Tăng cường quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam chi nhánh Phú Thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ KIM OANH
NGUYỄN THỊ KIM OANH

TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ
VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH PHÚ THỌ

TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ
VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH PHÚ THỌ

Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. PHẠM QUÝ LONG

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

THÁI NGUYÊN - 2015

/>
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

i

ii

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết

Hoạt động tín dụng là lĩnh vực đem lại nhiều lợi nhuận, chiếm phần lớn

quả đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực, xuất phát từ tình hình

trong tổng doanh thu của NHTM hiện nay. Tuy nhiên, hoạt động tín dụng có rất

thực tế của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ

nhiều rủi ro nên cần thiết phải nghiên cứu quản lý rủi ro tín dụng để có thể tăng

(BIDV Phú Thọ).

trưởng tín dụng ổn định mà vẫn đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2015
Tác giả luận văn

Từ kinh nghiệm thực tiễn trong quá trình làm việc tại Ngân hàng TMCP Đầu
tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ, trên cơ sở lý luận được học tại
trường, tôi chọn đề

: “Tăng cường quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân

hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ” nhằm góp
phần giải quyết những khó khăn của Chi nhánh, xây dựng hoạt động tín dụng lành
Nguyễn Thị Kim Oanh

mạnh, an toàn và hiệu quả cho Chi nhánh trong quá trình tăng trưởng tín dụng. Tôi
xin cam đoan nội dung và các kết quả của luận văn là công trình nghiên cứu khoa
học trung thực và độc lập của bản thân mình.
Tôi xin trân trọng cảm ơn sự tận tình hướng dẫn của PGS.TS Phạm Quý
Long, cùng các thầy cô trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học
Thái Nguyên; cảm ơn sự góp ý của các đồng nghiệp và bạn bè để tôi có thể hoàn
thành luận văn.
Do bản thân còn nhiều hạn chế nên luận văn không tránh khỏi những thiếu
sót, tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo và các bạn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Phú Thọ, ngày 10 tháng 8 năm 2015
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Kim Oanh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

iii

iv
2.3.1. Nhóm chỉ tiêu định lượng ........................................................................... 39

MỤC LỤC

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu định tính .............................................................................. 40
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i

2.4. Công thức chọn mẫu gắn với tổng thế mẫu trong thực hiện đề tài: ................... 40

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

Chƣơng 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN

MỤC LỤC ................................................................................................................. iii

HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... vi

PHÚ THỌ ................................................................................................................ 42

DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii

3.1. Một số thông tin cơ bản về Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt

DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... viii

Nam - Chi nhánh Phú Thọ ........................................................................................ 42

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1

3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển ................................................................. 42

1. Sự cần thiết của đề tài ............................................................................................. 1

3.1.2. Cơ cấu tổ chức ............................................................................................ 43

2. Các nghiên cứu có liên quan ................................................................................... 2

3.1.3. Tình hình hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát

3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ............................................................................... 3

triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ ........................................................................ 45

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 3

3.2. Thực trạng rủi ro tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng

5. Ý nghĩa khoa học và những đóng góp của đề tài nghiên cứu ................................. 4

TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ ................................... 48

6. Kết cấu của luận văn ............................................................................................... 4

3.2.1. Thực trạng rủi ro tín dụng ........................................................................... 48

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG

3.2.2. Thực trạng quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và

VÀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG

Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ ................................................................ 56

THƢƠNG MẠI.......................................................................................................... 5

3.3. Phân tích một số nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng và quản

1.1. Cơ sở lý luận về rủi ro tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng .................................. 5

lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi

1.1.1. Tín dụng và rủi ro tín dụng ........................................................................... 5

nhánh Phú Thọ .......................................................................................................... 69

1.1.2. Quản lý rủi ro tín dụng................................................................................ 16

3.3.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng ................................................ 69

1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................... 29

3.3.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý rủi ro tín dụng ................................... 69

1.2.1. Kinh nghiệm quản lý rủi ro ở một số ngân hàng trên thế giới .................... 29

3.3.3. Phân tích ma trận SWOT về quản lý rủi ro tín dụng .................................. 76

1.2.2. Kinh nghiệm của các Ngân hàng thương mại ở Việt Nam ......................... 30

3.4. Những tồn tại, hạn chế trong quản lý rủi ro tín dụng tại NHTMCP Đầu

1.2.3. Một số bài học kinh nghiệm rút ra cho BIDV Phú Thọ: ............................ 34

tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ ....................................................... 78

Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 36

Chƣơng 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN

2.1. Các câu hỏi nghiên cứu đặt ra cần giải quyết..................................................... 36

DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ

2.2. Phương pháp nghiên cứu sử dụng trong thực hiện đề tài................................... 36

PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH PHÚ THỌ ...................................... 81

2.2.1. Khung phân tích .......................................................................................... 36

4.1. Định hướng quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng Thương mại Cổ phần

2.2.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể.................................................................. 37

Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ ............................................... 81

2.3. Hệ thống chỉ tiêu phân tích ................................................................................ 39
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

v

vi

4.1.1. Chiến lược phát triển của BIDV đến năm 2020 ......................................... 81

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

4.1.2. Định hướng quản lý rủi ro .......................................................................... 82
4.2. Giải pháp tăng cường quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Thương mại

CB

:

Cán bộ

Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ ................................. 84

COGNOS

:

Hệ thống báo cáo thông tin quản lý

ĐCTC

:

Định chế tài chính

DNNN

:

Doanh nghiệp nhà nước

4.2.2. Tái cơ cấu bộ máy, mô hình tổ chức quản lý rủi ro tín dụng...................... 87

ĐT&PT

:

Đầu tư và Phát triển

4.2.3. Tuân thủ chính sách, quy trình, quy chế tín dụng một cách thận trọng .......... 88

HĐQT

:

Hội đồng quản trị

4.2.4. Thực hiện minh bạch và công khai hóa thông tin, nâng cao chất

HMTD

:

Hạn mức tín dụng

KQKD

:

Kết quả kinh doanh

NH

:

Ngân hàng

4.2.1. Xây dựng và hoàn thiện mục tiêu, chiến lược, chính sách quản lý rủi
ro tín dụng ................................................................................................................. 84

lượng thông tin trong hoạt động quản lý rủi ro tín dụng ........................................... 89

4.2.5. Xây dựng hệ thống kiểm soát, cảnh báo sớm các nguồn rủi ro phù
hợp; xây dựng và áp dụng các công cụ đo lường rủi ro tín dụng theo thông lệ

NHNN

:

Ngân hàng nhà nước

quốc tế và quy định của BIDV .................................................................................. 91

NHTM

:

Ngân hàng thương mại

QĐ

:

Quyết định

giới hạn, hạn mức theo ngành nghề, khách hàng, loại tiền, sản phẩm, khu vực

QLTD

:

Quản lý tín dụng

địa lý .......................................................................................................................... 94

TCTD

:

Tổ chức tín dụng

4.2.7. Giải pháp hạn chế, bù đắp tổn thất khi rủi ro tín dụng xảy ra .................. 100

TD

:

Tín dụng

4.2.8. Nâng cao kỹ năng thực hiện thẩm định và đánh giá rủi ro tín dụng

TMCP

:

Thương mại cổ phần

của đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý rủi ro; Tăng cường trang thiết bị

TSCĐ

:

Tài sản cổ định

hiện đại phục vụ tác nghiệp ..................................................................................... 102

TSĐB

:

Tài sản đảm bảo

4.2.6. Nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro danh mục cho vay; xác lập các

4.3. Kiến nghị .......................................................................................................... 105
4.3.1. Với Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam ........................................ 105
4.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước ................................................... 105
KẾT LUẬN ............................................................................................................ 107
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 109
PHỤ LỤC ............................................................................................................... 110

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

vii

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH

Bảng 3.1. Tình hình huy động vốn............................................................................46

Hình 1.1. Sơ đồ các loại rủi ro tín dụng ...................................................................... 9

Bảng 3.2. Tình hình dư nợ cho vay qua các năm 2011 -2014 ..................................47

Hình 1.2. Sơ đồ mối quan hệ của rủi ro và lợi nhuận ............................................... 20

Bảng 3.3. Tình hình nợ quá hạn qua các năm 2011-2014.........................................48

Hình 3.1. Sơ đồ mô hình tổ chức Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt

Bảng 3.4. Rủi ro tín dụng phân theo thời hạn cho vay..............................................48

Nam - Chi nhánh Phú Thọ ......................................................................... 43

Bảng 3.5. Nợ xấu phân theo hình thức bảo đảm tiền vay .........................................49

Hình 3.2. Biểu đồ tình hình huy động vốn từ 2011 - 2014 ....................................... 46

Bảng 3.6. Thực trạng nợ xấu theo dõi ngoại bảng ....................................................51

Hình 3.3. Biểu đồ mô tả dư nợ cho vay qua các năm 2011 - 2014 ........................... 47

Bảng 3.7. Kết quả nhận diện các nhóm nguyên nhân tạo ra rủi ro tín dụng .............56

Hình 3.4. Biểu đồ mô tả trích lập dự phòng rủi ro .................................................... 67

Bảng 3.8. Các bước trong quy trình tín dụng ............................................................ 64

Hình 4.1. Mô hình khối QLRR theo tư vấn TA2 ...................................................... 88

Bảng 3.9. Tổng hợp phân loại nợ năm 2011 - 2014..................................................67

Hình 4.2. Sơ đồ luồng công việc của một khoản vay lớn ......................................... 89

Bảng 3.10. Ý kiến đánh giá các chuyên viên tín dụng ..............................................73

Hình 4.3. Sơ đồ mô tả hoán đổi tổng thu nhập ......................................................... 96

Bảng 3.11. Ý kiến của khách hàng về khả năng trả nợ .............................................74

Hình 4.4. Sơ đồ mô tả hoán đổi tín dụng .................................................................. 97

Bảng 3.12. Ý kiến khách hàng về nguyên nhân trả chậm hoặc khó trả nợ ...............74

Hình 4.5. Hợp đồng quyền chọn tín dụng ................................................................. 98

Bảng 3.13. Ma trận SWOT về quản lý rủi ro tín dụng ..............................................76

Hình 4.6. Hợp đồng trao đổi các khoản tín dụng rủi ro ............................................ 99

Bảng 4.1. Những dấu hiệu cảnh báo sớm rủi ro tín dụng .........................................93

Hình 4.7. Sơ đồ đề xuất xây dựng hệ thống cảnh báo sớm rủi ro tín dụng............... 92

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

1

2

MỞ ĐẦU

dụng, một loại rủi ro đa dạng và phức tạp, việc quản lý và phòng ngừa cũng rất khó
khăn. Vì vậy Quản lý rủi ro tín dụng là vấn đề cần được quan tâm đặc biệt, là yêu

1. Sự cần thiết của đề tài
Một trong những hoạt động quan trọng của nền kinh tế là hoạt động của các

cầu cần thiết trong hoạt động ngân hàng.

NHTM.. Các hoạt động của NHTM bao gồm: huy động vốn; thanh toán; tín dụng;

Xuất phát từ nhận thức trên, nhận thấy được tầm quan trọng của vấn đề cùng

thanh toán quốc tế; ... và mỗi hoạt động đều có vai trò khác nhau trong tổng thể hoạt

với việc nghiên cứu về Quản lý rủi ro tín dụng thực tế tại Ngân hàng thương mại cổ

động chung của NHTM. Tuy nhiên, trong các hoạt động trên thì hoạt động tín dụng

phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ, học viên chọn đề tài:

là một trong những hoạt động quan trọng nhất đối với các NHTM hiện nay ở nước

“Tăng cường quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư

ta và đóng một vai trò hết sức quan trọng trong toàn bộ hoạt động của NHTM. Tính

và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ” làm đề tài nghiên cứu.

quan trọng của hoạt động tín dụng được thể hiện, trước hết mang lại nguồn thu nhập

2. Các nghiên cứu có liên quan

chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng thu nhập của NHTM; bên cạnh đó, nhờ hoạt
động này mà NHTM có thể bán chéo sản phẩm, tạo nền tảng thu hút hỗ trợ cho các

Trước đề tài nghiên cứu này, đã có một số tổ chức, cá nhân thực hiện các
nghiên cứu đã công bố có liên quan đến luận văn, cụ thể như:

hoạt động khác như dịch vụ, thanh toán quốc tế, chuyển tiền.... Quan trọng hơn và

Các nghiên cứu về những vấn đề lý luận liên quan đến khái niệm, nội hàm…

đáng quan tâm hơn cả là mặt trái của hoạt động này, hoạt động tín dụng có mang lại

về rủi ro tín dụng, đáng chú ý có: Nguyễn Đức Tú (2011), Mô hình quản lý rủi ro

hiệu quả cao như vai trò vốn có của nó hay không thì hoàn toàn phụ thuộc vào

tín dụng tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam; Nguyễn Kim Anh (2008), Rủi ro

những rủi ro tiềm ẩn do nó mang lại. Những rủi ro này xảy ra thì không những làm

trong hoạt động kinh doanh ngân hàng, Học viện Ngân hàng; Nguyễn Văn Tiến

cho hoạt động của NHTM kém hiệu quả, mà hơn nữa nó làm cho NHTM mất đi

(2002), Đánh giá và phòng ngừa rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngân hàng; Bùi

tính thanh khoản vốn hết sức cần thiết và nhạy cảm gây ra những tổn thất thậm chí

Kim Ngân (2006), Một số vấn đề về nâng cao năng lực Quản lý rủi ro tín dụng của

là sự phá sản đối với NHTM.

các ngân hàng thương mại Việt Nam; Phí Trọng Hiển (2005), Quản lý rủi ro ngân

Thực tế hoạt động của các NHTM ở Việt Nam trong thời gian gần đây, hoạt

hàng: Cơ sở lý thuyết, thách thức thực tiễn và giải pháp cho hệ thống ngân hàng

động quản lý rủi ro tín dụng đã bắt đầu được chú trọng do yêu cầu của sự hội nhập

thương mại Việt Nam; Ngô Quang Huân -Võ Thị Quý - Nguyễn Quang Thu -Trần

kinh tế quốc tế. Thực hiện quản lý tốt hoạt động tín dụng không chỉ nâng cao hiệu

Quang Trung (1998), Quản lý rủi ro; Nguyễn Minh Kiều (2006), Tín dụng và Thẩm

quả, làm tăng khả năng cạnh tranh của NHTM trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập

định tín dụng ngân hàng.

ngày nay mà còn đóng góp tích cực vào sự vận hành của nền kinh tế thông qua sự

Các công bố về kết quả nghiên cứu trong những trường hợp, địa bàn, đối

tác động của cung - cầu tiền tệ dẫn đến làm thúc đẩy tăng trưởng hay kìm hãm kinh

tượng nghiên cứu cụ thể như: Ngô Thị Minh Châu (2009), Phân tích rủi ro tín dụng

tế, lạm phát, khủng hoảng tiền tệ.... giúp cho Nhà nước thực hiện tốt vai trò quản lý

của SGD I Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam; Lương Đức Hoản (2008), Rủi

Nhà nước về hoạt động kinh tế trong nền kinh tế thị trường

ro của Chi nhánh NHNo và PTNT Hải Dương; Nguyễn Đại Lai (2005), Những nội

Quan tâm nghiên cứu về quản lý rủi ro tín dụng, đề tài sử dụng kết quả hoạt

dung cơ bản rút ra từ các bài viết trong kỷ yếu hội thảo: “Nâng cao năng lực Quản

động thực tiễn của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh

lý rủi ro của các NHTM Việt Nam”; Lê Hồng Hạnh (TS. Tô Kim Ngọc) (2008), Rủi

Phú Thọ, một trong những ngân hàng thương mại hàng đầu tại Việt Nam, làm đối

ro lãi suất và giải pháp hạn chế rủi ro lãi suất trong hoạt động kinh doanh của Ngân

tượng nghiên cứu để phân tích. Sự quan tâm đúng mức đến vấn đề Quản lý rủi ro tín

hàng TMCP Sài Gòn - Chi nhánh Hà Nội …

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

3

4

Có thể thấy, đã có khá nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài này.
Nhìn chung các nghiên cứu trước đây đã đề cập đến các vấn đề lý luận và bài học
kinh nghiệm về rủi ro và Quản lý rủi ro. Những kết quả này sẽ được luận văn chọn

5. Ý nghĩa khoa học và những đóng góp của đề tài nghiên cứu
Việc nghiên cứu đề tài này có ý nghĩa thiết thực về mặt lý luận cũng như
thực tiễn.

lọc, kế thừa, đồng thời bổ sung phát triển thêm. Đối với trường hợp nghiên cứu về

Về mặt lý luận, đề tài sẽ hệ thống một cách đầy đủ các vấn đề liên quan đến

Tăng cường quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt

rủi ro và quản lý rủi ro (khái niệm, nội hàm của các thuật ngữ liên quan; đặc điểm

Nam - Chi nhánh Phú Thọ, cho đến thời điểm hiện nay chưa có công trình nào.

nhận dạng và các lý thuyết liên quan đến rủi ro và quản lý rủi ro…).

