Tập 6 - Sổ tay hướng dẫn Xử Lý ô nhiễm môi trường

Sổ tay hướng dẫn xử lý ô nhiễm môi trường trong sản xuất tiểu thủ công nghiệp

Ngành cán luyện cao su
1

SỞ KHOA HỌC, CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH






SỔ TAY HƯỚNG DẪN
XỬ LÝ Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG
TRONG SẢN XUẤT TIỂU THỦ CÔNG
NGHIỆP


Tập 6 :
XỬ LÝ Ô NHIỄM
NGÀNH CÁN LUYỆN CAO SU





\]\] Thành phố Hồ Chí Minh 1998 \]\]

Sổ tay hướng dẫn xử lý ô nhiễm môi trường trong sản xuất tiểu thủ công nghiệp

Ngành cán luyện cao su
2

MỤC LỤC


Trang
MỤC LỤC
1
LỜI NÓI ĐẦU
2
1. CÁC VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG NGÀNH CÁN LUYỆN CAO SU
3
1.1 Sơ đồ khối công nghệ sản xuất 3
1.2 Các tác nhân gây ô nhiễm chính 4
1.3 Các chất ô nhiễm chính và tiêu chuẩn kiểm soát. 5
2. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ BỤI CÁN LUYỆN CAO SU
6
2.1 Xử lý bụi tại máy cán luyện 9
2.2 Xử lý bụi phát sinh từ kho chứa liệu : 13
2.3 Xử lý bụi bám dính trên nền nhà, máy móc và đồ vật 13
3. HƯỚNG DẪN CHỌN VÀ SỬ DỤNG THIẾT BỊ
14
4. BẢNG DỰ TOÁN XỬ LÝ BỤI CHO MỘT CƠ SỞ
16
5. MỘT SỐ ĐỊA CHỈ CẦN QUAN TÂM
17

Sổ tay hướng dẫn xử lý ô nhiễm môi trường trong sản xuất tiểu thủ công nghiệp

Ngành cán luyện cao su
3

LỜI NÓI ĐẦU




án luyện cao su ở các cơ sở tiểu thủ công nghiệp thường gây ô
nhiễm môi trường bởi các tác nhân ồn, rung và bụi, đặc biệt là
làm phát sinh nhiều bụi có kích thước nhỏ có thể lọt sâu vào
phổi, gây ra bệnh bụi phổi.
Việc khắc phục các tác nhân ô nhiễm trên là vấn đề kỹ thuật cần thiết
và bắt buộc nhằm bảo đảm môi trường làm việc cho người lao động, bảo vệ
môi trường chung, tăng chất lượng sản phẩm và tăng hiệu qủa sản xuất.
Ở các cơ sở có mặt bằng qúa nhỏ hẹp, việc khắc phục ô nhiễm đôi khi
là không thể thực hiện được. Đối với các cơ sở có điều kiện mặt bằng tương đối
thuận lợi thì việc xử lý nhằm giảm thiểu ô nhiễm với chi phí thấp, vận hành
đơn giản và không chiếm nhiều diện tích vẫn là những đòi hỏi có tính ưu tiên;
đó cũng chính là mục tiêu của tài liệu này.
Trong tài liệu chỉ trình bày giải pháp xử lý ô nhiễm bụi, không đề cập
đến việc xử lý ồn, rung và hơi khí thải, nếu cần có thể tham khảo trong tập Xử
lý ồn rung (tập 10) và tập Xử lý khói lò hơi (tập 2).
Tài liệu cũng có thể áp dụng cho các ngành sản xuất khác có phát sinh
bụi loại khô và mòn như xay sát, chế biến thực phẩm, chế biến gỗ…

Tài liệu này là một phần của Sổ tay hướng dẫn xử lý ô nhiễm môi
trường trong sản xuất tiểu thủ công nghiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh.

