02 QT sinh vat va cac MQH trong QT TLBG

Khoá h c LTQG PEN-C: Môn Sinh h c (Th y Nguy n Quang Anh)

QT sinh v t và các MQH sinh thái trong QT

QU N TH SINH V T VÀ CÁC M I QUAN H TRONG QU N TH
(TÀI LI U BÀI GI NG)

Giáo viên: NGUY N QUANG ANH
âyălàătàiăli uătómăl

c các ki n th căđiăkèmăv i bài gi ng Qu n th sinh v t và các m i quan h sinh thái trong qu n

th thu c khóa h c LTQG PEN-C: Môn Sinh h c (Th y Nguy n Quang Anh) t iăwebsiteăHocmai.vn.ă

có th n m

v ng ki n th c ph n Qu n th sinh v t và các m i quan h sinh thái trong qu n th , B n c n k t h p xem tài li u cùng
v i bài g i ng này.

I. Qu n th :
1. Khái ni m qu n th :
Qu n th là nhóm cá th cùng m t loài ho căd i loài, khác nhau v gi i tính; v tu i và v kíchăth c,
phân b trong vùng phân b c a loài, chúng có kh n ngă giaoăph i t do v i nhau (tr d ng sinh s n vô
tính)ăđ sinh ra các th h m i h u th .
Ví d :

Qu n th là m t t ch c sinh h c m căcao,ăđ căđ cătr ngăb i nh ng tính ch t mà cá th không bao
gi cóănh ăc u trúc v gi i tính, v tu i, m c sinh s n, m c t vong - s ng sót và s dao đ ng s l ng cá
th c a qu n th ...
Nh ng loài nào có vùng phân b h p,ăđi u ki nămôiătr ngăkháăđ ng nh tăth ng hình thành m t qu n
th (loàiă đ nă hình:ă Monomorphis).ă Ng c l i, nh ng loài có vùng phân b r ng,ă đi u ki nă môiă tr ng

khôngăđ ng nh t nh ng vùng khác nhau c a vùng phân b thìăth ng t o nên nhi u qu n th thích nghi
v iăcácăđi u ki năđ c thù c a t ngăđ aăph ngă (loàiăđaă hình:ăPolymorphis).ă Tínhăđaă hìnhăcàngă l n, loài
càng d dàng thích nghi v i s bi năđ ng có tính chu k hay b tă th ng c a các y u t môiă tr ng trong
vùng phân b r ng c a mình.
Ýă ngh aă sinhă h c quan tr ng c a qu n th là kh n ngăkhaiăthácă ngu n s ng,ă tr c h tă làă n ngă l ng
m t cách h p lý nh t. Chi năl căn ngăl ng t iă uălàăkhuynhăh ng ch đ oăđ xác l p và phát tri n c u
trúc c a qu n th .
i v iăconăng i,ă ýă ngh aăquanătr ng nh t c a qu n th là kh n ngăhìnhăthànhăsinhăkh i c a nó hay
kh n ngăt o nên ch t h uăc ăd i d ngăcácăc ăth sinh v tămàăconăng i có th l a ch n cho m căđíchăs
d ng c a mình (nh ng s n ph m có l i, không có l i, có h i).
2. Quá trình hình thành qu n th
Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

- Trang | 1 -


Khoá h c LTQG PEN-C: Môn Sinh h c (Th y Nguy n Quang Anh)

QT sinh v t và các MQH sinh thái trong QT

- u tiên, m t s cá th cùng loài phát tán t iămôiătr ng s ng m i c aămôiătr ng
- Nh ng cá th thíchănghiăđ c v iămôiătr ng thì t n t i và gi a chúng thi t l p m i quan h sinh thái
- Các cá th sinh s n và d n hình thành qu n th năđ nh.
II. Các m i quan h trong qu n th
- Trong qu n th có các m i quan h h tr và c nh tranh cùng loài.
1. Quan h h tr

Ví d :

