triển của công ty cổ phần: Vốn của
các doanh nghiệp có thể thuộc sở hữu nhà nước, cá nhân, tập thể. Vốn trong các
doanh nghiệp nhà nước hình thành từ nguồn vốn do ngân sách nhà nước cấp thuộc
sở hữu nhà nước. Nhưng dù ở hình thức sở hữu nào thì vai trò của vốn cũng không
thay đổi. Với mọi doanh nghiệp dù ở hình thức nào thì muốn hoạt động được đều
phải có lượng vốn nhất đinh. Đây là điều kiện tiên quyết, quan trọng nhất cho sự ra
đời tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Tuỳ theo loại hình kinh doanh mà luật
qui định doanh nghiệp phải có số vốn pháp định nhất định. Tuỳ theo nguồn vốn
kinh doanh cũng như phương thức huy động vốn mà DN có các tên gọi khác nhau
như:doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nhà nước, công ty cổ phần, công ty
TNHH…Do đó, doanh nghiệp có vốn mới có điều kiện để trang bị các thiết bị, cơ
sở vật chất cần thiết cho hoạt động sản xuất kinh doanh như văn phòng, phương tiện
hoạt động, … cùng với việc ứng dụng khoa học vào hoạt độngsản xuất kinh doanh,
vốn cũng quyết định đến khả năng đổi mới thiết bị, công nghệ, phương pháp quản
lý…của doanh nghiệp trong suốt quá trình hoạt động.
b. Là tiêu thức để đánh giá, phân loại doanh nghiệp vào loại lớn, trung bình hay
nhỏ: Số lượng vốn của doanh nghiệp lớn hay nhỏ là một trong những tiêu thức quan
trọng để xếp doanh nghiệp vào qui mô lớn, hay nhỏ và nó cũng là điều kiện để sử

dụng các tiềm năng hiện có cũng như các yếu tố đầu vào doanh nghiệp.
c. Là tiềm năng quan trọng để CTCP sử dụng hiệu quả nguồn lực, mở rộng thị
trường phát triển: Trong doanh nghiệp vốn còn đóng vai trò thể hiện ở chức năng
giám đốc tài chính đối với hoạt động sản xuất của doanh nghiệp. Mọi hoạt động sản
xuất kinh doanh của doanh nghiệp có thể đánh giá có hiệu quả kinh doanh hay
không thông qua các chỉ tiêu sinh lời. Bên cạnh đó vốn còn ảnh hưởng đến phạm vi
hoạt động đa dạng hoá ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp bởi tất cả nhũng
hoạt động xây dựng phương án kinh doanh đầu tư máy móc sản xuất, dây chuyền
công nghệ, xây dựng hệ thống phân phối sản phẩm, phân tích thị trường… đều phụ
thuộc vào quy mô vốn nhất định.
d. Là cơ sở công ty tính toán, hoạch định các chiến lược kinh doanh: Vốn đảm bảo
cho quá trình sản xuất kinh doanh được diễn ra liên tục từ khoản mua sắm vật tư,
sản xuất cho đến tiêu thụ sản phẩm. Hơn nữa trong nền kinh tế thị trường tự do cạnh
tranh, các doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển phải có các bí quyết công nghệ
tiên tiến để nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm, hạ giá thành, tiêu thụ
sản phẩm.
SV: Trịnh Thị Mai Loan

19

Mã SV: 51010138


Một số vấn đề pháp lý về vốn của công ty cổ phần theo luật doanh nghiệp 2014

e. Vốn không ổn định, mất cân đối có thể dẫn đến công ty mất khả năng thanh
toán, bị phá sản…..

CHƯƠNG 2: NHỮNG VẤN ĐỀ PHÁP LÝ VỀ VỐN CỦA CÔNG TY CỔ
PHẦNTHEO LUẬT DOANH NGHIỆP 2014 VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ

2.1. Cơ chế góp vốn của công ty cổ phần:
SV: Trịnh Thị Mai Loan

20

Mã SV: 51010138