CHỦ TRÌ : PGS.TS. NGUYỄN THIỆN NHÂN

BIÊN SOẠN : KS. LÊ GIA KỶ
KS. TRẦN PHÚC TUỆ


C
Sổ tay hướng dẫn xử lý ô nhiễm môi trường trong sản xuất tiểu thủ công nghiệp

Ngành cán luyện cao su
4
1. CÁC VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG NGÀNH CÁN LUYỆN CAO SU

1.1 Sơ đồ khối công nghệ sản xuất

Quy trình công nghệ sản xuất ra các sản phẩm từ cao su thiên nhiên đã
xông sấy hoặc cao su nhân tạo (cao su sống – cao su thô) như sau :


CAO SU SỐNG HÓA CHẤT &
NGUYÊN LIỆU CHẤT ĐỘN




BỤI HỖN LUYỆN ỒN, RUNG

KEO BÁN THÀNH PHẨM



TẠO HÌNH



LƯU HÓA HƠI KHÍ THẢI


THÀNH PHẨM

Để sản phẩm có được các tính năng cần thiết như chòu mài mòn, chòu va
đập, đàn hồi tốt, không bò lão hóa … thì cao su sống phải được trộn thêm các
hóa chất và chất độn cần thiết trước khi lưu hóa. Việc trộn còn gọi là cán keo
hay cán khô, theo yêu cầu kỹ thuật có thể tách ra làm 2 bước là khâu sơ luyện
và khâu hỗn luyện.

Cao su sau khi luyện được tạo hình bằng cách đắp, dán, ép khuôn, phủ
lên các cốt mang khác nhau … sau đó chuyển qua khâu lưu hóa (hấp), cuối
cùng là các khâu hoàn thiện như tỉa thừa, in ấn, bao bì - những khâu này không
nghiên cứu trong phạm vi tài liệu.
Sổ tay hướng dẫn xử lý ô nhiễm môi trường trong sản xuất tiểu thủ công nghiệp

Ngành cán luyện cao su
5
1.2 Các tác nhân gây ô nhiễm chính

Cán luyện phải đảm bảo tạo ra được một thể cao su đồng nhất nên các
hóa chất và chất độn thêm vào thường ở dạng bụi rất mòn. Các cơ sở tiểu thủ
công nghiệp thường cán keo thủ công với sự trợ giúp của máy cán hở kiểu ru
lô thao tác một hoặc hai phía (hình H.1).




H.1. MẶT BẰNG MÁY CẮT



Qúa trình cán luyện thường làm phát sinh nhiều bụi hô hấp là loại bụi
có kích thước nhỏ có thể lọt sâu vào phổi và gây bệnh. Tác hại sẽ lớn hơn khi
đối tượng tiếp xúc là người già, trẻ em, người bò dò ứng với bụi, điều này có thể
xảy ra khi cơ sở sản xuất ngay tại nơi ở hay nằm xen lẫn trong khu dân cư.
Sổ tay hướng dẫn xử lý ô nhiễm môi trường trong sản xuất tiểu thủ công nghiệp

Ngành cán luyện cao su
6
Cách bố trí mặt bằng sản xuất hợp lý thường không được các cơ sở quan
tâm đầu tư, các bao phụ gia để ngổn ngang xung quanh khu vực máy cán, khi
xuất nhập nguyên liệu, thao tác pha trộn, vận hành làm phát sinh ra nhiều bụi.

Ngoài các nguồn sinh bụi trực tiếp kể trên còn có một lượng bụi đáng kể
khác gọi là bụi thứ cấp phát sinh từ bụi bám dính trên máy, nền nhà xưởng và
các kiến trúc. Bụi thứ cấp sẽ bay vào môi trường khi không khí bò xáo trộn do
việc đi lại của công nhân, do gió mạnh ...

1.3 Các chất ô nhiễm chính và tiêu chuẩn kiểm soát.

Khảo sát thực tế cho thấy nồng độ bụi trong không khí tại các cơ sở cán
keo lên tới 5,3 – 18,3 mg/m
3
. Nồng độ bụi cao nhất là ở khu vực máy cán, giai
đoạn đổ phụ gia lên keo trên khe trục cán; kế đến là ở khu vực chứa nguyên
liệu, giai đoạn chất và lấy nguyên liệu.

