Van 10 - Tiet 37-38

Ngày soạn 8/11/06
Ngày dạy 10/11 /06
Tiết 37-38
TỤC NGỮ VỀ ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG
A..Mục tiêu bài học
Giúp học sinh:
1.Hiểu được nội dung cơ bản cử tục ngữ là đúc kết kinh nghiệm, phản ảnh tư tưởng và
lối sống cộng đồng.
2. Xác định được hình thức thể loại của tục ngữ là lời nói có tính nghệ thuật
B.Phương tiện thực hiện- cách thức tiến hành
-sgk, sgv
-thiết kế bài học
GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phương pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết
hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời câu hỏi
C. Tiến trình dạy học
I. Ổ n đònh
II. Kiểm tra bài cũ:
-Đọc thuộc các bài ca dao hài hước, châm biếm
- Phân tích cách nói và những hiện tượng trong bài ca dao số 5.Nêu tác dụng và ý nghĩa
của cách nói này
III. Bài mới:
Nếu ca dao là tiếng nói của tình cảm, có tác dụng bồi dưỡng trực tiếp tâm hồn con
người thì tục ngữ lại là tiếng nói của trí tụê, một loại khoa học đầy triết lí dân gian. Để
thấy được, chúng ta tìm hiểu một số câu tục ngữ về đạo đức lối sống
Hoạt động của GV-HS Nội dung cần đạt
Hs đọc tiểu dẫn
- Phần tiểu dẫn sgk trình bày
những nội dung gì?
Cho học sinh trả lời các câu hỏi
sgk, gv chốt lại, định hướng vấn
đề

I. Tìm hiểu chung
- Đề tài của TN rất rộng: nói về các hiện tượng tự
nhiên, thời tiết, về kinh nghiệm sản xuất, dời sống
vật chất như ăn- mặc -ở, quan hệ gia đình dòng
họ,phẩm chất đạo đức
- Tục ngữ thường rút ra những bài học kinh nghiệm,
đối nhân xử thế.(cuốn bách khoa dân gian, một loại
khoa học mang tính triết lí dân gian)
- Tục ngữ diễn đạt nội dung tư tưởng bằng cách
phán đốn
- Tục ngữ là lời nói có tính nghệ thuật. Đó là sự
hiệp vần, sử dụng các biện pháp tu từ so sánh, ẩn dụ
II. đọc -hiểu
1.Tập hợp các câu tục ngữ vào từng chủ đề. Đặt tên cho các chủ đề và nhóm chủ đề đó.
Bảng minh họa
Tục ngữ Chủ đề Nhóm chủ đề Nội dungđạo đức-lối
sống
1. Tay làm hàm nhai
Tây quai miệng trễ
Làm- ăn, có
làm có hưởng
Lao động Đề cao giá trị lao động
2. Muốn ăn cá cả
phải thả câu dài
Muốn có thành
quả lớn, phải
bỏ sức lao động
Lao động Đề cao giá trị lao động
3. Kiến tha lâu cũng
có ngày đầy tổ

Kiên trì, siêng
năng thì góp
nhỏ thành lớn
Lao động Đề cao giá trị lao động
4. Một giọt máu đào
hơn ao nước lã
Quan hệ thân
tộc
Tình thương
tình nghiã
Khẳng định quan hệ
cộng đồng ( gia đình, họ
hàng, làng xóm)
5.Tình thương quán
cũng là nhà
Lều tranh có nhĩa
hơn tòa ngói cao
Tình thương
tình nghiã
Đề cao và khẳng định
giá trị tình cảm, tình
nghĩa con người.
6. Thuận vợ, thuận
chồng tát bể đong
cũng cạn.
Sức mạnh của
sự đồng lòng
Đoàn kết Khẳng địng và đề cao
sức mạnh của đoàn kết
7. Nói hay hơn hay

nói
Bàn về lời nói Cách nói hay, thực
chất
Đề cao cách nói hấp dẫn,
coi trọng thực chất hơn nói
nhiều mà không hiệu quả
8. Tốt danh hơn lành
áo
Phẩm chất con
người
Đạo đức
Coi trọng phẩm chất con
người hơn hình thức bề
ngoài
9.Yêu trẻ trẻ đến nhà
Yêu già, già để phúc
Thái độ kính
già, yêu trẻ
Đạo đức
Coi trọng đạo đức tốt của
con người.
10. Một con ngựa
đau
Cả tàu bỏ cỏ
Tình cảm Quan hệ giữa cá
nhân và cộng
đồng
Đề cao mối quan hệ tình
cảm giữa cá nhân và cộng
đồng.

11. Một ngày nên
nghĩa chuyến đò nên
quen
Tình cảm Tình yêu thưng
gắn bó của con
người
Khẳng định tình cảm yêu
thương của con người
12. Xởi lởi trời cho
so đo trời co lại
Quan hệ ứng
xử
Đạo đức lối sống
Đề cao lòng vị tha và ứng
xử tốt đẹp của con người
- Tù nội dung tư tưởng của những
câu tục ngữ thuộc các nhóm chủ
đề đó, hãy khái quát thành những
nét tính cách và phẩm chất đạo
đức truyền thống của con người
VN
Trong những câu tục ngữ thuộc các nhóm chủ đề
thể hiện đạo đức, lối sống con người VN,ta thấy
có những nét truyền thống của con người VN như
sau:
+ coi trọng lao động và đề cáo đức tính bền bỉ
siêng năng trong lao động.
+ có ý thức cộng đồng cao (gia đình- họ hàng-
- Phân tích đặc điểm nghệ thuật
của câu tn2,4 cách hiệp vần , đối