3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

Về mặt thực tiễn, đề tài sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho nhà quản lý

3.1. Mục tiêu chung

ngân hàng, nhất là Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi

Trên cơ sở phân tích đánh giá thực trạng rủi ro tín dụng và quản lý rủi ro tín

nhánh Phú Thọ, các thông tin một cách sát thực về vấn đề quản lý rủi ro tín

dụng, đề tài sẽ đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý rủi ro tín dụng tại

dụng trong hoạt động cho vay. Đồng thời đề xuất một số các giải pháp để

Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ.

những người có trách nhiệm tham khảo, góp phần nâng cao chất lượng quản lý

3.2. Mục tiêu cụ thể

rủi ro tín dụng tại ngân hàng.

- Hệ thống hoá một số vấn đề cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến rủi ro
tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng.

Kết quả thực hiện của Đề tài không chỉ cung cấp cho các ngân hàng những
thông tin quan trọng về lý thuyết, kỹ năng quản lý mà còn là tài liệu tham khảo cho

- Đánh giá thực trạng rủi ro tín dụng và hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại
Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân
hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

các tổ chức, cá nhân nghiên cứu khoa học… liên quan đến rủi ro và quản lý rủi ro
tín dụng tại các ngân hàng ở Việt Nam.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo đề tài nghiên cứu được
trình bày thành 4 chương.

4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: các loại hình rủi ro tín dụng; hoạt động
quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi
nhánh Phú Thọ. Ngoài ra, trong một số trường hợp, đề tài sẽ tiếp cận một số đối
tượng (tổ chức và cá nhân) vay vốn tín dụng để nghiên cứu, phân tích sâu.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về mặt không gian: Nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Phú Thọ
- Về mặt thời gian: Sử dụng dữ liệu 2012 - 2014, một số số liệu có thể lấy

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về rủi ro tín dụng và quản lý rủi ro tín
dụng tại các Ngân hàng thương mại.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu.
Chương 3: Thực trạng quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư
và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ.
Chương 4: Một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường quản lý rủi ro tín
dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ.

trong phạm vi thời gian xa hơn (từ những năm 2010 và 2011).
- Nội dung nghiên cứu: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu trong phạm vi nội
dung về rủi ro tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và
Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ từ năm 2012 đến năm 2014.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

5

6

Chƣơng 1

cầu của việc quay trở về điểm xuất phát: „Vẫn giữ được nguyên vẹn giá trị của nó và
đồng thời lại lớn lên trong quá trình vận động”. Đến nay, các nhà kinh tế đã có nhiều
định nghĩa khác nhau về tín dụng nhưng đều phản ánh một bên là đi vay và một bên

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG VÀ QUẢN LÝ

RỦI RO TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI
1.1. Cơ sở lý luận về rủi ro tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng
1.1.1. Tín dụng và rủi ro tín dụng
1.1.1.1. Tín dụng

là cho vay, nó dựa trên cơ sở của lòng tin. Lòng tin được thể hiện trên khía cạnh:
người cho vay tin tưởng người đi vay sử dụng đúng mục đích, có hiệu quả và là quan
hệ có thời hạn, có hoàn trả. Đây là bản chất của tín dụng.
(Nguồn: Internet)

- Khái niệm tín dụng:
Tín dụng là quan hệ vay mượn, quan hệ sử dụng vốn lẫn nhau giữa người cho
vay và người đi vay theo nguyên tắc có hoàn trả và có lãi suất. Bên đi vay có trách
nhiệm hoàn trả vô điều kiện vốn gốc và lãi cho bên cho vay khi đến hạn thanh toán.
Căn cứ theo Khoản 01 Điều 03 của Quy chế cho vay của Tổ chức Tín dụng đối
với khách hàng (Quy chế 1627 của NHNN) “Cho vay là một hình thức cấp tín dụng,
theo đó TCTD giao cho khách hàng sử dụng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích
và thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi”.
Căn cứ theo Điều 20 của Luật các Tổ chức tín dụng thì “Hoạt động tín dụng
là việc tổ chức tín dụng sử dụng nguồn vốn tự có, vốn huy động để cấp tín dụng”

- Các loại hình tín dụng:
+ Tín dụng thương mại: là quan hệ tín dụng giữa các nhà doanh nghiệp với
nhau và được biểu hiện dưới hình thức mua bán chịu hàng hóa. Người bán chuyển
hàng hóa cho người mua, người mua được sử dụng hàng hóa trong một thời gian
nhất định. Đến hạn nhất định người mua phải trả tiền cho người bán thông thương
bao gồm cả lãi suất. Trong trường hợp này người mua không được hưởng chiết
khấu bán hàng. Cơ sở pháp lý để xác định nợ trong quan hệ tín dụng thương mại là
các giấy nợ.
+ Tín dụng ngân hàng: là quan hệ tín dụng giữa ngân hàng, các tổ chức tín

Căn cứ theo Điều 49 của Luật này về “Cấp tín dụng” thì TCTD được cấp tín
dụng cho tổ chức, cá nhân dưới các hình thức cho vay, chiết khấu thương phiếu và

dụng với các chủ thể xã hội.

giấy tờ có giá khác, bảo lãnh, cho thuê tài chính và các hình thức khác theo quy

dân và các tổ chức kinh tế xã hội.

định của NHNN.

+ Tín dụng nhà nước: là quan hệ giữa một bên là nhà nước còn bên kia là cư
+ Tín dụng không chính thống: là quan hệ tín dụng giữa cá nhân với nhau

(Nguồn: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam)

không đặt dưới quan hệ pháp luật
+ Tín dụng thuê mua: là quan hệ tín dụng giữa các doanh nghiệp thuê tài sản

- Nội hàm và bản chất của tín dụng:
Tín dụng rất phong phú và đa dạng về hình thức. Bản chất của tín dụng thể
hiện ở các phương diện sau: một là người sở hữu một số tiền hoặc hàng hóa chuyển
giao cho người khác sử dụng một thời gian nhất định. Lúc này, vốn được chuyển từ
người cho vay sang người vay. Hai là, sau khi nhận được vốn tín dụng, người đi vay
được quyền sử dụng để thỏa mãn một hay một số mục đích nhất định. Ba là, đến

với các tổ chức tín dụng thuê mua như các công ty thuê mua, các công ty tài chính.
- Các hình thức tín dụng của Ngân hàng:
Việc nghiên cứu các hình thức tín dụng có thể theo các tiêu thức phân loại khác

nhau. Thực tế các nhà kinh tế học thường phân loại tín dụng theo các tiêu thức sau:
+ Căn cứ vào thời hạn tín dụng: Theo cách phân loại này, ở Việt nam có thể

thời hạn do hai bên thỏa thuận, người vay hoàn trả lại cho người cho vay một giá trị
lớn hơn vốn ban đầu, tiền tăng thêm được gọi là phần lãi
Các Mác đã viết về bản chất của tín dụng như sau „Tiền chẳng qua chỉ rời khỏi

chia tín dụng thành 3 loại: Tín dụng ngắn hạn, trung hạn và dài hạn:

tay người sở hữu một thời gian và chẳng qua chỉ tạm thời chuyển từ tay hữu sang tay
nhà tư bản hoạt động cho nên tiền không phải bỏ ra để thanh toán, cũng không phải tự
đem bán đi mà cho vay, tiền chỉ đem nhượng lại với một điều kiện là nó sẽ quay lại

hạn, bổ sung nhu cầu vốn lưu động hoặc đáp ứng nhu cầu tiêu dùng cá nhân.

về điểm xuất phát sau một kì hạn nhất định”. Đồng thời, Các Mác cũng vạch ra yêu
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
Tín dụng ngắn hạn: Là loại tín dụng có thời hạn đến 1 năm, nhằm đáp ứng
các nhu cầu vốn ngắn hạn như bổ sung ngân quỹ, đảm bảo yêu cầu thanh toán đến
Đặc điểm: đây là loại tín dụng có mức rủi ro thấp vì thời hạn hoàn vốn
nhanh, tránh được các rủi ro về lãi suất, về lạm phát cũng như sự bất ổn của môi
trường kinh tế vĩ mô. Vì thế lãi suất thường thấp hơn các loại tín dụng khác.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

7

8

Tín dụng trung hạn: Là loại tín dụng có thời hạn từ trên 1 năm đến 5 năm. Loại
TD này thường được sử dụng để mua sắm tài sản cố định, cải tiến và đổi mới kỹ thuật,
mở rộng sản xuất và xây dựng các công trình nhỏ, có thời hạn thu hồi vốn nhanh.

Tín dụng quá hạn khó thu hồi: Là những khoản tín dụng quá hạn quá lâu, khả
năng trả nợ kém, tài sản thế chấp bị giảm giá hoặc mất giá…
Ngoài ra trong quá trình phân loại người ta còn phân chia tín dụng căn cứ

Tín dụng dài hạn: Là loại tín dụng có thời hạn trên 5 năm. Loại tín dụng này

vào xuất xứ tín dụng, phương pháp hoàn trả và một số các căn cứ khác tuỳ theo mục

thường được sử dụng để phát triển quá trình tái sản xuất theo chiều rộng hoặc theo

tiêu nghiên cứu. Việc phân loại cho vay có cơ sở khoa học là tiền đề để thiết lập các
quy trình cho vay thích hợp và nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng nhằm mục

chiều sâu và kết quả là tăng mức sản xuất và của cải xã hội.
Đặc điểm của tín dụng trung và dài hạn: Vì thời hạn dài và hiệu quả đầu tư
thường là dự tính nên loại tín dụng này chứa đựng mức rủi ro cao, kể cả rủi ro cá
biệt và rủi ro hệ thống. Mức rủi ro tăng và do đó lãi suất tăng lên cùng thời hạn vay.
+ Căn cứ theo mục đích sử dụng vốn vay:
Tín dụng đầu tư: Là loại tín dụng được cung cấp cho các doanh nghiệp để
tiến hành sản xuất và kinh doanh.
Tín dụng tiêu dùng: Là hình thức tín dụng cấp phát cho các cá nhân để đáp
ứng nhu cầu tiêu dùng.
+ Căn cứ vào đối tượng tín dụng.
Cho vay đầu tư vốn lưu động: Là loại tín dụng được sử dụng để hình thành

vốn lưu động của các tổ chức kinh tế. Tín dụng vốn lưu động bao gồm: cho vay dự
trữ hàng hoá, cho vay chi phí sản xuất, cho vay để thanh toán các khoản nợ dưới
hình thức chiết khấu.
Cho vay đầu tư vốn cố định: Là loại tín dụng được sử dụng để hình thành tài
sản cố định, cải tiến và đổi mới kỹ thuật, mở rộng sản xuất, xây dựng các xí nghiệp
và công trình mới.
+ Căn cứ mức độ đảm bảo:
Tín dụng đảm bảo: Là hình thức tín dụng có tài sản đảm bảo hoặc người bảo
lãnh đứng ra làm đảm bảo cho khoản nợ vay.
Tín dụng không có đảm bảo: Là hình thức tín dụng không cần có tài sản thế
chấp, cầm cố hay bảo lãnh mà hoàn toàn dựa trên uy tín của khách hàng.
+ Căn cứ vào mức độ rủi ro:
Cách phân loại này đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các nhà quản trị
ngân hàng đánh giá mức độ rủi ro của các khoản tín dụng, trích lập dự phòng tổn

đích giảm thiểu rủi ro trong hoạt động tín dụng.
1.1.1.2. Rủi ro tín dụng
- Khái niệm rủi ro, rủi ro tín dụng:
Bất kỳ một khoản tín dụng nào được cấp ra đều phải tuân thủ theo hai nguyên
tắc: khoản tín dụng đó phải được sử dụng đúng mục đích và có hiêu quả, khoản tín
dụng đó phải được hoàn trả cả gốc và lãi theo đúng kỳ hạn đã cam kết. Tuy nhiên,
trong quá trình sử dụng vốn vay, vì một lý do nào đó có thể người vay tiền phá sản,
thì việc thu hồi gốc và lãi đầy đủ là không chắc chắn, khoản tín dụng đó không được
hoàn trả đúng kỳ hạn đã cam kết. Điều này làm cho ngân hàng phải chịu một khoản
tổn thất như thiếu vốn khả dụng, mất khả năng thanh toán... Những tổn thất này được
gọi là rủi ro tín dụng. Như vậy rủi ro tín dụng phát sinh khi ngân hàng cấp tín dụng
cho khách hàng gồm các hình thức cấp tín dụng: cho vay, bảo lãnh, chiết khấu, cho
thuê tài chính, bao thanh toán,... không thu được đầy đủ gốc và/hoặc lãi của khoản
vay hoặc là việc thanh toán gốc và/hoặc lãi không đúng kỳ hạn.
Theo ủy ban Basel: “Rủi ro tín dụng là khả năng mà khách hàng vay hoặc bên

đối tác không thực hiện các nghĩa vụ của mình theo những điều khoản đã thỏa thuận”.
Theo Điều 3 Thông tư 02/2013/TT-NHNN của Thống đốc Ngân hàng nhà nước
quy định về phân loại tài sản có, mức trích, phương pháp trích lập dự phòng rủi ro và
việc sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro trong hoạt động của tổ chức tín dụng, chi nhánh
ngân hàng nước ngoài: “Rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng (sau đây gọi tắt là
rủi ro) là tổn thất có khả năng xảy ra đối với nợ của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân
hàng nước ngoài do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện
một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết”.
(Nguồn: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Hiệp ước vốn Basel - Hiệp hội Ngân hàng

Tín dụng lành mạnh: Là các khoản tín dụng an toàn, có khả năng thu hồi vốn cao.

Việt Nam)
- Các loại hình rủi ro tín dụng:
Có nhiều cách phân loại rủi ro tín dụng, việc phân loại rủi ro tín dụng tuỳ

Tín dụng có vấn đề: Là những khoản tín dụng đã quá hạn với thời hạn ngắn

thuộc vào mục đích nghiên cứu, phân tích. Đối với hệ thống NHTM thì việc phân

thất kịp thời. Theo cách phân loại này, tín dụng được phân thành:

và khách hàng có kế hoạch khắc phục tốt, tài sản đảm bảo có giá trị lớn.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
loại rủi ro tín dụng có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc thiết lập chính sách,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

9

10

qui trình, thủ tục và cả mô hình tổ chức quản lý và điều hành nhằm bảo đảm nhận
biết đầy đủ các yếu tố gây ra rủi ro và phân biệt trách nhiệm rõ ràng giữa các bộ
phận, giữa các khâu trong toàn bộ quá trình tác nghiệp thẩm định, cấp tín dụng,

tích và đánh giá tín dụng, phương án vay vốn để quyết định tài trợ của ngân hàng);
rủi ro bảo đảm liên quan đến phương án đảm bảo khoản vay (các tiêu chuẩn đảm
bảo như mức cho vay, loại tài sản đảm bảo, chủ thể đảm bảo,…); rủi ro nghiệp vụ

giám sát thu hồi nợ và xử lý khoản nợ nếu nó có dấu hiệu không bình thường. Thực

(rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt động cho vay, bao gồm cả

tế cho thấy sự phân chia trách nhiệm càng rõ ràng, càng cụ thể, sẽ giúp cho quá
trình quản lý rủi ro tín dụng có hiệu quả.

việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật xử lý các khoản vay có vấn đề).
+ Rủi ro danh mục là rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát sinh do những

Rủi ro tín dụng bao gồm 02 loại chính:
+ Rủi ro giao dịch: Là rủi ro liên quan đến từng khoản vay hoặc từng khách

hạn chế trong quản lý danh mục cho vay của khách hàng. Được phân thành rủi ro
nội tại (Xuất phát từ đặc điểm hoạt động và sử dụng vốn của khách hàng vay vốn,

hàng cụ thể. Đây là rủi ro có thể phát sinh liên quan đến quá trình thẩm định, xét duyệt

cho vay, kiểm soát sau khi cho vay, kiểm soát sau khi cho vay hoặc do sơ hở trong việc

lĩnh vực kinh tế); và rủi ro tập trung (rủi ro do ngân hàng tập trung cho vay quá
nhiều vào một số khách hàng, một số ngành kinh tế hoặc một vùng địa lý nhất định

thực hiện bảo đảm tiền vay và những cam kết ràng buộc trong hợp đồng tín dụng.

hoặc cùng một loại hình cho vay có rủi ro cao).

+ Rủi ro danh mục tín dụng: Là rủi ro phát sinh liên quan đến sự kết hợp
nhiều khoản tín dụng trong danh mục tín dụng của Ngân hàng do sản phẩm không
phù hợp hoặc quá tập trung cho vay vào một ngành, một lĩnh vực.

- Các dấu hiệu nhận biết rủi ro tín dụng:
+ Các dấu hiệu liên quan đến tín dụng mà ngân hàng cần quan tâm:
Các hoạt động cho vay: (i) Mức độ vay thường xuyên gia tăng. (ii) Thanh

Căn cứ vào tính chất của rủi ro có thể chia rủi ro tín dụng thành những loại sau:
Rủi ro tín dụng

toán chậm các khoản nợ gốc và lãi cho Ngân hàng. (iii) Thường xuyên yêu cầu
Ngân hàng cho đáo hạn. (iv) Yêu cầu các khoản vay vượt quá nhu cầu dự kiến.
Phương thức tài chính: (i) Chấp nhận sử dụng các nguồn tài trợ với lãi suất
cao. (ii) Giảm các khoản phải thu và tăng các khoản phải trả. (iii) Các hệ số thanh
toán phát triển theo chiều hướng xấu đi. (iv) Có biểu hiện giảm vốn điều lệ.

Rủi ro giao dịch
(lien quan đến 1
khoản cho vay)

Rủi ro xét duyệt
(liên quan đến việc
thẩm định, xét
duyệt cho vay)

Rủi ro bảo đảm
(lien quan đến
chính xách và hợp
đồng cho vay)

Rủi ro danh mục (liên
quan đến danh mục các
khoản cho vay)

Rủi ro kiểm soát
(lien quan đến
việc kiểm soát,
theo dõi khoản
vay)

Rủi ro cá biệt
(liên quan đến
từng sản phẩm
TD)

Rủi ro tập trung
cho vay (do kém
đa dạng hóa danh
mục TD)

Hình 1.1. Sơ đồ các loại rủi ro tín dụng
(Nguồn: Trường Đào tạo BIDV, TS Cấn Văn Lực (2010))
+ Rủi ro giao dịch là một hình thức rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát sinh
là do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay, đánh giá khách
hàng. Rủi ro giao dịch bao gồm rủi ro lựa chọn (rủi ro liên quan tới quá trình phân
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
+ Các dấu hiệu liên quan đến phương pháp quản lý của khách hàng
Có thể nhận biết qua các dấu hiệu: (i) Có sự thay đổi về cơ cấu nhân sự trong
hệ thống quản trị hoặc ban điều hành. (ii) Trong hệ thống điều hành luôn có mối
quan hệ bất đồng. (iii) Hội đồng quản trị hoặc ban điều hành không có hoặc có ít
kinh nghiệm, trình độ kém, quản lý kinh doanh hạn chế dẫn đến việc lập kế hoạch
xác định mục tiêu kém, xuất hiện hành động nhất thời…(iv) Có sự thuyên chuyển
nhân viên giữa các bộ phận một cách thường xuyên. (v) Quản lý có tính gia đình.
(vi) Có tranh chấp trong quá trình quản lý. (vii) Có chi phí quản lý bất hợp lý.
+ Các dấu hiệu về xử lý thông tin về tài chính kế toán
Thể hiện qua: (i) Chuẩn bị các số liệu không đầy đủ hoặc chậm trễ, trì hoãn
việc nộp các báo cáo tài chính. Điều này có thể do trình độ của cán bộ kế toán hoặc
có thể do khách hàng cố tình. (ii) Khi phân tích các chỉ số thấy: Có sự gia tăng
không cân đối về tỷ lệ nợ thường xuyên; Khả năng tiền mặt giảm; Các tài khoản
hạch toán vốn điều lệ không khớp; Tăng doanh số bán nhưng lãi giảm hoặc không
có lãi; Những thay đổi về tỷ lệ lãi gộp và lãi ròng trên doanh số bán; Lượng hàng
hoá sản xuất ra vượt quá nhu cầu trên thị trường; Các khoản phải thu tăng nhanh, số
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

11

12

khách hàng nợ tăng nhanh và thời gian thanh toán của các con nợ kéo dài; Hoạt
động kinh doanh lỗ; Lập kế hoạch trả nợ và nguồn vốn không đủ; Cố tình làm đẹp
bản cân đối bằng các tài sản vô hình …

dụng, chính sách khách hàng, lĩnh vực ngành nghề được ưu tiên… Nếu chính sách
tín dụng không đầy đủ, đúng đắn, thống nhất sẽ dẫn đến việc cấp tín dụng không
đúng đối tượng và sẽ dẫn đến rủi ro tín dụng. Chính sách tín dụng không hợp lý, ví

+ Những dấu hiệu phi tài chính khác như: (i) Có sự xuống cấp của cơ sở kinh

dụ như quá nhấn mạnh vào lợi nhuận ngân hàng mà đơn giản hoá việc phân tích

doanh; (ii) Hàng tồn kho tăng lên quá nhiều do hàng hoá không bán được, bị hư
hỏng lạc hậu…; (iii) Cán bộ chủ chốt của doanh nghiệp có lối sống buông thả, vi

đánh giá khách hàng, nên khi cho vay đã quá chú trọng về lợi tức, đặt mong ước về
lợi tức cao hơn các khoản cho vay lành mạnh, hoặc do áp lực cạnh tranh mà các

phạm đạo đức…
Trong tất cả các dấu hiệu trên, dấu hiệu rõ ràng và có ý nghĩa nhất là việc

ngân hàng có chủ trương đơn giản hoá việc phân tích đánh giá khách hàng nhằm thu
hút được nhiều khách hàng đến với ngân hàng nhưng trong số đó có một số khách

khách hàng chậm thanh toán các khoản vay của Ngân hàng khi đến hạn.
- Đặc điểm của rủi ro tín dụng:

hàng không có năng lực thanh toán. Ngoài ra, trong thể lệ cho vay có những sơ hở

để khách hàng lợi dụng chiếm đoạt vốn của ngân hàng.

+ Rủi ro tín dụng mang tính chất gián tiếp: Trong quan hệ tín dụng khi ngân

Ngân hàng chưa thiết lập được một quy trình tín dụng chặt chẽ từ khâu lập

hàng cho khách hàng vay vốn có sự tách rời giữa quyền sở hữu và quyền sử dụng
tiền tệ trong một thời gian nhất định. Vì vậy, nếu khách hàng sử dụng vốn sai mục

hồ sơ đề nghị cấp tín dụng, phân tích tín dụng, ra quyết định cấp tín dụng, giải ngân,
giám sát, thu nợ đến khâu thanh lý tín dụng. Giữa các giai đoạn có mối quan hệ hỗ

đích hoặc sử dụng vốn không hiệu quả dẫn tới khả năng thua lỗ, từ đó rủi ro tín

trợ cho nhau, việc phân đoạn này tạo điều kiện cho việc xác định rõ ràng các thao

dụng xuất hiện. Hay nói cách khác những rủi ro trong hoạt động kinh doanh của
khách hàng là nguyên nhân chủ yếu gây nên rủi ro tín dụng của ngân hàng.

tác nghiệp vụ ở mỗi giai đoạn và phân định trách nhiệm cho nhân viên thực hiện.
Các vấn đề trong quy trình cấp tín dụng là nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng, trong

+ Rủi ro tín dụng có tính chất đa dạng và phức tạp: Mỗi khoản cấp tín dụng
của ngân hàng cho khách hàng có những đặc thù riêng và có những khả năng dẫn

đó chủ yếu liên quan đến quá trình thẩm định và theo dõi, giám sát tín dụng. Có rất
nhiều ngân hàng khó thực hiện một quá trình đánh giá tín dụng một cách chuyên

tới khả năng không giống nhau. Rủi ro tín dụng có nhiều nguyên nhân khác nhau do

sâu bởi áp lực cạnh tranh giữa các ngân hàng ngày càng tăng. Cũng chính do áp lực

đó phòng ngừa và xử lý rủi ro tín dụng phải chú ý đến mọi dấu hiệu rủi ro, xuất phát
từ nhiều phía để có biện pháp phù hợp.
+ Rủi ro luôn gắn liền với hoạt động tín dụng: Kinh doanh ngân hàng thực

này mà nhiều ngân hàng có xu hướng dựa vào một số chỉ tiêu đơn giản để cấp tín
dụng. Điều này chỉ có thể được hạn chế khi các ngân hàng đưa ra một số bước bắt
buộc phải thực hiện trong quá trình thẩm định tín dụng.

chất là kinh doanh rủi ro ở mức phù hợp và đạt được lợi nhuận tương ứng. Ngay từ
lúc ngân hàng cấp tín dụng cho khách hàng đã có một mức rủi ro được xác lập do
thông tin không cân xứng giữa người đi vay và người cho vay. Điều này làm cho

Nguyên nhân do đội ngũ cán bộ ngân hàng: Do trình độ của cán bộ quản lý,
cán bộ nghiệp vụ chưa được đào tạo đầy đủ, không am hiểu về lĩnh vực mà ngân
hàng định đầu tư, không am hiểu luật pháp. Có những cán bộ yếu kém về phẩm chất,

ngân hàng không thể nắm bắt đầy đủ thông tin và dấu hiệu của các rủi ro một cách
đầy đủ, điều này làm tăng rủi ro tiềm ẩn với ngân hàng.

tư cách đạo đức đã lợi dụng vị trí của mình để tham ô, chuộc lợi nên đã gây ra tổn
thất tín dụng cho ngân hàng. Chấp hành quy trình nghiệp vụ không nghiêm túc, phân

- Nguyên nhân rủi ro tín dụng:
Muốn quản lý rủi ro tốt nhằm hạn chế rủi ro tín dụng, phải xác định nguyên
nhân gây rủi ro, thông thường có một số nguyên nhân sau:

tích tín dụng không chuẩn xác, thiếu thông tin hoặc thông tin không chính xác về
khách hàng, từ đó dẫn đến những quyết định cấp tín dụng sai đối tượng, cụ thể như:

Cán bộ vay ké khách hàng vay, xử lý giải quyết nghiêng về cá nhân nên đã nới

+ Nguyên nhân từ phía ngân hàng thương mại (chính sách tín dụng, quy trình
tín dụng, đội ngũ cán bộ,...)
Ngân hàng thiếu một chính sách tín dụng rõ ràng, không phù hợp với điều

lỏng các điều kiện cho vay. Cán bộ thiếu tinh thần trách nhiệm, không phát hiện kịp
thời hiện tượng khách hàng vay mất khả năng trả nợ... nên dẫn đến rủi ro tín dụng.
Thiếu đánh giá lại chất lượng tín dụng, do vậy ngân hàng không có thông tin

kiện kinh tế - xã hội. Chính sách tín dụng được hiểu là các định hướng chung trong

chính xác, kịp thời về tình trạng tín dụng thực của ngân hàng (thực chất là không

việc cho vay, bao gồm: chế độ cho vay, quy định về bảo đảm tiền vay, quy trình tín

đánh giá đúng mức độ rủi ro tín dụng theo thời gian).

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

13

14

Không theo dõi, giám sát thường xuyên khách hàng hoặc tài sản đảm bảo, do

đó không có ứng xử kịp thời nhằm hạn chế rủi ro tín dụng.
Áp dụng lãi suất cho vay không dựa trên rủi ro gây ảnh hưởng tới khả năng

Ngoài ra còn có yếu tố chủ quan khác của khách hàng do không hiểu biết về
pháp luật, do sử dụng tùy tiện lãng phí vốn vay, chây ì, do mắc các tệ nạn xã hội
như cờ bạc…

bù đắp của ngân hàng trong trường hợp có rủi ro.

Nguyên nhân thuộc về khách hàng luôn là nguyên nhân chính gây ra những

Không tính đến chu kỳ kinh doanh của nền kinh tế, chu kỳ sống của sản phẩm
hàng hoá, nhất là đối với những ngân hàng có sự tập trung vào lĩnh vực bất động sản.

tổn thất lớn nhất cho tín dụng NHTM. Vì vậy cán bộ ngân hàng cần tăng cường tiếp
cận khách hàng, tìm các biện pháp tích cực hiệu quả để hạn chế các rủi ro cho khách

Điều này xuất phát từ những yếu kém trong quản lý danh mục đầư tín dụng.
Không dự kiến phương án trong trường hợp xấu nhất, làm cho ngân hàng

hàng, tăng cường công tác đôn đốc để ngăn chặn các nguyên nhân chủ quan của
khách hàng, từ đó không chỉ mang lại lợi ích cho khách hàng mà còn góp phần giảm

không có sự chuẩn bị kỹ nên không phản ứng nhanh chóng, kịp thời để vượt qua
những cú sốc bất lợi.

thiểu rủi ro cho NHTM.
+ Các nguyên nhân khác:
Do môi trường tự nhiên: thảm họa thiên nhiên như thiên tai, bão lụt, núi lửa,

+ Nguyên nhân từ phía khách hàng:
Với các đối tượng khách hàng khác nhau thì nguyên nhân gây rủi ro cho
ngân hàng có thể khác nhau do dặc tính, mục đích của từng khoản vay và nguồn sử

dịch bệnh,.... gây ảnh hưởng trực tiếp, gián tiếp tới hoạt động và hiệu quả sản xuất
kinh doanh của khách hàng vay vốn Ngân hàng, làm suy giảm khả năng trả nợ Ngân

dụng để trả nợ. Có thể xảy ra các nguyên nhân sau:

hàng, dẫn đến rủi ro tín dụng.

Do khách hàng có năng lực tài chính hạn chế, tài sản để bảo đảm tiền vay giá
trị thấp hoặc không có tính thanh khoản; năng lực điều hành, tổ chức sản xuất, quản

Do môi trường kinh tế: Những chính sách kinh tế vĩ mô của nhà nước như:
chính sách tài khoá, đất đai, thuế, chính sách tiền tệ, xuất nhập khẩu... có tác động

lý của chủ doanh nghiệp (khách hàng vay) còn hạn chế, thiếu thông tin từ thị trường
và các đối tác, bạn hàng làm ảnh hưởng đến kế hoạch sản xuất kinh doanh. Công

mạnh mẽ đến hoạt động sản xuất kinh doanh của mọi chủ thể thuộc mọi thành phần
kinh tế, trong đó có các NHTM. Những biến động của môi trường kinh tế vĩ mô tác

nghệ sản xuất không đủ khả năng tạo ra sản phẩm có tính cạnh tranh cao, khả năng

động có thể theo chiều hướng thúc đẩy, khuyến khích hoặc kìm hãm sự phát triển

thích ứng thị trường, sản xuất kinh doanh còn thiếu linh hoạt, sản phẩm làm ra
không đáp ứng được nhu cầu thị trường dẫn đến tụt hậu trong cạnh tranh làm giảm
khả năng trả nợ hay phát sinh nợ có vấn đề.

của các chủ thể hoạt động sản xuất kinh doanh. Trong trường hợp môi trường kinh
tế vĩ mô mang yếu tố bất lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các chủ thể vay
vốn ngân hàng, có thể là nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng.

