Tỏ lòng Thuật hoài Phạm Ngũ Lão

Ngữ văn
10

( Thuật hoài )
Phạm Ngũ Lão


I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Phạm Ngũ Lão (12551320) là danh tướng thời
Trần.

- Ông là người “văn võ toàn
tài”, có công lớn trong cuộc
kháng chiến chống quân
Nguyên – Mông.
 Sáng tác:
+ Thuật hoài
+ Viếng Thượng tướng quốc
công Hưng Đạo Đại Vương



2. Tác phẩm:
a. Hoàn cảnh sáng tác:
Bài thơ ra đời trong không khí quyết chiến quyết thắng giặc MôngNguyên của quân đội nhà Trần.
b. Nhan đề:
- Thuật: Kể, bày tỏ
- Hoài : Mang trong lòng

Bày tỏ nỗi lòng

 Đề tài quen thuộc của VHTĐ : “nói chí”

c. Thể loại và bố cục:
* Thể loại:

Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật

* Bố cục:
2 phần

2 câu đầu: Hình tượng con người và quân đội thời Trần
2 câu cuối: Nỗi lòng của tác giả


II. Đọc–hiểu VB:
Đọc VB:
Nguyên
tác:


A.NỘI DUNG
1.Hai câu đầu: Hình tượng con người và quân đội
thời
Trần1: Hình tượng người tráng sĩ
a.Câu
-Hành động: “Hoành
Tư thế hiên ngang, vững chãi,
sóc”
(cầm

sẵn sàng chiến đấu
ngang
ngọn giáo)
-Tầm vóc:

+Không gian:“giang sơn”(non sông, đất
rộng
nước)
lớnkhông hạn địn
+Thời gian:“kháp
kỉ thu”(mấy mùa thu)
Dài lâu,
 Lớn lao, kì vĩ, sánh cùng trời đất
Dựng lên chân dung người tráng sĩ vệ quốc thuở
“bình Nguyên” hùng dũng, hiên ngang, oai phong,
lẫm liệt, mang tầm vóc vũ trụ.


b.Câu 2: Hình tượng quân đội thời Trần
- Hình ảnh: “tam quân”(ba quân)

 Tượng trưng: quân đội-dân tộc thời Trần

- Thủ pháp ss, phóng đại:
+ Tì hổ (như hổ báo)

 Cụ thể hóa sức mạnh thể chất của toàn dân tộc: Vô
địch, phi thường.
Khí thế nuốt trôi trâu

+ Khí thôn ngưu
Khí thế át sao Ngưu
Khái quát hóa sức mạnh tinh thần của dân tộc: Sức mạnh tiến công như vũ bão,
thần tốc,khí thế “xung thiên”, quyết chiến quyết thắng mọi kẻ thù xâm lược

Thể hiện sự ngợi ca, niềm tự hào về sức mạnh dân tộc.



Giặc Mông-Nguyên xâm lược


Trận Vân Đồn của Trần Khánh Dư, quân ta thắng lớn


Trận Tây Kết-Hưng Đạo Vương chém đầu Toa Đô


Trận Vạn Kiếp-Hưng Đạo Vương cùng các tướng đại
thắng


Trận biên giới-Phạm Ngũ Lão cùng các tướng phục kích Thoát
Hoan


Trận trên sông Bạch Đằng 1288


Kháng chiến thắng

lợi


1.Hai câu đầu: Hình tượng con người và quân đội
thời Trần

Tiểu kết: Ngôn từ hàm súc, hình ảnh hoành
tráng,NT so sánh, phóng đại + giọng điệu
hào hùng thể hiện sinh động hình tượng
người tráng sĩ lồng trong hình tượng dân
tộc mang ý nghĩa khái quát, gợi lên hào khí
dân tộc thời Trần - “Hào khí Đông A”


Hào khí Đông A:
Tâm hồn, khí phách dân tộc thời Trần
+ Tư tưởng độc lập tự cường, tự hào dân tộc
+ Ý chí quyết chiến, quyết thắng kẻ thù xâm lược

Đây còn là lối chơi chữ:
Chữ “Đơng” + Chữ A = chữ “Trần”

Hào khí Đông A: Hào khí thời Trần


2.Hai câu cuối: Nỗi lòng tác giả
a. Câu 3: Cái “chí” của người anh hùng
Lập công: Làm nên sự nghiệp
- “Công danh”
Lập danh: Để lại tiếng thơm

 Lý tưởng sống chung của người trai thời phong kiến.
- “Nợ”  Ý thức về nghĩa vụ, trách nhiệm công dân với đất
nước trong hoàn cảnh giặc xâm lăng
Cái “chí” thể hiện ở lí tưởng sống đẹp đẽ: Quyết
tâm thực hiện, hoàn thành trách nhiệm đối với đất
nước.


b. Câu 4: Cái “tâm” của người anh hùng

Vì tự thấy kém cỏi so với Vũ hầu về tài thao lược
Nỗi “thẹn”
Vì chưa báo đáp được ơn vua, nợ
nước
Cái “tâm” thể hiện ở hoài bão cao cả: mong có
được tài cao, chí lớn đóng góp cho đất nước
Cái “tâm” của con người có nhân cách lớn.


2.Hai câu cuối: Nỗi lòng tác giả

Tiểu kết: Giọng thơ trầm lắngHai câu thơ là
lời bày tỏ niềm trăn trở về khát vọng lập công
danh để thỏa “chí nam nhi” và cũng là khát
vọng được đem tài trí “tận trung báo quốc”-Lẽ
sống lớn của con người thời đại Đông A.


B. NGHỆ THUẬT:
- Ngôn từ cô đọng, hàm súc, thiên về thủ pháp gợi, gây ấn tượng.

- Bút pháp nghệ thuật hoành tráng có tính sử thi:
+ Xây dựng hình tượng lớn lao, kì vĩ.
+ Hào khí thời đại, tầm vóc, chí hướng của người anh hùng.
- Hình ảnh giàu sức biểu cảm.

C. Ý NGHĨA VĂN BẢN:
Thể hiện lí tưởng cao cả của vị danh tướng Phạm Ngũ Lão,
khắc ghi dấu ấn đáng tự hào về một thời kì oanh liệt, hào hùng
của lịch sử dân tộc.


III. Tổng kết: (ghi nhớ sgk)
*CỦNG CỐ:
1/ Vẻ đẹp của con người thời Trần thể hiện như thế nào qua
bài thơ?
-Tầm vóc, tư thế, hành động lớn lao, kì vĩ.
-Chí lớn lập công danh gắn với sự nghiệp cứu nước, cứu dân;
cái tâm mang giá trị nhân cách, nỗi thẹn tôn lên vẻ đẹp con
người.
2/Vẻ đẹp của thời đại thể hiện như thế nào qua bài thơ?
Khí thế hào hùng mang tinh thần quyết chiến, quyết thắng.
3/Thành công nghệ thuật của bài thơ?
-Thủ pháp gợi thiên về ấn tượng bao quát, đạt độ súc tích cao
-Bút pháp nghệ thuật hoành tráng có tính sử thi và hình tượng
thơ lớn lao, kì vĩ.


Dặn dò:
-Viết một đoạn văn nói lên cảm nhận của em về Hào
khí Đông A qua bài thơ Tỏ lòng.

-Soạn bài mới: Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt