TIỂU LUẬN CHUYÊN NGÀNH QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN lý LUẬN CHUYÊN CHÍNH vô sản và sự vận DỤNG của ĐẢNG TA HIỆN NAY

1

Quá trình phát triển lý luận về chuyên chính vô
sản và sự vận dụng sáng tạo của đảng ta hiện nay

Sự phát triển của chủ nghĩa xã hội khoa học một nấc thang cao hơn
trong lịch sử t tởng xã hội chủ nghĩa nhân loại qua các giai đoạn của nó gắn
liền với sự phát triển của hiện thực xã hội và thực tiễn cuộc đấu tranh giai cấp
của giai cấp công nhân quốc tế. Toàn bộ lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học
cũng nh mỗi nguyên lý của nó, trải qua chiều dài lịch sử, ngày càng đợc bổ
sung, phát triển và hoàn thiện hơn. bằng t duy khoa học sáng tạo trên nền tảng
thế giới quan và phơng pháp luận duy vật biện chứng; qua thực tiễn đấu tranh
của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế; trớc những đổi mới của cuộc
sống và thời đại, lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học ngày càng thể hiện tính
đúng đắn và sức sống của mình, thực sự trở thành nền tảng t tởng, kim chỉ
nam cho mọi hành động của giai cấp công nhân quốc tế, các Đảng công sản
và nhà nớc xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa, nhằm thực hiện thắng lợi
sự nghiệp giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội và giải phóng loài ngời.
T tởng về chuyên chính vô sản chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng
trong hệ thống lý luận mácxít. Nó chỉ ra rằng; trong quá trình đấu tranh cách
mạng để thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình, giai cấp công nhân sẽ không
đánh đổ đợc kẻ thù của mình là giai cấp t sản, sẽ không cải tạo đợc xã hội cũ,
xã hội t bản chủ nghĩa và xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa
cộng sản nếu nh giai cấp công nhân không giành đợc chính quyền và thiết lập
chuyên chính vô sản. Chuyên chính vô sản là hình thức chính trị tất yếu phải
trải qua để đa loài ngời tiến tới một xã hội không còn giai cấp, không còn áp
bức, bóc lột, mọi ngời đợc sống tự do hạnh phúc. Chính vì vậy, V.I.Lênin cho


2

rằng đây là vấn đề chủ yếu nhất của toàn bộ cuộc đấu tranh giai cấp của giai
câp vô sản đặc biệt là trong cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Chuyên chính vô sản, theo VI.Lênin đó là: Việc tổ chức đội tiền phong
của những ngời bị áp bức thành giai cấp thống trị để chấn áp bọn áp bức1.
Thực chất đây là vấn đề chính quyền nhà nớc, là thứ mà giai cấp công nhân
phải giành lấy cho đợc và dùng nó để đập tan sự phản kháng của giai cấp bóc
lột, xây dựng thành công xã hội mới. Vì vậy, chuyên chính vô sản đã đang và
sẽ là vấn đề chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch đối với chủ nghĩa xã
hội. ở nớc ta trong thời gian qua, cũng đã xuất hiện những quan điểm sai trái,
phản động xuyên tạc bản chất của chủ nghĩa xã hội, của nhà nớc chuyên chính
vô sản mà chúng ta đang xây dựng. Trong cuộc đấu tranh ai thắng ai giữa
hai con đờng t bản chủ nghĩa và chủ nghĩa xã hội hiện nay, thực chất vẫn đặt
ra những vấn đề trực tiếp đó là chuyên chính t sản hay chuyên chính vô sản.
Chính vì vậy, làm rõ t tởng của C.Mác- Ph.Ăngghen và VI.Lênin về chuyên
chính vô sản là một trong những vấn đề quan trọng trong sự nghiệp xây dựng
chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa ở nớc ta. Mặt khác, trong
quá trình xây dựng nhà nớc pháp quyền của dân, do dân, và vì dân đòi hỏi
chúng ta luôn luôn phải đấu tranh chống các quan điểm sai trái, xuyên tạc, về
chuyên chính vô sản, về bản chất nhà nớc xã hội chủ nghĩa, đây là nhiệm vụ
thờng xuyên, cấp bách hiện nay.
T tởng về chuyên chính vô sản hình thành gắn liền với quá trình hoạt
động lý luận và thực tiễn của C.Mác- Ph. Ăngghen với quá trình chuyển đổi
lập trờng từ duy tâm sang duy vật, từ dân chủ cách mạng sang cộng sản chủ
nghĩa. Trong quá trình đó, với t duy biện chứng duy vật và thực tiễn đấu tranh
cách mạng của giai cấp công nhân chống giai cấp t sản, C.Mác- Ph. Ăngghen
đã không ngừng tìm tòi khám phá trên cơ sở nghiên cứu lý luận, tổng kết thực
tiễn qua từng thời kỳ, từng giai đoạn thang trầm của phong trào cách mạng để
1

VI.Lê-Nin toàn tập, tập33, Nxb tiến bộ M1976, tr109.

3

hoàn thiện học thuyết của mình. Thông qua các tác phẩm chủ yếu nh: Tuyên
ngôn của Đảng cộng sản (1848); đấu tranh giai cấp ở Pháp (1850); ngày
18

tháng

sơng

mù

của

Lui-Bô-na-pac-tơ

(1851);

th

gửi

cho

Vâyđơmâye(1852); nội chiến ở Pháp(1871). T tởng về chuyên chính vô sản
không ngừng đợc bổ xung, phát triển ngày càng rõ hơn. Tuy nhiên tác phẩm
đầu tiên đánh dấu sự manh nha hình thành t tởng về chuyên chính vô sản đã đợc C.Mác đề cập tới trong tác phẩm hệ t tởng Đức viết năm 1845. Trong tác
phẩm này, khi phê phán những quan điểm sai trái, duy tâm của các nhà t tởng

Đức, đứng trên lập trờng duy vật về lịch sử, C.Mác đã phân tích, luận giải xã
hội t bản, phơng thức sản xuất t bản chủ nghĩa và phát hiện thấy một lực lợng
có khả năng xoá bỏ trật tự xã hội t bản chủ nghĩa đó là giai cấp vô sản. Cũng
với t duy biện chứng và khả năng suy luận lôgíc, C.Mác cho rằng, giai cấp vô
sản muốn thực hiện vai trò lịch sử của nó thì trớc hết phải giành lấy quyền
thống trị chính trị. Ông chỉ rõ: Mỗi giai cấp muốn vơn lên giành lấy quyền
thống trị- thậm trí sự thống trị của nó đòi hỏi phải thủ tiêu toàn bộ hình thức
xã hội cũ và thống trị nói chung, nh điều xẩy ra ở giai cấp vô sản- thì giai cấp
đó trớc hết phải giành đợc quyền về tay mình2. Nh vậy, t tởng về một nền
chuyên chính cách mạng của giai cấp vô sản đã xuất hiện từ tác phẩm hệ t tởng Đức(1845) trớc khi chủ nghĩa Mác ra đời. Trải qua các giai đoạn hoạt
động lý luận và thực tiễn đấu tranh cách mạng của phong trào công nhân từ
năm 1845 đến 1848, C.Mác- Ph. Ăngghen cho ra đời nhiều tác phẩm lý luận
kinh điển đánh dấu bớc phát triển các nguyên lý của chủ nghĩa xã hội khoa
học. Tháng 2/1848, với việc Công bố tuyên ngôn của Đảng cộng sản, cơng
lĩnh chính trị đầu tiên của giai cấp vô sản, chủ nghĩa Mác, chủ nghĩa khoa học
chính thức ra đời. Trong tác phẩm này, t tởng về chuyên chính vô sản có một
bớc phát triển mới trên cơ sở phân tích sự hình thành, phát triển của hai giai
cấp cơ bản trong xã hội t bản là giai cấp vô sản và giai cấp t sản cũng nh vạch
2

C.Mác- Ph. Ăng ghen toàn tập, tập3, NxbCTQG, H1995,tr1


4

ra sự tất yếu sự đấu tranh giữa chúng, C.Mác- Ph. Ăngghen đã chỉ rõ đỉnh cao
của cuộc đấu tranh ấy sẽ là sự bùng nổ của một cuộc cách mạng vô sản, và tất
yếu giai cấp vô sản sẽ giành đợc thắng lợi, giành lấy chính quyền, giành lấy
dân chủ trở thành giai cấp thống trị xã hội . Các ông vạch rõ: giai cấp vô sản
mỗi nớc trớc hết phải giành lấy chính quyền, tự vơn lên thành giai cấp dân

tộc, phải tự mình trở thành dân tộc, tuy hoàn toàn không phải theo cái nghĩa
nh giai cấp t sản hiểu3
Tác phẩm tuyên ngôn Đảng cộng sản chỉ ra cho giai cấp vô sản phải
tự vơn lên thành giai cấp dân tộc, điều đó có nghĩa là giai cấp vô sản phải
thiết lập một nền chuyên chính của mình, và trở thành giai cấp thống trị xã
hội, giai cấp đại diện cho quốc gia dân tộc mình. Hoàn thành nhiệm vụ của
cuộc cách mạng vô sản trớc hết ở trong nớc mình, tất nhiên giai cấp dân tộc ở
đây không phải là theo chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi ích kỷ, biệt lập nh giai cấp
t sản thờng hiểu, mà giành chính quyền trong một quốc gia dân tộc chỉ là mục
tiêu trớc mắt, và là tiền đề cho công cuộc giải phóng nhân loại của giai cấp vô
sản. Rõ ràng đến đây, t tởng về giai cấp vô sản đợc hình thành rõ nét hơn
trong tác phẩm hệ t tởng Đức. Trong tác phẩm này C.Mác- Ph. Ăngghen
trình bày chuyên chính vô sản nh là một tất yếu, con đờng, biện pháp, để cho
giai cấp vô sản thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình.
Sau cách mạng 1848-1849 thông qua tổng kết cuộc đấu tranh giai cấp ở
Pháp, đặc biệt diễn biến cuộc cách mạng dân chủ t sản tháng hai và cách
mạng tháng 6 năm 1848, C. Mác đã khẳng định: việc giai cấp vô sản trong
cuộc đấu tranh chống kẻ thù của mình nhất thiết phải thành lập nền chuyên
chính cách mạng. C.Mác gọi đó là nền chuyên chính của giai cấp công
nhân, chuyên chính của những ngời bạn đồng minh của giai cấp nông dân,
hay đó là chuyên chính của giai cấp vô sản. Trong tác phẩm Đấu tranh
giai cấp ở Pháp, C.Mác gắn t tởng chuyên chính vô sản với khái niệm cách
3

C.Mác- Ph. Ăng ghen toàn tập, tập 4, NxbCTQG, H1995, tr624


5

mạng không ngừng, cách mạng vô sản. Ông chỉ rõ: chủ nghĩa xã hội nay là

lời tuyên bố cách mạng không ngừng, là chuyên chính của giai cấp vô sản, coi
đó là quá độ tất yếu đi đến xoá bỏ tất cả các quan hệ sản xuất4. Rõ ràng,
C. Mác đã chỉ ra rằng, để thực hiện thắng lợi mục tiêu chủ nghĩa xã hội, giai
cấp vô sản phải tiến hành cuộc cách mạng không ngừng và kết quả, đồng thời
cũng là bớc tiếp theo của nó là phải thiết lập đợc nền chuyên chính vô sản,
dùng nền chuyên chính này để xoá bỏ quan hệ sản xuất t bản chủ nghĩa- cái
cơ sở kinh tế để sinh ra chế độ áp bức, bóc lột t bản chủ nghĩa. Nh vậy là t tởng chuyên chính vô sản đợc phát triển mở rộng thêm, Nhng đến giai đoạn
này, C.Mác- Ph. Ăngghen mới nêu ra sự cần thiết và tất yếu phải giành đợc
chính quyền trong quá trình đấu tranh của giai cấp vô sản, còn thái độ của giai
cấp vô sản đối với bộ máy của giai cấp t sản nh thế nào thì giai hai ông cha đề
cập đến. Vấn đề này đợc các ông đề cập đến trong tác phẩm ngày 18 tháng sơng mù của Lui-Bônapactơ C.Mác viết năm 1851. Đó là thái độ dứt khoát là
phải đập tan bộ máy nhà nớc áp bức đó. C.Mác viết: Tất cả các cuộc cách
mạng đều hoàn bị bộ máy nhà nớc đó chứ không phải đập tan nó, các chính
Đảng nối gót đấu tranh giành chính quyền đều coi việc đoạt lấy toà lâu đài
nhà nớc đồ sộ ấy là chiến lợi phẩm chủ yếu của thắng lợi của mình5.
Có thể nói, t tởng về chuyên chính vô sản của C.Mác- Ph. Ăngghen đã
tiến thêm một bớc làm rõ, giai cấp vô sản không chỉ giành lấy chính quyền
nhà nớc mà nó phải phá huỷ, đập tan bộ máy nhà nớc đó. Sở dĩ, có t tởng này
là do khi nghiên cứu lịch sử các cuộc cách mạng ở Pháp, C.Mác đã nhận thấy
rằng từ cách mạng t sản Pháp năm 1789, một cuộc cách mạng t sản với sự ra
đời của nền cộng hoà I, cho đến cuộc cách mạng tháng 2/1848, với sự ra đời
của nền cộng hoà II và cuộc đảo chính tháng chạp năm 1851 của Lui Bô-napac-tơ, dẫn đến sự phục hồi của chiều đại quân chủ t sản; thì kết quả sau các
cuộc cách mạng, hoặc phản cách mạng đó là một bộ máy áp bức, bóc lột mới
(sách đã dẫn; tập17, tr126)
(C.Mác- Ph. Ăng ghen toàn tập, tập 18, NxbCTQG, H,1995, tr236)

4
5

6

ra đời. Và dờng nh, bộ máy nhà nớc ra đời sau lại hoàn bị hơn bộ máy nhà nớc
trớc ở sự rã man và bản chất áp bức, bóc lột tinh vi sảo quyệt hơn, tính chất
bóc lột của nó đối với quần chúng nhân dân lao động càng nặng nề hơn. Do
đó, C.Mác cho rằng, giai cấp vô sản không thể chiếm lấy một chính quyền nh
thế, mà cần phải đập tan nó, giành chính quyền về tay mình. Tuy nhiên lấy gì
để thay thế cho bộ máy nhà nớc vừa bị đập tan thì lúc đó C.Mác không có
kinh nghiệm thực tiễn lịch sử để giải đáp vấn đề đó.
T tởng về chuyên chính vô sản đợc cụ thể hơn trong th gửi cho một ngời
bạn trong Đồng minh những ngời cộng sản ở Mỹ, ngày 05/03/1852 là
Vâyđơmâye. Trong đó C.Mác khẳng định: đấu tranh giai cấp tất yếu dẫn đến
chuyên chính vô sản và bản thân sự chuyên chính này chỉ là bớc quá độ để
tiến tới xoá bỏ giai cấp, đi tới một xã hội không còn giai cấp. Đến đây, chúng
ta thấy thuật ngữ chuyên chính vô sản lần đầu tiên đợc xuất hiện và một lần
nữa, C.Mác khẳng định: về phần tôi, tôi không hề có công phát hiện sự tồn tại
của các giai cấp trong xã hội hiện đại và sự đấu tranh của những giai cấp đó.
Trớc tôi từ lâu các nhà sử học đã trình bày sự phát triển của lịch sử, của cuộc
đấu tranh giai cấp đó và các nhà kinh tế t sản đã mổ sẻ các giai cấp đó về mặt
kinh tế. Điều mới mẻ mà tôi đã làm là đã chứng minh rằng:
1-Sự tồn tại của các giai cấp chỉ gắn liền với những giai đoạn phát triển
nhất định của sản xuất.
2- Đấu tranh giai cấp tất nhiên đa đến chuyên chính vô sản.
3- Bản thân sự chuyên chính này chỉ là bớc quá độ để tiến tới xoá bỏ
giai cấp và tiến tới một xã hội không có giai cấp.
đến năm 1852, t tởng về chuyên chính vô sản đã có một bớc tiến dài
so với Tuyên ngôn Đảng cộng sản. Chuyên chính vô sản là một tất yếu lịch
sử, là bớc quá độ để đi tới một xã hội không có giai cấp. Trong giai đoạn này,
C.Mác- Ph. Ăngghen đã nêu rõ nhiệm vụ của chuyên chính vô sản là: Xoá bỏ
những sự khác biệt giai cấp nói chung, xoá bỏ tất cả những quan hệ sản xuất