Điều kiện sản xuất, địa bàn sản xuất khó khăn, thiếu các cơ sở hỗ trợ cả về
thị trường vốn, thị trường tiêu thụ sản phẩm…
Do khách hàng cố ý lừa đảo ngân hàng, sử dụng vốn vay sai mục đích như:

Chu kỳ kinh tế cũng tác động mạnh đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng
và các doanh nghiệp trong nền kinh tế. Trong giai đoạn kinh tế hưng thịnh, tăng
trưởng ổn định dẫn đến người đi vay vốn để hoạt động sản xuất kinh doanh sẽ thuận

khai tăng giá trị tài sản bảo đảm để được vay vốn nhiều hơn, cung cấp thông tin
không đúng sự thật, sử dụng vốn vay sai mục đích khác với hồ sơ (vay vốn sản xuất

lợi, lợi nhuận thu được ổn định theo như dự kiến, khả năng trả nợ vốn vay là tương
đối chắc chắn theo kế hoạch. Ngược lại khi nền kinh tế có chiều hướng đi xuống,

đem về tiêu dùng, vay để sản xuất mặt hàng này nhưng lại dùng vốn vay đem đi sản
xuất mặt hàng khác, vay hộ người khác, vay ngắn hạn nhưng lại sử dụng vào mục
đích đầu tư dài hạn…), đa phần những trường hợp như vậy sẽ làm mất vốn, ảnh

sức mua giảm sút, người đi vay vốn rất khó trong tiêu thụ sản phẩm và thu hồi vốn
do vậy khả năng trả nợ ngân hàng giảm sút dẫn tới rủi ro tín dụng cho ngân hàng.
Vấn đề lạm phát, thất nghiệp, tỷ giá... cũng là nguyên nhân có tác động mạnh đến

hưởng xấu đến khả năng trả nợ ngân hàng. Mặt khác, có trường hợp cho dù công
việc kinh doanh có lãi nhưng họ vẫn chây ỳ không trả nợ ngân hàng, mục đích để
chiếm dụng vốn ngân hàng quay vòng trong hoạt động kinh doanh.

hoạt động của ngân hàng và các doanh nghiệp trong nền kinh tế và cũng vì thế là
nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng cho ngân hàng.
Do môi trường chính trị, pháp luật: Nền chính trị quốc gia ổn định là điều

Do tình trạng một khách hàng vay nhiều tổ chức tín dụng, vay ở tổ chức tín

kiện cho doanh nghiệp phát triển, là điều kiện thuận lợi thu hút, gọi vốn đầu tư.

dụng này để trả cho tổ chức tín dụng khác, vay đảo nợ…
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

Ngược lại, môi trường chính trị kém ổn định, xảy ra xung đột, chiến tranh... tất yếu
/>
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

15

16

dẫn đến sản xuất ngừng trệ, doanh nghiệp không có khả năng trả nợ ngân hàng, điều
này khiến cho rủi ro tín dụng là rất cao. Do môi trường pháp lý chưa hoàn chỉnh, ý
thức tôn trọng pháp luật còn hạn chế như việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng

+ Đối với khách hàng:
Lãi vay ngân hàng được hạch toán vào chi phí sản xuất của doanh nghiệp. Khi
rủi ro tín dụng xảy ra thì khách hàng vay vốn của ngân hàng sẽ phải chịu lãi phạt rất
cao, lãi suất nợ quá hạn lớn hơn lãi suất nợ trong hạn sẽ làm chi phí của doanh nghiệp

tăng lên, hiệu quả sử dụng vốn giảm, lợi nhuận giảm, doanh nghiệp làm ăn không hiệu
quả. Tình hình tài chính ngày càng khó khăn hơn, nguy cơ không trả đủ nợ cho ngân
hàng là không tránh khỏi, còn có thể dẫn đến phá sản doanh nghiệp.
Khi ngân hàng không thu được nợ của khách hàng đầy đủ và đúng hạn, dấu
hiệu này nói lên hoạt động kém hiệu quả của khách hàng, làm giảm uy tín của
doanh nghiệp với ngân hàng. Mất đi sự tin tưởng của ngân hàng thì vay vốn trên thị
trường tài chính của khách hàng cũng bị giảm sút.
+ Đối với nền kinh tế:
Hoạt động ngân hàng liên quan đến hoạt động doanh nghiệp, các ngành và các
cá nhân, vì vậy khi ngân hàng gặp phải rủi ro tín dụng hay bị phá sản thì các nguồn
vốn rong xã hội sẽ không thể luân chuyển một cách liên tục, giảm khả năng cung cấp
vốn cho nền kinh tế. Khi ngân hàng gặp rủi ro, người gửi tiền hoang mang lo sợ và
kéo nhau ồ ạt đến rút tiền ở ngân hàng, làm cho hệ thống ngân hàng gặp khó khăn,
ngân hàng phá sản sẽ ảnh hưởng đến tình hình sản suất kinh doanh của doanh nghiệp,
không có tiền trả lương dẫn đến đời sống công nhân gặp khó khăn. Hơn nữa, sự
hoảng loạn của các ngân hàng ảnh hưởng rất lớn đến toàn bộ nền kinh tế. Nó làm cho
nền kinh tế bị suy thoái, giá cả tăng, sức mua giảm, thất nghiệp tăng, xã hội mất ổn
định. Ngoài ra, rủi ro tín dụng cũng ảnh hưởng đến nền kinh tế thế giới vì ngày nay
nền kinh tế mỗi quốc gia đều phụ thuộc vào nền kinh tế khu vực và thế giới.
Như đã phân tích trên đây, tín dụng Ngân hàng đóng vai trò rất quan trọng
trong việc điều hòa các nguồn vốn trong nền kinh tế, hậu quả của rủi ro tín dụng sẽ
ảnh hưởng rất nặng nề cho Ngân hàng và cho nền kinh tế. Do đó, việc quản lý rủi ro
tín dụng là vấn đề cần thiết phải quan tâm đối với các nhà quản lý Ngân hàng.
1.1.2. Quản lý rủi ro tín dụng
1.1.2.1. Khái niệm quản lý rủi ro tín dụng
Rủi ro tín dụng là rủi ro phát sinh khi một hoặc các bên tham gia hợp đồng
tín dụng không có khả năng thanh toán cho các bên còn lại. Đối với NHTM, rủi ro
tín dụng phát sinh trong trường hợp ngân hàng không thu được đày đủ cả gốc và lãi
của các khoản cho vay, hoặc là việc thanh toán nợ gốc và lãi vay không đúng hạn.
Rủi ro tín dụng không chỉ giới hạn ở hoạt động cho vay mà còn bao gồm nhiều hoạt

động mang tính chất tín dụng khác của NHTM như: hoạt động bảo lãnh, tài trợ
thương mại, cho thuê tài chính.

đất chậm, việc xử án thi hành án thường chậm trễ không nhất quán…gây khó khăn
cho việc thu hồi vốn vay của NHTM. Hệ thống văn bản pháp luật đồng bộ, phù hợp
với thông lệ quốc tế tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho các doanh nghiệp, ngân
hàng hoạt động tuân thủ đúng pháp lụât. Ngược lại, luật pháp thường xuyên thay
đổi, không nhất quán, mâu thuẫn, không rõ ràng gây trở ngại rất lớn cho việc tuân
thủ pháp lụât dẫn đến hành vi vi phạm pháp luật như trốn thuế, nhập lậu hàng... làm
giảm khả năng trả nợ ngân hàng.
Do chính sách, cơ chế quản lý của Nhà nước như: thay đổi về chính trị, pháp
luật, địa giới hành chính hoặc thay đổi về chính sách về quản lý đất đai, quy
hoạch,... có tác động trực tiếp, gián tiếp đến tình hình sản xuất kinh doanh của các
chủ thể kinh tế và rủi ro của Ngân hàng thương mại ở cả 2 chiều
- Tác động của rủi ro tín dụng:
+ Đối với ngân hàng:
++ Rủi ro tín dụng làm giảm khả năng thanh toán và uy tín của Ngân hàng:
Khi gặp rủi ro tín dụng, ngân hàng không thu được vốn tín dụng đã cấp và lãi
cho vay, nhưng ngân hàng phải trả vốn và lãi cho khoản tiền huy động khi đến hạn,
điều này làm cho ngân hàng mất cân đối trong việc thu chi. Khi không thu được nợ
thì vòng quay vốn tín dụng giảm làm ngân hàng kinh doanh không có hiệu quả. Khi
gặp phải rủi ro tín dụng ngân hàng thường rơi vào tình trạng mất khả năng thanh
khoản, làm mất lòng tin người gửi tiền, ảnh hưởng đến uy tín của ngân hàng, bị cấp
trên khiển trách. Đối với cấp dưới, do gặp phải rủi ro tín dụng nên không có tiền trả
lương cho nhân viên, vì thế những người có năng lực sẽ thuyên chuyển công tác,
gây khó khăn cho ngân hàng.
++ Rủi ro tín dụng làm giảm lợi nhuận của Ngân hàng, tăng nguy cơ phá sản
của Ngân hàng và dẫn đến các rủi ro khác:
Rủi ro tín dụng của một ngân hàng xảy ra ở mức độ khác nhau: nhẹ nhất là ngân
hàng bị giảm lợi nhuận khi không thu hồi được lãi cho vay, nặng nhất khi ngân hàng

không thu được vốn lãi, nợ thất thu với tỷ lệ cao dẫn đến ngân hàng bị lỗ và mất vốn.
Nếu tình trạng này kéo dài không khắc phục được, ngân hàng sẽ bị phá sản, gây hậu
quả nghiêm trọng cho nền kinh tế nói chung và hệ thống ngân hàng nói riêng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

17

18

Quản lý rủi ro tín dụng là việc tổ chức, điều khiển và thực hiện các hoạt động,
các quy trình liên quan đến việc cấp tín dụng nhằm đảm bảo an toàn tín dụng, hạn chế
rủi ro ở mức thấp nhất mà ngân hàng có thể chấp nhận được. Công tác quản lý này

lược quản lý rủi ro tín dụng phải phù hợp với chiến lược phát triển và chính sách tín

Thứ ba, căn cứ vào hệ thống các nguyên tắc quản lý rủi ro tín dụng. Chiến
dụng của ngân hàng tuân thủ các quy tắc tín dụng đề ra.

được thực hiện ngay từ khi xem xét hồ sơ xin vay vốn, thẩm định khách hàng, ký kết

Thứ tư, căn cứ vào mô hình tổ chức hoạt động tín dụng hiện tại. Mô hình tổ

hợp đồng tín dụng, việc thực hiện giải ngân và kiểm soát trừ khi cho vay đến việc thu
nợ và xử lý nợ quá hạn. Đây không phải là một vấn đề dễ dàng thực hiện.

chức hoạt động tín dụng của ngân hàng ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện chiến

Rủi ro thường tiềm ẩn và không phải bao giờ cũng xảy ra khi ngân hàng cho
khách hàng vay vốn, nhưng trong nhiều trường hợp, do tính lặp lại của rủi ro nên

phải đảm bảo độc lập giữa 3 chức năng: bán hàng (tư vấn, tiếp thị, đàm phán …),

người ta có thể nhận biết được quy luật của nó. Chính vì điều này mà ngân hàng có
thể tìm ra những biện pháp quản lý nhằm hạn chế khả năng xảy ra rủi ro tín dụng và
giảm thiểu tổn thất do rủi ro tín dụng gây ra. Đây cũng chính là xuất phát điểm hình

lược quản lý rủi ro tín dụng. Mô hình tổ chức hoạt động tín dụng của ngân hàng
quản lý rủi ro (phân tích thẩm định, đánh giá định kỳ…), tác nghiệp (xử lý hồ sơ,
theo dõi tài sản đảm bảo…).
Thứ năm, căn cứ vào công tác phân tích lợi nhuận rủi ro của ngân hàng.
Trong hoạt động của mình, ngân hàng luôn phải đối mặt với các loại rủi ro. Giữa rủi

thành lên ý tưởng quản lý rủi ro tín dụng mới.
1.1.2.2. Nội dung của quản lý rủi ro tín dụng

ro và lợi nhuận luôn có sự quan hệ mật thiết với nhau, lợi nhuận luôn phải đi liền
với các biện pháp giảm thiểu rủi ro. Thông qua hoạt động phân tích báo cáo tài

- Xây dựng chính sách quản lý rủi ro tín dụng.
Trong sự biến động mạnh mẽ của nền kinh tế và thị trường thì việc xây dựng
một chiến lược quản lý rõ ràng, chính xác là tất yếu để đảm bảo an toàn cho hoạt

chính và báo cáo rủi ro tín dụng có thể rút ra những thông tin hữu ích để xác định

động ngân hàng khi có rủi ro tín dụng xảy ra và có chính sách phù hợp để hạn chế

rủi ro tín dụng ở mức thấp nhất có thể.

Căn cứ vào những phân tích, những dự báo rủi ro trong hoạt động kinh doanh nói

Nội dung bao trùm của toàn bộ quá trình quản lý rủi ro tín dụng là xây dựng
chiến lược quản lý rủi ro tín dụng.
Chiến lược quản lý rủi ro tín dụng của ngân hàng là hệ thống các quan điểm,
các mục đích và mục tiêu cơ bản cùng các giải pháp, chính sách nhằm sử dụng một
cách tốt nhất các nguồn lực, lợi thế của NHTM nhằm đạt được các mục đích, mục
tiêu đặt ra trong việc kiểm soát rủi ro tín dụng của ngân hàng.
Chiến lược quản lý rủi ro tín dụng của ngân hàng dựa trên các cơ sở và xem
xét nhiều khía cạnh khác nhau.
Thứ nhất, môi trường hoạt động kinh doanh của ngân hàng với các yếu tố

phạm vi rủi ro tín dụng có thể chấp nhận được của ngân hàng cho thời kỳ tiếp theo.
chung và hoạt động tín dụng nói riêng.
Thứ sáu, căn cứ vào kinh nghiệm của chính ngân hàng trong quản lý danh
mục cho vay, trình độ khoa học của hệ thống đánh giá, xếp loại rủi ro tín dụng, trình
độ nhân lực, báo cáo rủi ro tín dụng kỳ trước…
- Nhận dạng và phân tích rủi ro tín dụng:
+ Nhận dạng rủi ro tín dụng:
Nhận dạng rủi ro tín dụng là quá trình xác định liên tục và hệ thống các rủi ro
trong hoạt động kinh doanh tín dụng của ngân hàng. Hoạt động nhận dạng rủi ro tín
dụng chủ yếu là nhằm phát triển các thông tin tiềm ẩn về nguồn rủi ro trong hoạt

sau: tình hình kinh tế - xã hội trên địa bàn hoạt động của ngân hàng, tính chất lĩnh
vực mà ngân hàng cấp tín dụng, khả năng của đối thủ cạnh tranh với ngân hàng. Thị
trường mục tiêu của ngân hàng, nguồn lực vật chất và trình độ của đội ngũ cán bộ

động tín dụng, các yếu tố mạo hiểm, hiểm họa, đối tượng rủi ro và các loại tổn thất

công nhân viên là nhân tố tác động đến khả năng hoạt động của ngân hàng trên
những khu vực thị trường nhất định.
Thứ hai, căn cứ vào các quy định của cơ quan quản lý: Việc xây dựng chiến

chức nhằm thống kê được tất cả các rủi ro trong hoạt động, không chỉ những loại rủi

lược quản lý rủi ro tín dụng của ngân hàng luôn phải dựa trên những quy định của cơ
quan có thẩm quyền về quản lý ngân hàng mà trước hết là của ngân hàng nhà nước.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
có thể xẩy ra. Nhận dạng rủi ro trong hoạt động tín dụng bao gồm những công việc
theo dõi, xem xét nghiên cứu môi trường hoạt động và toàn bộ mọi hoạt động của tổ
ro đã và đang xẩy ra, mà còn dự báo được những rủi ro mới có thể xuất hiện, trên cơ
sở đó đề xuất các giải pháp kiểm soát và tài trợ rủi ro thích hợp.
Để nhận dạng rủi ro tín dụng các nhà quản lý rủi ro có thể sử dụng các
phương pháp sau đây:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