Trong phổi người, bụi có thể là nguyên nhân gây kích thích cơ học làm
khó khăn cho các hoạt động của phổi và gây nên các bệnh về đường hô hấp
như hen suyễn, viêm cuống phổi, viêm cơ phổi, bệnh khí thủng. Tùy thuộc vào
loại vật liệu tạo bụi mà mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe của bụi là khác nhau.
Trong cán luyện cao su, độc hại nhất là nhóm bụi chứa amiăng gặp trong các
cơ sở cán keo làm bố thắng, kế đến là bụi chì gặp trong các cơ sở cán keo làm
tấm cao su chì chống tia X; các loại keo dùng bột đất làm chất độn cũng nguy
hiểm vì trong bụi có hàm lượng oxyt silic (SiO
2
) cao; các loại bụi khác như bụi
oxyt kẽm (ZnO), bụi bột nhẹ (CaCO
3
), bụi oxyt magiê (MgO) có độc tính thấp
hơn nhưng do có tính kiềm nên khi tiếp xúc ở nồng độ cao sẽ dẫn đến tình
trạng bò ăn da, mẩn ngứa, đau mắt và có thể gây tổn thương đường hô hấp.
Bụi còn là yếu tố góp phần chính vào ô nhiễm hạt lơ lửng và các sol khí,
chúng hấp thụ và khuyếch tán ánh sáng mặt trời, làm giảm bớt tầm nhìn. Loại
ô nhiễm này hiện là vấn đề ô nhiễm không khí thành thò nghiêm trọng nhất,
các nghiên cứu cho thấy mối liên kết chặt chẽ giữa ô nhiễm không khí hạt và
sự tử vong; chúng còn gây tác hại đối với thiết bò và các mối hàn điện, làm
giảm năng suất cây trồng, gây nguy hiểm cho các phương tiện giao thông.

Hiện có hai tiêu chuẩn môi trường áp dụng cho việc kiểm soát bụi là
Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 5937-1995 và TCVN 5938-1995. Các tiêu chuẩn
trên quy đònh nồng độ tối đa cho phép của bụi trong không khí xung quanh
Sổ tay hướng dẫn xử lý ô nhiễm môi trường trong sản xuất tiểu thủ công nghiệp

Ngành cán luyện cao su
7
(không khí bên ngoài cơ sở). Việc đo kiểm được tiến hành bằng cách lấy mẫu
không khí tại các nhà ở gần cơ sở, thường là tại các nhà dân khiếu nại và các
nhà ở dưới gió; chú ý không để việc lấy mẫu bò ảnh hưởng bởi các nguồn ô
nhiễm khác như hút thuốc lá, đốt rác, xe cộ … Theo tiêu chuẩn nồng độ bụi
trong không khí xung quanh không được vượt qúa các mức sau :
Bảng giới hạn nồng độ bụi cho phép trong không khí xung quanh
(mg/m
3
)

Loại bụi

Trung bình ngày đêm
(thời gian lấy mẫu
> 24 giờ)
Một lần tối đa
(thời gian lấy
mẫu < 1 giờ)
Bụi chứa amiăng Không được có Không được có
Bụi chì (Pb) 0,005 -
Bụi chứa dianas 85-90% SiO
2
0,05 0,15

Bụi chứa dolomit 8% SiO
2
0,15 0,5
Bụi khác 0,2 0,3
Đo đạc thực tế cho thấy, khi không có các biện pháp xử lý, nồng độ bụi
tại các nhà gần cơ sở cán keo thường không đạt tiêu chuẩn cho phép.
Ngoài ra, ở bên trong cơ sở, nồng độ bụi cũng không được vượt quá tiêu
chuẩn vệ sinh lao động cho phép (<
6 mg/m
3
với bụi thông thường).

2. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ BỤI CÁN LUYỆN CAO SU
Trước hết cơ sở nên qui hoạch lại mặt bằng sản xuất cho thật hợp lý để
hạn chế bớt bụi ngay tại mặt sàn sản xuất, có thể tham khảo sơ đồ bố trí mặt
bằng như ở hình H.2. Vấn đề còn lại là tính toán và tìm giải pháp kỹ thuật lọc
bụi phù hợp tại các nơi phát sinh bụi.
Sổ tay hướng dẫn xử lý ô nhiễm môi trường trong sản xuất tiểu thủ công nghiệp

Ngành cán luyện cao su
8