dẫn truyền xung hưng phấn

•
Cơ chế dẫn truyền
hưng phấn


Khái niệm hưng phấn
•

Hưng phấn là sự thay đổi về mặt hóa học, lí hóa và điện học do trạng thái tích điện ban đầu của màng
tế bào thay đổi. Noron có tính hưng phấn – khả năng trả lời đối với các kích thích .


Dẫn truyền hưng phấn trên sợi thần kinh không có myelin

•
•
•

Sợi thần kinh ở trạng thái nghỉ ngơi mặt ngoài màng tích điện dương và mặt
trong của màng tích điện âm.
Khi bị kích thích, tại nơi kích thích (A) màng của sợi trục đã bị thay đổi tính thấm
đối với Na+. Màngchuyển thành trạng thái đảo cực, tạo ra sự chênh lệch điện
thế giữa điểm hưng phấn (A) và điểm còn yên tĩnh (B), làm phát sinh dòng dòng
điện cục bộ
Dòng điện cục bộ này sẽ là tác nhân kích thích để gây hưng phấn cho điểm B, sau
đó cho điểm C. Những biến đổi này cứ thế diễn ra cho đến tận cùng của sợi thần
kinh

Dẫn truyền hưng phấn trên các sợi thần kinh có myelin

•
•

Điện thế được truyền từ điểm hưng phấn đến điểm chưa hưng phấn.

•

+ Trên các sợi thần kinh có myelin hưng phấn chỉ có thể truyền theo kiểu
"nhảy cóc" qua các phần sợi bị bọc bởi màng myelin có tính cách điện.

+ Trên các sợi thần kinh không có myelin hưng phấn được truyền liên tục
dọc theo toàn màng


Ở trạng thái nghỉ
•Bề mặt ngoài của màng ở tất cả các eo Ranvier đều được tích điện dương và mặt trong màng tích điện âm. Giữa các
eo Ranvier cạnh nhau không có sự chênh lệch điện thế.

•Khi eo Ranvier A hưng phấn thì tại đó đã xảy ra hiện tượng đảo cực. Điều này làm xuất hiện dòng điện hoạt động
chạy trong sợi trục chiều từ eo Ranvier A đến eo Ranvier B và qua eo Ranvier B nhảy về eo Ranvier A. Khi đi qua eo
Ranvier B, dòng điện hoạt động làm cho nó hưng phấn bằng cách làm thay đổi điện tích ở màng. Lúc này tại eo
Ranvier A hưng phấn vẫn còn được tiếp tục, tạm thời trở thành trơ.

•Do đó, eo Ranvier B chỉ có khả năng gây hưng phấn ở eo Ranvier C và quá trình cứ thế tiếp tục diễn ra cho đến tận
cùng sợi thần kinh


So sánh

•Dẫn truyền hưng phấn theo phương thức "nhảy cóc" có tốc độ cao hơn so với

dẫn truyền liên tục, đồng thời tiết kiệm được năng lượng hơn, vì sự chuyển dịch
các Na+, K+ chỉ diễn ra ở các eo Ranvier, gây ra sự đảo cực, chứ không diễn ra
trên toàn sợi như ở sợi không có myelin.
Tốc độ dẫn truyền hưng phấn tỷ lệ thuận với đường kính và tuỳ thuộc vào loại
và tính chất của sợi thần kinh. Các sợi thần kinh nhóm Aα có đường kính 12-22
micromet, có myelin có tốc độ dẫn truyền rất lớn, đạt 70-120 m/giây, trong khi
đó các sợi thần kinh nhóm C không có myelin, có đường kính 0,5- 2 micromet,
có tốc độ dẫn truyền hưng phấn thấp, chỉ khoảng 0,5-3 m/giây.

•

•


.

- Sau khi xuất hiện, các xung động thần kinh
được truyền đi theo những con đường nhất định
được gọi là cung phản xạ và vòng phản xạ
-

Thành phần của cung phản xạ :

+ Các cơ quan thụ cảm
+ Các nơron hướng tâm
+ Trung khu thần kinh
+ Các nơron li tâm

+ Cơ quan thừa hành.


•Quá trình điều hòa hoạt động thần kinh không thể thiếu bộ phận kiểm tra và điều chỉnh hoạt
động qua cơ chế thông tin ngược chiều chứng tỏ đường đi của một phản xạ không thể là một
cung mà phải là một vòng phản xạ.

• - Toàn bộ quá trình xảy ra trong vòng phản xạ gồm 4 khâu sau đây :
•+ Trả lời của cơ quan thụ cảm đối với kích thích là biến nó thành hưng phấn thần kinh của tế
bào thần kinh cảm giác.

•+ Điện thế hoạt động sau khi xuất hiện sẽ lan truyền theo các sợi thần kinh hướng tâm để

tới

trung ương thần kinh.

•+ Tại trung ương thần kinh sẽ xảy ra quá trình xử lý thông tin và đưa ra câu trả lời thích hợp.
• + Qua các sợi thần kinh li tâm, xung thần kinh sẽ hoạt hóa các cơ quan thừa hành để tạo ra
các phản ứng thích hợp.


Chuyển giao hưng phấn qua xinap
Cấu tạo gồm chùy xinap, màng trước xinap, khe
xinap và màng sau xinap. Chùy xinap là phình ra
của đột trục, nó được màng trước xinap bao bọc.
Bên trong chùy xinap có chứa túi các chất môi giới
thần kinh. Các loại xinap khác nhau có các chất
môi giới thần kinh không giống nhau.
- Có 2 loại xináp : Xinap thần kinh – thần kinh

và xináp thần kinh - cơ


Dẫn truyền xung thần kinh qua xinap

•Toàn bộ các

xináp được phân ra hai nhóm chính : xináp điện học và các xináp hóa

học.

•+ Các xináp điện học có màng trước như một cái chỉnh lưu. Nó cho phép dòng
điện truyền tự do từ màng trước tới màng sau xináp và cản trở sự truyền xung theo
hướng ngược lại.

•+ Các

xináp hóa học có cách dẫn truyền hoàn toàn khác. Khi điện thế hoạt động

truyền tới chùy xináp, chất môi giới thần kinh sẽ được giải phóng vào khe xinap. Nó
được vận chuyển qua khe xinap rồi tác động rồi tác động vào màng sau xinap để làm
xuất hiện điện thế sau xinap. Nếu điện thế sau xinap đủ mạnh, nó sẽ tạo điện thế hoạt
động để tiếp tục lan truyền.