S t h p hay s ng thành b y,ăđàn:ăăcônătrùng,ăchim,ăcá,ăong,ătre, lau s y...
Trong nhi uătr ng h p qu n t ch là t m th i nh ng th i gian nh tăđ nhănh ăconăcáiăg n bên cha
m , ho c cá th h păthànhăđànăđ sinh s n,ăs năm i, ch ng l i k thù...
Trong b y,ăđànăcácăcáăth có nhi uăđ căđi m sinh lí và t p tính sinh thái có l iănh ăgi mătiêuăhaoăl ng
ôxi,ăt ngăc ngăđ dinhăd ng, có kh n ngăch ng l iăcácăđi u ki n b t l iăchoăđ i s ng... Hi năt ngăđóă
g iălàă“hi u su tănhóm”.
S ng thành xã h i:ă cácă loàiăcônă trùngă nh ăong,ăki n, m i... Theo ki u m u h có s phân chia th b c
và ch căn ngăr tăch tăch và c ng nh c.
Ýă ngh a:ă m b o cho qu n th t n t i m t cách nă đ nh và khai thác t iă uă ngu n s ng c a môi
tr ng,ăt ngăkh n ngăs ng sót và kh n ngăsinhăs n c a cá th .
2. Quan h c nh tranh
a. Khái ni m
- Khi m tăđ cá th c a qu n th t ngălênăquáăcao,ăngu n s ng c aămôiătr ngăkhôngăđ cung c p cho m i
cá th trong qu n th  các cá th tranh giành nhau th că n,ăn iă , ánh sáng và các ngu n s ng khác; các
conăđ c tranh giành con cái.
Các m i quan h c nh tranh trong loài
Các m i quan h
i u ki n
Ý ngh a
Ví d
C nh tranh cùng ngu n M tă đ qu n th v t Là hình th c CLTN, T t aă th aă th c v t,
s ng
quá s c ch uă đ ng c a nh m nâng cao m c sinh s n tranh giành con
môiătr ng
s ng sót c a qu n th
cái...
Kí sinh cùng loài

năth tăđ ng lo i

Hocmai.vn – Ngôi tr

Ngu n th că nă r t h n Gi m s c ép lên ngu n Các s ng sâu
hp
th că năh n h p.
Edriolychnus schmidti
và Ceratias sp
Ngu n th că năsuyăki t
T n t i con non có s c Cáă v c châu Âu; cá
s ngăcaoăh n
m p...
ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

- Trang | 2 -


Khoá h c LTQG PEN-C: Môn Sinh h c (Th y Nguy n Quang Anh)

b. Ý ngh a
- Quan h c nh tranh làm cho s l

QT sinh v t và các MQH sinh thái trong QT

ng và phân b c a cá th trong qu n th đ

c duy trì

m c phù h p

v i ngu n s ng và không gian s ng,ăđ m b o s t n t i và phát tri n c a qu n th .
c. M t s câu h i
Câu 1: Có nh ng hình th c c nh tranh nào ph bi n? Nêu nguyên nhân và hi u qu c a các hình th c
c nhătranhăđó?
H ng d n:
- Các hình th c c nh tranh:
+ C nh tranh v ngu n s ng: th că n,ăn iă , ánh sáng.
+ C nh tranh sinh s n:ăTranhăgiànhăconăđ c ho c con cái trong mùa sinh s n.
- Nguyên nhân và hi u qu : K t qu d n t i nh ng cá th m nh kh e có s c s ngă caoă h nă s t n t i,
nh ng cá th y uăh năs b đàoăth i – b ch t, b năth t ho căphátătánăđiăn iăkhác,ăm tăđ cá th trong qu n
th duy trì m c phù h p.
Câu 2: Hãy nêu nguyên nhân c a hi năt ng t t aăth aă th c v t. Nguyên nhân và hi u qu c a vi c
phát tán cá th đ ng v t ra kh iăđànălàăgì?ăNêuăvíăd ?
H ng d n:
Nguyên nhân c a hi n t ng t t a th a th c v t: Do các cây m c g n nhau nên thi u ánh sáng, ch t
dinhăd ng,...khiăđóăc nh tranh gi a các cá th x y ra gay g tătranhă giànhă nhauăánhăsáng,ă n c và mu i
khoáng, nh ng cây có kh n ngă v nă lênăcaoă vàă h r phát tri n m nh, l yăđ c nhi uăánhăsáng,ă n c,
mu i khoáng,...s t n t i và chi m c ph n trên cao c a tán r ng.ăNg c l i hàng lo t cây s ngăd i tán
cây khác do thi u ánh sáng và ch tădinhăd ng s s m b ch t. M tăđ cây còn l iăđ căđi u ch nh m c
đ phù h p
Nguyên nhân và hi u qu c a vi c phát tán cá th đ ng v t ra kh i đàn ệà: Do s c nh tranh v n iă ,
th că n,ăconăđ c tranh giành nhau con cái ho c do t p tính c a t ng loài ch t n t i v i 1 s l ng cá th
v a ph iătrongăđàn.ăHi u qu c a vi c phát tán cá th làm gi m nh c nh tranh gi a các cá th , h n ch s
c n ki t ngu n th că n,ăgi m m tăđ cá th và h n ch ô nhi m.
Ví d : hi năt ng tách kh iăđànăc a h ,ăs ăt ...
Giáo viên : Nguy n Quang Anh
Ngu n :

Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

Hocmai.vn

- Trang | 3 -