Giải pháp tăng cường quản lý thu, chi ngân sách nhà nước ở huyện đồng hỷ tỉnh thái nguyên

ðẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ðẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
––––––––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN QUỐC HUY

GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ THU, CHI
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Ở HUYỆN ðỒNG HỶ
TỈNH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN QUANG MINH

Thái Nguyên, năm 2012


i

LỜI CAM ðOAN
Luận văn thạc sỹ “Giải pháp tăng cường quản lý thu, chi ngân sách nhà
nước ở huyện ðồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên”, chuyên ngành quản lý kinh tế, mã số
60.34.04.10, ñây là công trình của riêng tôi. Luận văn ñã sử dụng thông tin từ nhiều
nguồn dữ liệu khác nhau, các thông tin có sẵn ñã ñược trích rõ nguồn gốc.
Tôi xin cam ñoan rằng, các số liệu và kết quả nghiên cứu ñã ñược nêu trong
luận văn là trung thực và chưa ñược sử dụng ñể bảo vệ một học vị nào hoặc chưa
từng ñược công bố trong bất kỳ một công trình nghiên cứu khoa học nào khác.
Tác giả luận văn

Nguyễn Quốc Huy


ii

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện ñề tài: “Giải pháp tăng cường quản lý thu, chi
ngân sách nhà nước ở huyện ðồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên”, tôi nhận ñược sự
hướng dẫn, giúp ñỡ, ñộng viên, của nhiều cá nhân và tập thể, tôi xin ñược bày tỏ sự
cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể ñã tạo ñiều kiện giúp ñỡ tôi
trong học tập và nghiên cứu.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu Nhà trường, Khoa ðào tạo Sau ñại
học trường ðại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh ñã tạo ñiều kiện giúp ñỡ tôi về
mọi mặt trong quá trình học tập, nghiên cứu ñể tôi hoàn thành bản luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp ñỡ tận tình của Thầy giáo hướng dẫn khoa
học: TS. Trần Quang Minh.
Tôi xin cảm ơn sự giúp ñỡ ñóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà khoa
học, của các thầy cô giáo, ñặc biệt là các thầy cô giáo trong trường ðại học Kinh tế
và Quản trị Kinh doanh cùng các ñơn vị khác.
ðể hoàn thành ñược ñề tài, tôi xin cảm ơn sự giúp ñỡ và cộng tác của UBND
huyện ðồng Hỷ, các chuyên viên phòng Tài chính - Kế hoạch, Chi cục thuế của
huyện ðồng Hỷ.
Tôi xin cảm ơn bạn bè ñồng nghiệp và gia ñình ñã ñộng viên, giúp ñỡ tôi
thực hiện tốt bản luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn ñối với mọi sự giúp ñỡ quý báu ñó!
Tác giả luận văn

Nguyễn Quốc Huy

iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ðOAN .................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii
MỤC LỤC ............................................................................................................ iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................. vii
DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................................. viii
DANH MỤC BIỂU ðỒ ...................................................................................... viii
MỞ ðẦU .............................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ðỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ THU, CHI
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC .................................................................................. 4
1.1. Quản lý thu, chi ngân sách nhà nước và vai trò của quản lý thu, chi ngân sách
nhà nước................................................................................................................ 4
1.1.1. Khái niệm quản lý thu, chi ngân sách .......................................................... 4
1.1.1.1. Khái niệm ngân sách ................................................................................ 4
1.1.1.2. Khái niệm quản lý thu ngân sách nhà nước ............................................... 10
1.1.1.3. Khái niệm quản lý chi ngân sách nhà nước ............................................... 11
1.1.2. Vai trò của quản lý thu, chi ngân sách nhà nước .......................................... 13
1.1.2.1. Vai trò của quản lý thu ngân sách nhà nước .............................................. 15
1.1.2.2. Vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước .............................................. 16
1.2. Nội dung cơ bản của quản lý thu, chi ngân sách nhà nước .............................. 17
1.2.1. Nội dung cơ bản của quản lý thu ngân sách nhà nước .................................. 17
1.2.1.1. Quản lý thu thuế........................................................................................ 17
1.2.1.2. Quản lý thu phí, lệ phí............................................................................... 20
1.2.2. Nội dung cơ bản của quản lý chi ngân sách nhà nước .................................. 21
1.2.2.1. Quản lý chi ñầu tư phát triển ..................................................................... 21
1.2.2.2. Quản lý chi thường xuyên ......................................................................... 24
1.3. ðặc ñiểm quản lý thu, chi ngân sách nhà nước................................................ 28
1.3.1. ðặc ñiểm quản lý thu ngân sách nhà nước ................................................... 28