xứng, tu từ, so sánh, ẩn dụ
1. Sưu tầm những câu tục ngữ nói
về chủ đề xấu, tốt trong đạo đức,
lối sống. Phân tích một trong
những câu tục ngữ ấy
làng xóm)
+Đề cao tình cảm con người .
+ Luôn luôn coi trọng thực chất hơn bề ngoài.
2. Phân tích đặc điểm nghệ thuật của tục ngữ
- Câu tục ngữ:
Muốn ăn cá cả phải thả câu dài
Và:
Một giọt máu đào hơn ao nước lã
Hai câu tục ngữ đã để lại dấu ấn về nghệ thuật. Đó
là nghệ thuật sử dụng các biện pháp tu từ.
+Cá cả-> cá lớn- ss với thành quả lđ
+ Câu dài-> công sức bỏ ra.
Biện pháp tu từ ẩ dụ khẳng định muốn có thành
quả lao động tốt, lớn lao phải bỏ nhiều công sức.
+ Giọt máu đào-> ẩn dụ chỉ người có quan hệ
huyết mạch.
+ Ao nước lã-> người không có quan hệ gì. Phép
tu từ ẩn dụ nhằm khẳng định người có quan hệ
huyết thống. Câu TN đề cao ý thức cộng đồng
Cách đối xứng
Cả hai câu tục ngữ đã tạo ra cách đối xứng. Sự đối
xứng rất phong phú và đa dạng:
+ Đối xứng giữa các vế. Mỗi câu tục ngữ đều coa
2 vế
+ Đối xứng về số từ( mỗi vế 4 từ)

+ Đối xứng về nghĩa của từ cá cả/ câu dài
Nghệ thuật hiệp vần
Đó là vầ lưng ở vị trí cách hoặc liền nhau
Phần nâng cao
1. Ngọc lành hay có vết
2. Xấu hay làm tốt, dốt hay nói chữ
3. Đẹp chảng mài ra mà uống
4. Ngựa khôn hay có chứng
5. Nồi đồng đánh giọ( tro lại sáng)
6. Xấu như ma, vinh hoa cũng đẹp
7. Tốt đẹp phô ra, xấu xa đậy lại
8. Tốt danh hơn lành áo
9. Đói cho sạch, rách cho thơm.
10. Chết trong hơn sống đục
11.Lủa thử vàng, gia nan thử sức
12. Cái nết đánh chết cái đẹp
Phân tích câu tục ngữ:
Đói cho sạch- rách cho thơm
Câu tục ngữ có hai vế nằm trong thể đối xứng
+ Mỗi vế 3 từ
+ Đối xứng về nghĩa: một bên đói, không có ăn
nhưng vẫn giữ trọn thanh danh của mình. Một
2. Phân tích cách dừng tục ngữ
trong bài thơ nôm " Bảo kính cảnh
giới 21" của Nguyễn Trãi
Tham khảo
Tục ngữ tốt -xấu, đẹp- xấu
1. Tốt gỗ hơn tốt nước sơn, xấu
người đẹp nết còn hơn đẹp người.
2. Cái nết đánh chết cái đẹp.

3. Người chết, nết còn.
4. Đói cho sạch, rách cho thơm
5. chết trong còn hơn sống đục.
6. Đừng tham nón tốt dột mưa,
đừng tham người đẹp mà thư việc
làm.
7. Dù đẹp tam vạn nghìn tư, mà
không có nết cũng hư một đời
8. Ngọc lành hay có vết.
9 Xấu hay làm tốt, dốt hay nói chữ
10. Tốt đẹp phô ra, xấu xa đậy lại
11. Đièu lành thì nhớ, điều dở thì
quên.
12. Đất lành chim đỗ, đất ngỗ
chim bay
bbên rách không có mặc vẫn giữ gìn phẩm chất.
Các từ đói, rách còn mang ý nghĩa ẩn dụ, chỉ cuộc
sống thiếu thốn về vật chất- nhưng vẫn giữ gìn
phẩm chất con người
Thơ nôm NT Tục ngữ
1.Ở bầu thì dáng ắt
nên tròn
2.Xấu tốt thì đều rập
khuôn
3. Lận cận nhà giàu
no bữa cám.
Bạn bè kẻ trộm phải
no đòn
4. Đen gần mực, đỏ
gần son

1. Ở bầu thì tròn, ở
ống thì dài
2. Xấu tốt rập khuôn
3. Gần nhà giàu đau
răng ăn cám
Gần kẻ trộm ốm lưng
chịu đòn
4. Gần mực thì đen,
gần đèn thì rạng
=> NT là người sử dụng triệt để cách nói của dân
gian trong thơ mình. Đây là thể hiện sự quan sát,
thể nghiệm của bản thân nhà thơ với cuộc sống.
Không từng trải, không hiểu biết, NT không thể có
những câu thơ mang hơi thở quần chúng như thế.
CỦNG CỐ:
-Tục ngữ dêm đến nội dung tư tưởng đầy tính triết
lí. Đó là triết lí dân gian, những quan niệm của cha
ông ta về cuộc sống đời thường.
- TriẾT lí dân gian lại được diễn đạt rất nghệ thuậ.
Đó là nghệ thuật hiệp vầ, đối xứng, sử dụng biện
pháp tu từ.
- Muốn phân tíc tục ngữ, cần chỉ ra:
+ nội dung tư tưởng.
+ Biện pháp nghệ thuật
+ Gía trị câu tục ngữ
IV. DẶN DÒ:Học bài
Chuẩn bị bài: hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