7

làm cơ sở cho những sự khác biệt ấy, xoá bỏ tất cả các quan hệ xã hội thích
ứng với những quan hệ sản xuất đó, đồng thời cũng cải biến tất cả những t tởng nảy sinh từ những quan hệ sản xuất đó. Nhiệm vụ của chuyên chính vô
sản đã thể hiện rõ tính chất triệt để của cách mạng vô sản.
Nhận xét về t tởng chuyên chính vô sản của C. Mác sau này VI.Lê-Nin
cho rằng: chủ nghĩa Mác đã tiến một bớc dài so với Tuyên ngôn Đảng cộng
sản. Trong tuyên ngôn, vấn đề nhà nớc mới đợc đặt ra một cách trìu tợng, thì
ở đây vấn đề đó đợc đặt ra một cách cụ thể và kết luận đợc rút ra một cách
chính xác. Kết luận ấy là căn bản trong học thuyết của chủ nghĩa Mác về nhà
nớc. Tuy nhiên, VI.Lê-Nin cũng nhận xét rằng lấy cái gì để thay thế cho bộ
máy t sản đã bị đập tan thì vào năm 1852, C. Mác cha có kinh nghiệm lịch sử
cung cấp tài liệu để giải đáp vấn đề đó. T tởng về đập tancũng cha đợc
C.Mác- Ph. Ăngghen cụ thể hoá rõ ràng, cha chỉ rõ yếu tố nào của bộ máy nhà
nớc phải phá huỷ, đập tan và những yếu tố nào, bộ phận nào có thể đợc sử
dụng tiếp. Câu hỏi đó chỉ có thể đến công xã Pa ri mới đợc giải đáp.
Công xã Pari năm 1871 là cuộc cách mạng vô sản đầu tiên trên thế giới,
nổ ra ngày 28/3 ở thủ đô Pari và giành đợc thắng lợi, thiết lập đợc chính quyền
của giai cấp công nhân. Tuy công xã chỉ tồn tại 72 ngày đêm nhng đó là mốc
son chói lọi trong trang sử hào hùng của giai cấp công nhân Pháp và giai cấp
công nhân thế giới. Thắng lợi đó đã chứng tỏ khả năng cách mạng của giai cấp
công nhân, vừa giải quyết tốt vấn đề dân tộc vừa giải quyết tốt vấn đề giai cấp
trong cách mạng. Công xã Pari chứng tỏ rằng giai cấp công nhân đã có bớc trởng thành vợt bậc từ sau cách mạng 1848-1849. Công xã Pari là một thực tiễn
lịch sử vô cùng quý giá để cho C.Mác- Ph. Ăngghen tổng kết kinh nghiệm
phát triển và hoàn thiện học thuyết của mình.
Trớc khi cuộc cách mạng Pari nổ ra, C. Mác- Ph. Ăngghen là những ngời theo dõi sát sao mọi diễn biến của tình hình. Cuộc chiến Pháp Phổ nổ ra
ngày 19/7/1870 nh là một tiếng chuông báo hiệu sự sụp đổ hoàn toàn của nền

8

đế chế II thối nát. từ theo dõi tình hình cách mạng ở Pháp, C.Mác đã đa ra lời
tiên đoán hiên tài: dầu cho cuộc chiến tranh của Lu-i Bô-na-pác-tơ chống nớc Phổ kết thúc nh thế nào chăng nữa, tiếng chuông đa đám nền đế chế II
cũng sẽ điểm ở Pari rồi. Đế chế II sẽ kết thúc.Trong quá trình diễn biến
của cách mạng ở Pari, C.Mác- Ph. Ăngghen đã có những chỉ đạo cần thiết đối
với cách mạng. Sau công xã Pari, C.Mác- Ph. Ăngghen đã bắt tay ngay vào
việc tổng kết hoạt động của công xã. Những vấn đề đó đợc thể hiện trong tác
phẩm nội chiến ở Pháp. Trong tác phẩm này C. Mác đã tổng kết cuộc nội
chiến diễn ra ở Pháp và qua công xã Pari, C. Mác đã chỉ ra, vai trò nhiệm vụ,
con đờng hình thành, chức năng, hình thức tổ chức và bản chất của chuyên
chính vô sản. Nếu nh ở tác phẩm Đấu tranh giai cấp ở Pháp C. Mác cho
rằng chuyên chính vô sản đợc biểu hiện là giai cấp công nhân phải đấu tranh
tự mình trở thành giai cấp dân tộc, phải giành lấy dân chủ và đập tan các bộ
máy nhà nớc cũ thì qua thực tiễn công xã Pari, C.Mác - Ph. Ăngghen chỉ rõ,
giai cấp công nhân phải thủ tiêu toàn bộ bộ máy nhà nớc t sản và thiết lập bộ
máy nhà nớc chuyên chính của giai cấp công nhân. Trong bộ máy nhà nớc t
sản C.Mác cho rằng cần phải đập tan các công cụ quyền lực vật chất nh
quân đội thờng trực, cảnh sát, bộ máy quan liêu, quan toà. đồng thời phải xoá
bỏ các công cụ áp bức tinh thần nh các thế lực tăng lữ, tách nhà thờ ra khỏi
trờng học, tách giáo hội ra khỏi nhà nớc. Về bản chất của nhà nớc chuyên
chính vô sản, C. Mác cho rằng, chuyên chính vô sản mang bản chất của một
nhà nớc dân chủ, trong đó quyền lực thực tế thuộc về giai cấp công nhân và
nhân dân lao dộng. Ông khảng định: về thực chất, công xã là một Chính phủ
của giai cấp công nhân, là kết quả của cuộc đấu tranh giai cấp những ngời
sản xuất chống lại giai cấp chiếm đoạt, là hình thức chính trị rốt cuộc đã tìm
ra đợc khiến cho có thể thực hiện việc giải phóng lao động về mặt kinh tế6.
Và qua đó C.Mác cũng chỉ ra con đờng hình thành chuyên chính vô sản đó là
6