19

20

Sử dụng bảng liệt kê trong nhận dạng rủi ro tín dụng: Thông thường, bảng
liệt kê hình thành từ một bảng câu hỏi được thiết kế nhằm thu thập thông tin về
nhận dạng rủi ro.
Phân tích các báo cáo tài chính: Thông qua qua phân tích các yếu tố của hệ

thống báo cáo tài chính doanh nghiệp kết hợp với rủi ro trong kinh doanh được nhận
dạng, phục vụ cho quản lý rủi ro trong kinh doanh. Bằng cách phân tích bảng cân
đối tài khoản, báo cáo kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh và các tài liệu liên
quan, các nhà quản lý có thể xác định mọi đối tượng rủi ro của tổ chức về tài sản,
pháp lý, nguồn nhân lực bằng cách kết hợp các báo cáo này với các dự báo về tài
chính và dự toán ngân sách, ta cũng có thể phát hiện các rủi ro trong tương lai.
Phương pháp thanh tra hiện trường: Đây là phương pháp trực quan rất quan
trọng đối với nhà quản lý rủi ro, việc thanh tra thực tế các hoạt động kinh doanh của
khách hàng giúp nhà quản lý rủi ro có cái nhìn sát thực nhất về rủi ro trong kinh
doanh và kết cấu của nó.
+Phân tích rủi ro tín dụng:
Thực hiện phân tích tín dụng một cách đầy đủ và toàn diện nhằm đánh giá
khách hàng và tính hiệu quả của dự án trước khi cho khách hàng vay. Việc phân
tích, thẩm định tín dụng được thực hiện trước, trong và sau khi cấp tín dụng là yêu
cầu bắt buộc đối với mỗi khoản tín dụng nhằm đảm bảo tính chính xác, nhằm đánh
giá mức sinh lời của tín dụng, đảm bảo được mục đích kinh doanh của ngân hàng,
đồng thời đánh giá khả năng xử lý rủi ro của ngân hàng, dự kiến những biện pháp
phòng ngừa hạn chế những thiệt hại có thể xảy ra. Quá trình này này chỉ chấm dứt
khi khoản tín dụng được hoàn trả đúng thời hạn và đầy đủ.
Để phân tích rủi ro tín dụng có thể dùng các phương pháp định tính và định
lượng hoặc kết hợp cả hai.
- Đo lường rủi ro tín dụng:
Đo lường rủi ro tín dụng là việc đề ra và xem xét lại hạn mức rủi ro, giúp nhà
điều hành xác định được rủi ro cần được ưu tiên theo rõi và kiểm soát.
Hiện nay, NHTM các nước áp dụng nhiều phương pháp đo lường rủi ro tín
dụng, sau đây là một số phương pháp và mô hình đo lường rủi ro tín dụng.
+ Phương pháp RAROC (Risk Adjusted Return On Capital)
Đo lường rủi ro tín dụng theo phương pháp RAROC (Risk Adjusted Return
on Capital): tỷ số sinh lời có điều chỉnh theo rủi ro. Hệ thống RAROC phân bổ dự
trên hai nguyên tắc cơ bản: quản lý rủi ro và đánh giá hoạt động. Đây là phương

pháp đo lường mức độ rủi ro trong danh mục tín dụng của ngân hàng cũng như
lượng vốn cần thiết để hạn chế mức độ rủi ro của người gửi tiền với một xác suất rủi
ro xác định.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
RAROC =

Thu nhập - Tổn thất
Tổn thất ngoài dự kiến

Trong đó:
Thu nhập bao gồm: Thu từ tài chính (thu từ chênh lệch lãi suất và các khoản
phí thu trước + các phí thu định kỳ).
Tổn thất dự kiến = Xác suất xảy ra tính toán thông qua xếp hạng x Giá trị/Dư
nợ khi xảy ra rủi ro x Giá trị tổn thất trong trường hợp rủi ro (tính thông qua tỷ lệ
thu hồi).
Tổn thất ngoài dự kiến = Độ lệch chuẩn trong phân bổ tổn thất.
RAROC là một loại rủi ro dựa trên cơ sở đánh giá khả năng sinh lời để phân
tích hiệu quả tài chính có tính đến rủi ro và đưa ra kết luận về khả năng sinh lời của
các ho-ạt động kinh doanh.
Hệ thống RAROC phân bổ vốn dựa trên 2 nguyên tắc cơ bản: Quản lý rủi ro
và đánh giá hoạt động. Về mục đích quản lý rủi ro, mục tiêu chính của việc phân bổ
vốn cho mỗi đơn vị doanh nghiệp riêng lẻ là để xác định cấu trúc vốn tối ưu của
ngân hàng. RAROC cho phép các ngân hàng cấp vốn cho các đơn vị doanh nghiệp
dựa trên giá trị thương mại gia tăng trên mỗi đơn vị đó.
Thu nhập càng lớn thường đi đôi với rủi ro cao. Ngược lại rủi ro thấp thì thu
nhập cũng rất thấp. Nhà quản lý NHTM lại muốn có thu nhập cao, nhưng rủi ro thấp
nhất, vì vậy các NHTM mong muốn kết quả kinh doanh cao với độ rủi ro có thể
giám sát và chấp nhận được.

Rủi ro ở mức thấp nhất không phải lúc nào cũng tốt nhất, tùy thuộc vào từng
ngân hàng mà xác định mức rủi ro cho phù hợp với quy mô của ngân hàng.

Hình 1.2. Sơ đồ mối quan hệ của rủi ro và lợi nhuận
(Nguồn: Trường Đào tạo BIDV, TS Cấn Văn Lực (2010))
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

21

22

+ Hệ thống xếp hạng tín nhiệm của Moody’s và Standard & Poor’s
Moody‟s Investors Service (Moody‟s) và Standard & Poor‟s (S&P) là hai tổ
chức có tín nhiệm lâu đời tại Mỹ và cũng là tổ chức tiên phong trong lĩnh vực xếp

So với Moody‟s thì hệ thống ký hiệu xếp hạng công cụ nợ dài hạn của S&P
có thêm ký hiệu r, nếu ký hiệu xếp hạng doanh nghiệp có kèm theo ký hiệu này có
nghĩa cần chú ý những rủi ro phi tín dụng có liên quan.

hạng tín nhiệm thế giới, sau đó có thêm Fitch Investors Service. Ngày nay, tổ chức

+ Mô hình điểm số Z (Z - Credit scoring model)

tín nhiệm này của Mỹ hoạt động trên các thị trường tài chính lớn và cả những thị
trường mới nổi trên toàn cầu. Kết quả xếp hạng tín nhiệm của các tổ chức này được

Đây là mô hình do E.I.Altman dùng để cho điểm tín dụng đối với các doanh
nghiệp vay vốn. Đại lượng Z dùng làm thước đo tổng hợp để phân loại rủi ro tín

đánh giá rất cao.
Phương pháp xếp hạng tín nhiệm của Moody‟s tập trung vào bốn lĩnh vực

dụng đối với người vay và phụ thuộc vào:
Trị số của các chỉ số tài chính của người vay;

chính là đánh giá môi trường ngành, đánh giá tình hình tài chính, đánh giá khả năng
quản lý doanh nghiệp chú trọng vào quản lý rủi ro và kiểm soát nội bộ. Đối với

Tầm quan trọng của các chỉ số này trong việc xác định xác suất vỡ nợ của
người vay trong quá khứ. Từ đó Altman đã xây dựng mô hình điểm như sau:

Moody‟s xếp hạng chất lượng công cụ nợ dài hạn của doanh nghiệp cao nhất từ Aaa

Z = 1,2 X1 + 1,4 X2 + 3,3 X3 + 0,6 X4 + 1,0 X5

sau đó thấp dần đến C được thể hiện trong bảng dưới đây:

Trong đó:
X1 = tỷ số “vốn lưu động ròng/ tổng tài sản”.

Bảng 1.1. Hệ thống ký hiệu xếp hạng công cụ nợ dài hạn của Moody's
Xếp hạng
Aaa
Aa1
Aa2
Aa3
A1
A2

A3
Baa1
Baa2
Baa3
Ba1
Ba2
Ba3
B1
B2
B3
Caa1
Caa2
Caa3
Ca
C

X2 = tỷ số “lợi nhuận giữ lại/ tổng tài sản”.

Tình trạng
Chất lượng cao nhất

X3 = tỷ số “lợi nhuận trước thuế và lãi / tổng tài sản”.
X4 = tỷ số “thị giá cổ phiếu/ giá trị ghi sổ của nợ dài hạn”.

Chất lượng cao

X5 = tỷ số “doanh thu/ tổng tài sản”.
Trị số Z càng cao người có xác suất vỡ nợ càng thấp. Vậy khi trị số Z thấp

Chất lượng vừa, khả năng thanh toán tốt

Đầu tư

hay đạt giá trị âm thì khách hàng sẽ có nguy cơ vỡ nợ cao. Mô hình cho điểm của
Alman như sau:

Chất lượng vừa, đủ khả năng thanh toán

Z>2,675

Mức độ rủi ro tín dụng thấp.

1,8
Mức độ rủi ro tín dụng trung bình.

Z<1,8

Mức độ rủi ro tín dụng cao.

Mô hình này giúp ngân hàng nhanh chóng định lượng rủi ro tín dụng cho
khách hàng, từ đó ra quyết định rất nhanh, tiết kiệm thời gian. Tuy nhiên mô hình

Khả năng thanh toán không chắc chắn
Đầu cơ
Rủi ro đầu tư cao

này cũng còn nhiều hạn chế như sau: Thứ nhất, đó là việc chỉ chia khách hàng làm 2
loại vỡ nợ hay không có rủi ro vỡ nợ, trong khi đó rủi ro tín dụng có nhiều loại, như
chậm trễ trả lãi, không trả lãi, hay chậm trả gốc; Thứ hai, công thức không tính tới

nhiều nhân tố quan trọng và ảnh hưởng đáng kể tới rủi ro của món vay như độ tín
nhiệm và quan hệ giữa ngân hàng và khách hàng; Thứ ba, không có lý do rõ ràng để

Chất lượng kém

Khả năng phá sản

Đầu cơ có rủi ro cao
Phá sản hoàn toàn
Chất lượng kém nhất
(Nguồn )

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
giải thích sự bất biến về tầm quan trọng của các biến số theo thời gian.
- Kiểm soát rủi ro tín dụng:
Kiểm soát rủi ro tín dụng là việc thực hiện những biện pháp nhằm duy trì rủi
ro tín dụng ở mức độ kỳ vọng, giảm thiều tổn thất rủi ro tín dụng và không để ngân
hàng rơi vào tình trạng đổ vỡ.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

23

24

Kiểm soát rủi ro tín dụng giúp đảm bảo an toàn cho khoản tín dụng đã cấp
của ngân hàng, đồng thời theo dõi được mục đích sử dụng vốn vay của khách hàng.

Đây là cơ sở giúp ngân hàng thành lập công tác kiểm soát nội bộ trong ngân hàng,
nâng cao công tác quản lý rủi ro tín dụng của ngân hàng. Để thực hiện tốt nhiệm vụ
kiểm rủi ro tín dụng ngân hàng cần làm tốt các nhiệm vụ sau:
Thực hiện tốt quy trình giám sát tín dụng: Cán bộ tín dụng phải theo sát quá
trình sử dụng vốn của khách hàng có đúng mục đích không và để kiểm tra việc bảo
quản vật tư hàng hóa hình thành từ vốn vay, tình hình tài sản đảm bảo, tiến độ thực
hiện dự án…có thực hiện đúng theo hợp đồng hay không, giúp cho ngân hàng phát
hiện và xử lý kịp thời những khoản nợ có vấn đề, qua đó có thể hạn chế được những
rủi ro không cần thiết.
Theo Basel, để đánh giá rủi ro tín dụng thì phải thỏa mãn các điều kiện:
Định kỳ, cơ quan giám sát phải đánh giá tính hiệu quả của chính sách rủi ro
tín dụng và đánh giá thực tế chất lượng khoản cho vay;
Cơ quan giám sát phải xác nhận phương pháp tính dự phòng tổn thất cho vay
của ngân hàng là phù hợp;
Cơ quan giám sát ngân hàng phải xem xét chính sách và thực tế áp dụng
đánh giá rủi ro tín dụng của ngân hàng khi kiểm tra mức đủ vốn của ngân hàng;
Thông thường, ngân hàng giám sát khách hàng qua hoạt động tài khoản, qua
việc phân tích báo cáo tài chính theo định kỳ, kiểm tra đảm bảo tiền vay và các
thông tin từ việc thu thập từ bên ngoài…
- Dự phòng rủi ro tín dụng:
Dự phòng rủi ro tín dụng nhằm giúp cho các ngân hàng chủ động đối phó với
các tổn thất dự kiến trên cơ sở phân loại nợ của các NHTM. Trên cơ sở phân loại
nợ, các TCTD thực hiện việc trích lập dự phòng rủi ro cho từng khoản vay theo
nguyên tắc được phép các định giá trị TSĐB để khấu trừ ra khỏi số tiền được trích
lập với tỷ lệ trích lập tương ứng với các nhóm nợ. Ngân hàng trích dự phòng rủi ro
theo tỷ lệ nhất định tùy từng loại đối tượng đầu tư vốn và tính chất của khoản đầu
tư. Dự phòng này sẽ bù đắp cho những rủi ro mà ngân hàng có thể gặp phải trong
hoạt động kinh doanh.
Theo Thông tư số 02/2013/TT-NHNN của Ngân hàng nhà nước thì nợ được
phân làm 5 nhóm. Ngân hàng tiến hành trích lập dự phòng cụ thể và dự phòng

chung trên cơ sở phân loại nợ của ngân hàng; cả 2 loại dự phòng đều tính vào chi
phí hoạt động kinh doanh trong kỳ của ngân hàng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
Dự phòng cụ thể được trích cho từng khoản vay và tỷ lệ trích lập dự phòng
cụ thể đối với các nhóm nợ quy định: Nhóm 1: 0%, nhóm 2: 5%, nhóm 3: 20%,
nhóm 4: 50%, nhóm 5: 100%.
Số tiền dự phòng cụ thể phải trích được tính theo công thức sau:
R = max {0, (A- C)} x r
Trong đó:
R: Số tiền dự phòng cụ thể phải trích.
A: giá trị của khoản nợ.
C: giá trị của tài sản bảo đảm.
r: tỷ lệ trích lập dự phòng cụ thể.
Dự phòng chung được tính bằng 0,75% tổng dư nợ từ nhóm 1 đến nhóm 4.
- Công cụ của quản lý rủi ro tín dụng:
+ Chính sách tín dụng
Chính sách tín dụng là yếu tố căn bản, là nền tảng để quản lý rủi ro tín dụng
đạt hiệu quả. Một chính sách tín dụng tốt là ứng dụng hiệu quả của những nguyên
tắc tín dụng thích hợp với những thay đổi nhân tố của môi trường kinh tế.
Chính sách tín dụng bao gồm những nội dung cơ bản sau. Miêu tả thị trường
tín dụng mục tiêu của ngân hàng. Xác định quyền hạn, trách nhiệm của cán bộ tham
gia quá trình quyết định cho vay. Những thủ tục cần thiết khi đánh giá xem xét yêu
cầu vay vốn của khách hàng. Các tài liệu cần thiết trong hồ sơ vay vốn. Hướng dẫn
tiếp nhận, đánh giá bảo quản tài sản thế chấp. Chính sách phân phối xác định lãi
suất, các khoản phí và thời hạn vay vốn, kì trả nợ. Một bản tiêu chuẩn thích hợp áp
dụng cho toàn bộ danh mục cho vay. Giới hạn cho vay tối đa của từng ngành, từng
nhóm sản phẩm. Phát hiện phân tích và xử lý các khoản vay có vấn đề. Chính sách
cho vay thận trọng với các ngân hàng có khó khăn tạm thời.