1.3.2. ðặc ñiểm quản lý chi ngân sách nhà nước.................................................... 30


iv

1.4. Kinh nghiệm quản lý ngân sách nhà nước trên thế giới và ở Việt Nam ............. 30
1.4.1. Trên thế giới.................................................................................................... 30
1.4.2. Tại Việt Nam........................................................................................... 37
CHƯƠNG 2 HỆ THỐNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ CHỈ TIÊU
NGHIÊN CỨU QUẢN LÝ THU, CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Ở HUYỆN
ðỒNG HỶ ............................................................................................................ 39
2.1. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................ 39
2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 39
2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin .................................................................. 39
2.2.1.1. Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp...................................................... 39
2.2.1.2. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp .................................................... 39
2.2.2. Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu ............................................................ 40
2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin.................................................................. 40
2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .......................................................................... 40
2.3.1. Nhóm chỉ tiêu về thu ngân sách ................................................................... 40
2.3.2. Nhóm chỉ tiêu về chi ngân sách.................................................................... 41
CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU, CHI NGÂN SÁCH
NHÀ NƯỚC CỦA HUYỆN ðỒNG HỶ .............................................................. 42
3.1. ðặc ñiểm kinh tế xã hội huyện ðồng Hỷ ....................................................... 42
3.1.1. ðặc ñiểm tự nhiên ........................................................................................ 42
3.1.1.1. Vị trí ñịa lý ............................................................................................... 42
3.1.1.2. ðịa hình .................................................................................................... 42
3.1.1.3. Khí hậu - Thủy văn .........................................................................43
3.1.2. Nhân khẩu và lao ñộng huyện ðồng Hỷ ...................................................... 44
3.1.3. Hệ thống cơ sở hạ tầng huyện ðồng Hỷ ...................................................... 47

3.1.2. ðặc ñiểm kinh tế - xã hội ............................................................................. 50
3.2. Phân cấp ngân sách ở ñịa phương ................................................................... 53
3.3. Thực trạng thu, chi ngân sách nhà nước của huyện ......................................... 53
3.3.1. Thu ngân sách nhà nước .............................................................................. 53


v

3.3.1.1. Nguồn thu ngân sách nhà nước ................................................................. 53
3.3.1.2. Kết quả thu ngân sách nhà nước ................................................................ 55
3.3.2. Chi ngân sách nhà nước của huyện .............................................................. 58
3.3.2.1. Khoản mục chi ngân sách nhà nước của huyện ......................................... 58
3.3.2.2. Kết quả chi ngân sách nhà nước ................................................................ 59
3.4. Thực trạng công tác quản lý thu, chi ngân sách của huyện .............................. 63
3.4.1. Quản lý thu ngân sách .................................................................................. 63
3.4.1.1. Quản lý thu thuế........................................................................................ 63
3.4.1.2. Quản lý thu phí, lệ phí............................................................................... 66
3.4.1.3. Kết quả thực hiện các mặt công tác ..................................................................67
3.4.2. Quản lý chi ngân sách .................................................................................. 69
3.4.2.1. Quản lý chi ñầu tư phát triển ..................................................................... 69
3.4.2.2. Quản lý chi thường xuyên ......................................................................... 70
3.4.3. Những hạn chế và nguyên nhân về thực trạng công tác quản lý thu, chi ngân
sách của huyện từ năm 2007 ñến nay ..................................................................... 71
3.4.3.1. Công tác quản lý thu ngân sách ................................................................. 71
3.4.3.2. Công tác quản lý chi ngân sách ................................................................. 77
CHƯƠNG 4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC
QUẢN LÝ THU, CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC HUYỆN ðỒNG HỶ ............ 86
4.1. Phương hướng, mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của huyện ðồng Hỷ ñến năm
2015 ...................................................................................................................... 86
4.1.1. Phương hướng, mục tiêu tổng quát .............................................................. 86