C.Mác- Ph. Ăng ghen toàn tập, tâp.17,NxbCTQG, H1994,tr454


9

con đờng bạo lực vũ trang cách mạng của quần chúng nhân dân do giai cấp
công nhân lãnh đạo. Chuyên chính vô sản có chức năng là chấn áp sự chống
đối của giai cấp t sản và các thế lực phản động và tổ chức xây dựng một xã hội
mới. Nhiêm vụ của nhà nớc chuyên chính vô sản gồm cả nhiệm vụ đối nội và
đối ngoại, thông qua hoạt động của công xã Pari, C.Mác cho rằng: muốn hiểu
về chuyên chính vô sản là gì, hãy nhìn vào công xã Pari, chuyên chính vô sản
là nh thế đấy.
T tởng về chuyên chính vô sản đợc C.Mác trình bày một cách rõ ràng
hơn trong tác phẩm Phê phán cơng lĩnh Gôta. Trong tác phẩm này, C.Mác
đã kịch liệt phê phán quan điểm về nhà nớc tự do của chủ nghĩa Látxan.
Ông ta cho rằng: nhà nớc tự do thể hiện quan niệm về tính siêu giai cấp của
nhà nớc, do đó có thể dựa vào nhà nớc của giai cấp bóc lột để tổ chức chủ
nghĩa xã hội ( lập các hợp tác xã do nhà nớc Phổ giúp đỡ để xây dựng chủ
nghĩa xã hội). C. Mác cho rằng: mặc dầu tất cả những lời lẽ dân chủ rất kêu
của nó, toàn bộ cơng lĩnh từ đầu chí cuối đều nhiễm phải cái bệnh của phái
Látxan là lòng tin của thần dân vào nhà nớc, hoặc là- điều này cũng chẳng có
gì tốt hơn- tin vào phép màu dân chủ, hay nói cho đúng hơn, đó là sự thoả
hiệp giữa hai lòng tin ấy vào phép mầu, cả hai loại đều xa lạ nh nhau với chủ
nghĩa xã hội7. Cùng với sự phê phán quan điểm của chủ nghĩa Látxan về nhà
nớc chuyên chính vô sản, C. Mác đã chỉ rõ vai trò của nhà nớc vô sản sau khi
giai cấp công nhân giành đợc chính quyền, chuyên chính vô sản phải tiến
hành cải tạo xã hội cũ xây dựng xã hội mới xã hội chủ nghĩa. C.Mác khẳng
định rằng: giữa xã hội t bản và xã hội cộng sản có một thời kỳ cải biến cách
mạng từ xã hội trớc đến xã hội sau. Tơng ứng với thời kỳ ấy là một thời kỳ

quá độ chính trị trong đó nhà nớc không thể có gì khác hơn là chuyên chính
cách mạng của giai cấp vô sản.

7

C.Mác- Ph. Ăng ghen toàn tập, NxbCTQG,H,1995, tr51-52.


10

Tóm lại, chúng ta có thể thấy rằng, t tởng về chuyên chính vô sản của
C.Mác- Ph. Ăngghen từ lúc còn manh nha cho đến 1895 đã không ngừng đợc
bổ sung và phát triển, hoàn thiện. Đặc biệt đến công xã Pari 1871, nó không
đơn thuần chỉ là một t tởng mà đã trở thành hiện thực vật chất dới hình thức
chính quyền công xã. Tuy nhiên chủ nghĩa xã hội khoa học nói chung cũng
nh t tởng về chuyên chính vô sản nói riêng không phải là cái gì đó bất biến mà
nó phải không ngừng đợc bổ sung và phát triển trong điều kiện hoàn cảnh lịch
sử mới, vấn đề mang tính quy luật đó đợc chứng minh rõ nét nhất trong giai
đoạn VI.Lê-Nin tiếp tục bảo vệ và phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội khoa
học về chuyên chính vô sản trong điều kiện lịch sử mới.
Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, chủ nghĩa t bản đã phát triển thành chủ
nghĩa đế quốc, chấm dứt thời kỳ phát triển tơng đối hoà bình của thế giới
những năm 70-80 của thế kỷ thứ XIX.
Chủ nghĩa t bản phát triển thành chủ nghĩa đế quốc làm cho mâu thuẫn
vốn có trong lòng chủ nghĩa t bản trở nên gay gắt, đặc biệt là mâu thuẫn giữa
giai cấp vô sản và giai cấp t sản. ngoài ra còn xuất hiện những mâu thuẫn mới,
đó là mâu thuẫn giữa nhân dân lao động của các nớc thuộc địa với chủ nghĩa
đế quốc. Giai cấp t sản tăng cờng bóc lột giai cấp vô sản, dùng siêu lợi nhuận
mua chuộc một số công nhân lành nghề, biến họ thành bộ phận công nhân quý
tộc. hơn nữa ở khắp nơi, giai cấp t sản còn tìm cách cấu kết với bọn địa chủ,

phong kiến phản động bóc lột nhân dân lao động, làm cho đời sống của họ
khổ cực nặng nề hơn. Sự cạnh tranh của chủ nghĩa t bản không những làm
xuất hiện mâu thuẫn giữa các tập đoàn t bản với nhau mà còn làm xuất hiện
ngày càng chầm trọng mâu thuẫn giữa các nớc đế quốc với nhau. Từ sự phát
triển của chủ nghĩa t bản trong giai đoạn này ta có thể khảng định: giai cấp t
sản và chủ nghĩa t bản đã lỗi thời lạc hậu không còn đóng vai trò trung tâm
trong sự phát triển của lịch sử nữa. thời đại đã chuyển sang một thời đại mới


11

thời đại của cách mạng vô sản, thời đại của chuyên chính vô sản, thời đại
quá độ từ chủ nghĩa t bản lên chủ nghĩa xã hội sắp bắt đầu.
Cũng trong giai đoạn này phong trào cách mạng chuyển từ Đức sang
Nga, phong trào công sản và công nhân quốc tế có bớc phát triển mới cả về
chiều rộng lẫn chiều sâu. Tuy nhiên trong phong trào công nhân cũng xuất
hiện các trào lu cơ hội xét lại chia làm ba phái: phái hữu cầm đầu là Bécxanh;
muốn khuôn phong trào công nhân vào đấu tranh kinh tế, đa ra khẩu hiệu
phản động phong trào là tất cả, mục đích cuối cùng chỉ là con số không đòi
xét lại chủ nghĩa Mác trên tất cả các nguyên lý trong đó trọng tâm là về cách
mạng vô sản và vấn đề chuyên chính vô sản. Phái giữa do Kauxky đứng đầu
luồn lách nh con rắn nớc khoác áo chủ nghĩa Mác chống lại, xuyên tạc chủ
nghĩa Mác. Chúng cho rằng vấn đề chuyên chính vô sản là vấn đề mà Mác lỡ
miệng nói ở đâu đó có một lần. Do đó vấn đề khách quan đặt ra yêu cầu phải
có một Đảng nh thế nào? Trang bị lý luận t tởng nh thế nào để đáp ứng với đòi
hỏi sự phát triển của lịch sử, phong trào công nhân và phát triển chủ nghĩa
Mác lên một trình độ mới. Giữa lúc bấy giờ Lênin lãnh tụ vĩ đại đã đáp ứng
yêu cầu của lịch sử và phong trào cộng sản và công nhân quốc tế.
Đứng trớc tình thình đó, VI.Lênin đã đấu tranh không khoan nhợng
chống chủ nghĩa cơ hội, xét lại, bảo vệ và phát triển học thuyết Mác, trong đó

vấn đề chuyên chính vô sản là vấn đợc VI.Lênin quan tâm đặc biệt. Ông cho
rằng, chuyên chính vô sản là vấn đề cốt lõi xuyên suốt toàn bộ học thuyết
Mác, là hòn đá thử vàng với lập trờng của những ngời mácxít và còn nhấn
mạnh rằng chỉ ngời nào mở rộng việc thừa nhận đấu tranh giai cấp đến mức
thừa nhận chuyên chính vô sản thì mới là ngời Mác-xít8
Thông qua các tác phẩm nh: Nhà nớc và cách mạng (1917); cách
mạng vô sản và tên phản bội Kauxky (1918) và nhiều tác phẩm khác, t tởng
về chuyên chính vô sản đã đợc phát triển hoàn thiện. Trong đó VI.Lênin chỉ ra
8

VI.Lê-Nin toàn tập, tập33, NxbTB,M1976, tr42.