+ Giới hạn cấp tín dụng
Phân chia giới hạn cấp tín dụng theo cấp quản lý theo nhóm khách hàng, khu
vực và theo từng ngành. Giới hạn nhằm kiểm soát tổn thất tín dụng do hàng loạt
khách hàng gặp khó khăn với cùng một lý do, ví dụ: lĩnh vực kinh doanh bất động
sản với rủi ro lớn khi thị trường đóng băng, có thể dẫn tới hàng loạt khách hàng vay
vốn kinh doanh trong lĩnh vực này phá sản, không trả được nợ ngân hàng. Tuy
nhiên, thiết lập hệ thống thông tin thống kê báo cáo chuẩn theo ngành, lĩnh vực,
hoặc bản thân khách hàng vay vốn sử dụng kinh doanh đa ngành thì việc phân loại
theo tiêu chí của ngân hàng cũng gặp khó khăn. Dựa trên cơ sở chính sách tín dụng
từng thời kì, xếp hạng tín dụng của doanh nghiệp, quy mô hoạt động của họ, khả
năng cung ứng và quản lý vốn của ngân hàng để xác định giới hạn cấp tín dụng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

25

26

+ Định giá khoản vay
Định giá khoản vay bao gồm lãi khoản vay và các khoản phí có liên quan.
Không phải đối với khách hàng nào ngân hàng cũng đưa ra một tỷ lệ lãi suất với cùng

tinh tế trong quản lý của các nhà lãnh đạo và phụ thuộc vào năng lực quản lý của
từng ngân hàng.
1.1.2.3. Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý rủi ro tín dụng

một thời hạn cho vay. Việc áp dụng lãi suất cho vay như thế nào còn phụ thuộc vào

- Các nhân tố khách quan:

việc ngân hàng đánh giá rủi ro tiềm ẩn mà khách hàng đó mang lại. Khách hàng có
mức độ rủi ro cao hơn sẽ phải chịu mức lãi suất cao hơn khách hàng có mức độ rủi ro

+ Nhân tố từ phía khách hàng.
Là một nhân tố chính ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng. Đối với khách hàng là

thấp hơn. Lãi suất có thể cố định hoặc thả nổi tức là điều chỉnh theo từng kì hạn nhất
định. Khi áp dụng lãi suất thả nổi sẽ hạn chế bớt tính biến động của lãi suất, giảm rủi

cá nhân nguồn trả nợ là thu nhập ổn định của người vay, do đó bất cứ một sự mất ổn

ro cho cả người cho vay và người đi vay. Tùy thuộc vào chính sách của mình ngân
hàng cũng có thể xác định lãi suất với phần bù rủi ro phù hợp.

vay… dẫn đến không đảm bảo khả năng trả nợ ngân hàng, làm ảnh hưởng trực tiếp

+ Xếp hạng tín dụng
Ngân hàng cần định kì thực hiện xếp hạng tín dụng cho khách hàng (mức độ
rủi ro của khách hàng). Đánh giá lại món vay và tài sản thế chấp để từ đó phân bổ
dự phòng, điều chỉnh lại giới hạn cấp tín dụng cho khách hàng cho phù hợp hoặc
thực hiện những biện pháp cần thiết nhằm thu hồi nợ trước hạn nếu phát hiện khoản
vay, tài sản thế chấp có dấu hiệu bất thường ảnh hưởng tới khả năng thu nợ.
+ Tài sản thế chấp
Tài sản thế chấp là nguồn trả nợ thứ cấp cho khoản vay nếu dự án kinh doanh
của khách hàng gặp rủi ro, dòng tiền của khách hàng không đúng dự kiến. Tuy
nhiên khoản vay sẽ phải được thanh toán bằng tiền tạo ra từ hoạt động sản xuất kinh
doanh chứ không phải bằng tài sản thế chấp. Một số lượng lớn các khoản vay chỉ
chủ yếu dựa vào nguồn trả nợ thứ yếu luôn trở thành nợ khó đòi. Đặc biệt giá trị tài
sản thế chấp (bất động sản, động sản) lại phụ thuộc vào chu kì kinh tế, sự khỏe

mạnh của nền kinh tế, hệ thống tài chính, tính pháp lý của tài sản... Tài sản thế chấp
là sự thay thế nghèo nàn các khoản thu và luồng tiền mặt trong kinh doanh.
+ Danh mục đầu tư
Quản lý danh mục nhằm làm cân đối và kiềm chế rủi ro danh mục bằng cách

định nào của ngưòi vay có thể do mất việc làm, ốm đau, hoặc cố tình trì hoãn trả nợ
đến rủi ro tín dụng. Đối với khách hàng là doanh nghiệp, có thể do sản phẩm sản
xuất ra kém phẩm chất làm giảm doanh thu, lợi nhuận thấp thậm chí thua lỗ, làm
giảm hoặc mất khả năng trả nợ, hoặc do khách hàng sử dụng vốn sai mục đích do
đó mất vốn hoặc hiệu quả kinh doanh kém … làm giảm khả năng trả nợ dẫn đến rủi
ro tín dụng.
+ Nhân tố từ môi trường kinh tế.
Môi trường kinh tế không thuận lợi: Ví dụ như quá trình tự do hoá tài chính,
hội nhập quốc tế, môi trường cạnh tranh gay gắt dẫn đến những hệ quả tất yếu làm
cho nợ xấu gia tăng khiến hầu hết các doanh nghiệp, những khách hàng thường
xuyên của ngân hàng phải đối mặt với nguy cơ thua lỗ và quy luật chọn lọc khắc
nghiệt của thị trường. Bên cạnh đó, sự tấn công của hàng nhập lậu làm điêu đứng
các doanh nghệp sản xuất kinh doanh trong nước và các ngân hàng đầu tư vốn vào
các doanh nghiệp này. Sự tràn lan của hàng nhập lậu tại các thành phố lớn với các
mặt hàng kim khí điện máy, gạch men, đường cát, vải, quần áo, mỹ phẩm…là
những ví dụ tiêu biểu cho tình hình hàng lậu ở nước ta.
Ngoài ra, sự thiếu quy hoạch, phân bổ đầu tư một cách hợp lý, công khai đã
dẫn đến khủng hoảng thừa về đầu tư trong một số ngành do đó làm cho một số các

nhận dạng, dự báo và kiểm soát mức độ rủi ro với thị trường, ngành hàng khác
nhau, khách hàng, mặt hàng, loại sản phẩm tín dụng và điều kiện hoạt động khác
nhau. Các dự án cho vay dài hạn có tính rủi ro cao hơn các món vay ngắn hạn, vay

doanh nghiệp khó khăn thua lỗ, mất khả năng trả nợ.

theo thời vụ. Các món vay bằng ngoại tệ sẽ phải chịu thêm rủi ro tỷ giá bên cạnh rủi
ro tín dụng nếu trạng thái ngoại tệ của Ngân hàng không cân đối. Các món vay lớn
có chi phí quản lý rẻ hơn nhưng rủi ro hơn các khoản vay nhỏ. Nhận thức được điều

các luật, văn bản luật, các thông tư hướng dẫn… việc thực thi luật, sự tuân thủ của

này các ngân hàng luôn chủ động trong việc lựa chọn một danh mục đầu tư phù

đến hành vi vi phạm pháp luật như nhập hàng lậu, trốn thuế... làm giảm khả năng trả

hợp. Tuy nhiên để có được danh mục đầu tư tốt đạt hiệu quả cao phục thuộc vào sự

nợ ngân hàng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
+ Nhân tố từ môi trường pháp lý.
Sự ảnh hưởng của pháp luật đối với hoạt động TD của các NHTM thể hiện ở
các chủ thể kinh doanh. Khi các bộ luật còn chồng chéo, không nhất quán, hay thay
đổi làm cho các chủ thể trong nền kinh tế có phần khó khăn, có thể gặp rủi ro dẫn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

27

28

+ Nhân tố từ môi trường tự nhiên, chính trị - xã hội.
hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp tới hoạt động kinh doanh ngân hang nói chung và rủi

+ Năng lực tài chính của ngân hàng:
Năng lực tài chính tốt cho phép các NHTM có khả năng huy động nguồn vốn
lớn và cho phép tiến hành các hoạt động kinh doanh đa dạng phong phú, do vậy

ro tín dụng nói riêng.

không những có thể giảm thiểu rủi ro mà còn có khả năng chấp nhận tổn thất rủi ro.

Những thảm hoạ tự nhiên như: động đất, núi lửa, dịch bênh…là nhân tố ảnh

Nói chung môi trường tự nhiên không tác dụng trực tiếp tới hoạt động tín
dụng của ngân hàng mà vai trò của nó thể hiện qua sự tác động đến hoạt động sản
xuất kinh doanh của doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp mà hoạt động của
chúng phụ thuộc vào môi trường tự nhiên như các doanh nghiệp hoạt động trong
các ngành nông nghiệp, ngư nghiệp, dich vụ. Điều kiện tự nhiên diễn biến thuận lợi
hay bất lợi sẽ ảnh hưởng tới hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, do đó
ảnh hưởng tới khả năng trả nợ cho ngân hàng.
Sự bất ổn về chính trị là một tác nhân cực kỳ quan trọng đến rủi ro tín dụng.
Nền chính trị quốc gia ổn định là điều kiện cho doanh nghiệp phát triển. Ngược lại
môi trường chính trị kém ổn định, xảy ra xung đột, chiến tranh… tất yếu dẫn đến
sản xuất đình trệ, không có khả năng trả nợ. Tuy nhiên nền chính trị Việt Nam
tương đối ổn định, mặt khác hoạt động dưới sự giám sát của nhà nước, nhiều khoản
cấp tín dụng được nhà nước can thiệp, điều đó tạo điều kiện hạn chế bớt rủi ro cho
hoạt động tín dụng của các NHTM Việt Nam.

tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu.
Quy mô vốn chủ sở hữu: Theo quy định chung, quy mô vốn chủ sở hữu lớn

thì khả năng huy động nguồn vốn của NH (gấp 20 lần vốn chủ sở hữu) sẽ lớn,
nguồn vốn lớn sẽ cho phép NH hoạt động với quy mô lớn và đa dạng hóa. Quy mô
vốn chủ sở hữu lớn đồng thời cũng là khả năng chịu đựng tổn thất rủi ro lớn. Khi rủi
ro xảy ra, các khoản tổn thất của NH sẽ được bù đắp bởi trước tiên là lợi nhuận
thông qua quỹ trích lập dự phòng rủi ro, cuối cùng là vốn chủ sở hữu của NH. Các
NH với quy mô vốn lớn luôn có uy tín cao và được khách hàng tin cậy nhiều hơn và
đó là điều kiện quan trọng đảm bảo an toàn cho hoạt động kinh doanh của NH.
Ngoài ra với quy mô vốn chủ sở hữu lớn, các NH luôn có khả năng hoàn thiện các
điều kiện về cơ sở vật chất và bố trí nguồn nhân lực phục vụ cho hoạt động quản lý
rủi ro có hiệu quả.
Các NH đứng đầu trong số các NHTM của Mỹ 2002, có lợi nhuận và khả

Nhân tố xã hội cũng là một nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến rủi ro tín
dụng. Đạo đức xã hội có liên quan tới rủi ro tín dụng, trong trường hợp lợi dụng
lòng tin để chiếm đoạt, lừa đảo hoặc do trình độ dân trí thấp, kinh doanh kém hiệu
quả gây tổn thất cho ngân hàng, hoặc do sự thay đổi yếu tố tâm lý xã hội cũng có
khả năng hạn chế việc trả nợ của người đi vay.
- Các nhân tố chủ quan:
+ Đội ngũ cán bộ Ngân hàng:
Yếu tố con người luôn luôn là yếu tố quan trọng nhất quyết định đến sự
thành bại của bất cứ một hoạt động nào trên mọi lĩnh vực. Đối với hoạt động tín
dụng ngân hàng thì yếu tố con người lại càng đóng một vai trò quan trọng, nó quyết
định đến chất lượng tín dụng, chất lượng dịch vụ và hình ảnh của NHTM và từ đó
quyết định đến hiệu quả tín dụng ngân hàng. Do đó các NHTM hiện nay đã chú
trọng hơn đến việc nâng cao trình độ, phẩm chất của cán bộ tín dụng. Thực tế đã
cho thấy NHTM nào có đội ngũ cán bộ tín dụng tốt thì ở đó việc quản lý rủi ro tín
dụng đạt hiệu quả cao và kiểm soát tốt rủi ro tín dụng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

Với ý nghĩa đó, năng lực tài chính của NH là một nhân tố quan trọng tác động đến

năng lực quản lý rủi ro được đánh giá trên hai khía cạnh: quy mô vốn chủ sở hữu và

năng tăng trưởng vốn cao cũng là những NH có khả năng quản lý rủi ro tốt và luôn
có tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tài sản có nguy cơ rủi ro ở mức ít nhất 12% đối với các
NH lớn và 17% đối với các NH nhỏ, trong khi quy định của bảo hiểm tiền gửi Liên
bang (FDIC) cũng như của hầu khắp các nước khác chỉ là 8%.
Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu: Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu được xác định bằng
cách so sánh vốn chủ sở hữu với tài sản có nguy cơ rủi ro và là quy định chung đối
với các NHTM nhằm đảm bảo an toàn chung cho cả hệ thống NH. Quy định của
Basel II về tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu là 8%. Tuy vậy, các NHTM hàng đầu ở Mỹ
luôn có tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản ở mức 9,2% và tỷ lệ an toàn vốn ở
mức thấp nhất là 10% và cụ thể hơn trong đó, tỷ lệ vốn cấp 1 (tier1) là 6% và tỷ lệ
vốn cấp 2 (tier 2) là 5% theo xác suất rủi ro của mỗi danh mục tài sản.
Như vậy, tương tự và kết hợp với quy mô vốn chủ sở hữu, khi đạt được tỷ lệ
an toàn vốn tối thiểu theo quy định của các hiệp hội NH hay các quốc gia, các NHTM
sẽ có khả năng chống đỡ rủi ro tốt hơn. Nếu các nhân tố khác không đổi, quy mô vốn
chủ sở hữu tăng và tỷ lệ an toàn vốn cao hơn sẽ tạo điều kiện nâng cao năng lực quản
lý rủi ro của NHTM. Song cũng cần lưu ý rằng chi phí vốn chủ sở hữu luôn rất cao và

/>
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

29

30

tỷ lệ an toàn vốn có quan hệ ngược chiều với hiệu quả kinh doanh do vậy NHTM
cũng cần phải định mức và duy trì các nhân tố này ở mức nhất định.