4.1.2. Các chỉ tiêu chủ yếu ..................................................................................... 86
4.2. Quan ñiểm về công tác quản lý Ngân sách Nhà nước huyện ñến năm 2015 .... 87
4.3. Các giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu, chi ngân
sách nhà nước của huyện ðồng Hỷ ........................................................................ 88
4.3.1. Nhóm giải pháp quản lý thu ngân sách nhà nước ......................................... 88
4.3.1.1. Nhóm giải pháp về quản lý thu thuế .......................................................... 88
4.3.1.2. Các biện pháp quản lý thu ngoài thuế ........................................................ 93


vi

4.3.2. Nhóm giải pháp quản lý chi ngân sách nhà nước.......................................... 94
4.3.2.1. Nâng cao hiệu quả quản lý chi ñầu tư phát triển ........................................ 94
4.3.2.2. ðổi mới quản lý chi thường xuyên ............................................................ 97
4.3.2.3. Nâng cao hiệu quả bộ máy quản lý tài chính ngân sách ............................. 98
4.3.2.4. Nâng cao chất lượng công tác kiểm soát chi ngân sách của kho bạc Nhà
nước ....................................................................................................................100
4.3.2.5. Tăng cường công tác công tác kiểm tra, giám sát và phối hợp giữa phòng
Tài chính - kế hoạch, chi cục thuế, kho bạc nhà nước và các cơ quan liên quan trong
quản lý ngân sách ................................................................................................102
KẾT LUẬN .........................................................................................................103
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................105


vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
ANQP

An ninh quốc phòng

CTX

Chi thường xuyên

CðTPT

Chi ñầu tư phát triển

DN

Doanh nghiệp

ðVT

ðơn vị tính

HðND

Hội ñồng nhân dân

GDP

Tổng sản phẩm quốc nội

HTX

Hợp tác xã

HCSN

Hành chính sự nghiệp

KBNN

Kho bạc nhà nước

KT-XH

Kinh tế - xã hội

KTTT

Kinh tế thị trường

NSðP

Ngấn sách ñịa phương

NSNN

Ngân sách nhà nước

NSTW

Ngân sách trung ương

QLKT

Quản lý kinh tế

SX - KD

Sản xuất - Kinh doanh

SNGD

Sự nghiệp giáo dục

UBND

Uỷ ban nhân dân

XDCB

Xây dựng cơ bản


viii

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 3.1:

Tình hình nhân khẩu và lao ñộng của huyện ðồng Hỷ giai ñoạn
năm 2007-2011

Bảng 3.2:

Năng lực mới tăng trên ñịa bàn huyện ðồng Hỷ từ 2008 - 2010

Bảng 3.3.

Một số chỉ tiêu y tế, văn hoá, giáo dục huyện ðồng Hỷ

Bảng 3.4:

Mộ số chỉ tiêu kinh tế chủ yếu (2006-2011)

Bảng 3.5:

Một số chỉ tiếu xã hội chủ yếu (2006-2011)

Bảng 3.6:

Báo cáo quyết toán thu ngân sách nhà nước

Bảng 3.7:

Báo cáo quyết toán chi ngân sách nhà nước
DANH MỤC BIỂU ðỒ

Biểu 3.1:

Tình hình thu ngân sách huyện ðồng Hỷ

Biểu 3.2:

Tình hình thu cân ñối ngân sách nhà nước

Biểu 3.3:

Tình hình chi ngân sách huyện

Biểu 3.4:

Tình chi ñầu tư phát triển và chi thường xuyên

Biểu 3.5:

Các khoản chi thường xuyên của huyện qua các năm


1

MỞ ðẦU
1. Tính cấp thiết của ñề tài
ðối với mỗi quốc gia, ngân sách nhà nước có vai trò rất quan trọng trong
toàn bộ hoạt ñộng kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng và ñối ngoại.
Ngân sách nhà nước là công cụ tài chính quan trọng nhất ñể cung ứng nguồn
tài chính cho hoạt ñộng của bộ máy nhà nước ñồng thời cũng là công cụ thúc ñẩy sự
dịch chuyển cơ cấu kinh tế, ñảm bảo cho nền kinh tế tăng trưởng ổn ñịnh bền vững.
Thông qua thu, chi ngân sách nhà nước có thể ñể ñiều tiết ñược thị trường, bình ổn
giá cả và kiềm chế lạm phát. Ngoài ra ngân sách cũng là công cụ hữu hiệu của nhà
nước ñể ñiều chỉnh thu nhập và thực hiện công bằng xã hội.
Tuy nhiên, công tác quản lý thu, chi ngân sách ở các cấp hiện nay vẫn còn
nhiều bất cập, chưa bao quát hết các nguồn thu, vẫn còn tình trạng thất thu, nguồn
thu ngân sách còn hạn chế… thực hiện chi ngân sách còn chưa hiệu quả, các
khoản chi ñầu tư còn dàn trải, thiếu tập trung dẫn ñến hiệu quả ñầu tư thấp, gây
lãng phí.
ðể có thể phát huy ñược vai trò quan trọng của ngân sách nhà nước ñối với

sự phát triển kinh tế xã hội của từng tỉnh, thành phố, quận huyện thì công tác quản
lý tốt thu, chi ngân sách là yếu tố then chốt.
Trong tình hình chung ñó, huyện ðồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên trong những
năm qua ñã ñạt ñược những thành tựu to lớn về kinh tế, văn hoá, xã hội, tốc ñộ
tăng trưởng kinh tế hàng năm của huyện tăng 13% trở lên. Trong ñó: Công nghiệp xây dựng tăng 17,98%; dịch vụ tăng 12,41%; nông nghiệp tăng 4,1%. Cơ cấu kinh
tế ñến năm 2015 của huyện ñạt ñược như sau: Công nghiệp - xây dựng 50,76%;
dịch vụ 33,65%; nông, lâm nghiệp 15,59%. Tuy nhiên, công tác quản lý ngân sách
của huyện ðồng Hỷ trong những năm vừa qua còn nhiều bất cập, thu ngân sách
hàng năm không ñủ chi, do ñó tỉnh vẫn phải trợ cấp ngân sách.
V ìvậy, nghiên cứu ñề tài “Giải pháp tăng cường quản lý thu, chi ngân
sách nhà nước ở huyện ðồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên” với mục ñích phân tích và
ñánh giá một cách toàn diện thực trạng công tác quản lý ngân sách Nhà nước của


2

huyện từ ñó ñề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu, chi
ngân sách của huyện ðồng Hỷ.
2. Mục tiêu nghiên cứu của ñề tài
2.1. Mục tiêu chung
Phân tích, ñánh giá thực trạng công tác quản lý thu, chi ngân sách nhà nước
của huyện ðồng Hỷ; từ ñó ñề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác
quản lý thu, chi ngân sách nhà nước ở huyện ðồng Hỷ trong thời gian tới.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hoá ñược cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu, chi ngân
sách.nhà nước.
- ðánh giá thực trạng quản lý thu, chi ngân sách ở huyện ðồng Hỷ, tỉnh Thái
nguyên qua 5 năm (2007 – 2011).
- ðề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu, chi
ngân sách nhà nước ở huyện ðồng Hỷ trong thời gian tới.

3. ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung: ðề tài tập trung nghiên cứu công tác quản lý thu, chi
ngân sách nhà nước ở huyện ðồng Hỷ. Từ ñó rút ra những bài học kinh nghiệm và
ñề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu, chi ngân sách
nhà nước ở huyện ðồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.
- Phạm vi không gian: ðề tài ñược thực hiện trên ñịa bàn huyện ðồng Hỷ,
tỉnh Thái Nguyên
- Phạm vi thời gian: ðề tài nghiên cứu thực trạng về quản lý thu, chi ngân sách
nhà nước qua các năm 2007 - 2011.
4. Ý nghĩa khoa học và lý luận thực tiễn của luận văn
Luận văn vận dụng lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách nhà nước ñể
phân tích, ñánh giá thực trạng công tác quản lý thu, chi ngân sách nhà nước của
Huyện ðồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên từ ñó ñề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu
quả công tác quản lý thu, chi ngân sách nhà nước của huyện ðồng Hỷ.