12

khái niệm về chuyên chính vô sản, ngời cho rằng: chuyên chính vô sản là
việc tổ chức đội tiền phong của những ngời bị áp bức thành giai cấp thống trị
để chấn áp bọn áp bức. Nh vậy, trong khái niệm này, nội dung cốt lõi của
chuyên chính vô sản đợc thể hiện, đó là giai cấp công nhân phải tổ chức thành
giai cấp cầm quyền. Chính quyền đó phải thuộc về một giai cấp duy nhất, là
giai cấp công nhân. Tính chất của chuyên chính vô sản: là công cụ của cách
mạng vô sản, là sự thống trị của giai cấp vô sản đối với giai cấp t sản. Khối
công nông dới sự lãnh đạo của giai cấp vô sản là chính quyền mà nó không
chia sẻ cho ai hết và trực tiếp dựa vào vũ trang của quần chúng. Trong đó
Đảng của giai cấp vô sản là lực lợng lãnh đạo của chuyên chính vô sản, sự
lãnh đạo đó để đảm bảo cho nền chuyên chính vô sản vững mạnh, hoàn thành
đợc chức năng nhiệm vụ của mình. VI.Lênin chỉ rằng: trong cuộc đấu tranh
cho chuyên chính vô sản và xây dựng chủ nghĩa xã hội, cần cho Đảng có đủ
sức làm thầy, làm ngời dẫn đờng, làm lãnh tụ của tất cả những ngời lao động
và những ngời bị bóc lột. Nếu không có Đảng lãnh đạo, thì giai cấp vô sản và

nhân dân lao động không thể lật đổ giai cấp t sản, không thể giành đợc thắng
lợi của cách mạng xã hội chủ nghĩa, không thể xây dựng đợc chủ nghĩa xã hội
Mặt khác VI.Lênin cũng chỉ rõ nội dung của chuyên chính vô sản, nó
bao gồm hai mặt: chuyên chính và dân chủ. Đây là hai mặt đối lập gắn bó với
nhau cùng tồn tại chuyên chính để thực hiện, mở rộng dân chủ xã hội chủ
nghĩa. Dân chủ xã hội chủ xã hội chủ nghĩa là nền dân chủ rộng rãi nhất trong
lịch sử, nhng không phải dân chủ hoàn toàn mà phải thực hiện chuyên chính
với thiểu số bọn bóc lột, chống đối. Và sự chuyên chính này không thể nơng
nhẹ mà phải tiến hành cơng quyết, chừng nào còn những kẻ bóc lột, còn sự
khác biệt giai cấp thì còn phải thực hành chuyên chính.Theo VI.Lênin : Thiết
lập nền chuyên chính của giai cấp vô sản một nền chuyên chính sẽ bẻ gẫy đợc
sự phản kháng quyết liệt của các giai cấp bóc lột bị gạt ra khỏi chính quyền9.
9

VI.Lê-Nin toàn tập, tập33,NxbTB, M1976, tr42.


13

Tuy nhiên, trong chuyên chính vô sản cái bản chất nhất của nó chính là
ở mặt dân chủ, tất nhiên là dân chủ với nhân dân và sẽ tớc bỏ dân chủ với bọn
bóc lột. Ngời khảng định: Dân chủ cho tuyệt đại đa số nhân dân và chấn áp
bằng vũ lực bọn bóc lột, bọn áp bức nhân dân, nghĩa là tớc bỏ dân chủ đối với
bọn chúng10. Thêm nữa VI.Lênin còn vạch rõ chuyên chính vô sản là một nhà
nớc kiểu mới, nhà nớc dân chủ kiểu mới (dân chủ với những ngời vô sản và
nói chung với những ngời không có của) và chuyên chính kiểu mới chống lại
giai cấp t sản11.
Nói về hình thức chuyên chính vô sản: Qua đúc kết kinh nghiệm lịch
sử, kinh nghiệm từ công xã Pari 1871 và cuộc cách mạng Nga lần thứ nhất
1905, VI.Lê-Nin đã nêu nên tính muôn hình muôn vẻ của các hình thức chính

trị của chuyên chính vô sản. Ngời khẳng định rằng: sự quá độ từ chủ nghĩa t
bản lên chủ nghĩa xã hội sẽ tạo ra tính muôn hình, muôn vẻ của hình thức
chính quyền nhà nớc của giai cấp vô sản, song thực chất chúng chỉ là một: đó
là chuyên chính vô sản của giai cấp công nhân. sau khi lãnh đạo phong trào
cách mạng Nga thành công, cuộc cách mạng tháng mời Nga thắng lợi, nhà nớc Xô viết ra đời, VI.Lê-Nin cho rằng, về hình thức của chuyên chính vô sản
thì tiếp theo sau công xã Pari là chính quyền Xô viết Nga, một thành quả từ
cách mạng tháng Mời. Với thực tế ở một số nớc, VI.Lê-Nin còn chỉ ra một
hình thức chuyên chính vô sản mới là chính quyền dân chủ nhân dân. Chế độ
này phản ánh tính chất độc đáo của cách mạng xã hội chủ nghĩa và đặc điểm
lịch sử dân tộc của những nớc đó.
Để chuyên chính vô sản tồn tại và phát triển VI.Lê-Nin luận giải cơ sở
của nó: theo VI.Lê-Nin đó là sự liên minh của giai cấp công nhân với giai cấp
nông dân, với toàn thể nhân dân lao động dới sự lãnh đạo của giai cấp công
nhân. Cơ sở khách quan của khối liên minh ấy là sự thống nhất của các quyền
lực cơ bản về kinh tế, chính trị của giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và
10
11

(sách đã dẫn; trang109)
(sách đã dẫn; trang43)


14

nhân dân lao động. Và ngời chỉ rõ: Nếu không có sự liên minh ấy thì không
thể có dân chủ vững bền, không thể cải tạo xã hội chủ nghĩa đợc12.
Đề cập về nhiệm vụ của chuyên chính vô sản, theo VI.Lê-Nin đó là phải
thủ tiêu mọi chế độ ngời bóc lột ngời, là xây dựng thành công chủ nghĩa xã
hội. Để thực hiện đợc nhiệm vụ đó cần phải có một chế độ quản lý mới thực
sự có tính nhân dân và đợc xây dựng theo nguyên tắc tập trung dân chủ. Khi

phê phán quan điểm của kẻ thù cho rằng chuyên chính vô sản là sự kích động
bạo lực của quần chúng chống chính quyền, VI.Lê-Nin đã chỉ rõ, chuyên
chính vô sản không chỉ là bạo lực với bọn bóc lột, mà còn có chức năng chủ
yếu là việc tổ chức xây dựng thành công xã hội mới. Đây mới là thực chất của
chuyên chính vô sản.
Với sự phát triển của VI.Lê-Nin về chuyên chính vô sản gắn liền với
học thuyết về đấu tranh giai cấp. Nếu nh từ những năm 1852, C.Mác đã khẳng
định rằng đấu tranh giai cấp tất yếu dẫn đến chuyên chính vô sản, thì đến khi
giai cấp công nhân và nhân dân lao động đã giành đợc chính quyền, thiết lập
nền chuyên chính vô sản của mình, VI.Lê-Nin tiếp tục khẳng định: cuộc đấu
tranh giai cấp cha chấm dứt mà diễn ra dới thức mới, nội dung mới và điều
kiện mới. Trong đó tất yếu phải tăng cờng sức mạnh của nhà nớc chuyên
chính vô sản để chấn áp sự phản kháng của các giai cấp bóc lột tuy bị đánh đổ
nhng cha bị tiêu diệt hẳn; để tiến hành cải tạo xã hội cũ, làm sạch môi trờng
xã hội và để tổ chức đợc một kiểu sản xuất xã hội mới, tăng nhanh năng xuất
lao động tạo cơ sở chiến thắng hoàn toàn xã hội t bản chủ nghĩa.
Đến đây, chúng ta thấy sự trung thành và kế thừa sáng tạo, t tởng về
chuyên chính vô sản của C.Mác- Ph. Ăngghen, t tởng đó tiếp tục đợc VI.Lênin bảo vệ và phát triển một cách toàn diện, từ tính chất, chức năng, nhiệm vụ,
hình thức và cả những yêu cầu cần thiết để duy trì và tăng cờng nền chuyên
chính vô sản của giai cấp công nhân trong giai đoạn giai cấp công nhân trở
12

VI.Lê-Nin toàn tập, Tập33, NxbTB, M1976, tr49.