+ Điều kiện về cơ sở vật chất và kỹ thuật:

Thứ ba, tiến hành cho điểm khách hàng (Credit Scoring) để quyết định cho
vay. Điển hình cho hình thức này là Siam City Bank hay Kasikorn Bank.
Thứ tư, tuân thủ thẩm quyền phán quyết tín dụng. Theo đó, họ quy định

Hạ tầng thông tin phục vụ cho hoạt động quản lý rủi ro tín dụng. Nguồn thông

việc quyết định tín dụng theo mức tăng dần: mức phán quyết của một người, một

tin đầu vào bao gồm thông tin lịch sử, hiện tại và xu thế phát triển của khách hàng

nhóm người hay hội đồng quản lý. Ví dụ: >10 triệu Baht: 1 người chịu trách
nhiệm; = 100 triệu Baht: phải qua 2 người chịu trách nhiệm; = 3 tỷ Baht phải do

(gồm cả thông tin tài chính và phi tài chính), thông tin về thị trường sản phẩm, môi
trường đầu tư, môi trường pháp luật, chính sách của nhà nước, các thông tin thống kê
về các chỉ tiêu trung bình ngành phục vụ cho việc xếp loại khách hàng vay…

HĐQT quyết định.
Thứ năm, giám sát khoản vay. Sau khi cho vay, ngân hàng rất coi trọng việc

ro tín dụng những công cụ hữu hiệu từ việc phát hiện sớm các rủi ro tín dụng có thể

kiểm tra, giám sát các khoản vay bằng cách tiếp tục thu thập thông tin về khách
hàng, thường xuyên giám sát và đánh giá xếp loại khách hàng để có biện pháp xử lý

xảy ra đến việc cập nhật từng giờ các thông tin cần thiết cũng như các công cụ đo

kịp thời các tình huống rủi ro.

lường, dự đoán, mô phỏng, xây dựng các kịch bản rủi ro tín dụng có thể xảy ra,…

1.2.1.2. Kinh nghiệm của ngân hàng Trung Quốc
Các Ngân hàng thương mại nhà nước Trung Quốc phải đảm nhận lượng lớn

Công nghệ ngân hàng hiện đại cung cấp cho người làm công tác quản lý rủi

1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Kinh nghiệm quản lý rủi ro ở một số ngân hàng trên thế giới
1.2.1.1. Kinh nghiệm của ngân hàng Thái Lan
Mặc dù, có bề dày hoạt động hàng trăm năm nhưng vào năm 1997 - 1998, hệ
thống ngân hàng Thái Lan vẫn bị chao đảo trước cơn khủng hoảng tài chính - tiền
tệ. Trước tình hình đó, các ngân hàng Thái Lan đã có một loạt thay đổi căn bản
trong hệ thống tín dụng.
Thứ nhất, tách bạch, phân công rõ chức năng các bộ phận và tuân thủ các
khâu trong quy trình giải quyết các khoản vay. Có thể thấy điều này ở các ngân
hàng Bangkok bank và Siam comercial bank (SCB). Còn quy trình cho vay của
Kasikorn bank lại được tổng kết như sau: tiếp xúc khách hàng/ phân tích tín dụng/
thẩm định tín dụng/ đánh giá rủi ro/ quyết định cho vay/ thủ tục giấy tờ hợp đồng/
đánh giá chất lượng, xem lại khoản vay.
Thứ hai, tuân thủ nghiêm ngặt các vấn đề có tính nguyên tắc trong tín dụng.

các khoản vay chính sách, chiếm 1/3 tổng kim ngạch vốn vay ngân hàng thương
mại nhà nước.
Mặt khác, việc xây dựng cơ chế quản lý vay vốn ngân hàng nhà nước và cơ
cấu quản lý nội bộ chậm chạp, Chính phủ can thiệp, hay cơ cấu tài chính doanh
nghiệp đơn nhất, chú trọng nguồn tài chính gián tiếp cũng là những nguyên nhân
phát sinh nợ xấu.
"Công ty quản lý tài chính (AMC) là cơ cấu xử lý nợ xấu quan trọng của

Ngân hàng Thương mại nhà nước Trung Quốc, là doanh nghiệp tài chính độc lập
nhà nước, và do Bộ Tài chính bỏ vốn thành lập. Từ năm 1999 đến nay, ACM đã hai
lần tiếp nhận nợ xấu với quy mô lớn và đến giữa năm 2009, AMC đã thu mua và ủy
quyền quản lý nợ xấu đạt hạn ngạch hơn 3.400 tỉ nhân dân tệ"
Kết quả thu được sau khi xử lý nợ xấu tại Trung Quốc là các cơ quan quản lý
giám sát ngân hàng Thương mại Trung Quốc đã đưa ra nhiều yêu cầu hơn đối với
việc điều tiết nợ xấu sau cắt bỏ, và tạo ra được hiệu quả thực tế tương đối tốt. Việc

Rất nhiều ngân hàng của Thái Lan trước đây chỉ quan tâm đến tài sản thế chấp,

xử lý nợ xấu cũng thúc đẩy hiệu quả tái cơ cấu giữa các doanh nghiệp nhà nước.

không quan tâm đến dòng tiền của khách hàng vay. Vì thế, hậu quả tín dụng là nợ

1.2.2. Kinh nghiệm của các Ngân hàng thương mại ở Việt Nam
1.2.2.1. Kinh nghiệm của ngân hàng Thương mại Việt Nam

xấu có lúc lên tới 40% (2010 - 2012). Sở dĩ có điều này là do một số ngân hàng đã

mà còn quan tâm rất nhiều đến thông tin của khách hàng như: tư cách/hiệu quả kinh

Trước xu thế phát triển, hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước, thể chế tín
dụng đã có những thay đổi quan trọng, đó là: chuyển từ lãi suất cố định, sang lãi
suất khung và đến nay là lãi suất thoả thuận; tách tín dụng chính sách ra khỏi tín

doanh/ mục đích vay/dòng tiền và khả năng trả nợ/khả năng kiểm soát vay/năng lực

dụng thương mại; bổ sung các nghiệp vụ tín dụng mới; mở rộng đối tượng tiếp cận

quản lý và điều hành/thực trạng tài chính...

tín dụng; trao quyền tự chủ tự chịu trách nhiệm cho các NHTM....

không tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc tín dụng trong quá trình cho vay.
Nhưng giờ đây, nhiều ngân hàng không chỉ triệt để chấp hành nguyên tắc tín dụng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

31

32

Một là
Tổ chức bộ máy tín dụng của các ngân hàng thương mại ngày càng chuyên
nghiệp hơn.
Hầu hết các ngân hàng thương mại đã chuyển đổi mô hình tổ chức bộ máy
tín dụng trong toàn hệ thống với các chức năng độc lập, vừa đảm bảo tính chuyên
nghiệp cao, vừa tăng cường khả năng giám sát giữa các chức năng, theo đó chức
năng nghiên cứu tham mưu ban hành chính sách tín dụng được tách biệt với chức
năng quản lý khách hàng, thẩm định và đề xuất tín dụng (Phòng khách hàng); thẩm
định rủi ro và quản lý danh mục tín dụng (phòng Quản lý rủi ro); theo dõi, quản lý
các khoản nợ bị suy giảm khả năng trả nợ (Phòng quản lý nợ có vấn đề); kiểm tra,
giám sát tín dụng độc lập (Ban kiểm tra, kiểm soát nội bộ). Nhờ đó, quá trình đổi
mới chính đã mang lại những kết quả quan trọng.
Hai là

Xây dựng được hệ thống khuôn khổ cơ chế, chính sách tín dụng rõ ràng, khá

trên cơ sở phù hợp với môi trường, chất lượng hoạt động, xếp hạng tín dụng của từng
đơn vị và năng lực, trình độ, kinh nghiệm quản lý của người được uỷ quyền.

đồng bộ, bao gồm:
- Định hướng chiến lược, tư tưởng chỉ đạo chính sách tín dụng khung và kế
hoạch phát triển tín dụng đã được thể hiện trong Sổ tay tín dụng.

cạnh tranh của ngân hàng thương mại.
- Phát triển các sản phẩm tín dụng đa dạng, phong phú về phương thức, loại

- Khung chính sách tín dụng được ban hành khá đồng bộ, bao gồm quy định
giới hạn tín dụng và thẩm quyền quyết định giới hạn tín dụng, quy chế Hội đồng tín
dụng, quy định đồng tài trợ, quy định phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng rủi
ro, các các quy định cho vay, quy định bảo đảm tiền vay, quy định miễn, giảm lãi...
- Các quy trình nghiệp vụ tín dụng được chuẩn hoá theo tiêu chuẩn ISO
9001:2000 và các tài liệu hướng dẫn như Sổ tay tín dụng, phân tích đảm bảo nợ vay,
quy trình quản lý cho vay trên hệ thống tập chung.
- Ngoài ra, để ứng xử kịp thời với những biến động của môi trường kinh tế,
pháp lý, còn có các văn bản chỉ đạo và cảnh báo tín dụng trong từng thời kỳ.
Ba là
Quản lý điều hành tập trung bằng cơ chế, chính sách, quy trình tín dụng, thực
hiện phân quyền cho các cá nhân, đơn vị trong quá trình thực hiện.
- Hoạt động tín dụng được diễn ra thống nhất trong toàn hệ thống, đảm bảo
các giới hạn chấp nhận rủi ro thông qua các tiêu chuẩn cấp tín dụng, cũng như các
biện pháp quản lý tín dụng, đảm bảo rằng dù khách hàng quan hệ tín dụng ở bất cứ
chi nhánh nào, cũng được hưởng lợi các sản phẩm tín dụng như nhau.
- Đồng thời, các cá nhân, đơn vị được quyền chủ động thực hiện thông qua việc
phân cấp, uỷ quyền của Hội đồng Quản trị, Tổng giám đốc và các cấp có thẩm quyền

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
Bốn là
Chính sách tín dụng hướng tới phục vụ nhu cầu hợp lý của khách hàng và
đảm bảo kiểm soát rủi ro.
Mở rộng cấp tín dụng đến mọi đối tượng khách hàng, theo đó không chỉ
dừng lại ở khối khách hàng doanh nghiệp, cá nhân mà các ngân hàng thương mại
còn cấp tín dụng hỗ trợ ngân sách tỉnh, các đơn vị sự nghiệp công lập và các định
chế tài chính thay vì chỉ cấp tín dụng cho các doanh nghiệp quốc doanh trong lĩnh
vực công, thương nghiệp như trước đây.
Các khách hàng được đối xử tín dụng bình đẳng, không phân biệt thành phần
kinh tế, mà dựa trên các tiêu chuẩn về năng lực tài chính, hiệu quả kinh doanh,
phương án/ dự án của khách hàng, biện pháp bảo đảm tiền vay... Có chính sách ưu
đãi với các đối tác chiến lược, các khách hàng mang lại lợi ích lớn, đảm bảo lợi thế

tiền, kỳ hạn..., có tính chuyên biệt cao phù hợp nhu cầu khách hàng của các nhóm
sản phẩm đồng tài trợ, cho vay, bảo lãnh, phát hành L/C, chiết khấu, uỷ thác và
nhận uỷ thác cho vay, sản phẩm kết hợp tín dụng, bảo hiểm...
- Các rủi ro được kiểm soát trong quá trình cấp, quản lý giới hạn tín dụng,
khoản tín dụng cụ thể thông qua quá trình thẩm định tín dụng, thẩm định rủi ro,
giám sát liên tục quá trình sử dụng vốn, tài sản bảo đảm, hợp đồng tín dụng và năng
lực tài chính của khách hàng. Đồng thời, kiểm soát tình trạng danh mục tín dụng
trên cơ sở phân tích, dự báo môi trường kinh tế và các giới hạn được các ngân hàng
thiết lập.
Năm là
Chính sách tín dụng đảm bảo tăng trưởng tín dụng hiệu quả và bền vững.
Thực hiện chính sách tăng trưởng tín dụng linh hoạt trong từng thời kỳ, giải quyết
có hiệu quả tình trạng thừa vốn, tình trạng tăng trưởng tín dụng nóng; ứng xử tín
dụng hợp lý với các đối tượng cấp tín dụng cụ thể, tuân thủ danh mục tín dụng đã

được thiết lập, có ưu tiên cho các khu vực kinh tế phát triển, khách hàng có năng
lực tài chính mạnh, các lĩnh vực then chốt của nền kinh tế, ít chịu rủi ro; Nâng cao
tiêu chuẩn lựa chọn khách hàng, phương án, dự án kinh doanh, tăng cường biện
pháp quản lý tín dụng đối với khách hàng, trích lập dự phòng rủi ro đầy đủ và tích
cực xử lý nợ xấu. Cơ cấu tín dụng theo địa bàn, đối tượng khách hàng, mục đích sử
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

33

34

dụng vốn, ngành hàng, kỳ hạn cấp tín dụng, hình thức bảo đảm tiền vay.... được
điều chỉnh theo hướng tích cực. Chất lượng tín dụng được nâng cao và trở thành
một trong những Ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu thấp nhất.

làm phân tách rõ chức năng, nhiệm vụ giữa công tác quản lý tín dụng và quản lý rủi
ro, từ đó nâng cao chất lượng tín dụng, kiểm soát tốt hơn rủi ro cho ngân hàng.
1.2.2.4. Một số chủ trương, chính sách của Ngân hàng Nhà nước đối với việc quản

1.2.2.2. Kinh nghiệm của ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

lý rủi ro ở các ngân hàng Việt Nam

Ngân hàng đã thành lập Ủy ban chuyên trách về quản lý rủi ro cho toàn hệ thống.
Chức năng hoạt động của Uỷ ban quản lý rủi ro giúp cho Hội đồng quản trị

Về quản lý rủi ro tín dụng, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đang tìm kiếm
các mô hình mới, các mô hình xếp hạng liên tục có thể áp dụng qua các chu kỳ kinh

và Ban điều hành cân nhắc rủi ro trước khi đưa ra những quyết định mang tính
chiến lược, đồng thời đưa ra được những chiến lược, kế hoạch cụ thể để ứng phó

tế. Thêm vào đó là xây dựng một hệ thống đánh giá, phân tích xếp hạng tín dụng
doanh nghiệp hỗ trợ các tổ chức tín dụng xây dựng chính sách tín dụng hiệu quả và

với rủi ro lãi suất.
Cơ chế điều hành lãi suất của Ngân hàng đã mang tính linh hoạt.

giảm thiểu rủi ro trong hoạt động của các ngân hàng và đề xuất những thay đổi phù
hợp cho những phương pháp đang được áp dụng.

Các mức lãi suất do Ngân hàng đề ra vừa mang tính định hướng để các chi

Thông tư 02/2013/TT-NHNN mới ban hành là quy định mới của Ngân hàng

nhánh tự quyết định mức lãi suất huy động vốn và cho vay phù hợp với mức độ
cạnh tranh trên địa bàn hoạt động, đối tượng khách hàng của chi nhánh; đồng thời

Nhà nước Việt Nam để quản lý hoạt động tín dụng ngân hàng. Thông tư yêu cầu,
cùng với những quy định khác, các ngân hàng phải xây dựng một phương pháp xếp

cân đối được nguồn vốn, sử dụng vốn trong toàn hệ thống.

hạng nội bộ cho mỗi loại đơn vị xin vay vốn, phương pháp phải được HĐQT chấp

Quy trình quản lý rủi ro lãi suất đã được Ngân hàng thực hiện đồng bộ với
các quy trình quản lý rủi ro khác: quản lý rủi ro tín dụng, quản lý rủi ro lãi suất,

thuận, được tích hợp với các hệ thống ngân hàng với thông báo cách tiếp cận lên
ngân hàng nhà nước. Đây là một bước tiến đúng hướng để có được quản lý rủi ro tín

quản lý rủi ro thanh khoản, quản lý rủi ro tỷ giá, quản lý rủi ro tác nghiệp.
Ngân hàng đã thực hiện đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ: các sản phẩm huy

dụng đáng tin cậy.
Ngày 18/10/2013, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã ký hợp đồng triển khai

động vốn, cho vay, gia tăng tỷ trọng các nguồn thu từ dịch vụ để giảm thiểu tác

„Hệ thống quản lý dữ liệu trung tâm thông tin tín dụng - CIC” với liên doanh Công

động của rủi ro lãi suất tới hoạt động kinh doanh của ngân hàng.
Ngân hàng đã thực hiện cân đối, phù hợp về mặt thời gian giữa tài sản có và
tài sản nợ.
1.2.2.3. Kinh nghiệm của Ngân hàng TMCP Phát triển nhà đồng bằng sông Cửu Long

ty Hệ thống thông tin FPT (FPT IS) và DP Information Network (DP). Đây là một
phần trong dự án hệ thống thông tin quản lý và Hiện đại hóa ngân hàng (FSMIMS)
của ngân hàng Nhà nước nhằm nâng cao năng lực quản lý, phù hợp với những đòi

Ngân hàng đã thành lập Ủy ban tín dụng.
Nhiệm vụ của Ủy ban tín dụng là quyết định và chịu trách nhiệm về việc phê

hỏi mới của ngành tài chính - ngân hàng. Hệ thống quản lý dữ liệu CIC có khả năng
tự động nhận và kiểm tra sự phù hợp của dữ liệu, khả năng mở rộng cơ sở dữ liệu
và kho dữ liệu, ứng dụng báo cáo theo yêu cầu của ngân hàng nhà nước, tăng cường

duyệt hoặc không phê duyệt cho vay, bảo lãnh và các hình thức tín dụng khác,...