15

thành giai cấp cầm quyền, tiến hành xây dựng một xã hội mới. VI.Lê-Nin còn
chỉ rõ là, sự lãnh đạo của Đảng là điều cốt yếu trong nền chuyên chính vô sản.
Không có sự lãnh đạo của Đảng thì không giữ vững đợc bản chất của nền

chuyên chính vô sản, không thực hiện đợc thắng lợi của sứ mệnh lịch sử của
giai cấp công nhân.
Công lao của VI.Lê-Nin không chỉ ở việc phát triển t tởng về chuyên
chính vô sản của C.Mác- Ph. Ăngghen lên đến hoàn thiện, mà ngời đã lãnh
đạo giai cấp công nhân và nhân dân lao động Nga thực hiện thành công cách
mạng tháng Mời, thiết lập nên một nhà nớc chuyên chính vô sản đầu tiên,
vạch ra cho Đảng cộng sản và phong trào cách mạng các nớc nhìn thấy con đờng, bớc đi để thực hiện thắng lợi sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa ở
từng nớc.
Sau khi VI.Lê-Nin qua đời, t tởng về chuyên chính vô sản tiếp tục đợc
các Đảng công sản bảo vệ và phát triển. Việc các Đảng cộng sản làm rõ khái
niệm chuyên chính vô sản là sự lãnh đạo của giai cấp công nhân thông qua
chính Đảng của nó là Đảng cộng sản đối với toàn xã hội, cũng nh việc mở
rộng các hình thức chuyên chính vô sản nh: chuyên chính công nông, nhà nớc
dân chủ nhân dân, đa ra các bớc quá độ để chuyển từ chuyên chính công nông
lên chuyên chính vô sản, đã nói lên sự đóng góp của các Đảng cộng sản để
phát triển về t tởng chuyên chính vô sản trong thời đại mới, thời đại quá độ từ
chủ nghĩa t bản lên chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới .
Chủ tịch Hồ Chí Minh một lãnh tụ thiên tài, một nhà lý luận kiệt suất,
vị anh hùng giải phóng dân tộc, cuộc đời và sự nghiệp của ngời gắn liền với
công cuộc cách mạng Việt Nam. Từ chủ nghĩa yêu nớc Ngời đến với chủ
nghĩa Mác-Lênin và tìm ra con đờng cách mạng cho Việt Nam. Ngời truyền
bá chủ nghĩa Mác Lênin vào Việt Nam, đào tạo lớp cán bộ đầu tiên, những hạt
giống của phong trào cách mạng, chuẩn bị về mọi mặt: chính trị t tởng
tổ chức cho sự ra đời chính đảng cách mạng Việt Nam.


16

Đảng cộng sản Việt Nam trong quá trình lãnh đạo cách mạng đã trung
thành và vận dụng sáng tạo, phát triển t tởng chuyên chính vô sản trong sự

nghiệp cách mạng. Ngay từ những năm 1930, trong Chính cơng sách lợc vắn
tắt Hồ chí Minh và Đảng ta chỉ rõ: Con đờng cách mạng Việt Nam là phải
tiến hành cách mạng t sản dân quyền, thổ địa cách mạng, đi tới cộng sản chủ
nghĩa. đánh đuổi đế quốc phong kiến, giành độc lập dân tộc và ngời cày có
ruộng, sau tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội. Nh vậy, ngay trong đờng lối này đã
thể hiện rõ vấn đề chuyên chính vô sản. Bởi vì, thực chất của giai đoạn thứ
nhất là giai đoạn mà giai cấp công nhân và nhân dân lao động phải đập tan
chính quyền thuộc địa, đánh đuổi thực dân, loại trừ phong kiến, giành lấy
chính quyền và dùng chính quyền đó để chuyển sang giai đoạn hai là xây
dựng chủ nghĩa xã hội. Và thực tế, với thắng lợi của cách mạng tháng Tám
năm 1945, chúng ta đánh đổ ách thống trị của phát xít, thực dân phong kiến
giành chính quyền lập ra nhà nớc Việt Nam dân chủ cộng hoà- nhà nớc công
nông đầu tiên ở Đông Nam á. Sau năm 1954, đế quốc Mỹ can thiệp vào nớc
ta gây ra sự chia cắt giữa hai miền Nam-Bắc, Đảng ta quyết định chuyển nền
chuyên chính công nông sang làm nhiệm vụ chuyên chính vô sản, thực hiện
hai nhiệm vụ chiến lợc: Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và tiến hành
đấu tranh giải phóng dân tộc ở miền nam. Sau năm 1975, đất nớc thống nhất,
Nam Bắc xum họp một nhà, Đảng ta tuyên bố đa cả nớc tiến lên chủ nghĩa
xã hội. Đến Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IV của Đảng(1976), Đảng ta quan
niệm: chuyên chính vô sản là quyền làm chủ tập thể của nhân dân lao động
mà nòng cốt là liên minh công nông, dới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản,
thông qua nhà nớc xã hội chủ nghĩa.
Trong giai đoạn hiện nay, Đảng ta vẫn giữ đợc bản chất của nền chuyên
chính vô sản, xây dựng nhà nớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân
và vì dân, mở rộng dân chủ, tăng cờng pháp chế, tạo điều kiện cho nhân dân
tham gia ngày càng đông đảo vào bộ máy chính quyền nhà nớc. Trong công


17

cuộc đổi mới hiện nay, quá trình đổi mới hệ thống chính trị, có lúc chúng ta
không dùng cụm từ chuyên chính vô sản để tránh hiểu lầm về sự xuyên tạc
của kẻ thù, nhng thực chất chuyên chính vô sản là Hệ thống chính trị xã
hội chủ nghĩa ở nớc ta chỉ là một. Đó là sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng với
xã hội, là quyền làm chủ, quyền lực nhà nớc thuộc về nhân dân, là vai trò quản
lý, xây dựng đất nớc của nhà nớc xã hội chủ nghĩa, là sự chuyên chính của
giai cấp công nhân, nhân dân lao động với các thế lực thù địch, chống đối, cản
trở công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa ở
nớc ta. Thực chất quá trình xây dựng và xây dựng nhà nớc pháp quyền Việt
Nam là thực hiện chuyên chính của giai cấp công nhân nhằm giữ vững độc lập
dân tộc xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, thực hiên mục tiêu dân giầu nớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. ở nớc ta, chuyên chính không
đối lập với dân chủ mà gắn bó hữu cơ với dân chủ, chuyên chính không chỉ là
bạo lực chấn áp kẻ thù chống phá công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, mà
chủ yếu và quyết định là xây dựng thành công chế độ mới- xã hội chủ nghĩa.
Qua thực tế hơn 20 năm đổi mới nền chuyên chính ở nớc ta đã phát huy đợc
tính u việt của nó, luôn làm tròn chức năng, nhiệm vụ, góp phần vào thắng lợi
của cách mạng Việt Nam hiện nay. Đánh giá kết quả 20 năm tiến hành đổi
mới đảng ta khảng định: việc xây dựng nhà nớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa
tiến bộ trên cả ba lĩnh vực lập pháp, hành pháp và t pháp. Sức mạnh khối đại
đoàn kết dân tộc đợc phát huy.13
Tiếp cận với hệ thống lý luận về chuyên chính vô sản của chủ nghĩa
Mác-Lênin, chúng ta càng thấy rõ tính cách mạng khoa học của nó. Vấn đề
chuyên chính vô sản không phải do C.Mác- Ph. Ăngghen hay VI.Lê-Nin đa ra
mang tính áp đặt chủ quan, vô nguyên tắc, mà nó là kết quả của quá trình
nhận thức và thực tiễn đấu tranh cách mạng lâu dài, gian khổ của giai cấp
công nhân chống giai cấp vô sản để thực hiện mục tiêu, lý tởng cộng sản chủ
13

Văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứX, NxbCTQG, H2006, tr60

18

nghĩa của mình. Vấn đề cấp bách hiện nay là phải đấu tranh với những quan
điểm sai trái để bảo vệ lý luận chuyên chính vô sản của chủ nghĩa Mác-Lênin.
Bởi vì vấn đề này đang là tâm điểm chống phá của các thế lực thù địch, những
phần tử cơ hội, xét lại cũng lợi dụng sự khủng hoảng sụp đổ của hệ thống xã
hội chủ nghĩa để công kích, xuyên tạc, vu khống các nhà nớc xã hội chủ
nghĩa, phủ nhận bản chất chuyên chính vô sản. ở nớc ta hiện nay, để đập tan
các quan điểm sai trái của kẻ thù, giữ vững và tăng cờng bản chất của chuyên
chính vô sản, theo tôi cần thực hiện một số giải pháp sau:
Thứ nhất: làm tốt công tác giáo dục nâng cao nhận thức t tởng lý luận
về chủ nghĩa xã hội khoa học nói chung và lý luận về chuyên chính vô sản nói
riêng.
Trong tác phẩm tuyên ngôn của Đảng cộng sản, khi tổng kết về cuộc
đấu tranh giai cấp giữa các giai cấp có lợi ích đối lập nhau, C.Mác- Ph.
Ăngghen đã khảng định rằng: trong xã hội có giai cấp tất yếu dẫn đến đấu
tranh giai cấp. Tuy nhiên C.Mác- Ph. Ăngghen đã tiến xa hơn một bớc khi suy
luận rằng cuộc đấu tranh giữa giai cấp vô sản và giai cấp t sản sẽ tất yếu dẫn
đến chuyên chính vô sản, và chuyên chính vô sản cũng chỉ là một hình thức
quá độ để tiến tới xã hội không còn giai cấp. Sự tất yếu dẫn tới chuyên chính
vô sản đợc bắt nguồn từ sự tất yếu giành thắng lợi của giai cấp vô sản trong
cuộc đấu tranh với giai cấp t sản và kết quả là chính quyền thuộc về tay giai
cấp công nhân, tuy vậy chính quyền nhà nớc này cũng chỉ là hình thức nhất
thời quá độ để đi tới một xã hội cộng sản không còn giai cấp.
Nghiên cứu các cuộc cách mạng trong lịch sử, VI.Lê-Nin khẳng định
rằng: vấn đề căn bản của cách mạng là vấn đề chính quyền 14. Vì vậy, các
nhà kinh điển mácxít từ trớc đến nay đều nhất quán khẳng định rằng: giai cấp
công nhân không thể giành đợc thắng lợi cuối cùng, không thực hiện đợc sứ
mệnh lịch sử của mình nếu giai cấp công nhân không thiết lập đợc chuyên

14

VI.Lê-Nin toàn tập, tâp34, NxbTB,M 1976tr19.


19

chính vô sản. Cho nên sự ra đời của chuyên chính vô sản là một tất yếu khách
quan, một đòi hỏi bức xúc trong quá trình đấu tranh cách mạng của giai cấp
công nhân. Vì thế t tởng về chuyên chính vô sản trớc hết nó mang tính khoa
học. thực tiễn từ các cuộc cách mạng trên thế giới từ công xã Pari, đến cách
mạng tháng Mời Nga, cách mạng tháng Tám 1945 ở Việt Nam đã chứng minh
cho tính khoa học của t tởng về chuyên chính vô sản.
Song chuyên chính vô sản không phải là mục đích cuối cùng của giai
cấp công nhân và của những ngời cộng sản, nó cũng không phải là một bộ
máy áp bức, đàn áp, khủng bố con ngời nói chung nh nền chuyên chính của
các chế độ bóc lột trớc nó, mà chuyên chính vô sản là công cụ để giải phóng
giai cấp, giải phóng dân tộc, giải phóng nhân loại và tiến tới giải phóng con
ngời, nó là phơng tiện để giải phóng quần chúng nhân dân lao động xây dựng
thành công xã hội mới xã hội cộng sản chủ nghĩa . Vì vậy, chuyên chính vô
sản mang tính cách mạng, tính nhân dân và tính nhân đạo cao cả. Nắm vững
thực chất cách mạng, khoa học của học thuyết mác xít về chuyên chính vô
sản, chúng ta sẽ vững vàng trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc và
các thế lực cờng quyền, bảo vệ và tăng cờng nền chuyên chính cách mạng, đa
sự nghiệp cách mạng đến thắng lợi cuối cùng.
Thứ hai: Đấu tranh chống mọi âm mu của kẻ thù nhằm phủ nhận con
đờng cách mạng Việt Nam, phủ nhận thành quả cách mạng và lý luận chủ
nghĩa khoa học nói chung vấn đề chuyên chính vô sản nói riêng. Từ khi ra đời
đến nay chuyên chính vô sản luôn là tâm điểm chống phá, xuyên tạc của các
thế lực thù địch với chủ nghĩa xã hội. Những kẻ cơ hội, xét lại lại luôn cho

rằng chuyên chính vô sản đối lập với dân chủ và thực chất bộ máy nhà nớc
chuyên chính vô sản là một bộ máy quan liêu, chà đạp quyền dân chủ của của
nhân dân. Đây là quan điểm cực kỳ phản động về chính trị, âm mu xuyên tạc,
bôi nhọ bản chất của chuyên chính vô sản và nhà nớc chuyên chính vô sản.
Chúng ta biết rằng, chuyên chính vô sản luôn bao gồm hai mặt: chuyên chính


20

và dân chủ, dân chủ giành cho nhân dân và chuyên chính với giai cấp bóc lột.
Khi trong xã hội vẫn còn sự khác biệt giai cấp, vẫn còn những cơ sở sinh ra áp
bức bóc lột thì giai cấp vô sản vẫn còn cần thiết duy trì nền chuyên chính vô
sản của mình, và càng phải phát huy sức mạnh của chuyên chính, tất nhiên
chuyên chính với những kẻ đi ngợc lại lợi ích quảng đại quần chúng nhân dân.
Ăngghen đã chỉ ra rằng: chừng nào giai cấp vô sản còn cần đến nhà nớc thì
nó cần đến nhà nớc không phải là vì tự do mà để chấn áp kẻ thù của mình, vì
khi nào có thể nói đến tự do thì nhà nớc không còn tồn tại với t cách là nhà nớc nữa
Nhà nớc ta là Nớc xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân, đó là một
nhà nớc dân chủ với nhân dân và chuyên chính với kẻ thù. Đảng ta chỉ rõ nhà
nớc ta thực hiện đầy đủ quyền làm chủ của nhân dân, giữ nghiêm kỷ cơng xã
hội, chuyên chính với mọi hành động xâm phạm lợi ích của Tổ quốc và nhân
dân15. Thực tiễn trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc
Việt Nam xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là những năm đổi mới vừa qua đã chứng
minh cho bản chất u việt của nền dân chủ của nhà nớc ta.
Thứ ba: Thực hiện dân chủ thực sự trong mọi mặt đời sống xã hội đi
đôi với xây dựng nhà nớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Đảng ta khảng định:
dân chủ xã hội chủ nghĩa vừa là mục tiêu vừa là động lực của công cuộc đổi
mới, xây dựng và bảo vệ tổ quốc, thể hiện mối quan hệ gắn bó giữa Đảng, nhà
nớc và nhân dân. Nhà nớc đại diện quyền làm chủ của nhân dân, đồng thời là
ngời tổ chức thực hiện đờng lối chính trị của Đảng. Mọi đờng lối, chính sách

của Đảng và pháp luật của Nhà nớc đều vì lợi ích của nhân dân, có sự tham
gia ý kiến của nhân dân16 . Với bản chất của nhà nớc pháp quyền xã hội chủ
nghĩa ở nớc ta và thực trạng việc thực hiện dân chủ ở nớc ta trong thời gian
vừa qua, để giữ vững và phát huy bản đợc bản chất của nhà nớc chuyên chính
15
16

Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII, NxbCTQG, H1996, tr129.
Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X, NxbCTQG, H, 2006, tr125.


21

vô sản chúng ta phải thực hiện dân chủ thực tế ngày càng nhiều hơn và xây
dựng nhà nớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Thứ t: Nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, tích cực chống tham
nhũng xây dựng nhà nớc trong sạch, vững mạnh, đổi mới cơ chế lãnh đạo của
Đảng với Nhà nớc và các tổ chức chính trị xã hội.
Tóm lại, t tởng về chuyên chính vô sản là một trong những nội dung
quan trọng nhất của chủ nghĩa xã hội khoa học, nó chỉ ra cho giai cấp công
nhân nhất thiết phải giành lấy chính quyền, thiết lập chuyên chính vô sản để
thực hiện cải tạo xã hội cũ và xây dựng thành công xã hội mới xã hội cộng
sản chủ nghĩa. Trong bối cảnh tình hình thế giới hiện nay, cuộc đấu tranh giai
cấp, đấu tranh dân tộc, sự áp đặt cờng quyền của các thế lực hiếu chiến, phản
động đứng đầu là đế quốc Mỹ vẫn đang đe doạ nền hoà bình và an ninh thế
giới, đe doạ sự ổn định về chính trị và xu hớng phát triển của mỗi nớc, đặc biệt
là các nớc xã hội chủ nghĩa còn lại. Nớc ta trong sự nghiệp đổi mới, bớc vào
thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá xây dựng và bảo vệ tổ quốc
xã hội chủ nghĩa, kẻ thù trong và ngoài nớc cấu kết chống phá sự nghiệp cách
mạng của chúng ta, âm mu làm biến chất Nhà nớc cách mạng của ta, tách dời

nhà nớc ra ngoài sự lãnh đạo của Đảng, phi chính trị hoá quân đội, đa nớc ta
đi chệch khỏi định hớng xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, chúng ta phải luôn đề cao
tinh thần cảnh giác cách mạng, đẩy mạnh công cuộc cải cách hành chính, xây
dựng nhà nớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân; phát
huy dân chủ tăng cờng kỷ cơng, pháp chế, giữ vững và phát huy bản chất
chuyên chính vô sản, bản chất u việt của nhà nớc xã hội chủ nghĩa.
Quân đội ta là công cụ bạo lực sắc bén của chuyên chính vô sản và là
một lực lợng chính trị đặc biệt, giữ vai trò nòng cốt trong công cuộc bảo vệ
vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Do đó, trớc hết quân đội phải
xác định rõ các chức năng nhiệm vụ của mình, đặc biệt là chức năng sẵn sàng
chiến đấu và chiến đấu thắng lợi. Tập trung xây dựng quân đội nhân dân Việt


22

Nam cách mạng chính quy tinh nhuệ và từng bớc hiện đại, trong đó lấy xây
dựng vững mạnh về chính trị làm cơ sở để nâng cao sức chiến đấu của quân
đội ta. Phải thờng xuyên mài sắc ý chí chiến đấu, ý thức cảnh giác cách mạng,
nâng cao chất lợng huấn luyện, trình độ kỹ chiến thuật, kịp thời đập tan mọi
âm mu hành động xâm lợc, phá hoại đất nớc của các thế lực thù địch và phản
động, bảo vệ Đảng, bảo vệ hệ thống chính trị, chế độ xã hội chủ nghĩa, lợi ích
quốc gia dân tộc, công cuộc đổi mới, độc lập chủ quyền, thống nhất toàn vẹn
lãnh thổ của Tổ quốc.
Trong giai đoạn hiện nay đứng trớc âm mu thủ đoạn chống phá của kẻ
thù, nhằm phi chính trị hoá quân đội, làm cho quân đội mất mục tiêu phơng
hớng chiến đấu. Do đó phải chăm lo xây dựng các tổ chức chính trị xã hội
trong quân đội vững mạnh nhất là tổ chức đảng, hệ thống chỉ huy. Tập trung
xây dựng tổ chức đảng trong sạch vững mạnh toàn diện, xây dựng đội ngũ cán
bộ đảng viên và mọi quân nhân có đủ phẩm chất và năng lực hoàn thành tốt
nhiệm vụ. Hoàn thiện cơ chế lãnh đạo, chỉ huy trong quân đội phù hợp với yêu

cầu tình hình mới bảo đảm không ngừng tăng cờng và giữ vững sự lãnh đạo
tuyệt đối, trực tiếp, về mọi mặt của Đảng đối với quân đội. Ban hành và thực
hiện có hiệu quả quy chế dân chủ ở đơn vị cơ sở, bảo đảm các quyền dân chủ
về kinh tế, chính trị quân sự cho cán bộ, chiến sĩ, các quyền lợi và nghĩa vụ
của quân nhân, khắc phục những biểu hiện quân phiệt, gia trởng, chuyên
quyền độc đoán, vô tổ chức kỷ luật, kiên quyết đấu tranh chống mọi biểu hiện
tiêu cực, tham nhũng lãng phí, xâm hại đến lợi ích của đơn vị và quân nhân.
Nâng cao chất lợng công tác dân vận. Tích cực bám dân, tuyên truyền
vận động nhân dân hiểu và chấp hành đờng lối, chính sách của Đảng và Nhà
nớc, chống âm mu thủ đoạn xuyên tạc, chia rẽ phá hoại của thế lực thù địch
lợi dụng vấn đề dân chủ, nhân quyền, tôn giáo để chống phá cách mạng, làm
mất ổn định chính trị, gây bạo loạn lật đổ. Củng cố hơn nữa trận địa lòng dân,
bằng việc giáo dục bộ đội kỷ luật quân dân, tác phong công tác dân vận, năng


23

lực hớng dẫn, tuyên truyền, tổ chức thực hiện các chơng trình dự án, xây dựng
kết cấu hạ tầng, phát triển kinh tế văn hoá xã hội ở địa bàn đóng quân, tăng c ờng hơn nữa mối quan hệ quân dân nh cá với nớc, góp phần tăng cờng khối
đại đoàn kết toàn dân tộc, cơ sở trực tiếp xây dựng và nâng cao sức mạnh
chiến đấu của quân đội, xứng đáng là lực lợng nòng cốt trong sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.