được quy định tại Quyết định số 75/QĐ-NHNN. Ngoài ra, Ủy ban tín dụng hỗ trợ

quản lý rủi ro tín dụng, hỗ trợ đăng ký tín dụng và báo cáo tín dụng của đối tượng
vay, quản lý người dùng.

việc đưa ra quyết định của Ban lãnh đạo những vấn đề có liên quan đến hoạt động
tín dụng như: đề xuất các hạn mức rủi ro, quy định về lãi suất, phí, xử lý nợ xấu.
Trách nhiệm của Ủy ban tín dụng là chịu trách nhiệm trước Tổng Giám đốc về ý

Có thể khẳng định, môi trường ngành ngân hàng Việt Nam 2014 vẫn còn
nhiều thách thức. Để ứng phó nhanh nhạy với những biến động của thị trường tài
chính - tiền tệ và cạnh tranh với các ngân hàng ngoại thì các ngân hàng trong nước

kiến kết luận của mình.
Ngân hàng đã triển khai mô hình quản lý tín dụng mới theo Công văn
1821/2007/CV-NHNN ngày 28/12/2007

cần nhanh chóng tăng cường quản lý rủi ro tín dụng để nâng cao hiệu quả hoạt động
của hệ thống.

Trong mô hình quản lý tín dụng mới đã cụ thể và phân chia ra 03 bộ phận:
quan hệ khách hàng, quản lý rủi ro và hỗ trợ kinh doanh. Việc phân chia như vậy sẽ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
1.2.3. Một số bài học kinh nghiệm rút ra cho BIDV Phú Thọ:
- Chất lượng tín dụng quan trọng hơn là mở rộng tín dụng.
- Các khoản vay cần tính đến cả 02 phương án:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

35

36

+ Kinh doanh hiệu quả, trả nợ đúng hạn.
+ Kinh doanh không hiệu quả, xử lý tài sản bảo đảm (dự phòng)
- Thiện chí, trung thực của người vay rất quan trọng.
- Nếu không hiểu rõ về doanh nghiệp, đừng cho vay
- Cẩn trọng khi cho vay đối tượng mới.
- Mục tiêu của việc cho vay phải hàm chứa cơ sở của việc trả nợ
- Phải đánh giá cả yếu tố tài chính và phi tài chính. Trong các yếu tố tài chính
cần lưu ý: đòn bẩy tài chính, vốn thực góp,...
- Tài sản thế chấp không thể thay thế nguồn trả nợ, đồng thời tài sản thế chấp
phải đảm bảo 04 đặc tính: pháp lý, giá trị, tính khả mại và khả năng quản lý của
Ngân hàng.
- Cần xem xét thái độ nôn nóng của doanh nghiệp khi đi vay
- Không nên để rơi vào tình huống ”sự đã rồi”
- Luôn nghĩ đến lợi ích của Ngân hàng.
- Công nghệ mới nhưng không quên vai trò của kiểm tra, kiểm soát truyền thống.
- Cẩn trọng với nhóm khách hàng liên quan
- Cẩn trọng với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), đặc biệt
trong trường hợp doanh nghiệp có quan hệ mua-bán, sản xuất, gia công với công ty
mẹ/công ty liên quan ở nước ngoài.
- Không đánh giá đầy đủ năng lực sản xuất của khách hàng
- Không kiểm soát, quản lý theo dõi được dòng tiền của khách hàng
- Không thẩm định đánh giá đúng về yếu tố kỹ thuật, yếu tố thị trường của dự án.
Trong kinh doanh ngân hàng việc đương đầu với rủi ro tín dụng là điều
không thể tránh khỏi được. Thừa nhận một tỷ lệ rủi ro tự nhiên trong hoạt động kinh

doanh ngân hàng là yêu cầu khách quan hợp lý. Vấn đề là làm thế nào để hạn chế
rủi ro này ở một tỷ lệ thấp nhất có thể chấp nhận được. Chương 1 của Luận văn đã
khái quát những lý luận và thực tiễn về rủi ro tín dụng cũng như đề cập đến các mô

Chƣơng 2
PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Các câu hỏi nghiên cứu đặt ra cần giải quyết
Câu hỏi 1: Cơ sở lý luận thực tiễn về rủi ro tín dụng và quản lý rủi ro tín
dụng hiện nay là gì?
Câu hỏi 2: Thực trạng rủi ro tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân
hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ như thế nào?
Câu hỏi 3: Các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng, quản lý rủi ro tín dụng
ở Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ hiện nay
như thế nào?
Câu hỏi 4: Làm thế nào để tăng cường quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng
TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Phú Thọ?
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu sử dụng trong thực hiện đề tài
Đề tài sẽ sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau nhằm tận dụng
tính hợp lý và ưu điểm của từng loại phương pháp nghiên cứu khoa học.
2.2.1. Khung phân tích
Mục tiêu nghiên cứu

Sản phẩm đầu ra

Phƣơng pháp

- Hệ thống hóa cơ sở lý - Thu thập số liệu đã công
1. Hệ thống hoá một số luận: lý thuyết về rủi ro bố, tổng quan nghiên cứu.
vấn đề cơ sở lý luận và tín dụng và quản lý rủi ro - Tổng hợp, phân tích tại
thực tiễn liên quan đến rủi tín dụng: khái niệm, nội bàn (Desk study).

ro tín dụng và quản lý rủi hàm, bản chất; các loại - Thảo luận và tham vấn
ro tín dụng

hình, nội dung quản trị, chuyên gia
yếu tố ảnh hưởng rủi ro
tín dụng…

hình và biện pháp đảm bảo giảm thiểu rủi ro tín dụng, làm cơ sở cho các chương

- Tổng hợp cơ sở thực

tiếp theo của luận văn.

tiễn: kinh nghiệm quản lý
rủi ro tín dụng trên thế
giới và tại Việt Nam; bài
học kinh nghiệm đối với
Ngân hàng TMCP Đầu tư
và Phát triển Việt Nam Chi nhánh Phú Thọ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

37

38

Mục tiêu nghiên cứu

Sản phẩm đầu ra

Phƣơng pháp

2. Đánh giá thực trạng rủi
ro tín dụng và hoạt động
quản lý rủi ro tín dụng tại
Ngân hàng TMCP Đầu tư
và Phát triển Việt Nam Chi nhánh Phú Thọ

- Khái quát về Ngân hàng
TMCP Đầu tư và Phát
triển Việt Nam - Chi
nhánh Phú Thọ
- Nhận diện, đánh giá
được thực trạng rủi ro tín
dụng và quản lý rủi ro tín
dụng
- Đánh giá các yếu tố ảnh
hưởng đến rủi ro tín dụng
và quản lý rủi ro tín dụng
- Xác định những vấn đề
đặt ra cần giải quyết nhằm
tăng cường quản lý rủi ro
tín dụng

- Thu thập số liệu mới

- Thống kê (thống kê mô
tả, thống kê so sánh)
- Phân tích tổng hợp
- Ma trận SWOT
- Nghiên cứu tình huống

- Tổng hợp các định
hướng phát triển và định
hướng quản lý rủi ro tín
dụng
- Đề xuất các giải pháp
nhằm tăng cường quản lý
rủi ro tín dụng

- Phân tích, tổng hợp tại
bàn
- Thảo luận và tham vấn
chuyên gia

3. Đề xuất một số giải
pháp nhằm tăng cường
quản lý rủi ro tín dụng tại
Ngân hàng TMCP Đầu tư
và Phát triển Việt Nam Chi nhánh Phú Thọ

+ Điều tra phỏng vấn sâu: để thu thập các thông tin về một số tình huống
điển hình trong thực tế hoạt động tín dụng khách hàng cá nhân tại ngân hàng, từ đó
tổng kết và rút ra kết luận về thực trạng công tác quản lý rủi ro tín dụng của ngân
hàng đang nghiên cứu, cũng như tìm hiểu các biện pháp để tăng cường quản lý rủi
ro tín dụng.

+ Xin ý kiến chuyên gia (các cán bộ quản lý, nhà chuyên môn): Trong quá
trình thực hiện nghiên cứu, tác giả luận văn trực tiếp trao đổi, thảo luận ý kiến với
chuyên gia là các nhà khoa học, quản lý, quản trị trong lĩnh vực ngân hàng, chính
sách phát triển, chính sách ngân hàng… về các nội dung có liên quan.
+ Hội thảo nhóm: với 2 nhóm đối tượng là: nhóm đối tượng chuyên viên
quản lý khách hàng và nhóm khách hàng để thu thập các thông tin liên quan đến
công tác quản lý rủi ro tín dụng; xác định nguyên nhân rủi ro và giải pháp khắc
phục sau rủi ro tín dụng.
2.2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu:
Các số liệu thu thập điều tra được xử lý bằng phần mềm tin học như: Excel,
SPSS…
2.2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu
Phương pháp phân tích thống kê:
Luận văn sử dụng cả 2 phương pháp là thống kê mô tả, thống kê so sánh. Các
công cụ chủ yếu trong phương pháp này là sử dụng các chỉ tiêu thống kê đánh giá;
Các bảng, biểu số liệu, các sơ đồ, biểu đồ, các số tuyệt đối, số tương đối liên quan
đến nội dung nghiên cứu.

2.2.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể
2.2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin
- Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp: chủ yếu được sử dụng để thu thập các
thông tin số liệu đã được các tổ chức, cá nhân nghiên cứu công bố có liên quan cụ thể
là: Kết quả các công trình nghiên cứu, bài báo của các tác giả có liên quan đến rủi ro và
quản lý rủi ro tín dụng; các Báo cáo, số liệu liên quan đến tình hình thực hiện kế hoạch,
kết quả kinh doanh của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh
Phú Thọ qua 3 năm 2012 - 2014…; các văn bản chủ trương, chính sách, pháp luật của
Nhà nước và của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có liên quan...
- Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp: để phục vụ các nội dung nghiên cứu
phân tích đánh giá, ngoài thu thập các số liệu thông tin thứ cấp, đề tài sẽ tiến hành

Phương pháp nghiên cứu phân tích tình huống:
Được sử dụng trong nghiên cứu phân tích các tình huống rủi ro tín dụng và
quản lý rủi ro tín dụng mà khi thực hiện các xử lý số liệu số lớn không thể hiện
được qua số liệu thống kê hoặc các điều tra, phân tích khác không bao trùm hết...
Thông qua phân tích tình huống cụ thể, từ đó phát hiện các tính đặc thù, khác biệt,
mặc dù nó là hiện tượng đơn lẻ, nhưng chúng ta vẫn tập trung phân tích đánh giá
tình huống rủi ro tín dụng và có thể đưa ra những nhận định có giá trị khoa học.
Phương pháp ma trận:
Với những nội dung nghiên cứu về rủi ro tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng,
vấn đề quan tâm trong phân tích định tính đó là xác định rõ những điểm mạnh, điểm

thu thập các thông tin thứ cấp thông qua:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

+ Điều tra, phỏng vấn một số đối tượng (cán bộ ngân hàng và người vay). Dự
kiến đề tài sẽ tiến hành chọn mẫu thông qua phiếu điều tra đối với 20 chuyên viên
quản lý khách hàng tại chi nhánh và 30 đối tượng vay.

/>
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

39

40

yếu; những cơ hội và thách thức… từ đó sẽ đem lại những góc nhìn đầy đủ, khoa
học hơn trước khi đưa ra những kết luận khoa học và đề xuất giải pháp. Trong
trường hợp nghiên cứu này, đề tài lựa chọn sử dụng ma trận S-W-O-T.

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu định tính
Đối với khách hàng, được thể hiện qua các chỉ tiêu:
Quy trình thủ tục.

Phương pháp phân tích tổng hợp:

Khả năng cung ứng vốn của ngân hàng.

Phân tích tổng hợp kết hợp kết quả của một vài nghiên cứu để giải quyết một

Các điều kiện về tài sản đảm bảo và thủ tục liên quan

chuỗi các gỉa thuyết liên quan đến nghiên cứu. Đơn giản hơn, nó có thể coi là sự
xác định phép đo chung của cỡ hiệu ứng, trong đó bình quân gia quyền có thể là kết
qủa phân tích tổng hợp. Tính bình quân gia quyền có liên quan tới cỡ mẫu trong
mỗi nghiên cứu cá nhân. Dù có những sự khác biệt giữa các nghiên cứu cá nhân,
nhưng mục tiêu của phân tích tổng hợp là ước lượng chính xác hơn cỡ hiệu thực so
với cỡ hiệu ứng kém chính xác hơn trong các nghiên cứu riêng lẻ. Phân tích tổng
hợp là một trong những thành tố quan trọng trong quy trình xem xét hệ thống, đánh
giá có tính đại diện và độ phủ rộng cao.
Ngoài các phương pháp trên, trong những chiều cạnh, nội dung cụ thể, chúng
tôi sử dụng thêm các phương pháp khác như: phân tích, so sánh hiệu quả kinh tế xã hội; phương pháp phân tích nhân tố tác động đến rủi ro tín dụng, quản lý rủi ro
tín dụng và một số phương pháp phân tích định tính, định lượng khác.
2.3. Hệ thống chỉ tiêu phân tích
Phương pháp phân tích các chỉ tiêu là phương pháp dùng các tiêu chuẩn
được chuẩn hóa bởi các công thức nhằm đánh giá vấn đề nghiên cứu.
Để nghiên cứu, phân tích đề tài, học viên sử dụng hệ thống các chỉ tiêu:

Chất lượng nghiệp vụ tín dụng tốt.

Các hỗ trợ dịch vụ của NH như mở tài khoản, thẻ tín dụng, thanh toán…
Đối với Ngân hàng:
Định hướng, mục tiêu lâu dài.
Khả năng hoàn trả gốc, lãi đúng hạn của người đi vay.
Chất lượng quản lí rủi ro tín dụng, mức độ chấp hành các quy định của pháp
luật về hoạt động tín dụng của ngân hàng (Hạn mức tín dụng, quyền phán quyết tín
dụng; Hồ sơ thông tin khách hàng trong hệ thống ngân hàng; Chấm điểm khách
hàng; Công tác kiểm tra nội bộ của NH…)
2.4. Công thức chọn mẫu gắn với tổng thế mẫu trong thực hiện đề tài:
Chọn mẫu là một quá trình lựa chọn cá thể từ quần thể cho quan sát, để có
thể coi kết quả quan sát mẫu thành kết quả quan sát cho quần thể, ở một mức độ
chấp nhận mà xác định được.
Có 02 cách chọn mẫu: chọn mẫu ngẫu nhiên và chọn mẫu phi ngẫu nhiên.
Chọn mẫu ngẫu nhiên (hay chọn mẫu xác suất) là phương pháp chọn mẫu mà
khả năng được chọn vào tổng thể mẫu của tất cả các đơn vị của tổng thể đều như

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu định lượng
- Cơ cấu dư nợ, nợ xấu theo: thời hạn, thành phần kinh tế, thời hạn vay...

nhau. Có 05 phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên: Chọn mẫu ngẫu nhiên đơn giản,

- Hệ số thu hồi nợ

Chọn mẫu ngẫu nhiên hệ thống, Chọn mẫu phân tầng, Chọn mẫu nhiều giai đoạn,

Hệ số thu hồi nợ

=

Chọn mẫu cả khối.

Doanh số thu hồi nợ
Tổng dư nợ

Chọn mẫu phi ngẫu nhiên (hay chọn mẫu phi xác suất) là phương pháp chọn
mẫu mà các đơn vị trong tổng thể chung không có khả năng ngang nhau để được

- Tỷ lệ nợ quá hạn
Tỷ lệ nợ quá hạn trong kỳ

=

Nợ quá hạn trong kỳ
Tổng dư nợ trong kỳ

- Tỷ trọng nợ xấu trong tổng dư nợ cho vay
Nợ xấu
Tỷ trọng nợ xấu
=
Tổng dư nợ cho vay

x 100%

thuận tiện, Chọn mẫu phán đoán, Chọn mẫu định ngạch.
Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện, đề tài sử dụng phương pháp chọn

x 100%

Ngoài ra đề tài còn sử dụng một số chỉ tiêu định lượng khác trong quá trình
nghiên cứu, phân tích các nội dung cụ thể

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

chọn vào mẫu nghiên cứu. Có 03 phương pháp chọn mẫu phi ngẫu nhiên: Chọn mẫu

/>
mẫu ngẫu nhiên đơn giản.
Cỡ mẫu
Xác suất lựa chọn =
Tổng số cá thể của quần thể
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>