Vận dụng nội dung và ý nghĩa phương pháp luận của cặp phạm trù bản chất và hiện tượng để phân tích một vụ án hình sự ở Việt Nam năm 2015

[Type text]

[Type text]

[Type text]

I. Lý do chọn đề tài.
Trong cuộc sống, trải qua hàng vạn năm hình thành, tồn tại và phát
triển, con người vẫn chưa bao giờ thôi băn khoăn và đủ khả năng giải thích
hết được thế giới. Đứng trước thế giới rộng lớn, bao la, trước các sự vật, hiện
tượng mn hình, mn vẻ, con người ln có nhu cầu nhận thức thế giới
bằng một loạt các câu hỏi cần giải đáp: thế giới từ đâu mà ra? Nó tồn tại và
phát triển như thế nào? Các sự vật ra đời, tồn tại và mất đi có tuân theo quy
luật nào không?... Đi sâu trả lời các câu hỏi ấy chính là bản chất, nhiệm vụ
của triết học. Vì vậy, có thể khẳng định, triết học có vai trị đặc biệt quan
trọng trong việc giải thích và cải tạo thế giới. Bàn về chủ nghĩa Mác –
Lênin , ta có thể hiểu, đây là học thuyết về những quy luật chung nhất của sự
phát triển trong tự nhiên và xã hội, lí luận cách mạng của quần chúng nhân
dân lao động trong cuộc đấu tranh tự giải phóng khỏi áp bức bóc lột, cơng
cuộc xây dựng khoa học Chủ nghĩa xã hội và Chủ nghĩa Cộng sản. Nó là
những quan điểm triết học, khoa học và các quan điểm chính trị, xã hội.
Trong khn khổ phạm vi bài luận, ta đi sâu vào nghiên cứu về vấn đề bản
chất, hiện tượng. Bản chất và hiện tượng là một trong sáu cặp phạm trù cơ
bản của phép duy vật biện chứng, nó giúp mỗi chúng ta có cái nhìn vừa tổng
quát, vừa cụ thể và sâu sắc hơn về những sự vật, hiện tượng của thế giới
xung quanh. Qua đó, mỗi chúng ta có thể vận dụng giá trị của phương pháp
luận để phân tích, xem xét các vấn đề trong quá trình nhận thức cũng như
ứng dụng trong cuộc sống thực tiễn. Nhận thức rõ về tầm quan trọng của việc
vận dụng các nguyên lí cơ bản của Mác – Lênin nói chung và mối quan hệ
của cặp phạm trù bản chất – hiện tượng nói riêng, nhóm chúng em quyết
định chọn đề tài nghiên cứu về vấn đề “ Vận dụng nội dung và ý nghĩa

phương pháp luận của cặp phạm trù bản chất và hiện tượng để phân tích một
vụ án hình sự ở Việt Nam năm 2015”.
II. Cặp phạm trù bản chất và hiện tượng
1. Khái niệm.
1

1


[Type text]

[Type text]

[Type text]

a. Bản chất.
Phạm trù bản chất dùng để chỉ sự tổng hợp tất cả những mặt, mối
liên hệ tất nhiên tương đối ổn định trong sự vật, quy định sự vận động phát
triển của sự vật đó.
b. Hiện tượng
Phạm trù hiện tượng dùng để chỉ sự biểu hiện bên ngoài phản ánh
bản chất trong những điều kiện xác định.
c. Giả tượng
Trong quá trình phản ánh bản chất, sẽ xuất hiện hiện tượng gọi là
giả tượng. Giả tượng là những hiện tượng giả, phản ánh xuyên tạc bản chất,
không phù hợp với bản chất.
2. Mối quan hệ biện chứng giữa bản chất và hiện tượng.
a. Sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng.

Bản chất và hiện tượng ln tồn tại song song với nhau, có tính

khách quan và gắn bó chặt chẽ với nhau. Bản chất bao giờ cũng bộc lộ qua
hiện tượng và ngược lại, hiện tượng bao giờ cũng là sự biểu hiện của một bản
chất nhất định. Khơng có bản chất tồn tại thuần t tách rời hiện tượng, cũng
như khơng có hiện tượng lại khơng biểu hiện của một bản chất nào đó.
Khi bản chất thay đổi thì hiện tượng thay đổi theo. Khi bản chất thay
đổi thì hiện tượng cũ cũng mất theo. Khi bản chất mới ra đời thì hiện tườn
mới phù hợp với nó cũng dần xuất hiện.
b. Sự đối lập giữa bản chất và hiện tượng.
Sự đối lập giữa bản chất và hiện tượng được thể hiện qua các mâu
thuẫn:
- Mâu thuẫn giữa cái bên trong và cái bên ngoài. Bản chất phản ánh
cái chung sâu xa, cái bên trong của sự vật; hiện tượng phản ánh cái riêng,
biểu hiện ra bên ngoài của bản chất.Tất cả các hiện tượng biểu hiện bản chất
theo nhiều cách khác nhau: có hiện tượng biểu hiện một phần bản chất, có
hiện tượng biểu hiện bản chất tương đối đầy đủ, đúng đắn, nhưng đôi khi
2

2


[Type text]

[Type text]

[Type text]

hiện tượng biểu hiện bản chất không hồn tồn đúng đắn, thậm chí cịn sai
lệch bản chất bởi vì nếu hiện tượng nào cũng bộc lộ ngay tức khắc và hồn
tồn đầy đủ bản chất thì con người chỉ cần dùng giác quan mà nhận thức sự
vật, chứ không cần dùng đến các ngành khoa học, kỹ thuật hiện đại.

- Mâu thuẫn giữa cái tương đối ổn định và cái thường xuyên biến
đổi. Bản chất của sự vật tồn tại trong suốt quá trình phát triển của nó, chỉ khi
nào sự vật mất đi thì bản chất của nó mới thay đổi hẳn. Chính vì thế bản chất
có tính tương đối ổn định. Nhưng trong q trình phát triển của sự vật thì bản
chất của nó được biểu hiện bằng những hiện tượng khác nhau và luôn thay
đổi tuỳ vào những điều kiện khách quan bên ngoài. Điều đó chứng tỏ hiện
tượng thường xuyên biến đổi.
- Hiện tượng phong phú hơn bản chất cịn bản chất thì sâu sắc hơn
hiện tượng. Hiện tượng phong phú hơn bản chất vì ngồi bản chất chung mà
các hiện tượng đều có ra nó cịn chứa đựng những nhân tố cá biệt mà chỉ
riêng nó có vì trong hiện tượng có sự thống nhất giữa cái bản chất và những
cái không bản chất vì bản chất là cái tương đối ổn định ở trong còn hiện
tượng là cái biểu hiện ra bên ngoài. Ngược lại, bản chất sâu sắc hơn hiện
tượng vì nó là những mối liên hệ tất nhiên bên trong, là những quy luật quyết
định sự tồn tại và phát triển của sự vật, nó được lặp đi lặp lại trong những
hiện tượng khác nhau, biểu hiện quy luật phát triển chung của hiện tượng đó.
c. Mối quan hệ giữa bản chất và giả tượng.

Giả tượng không chỉ phản ánh sai bản chất của sự vật, hiện tượng
mà còn có tính chất khách quan bộc lộ bản chất ở một mức độ nhất định
nhưng quanh co, phức tạp hơn hoặc cho thấy bản chất của sự vật, hiện tượng
đang có sự biến đổi.
3. Ý nghĩa phương pháp luận
Muốn nhận thức đúng sự vật, hiện tượng thì khơng được dừng lại ở
hiện tượng bên ngoài mà phải đi vào bản chất. Phải thơng qua nhiều hiện
tượng khác nhau mới có được nhận thức đúng đắn và đầy đủ về bản chất.
3

3

[Type text]

[Type text]

[Type text]

Mặt khác, bản chất phản ánh tính tất yếu, tính quy luật nên trong nhận
thức và thực tiễn cần phải căn cứ vào bản chất chứ không căn cứ vào hiện
tượng thì mới có thể đánh gía một cái chính xác về sự vật hiện tượng đó và
mới có thể cải tạo căn bản sự vật.
III. Phân tích vụ án hình sự dựa trên cặp phạm trù bản chất và
hiện tượng
1. Tổng quan vụ án
Theo trang mạng Cand.com và một số bài báo có liên quan, ngày
27-10, Cơ quan CSĐT CAQ Thanh Khê, TP Đà Nẵng cho biết, đã khởi tố vụ
án, khởi tố bị can và thực hiện lệnh bắt tạm giam đối với Nguyễn Hữu Nghĩa
(1987, trú xã Phước Hiệp, H. Tuy Phước, tỉnh Bình Định) về hành vi hiếp
dâm. Nạn nhân là chị Trần Thị S. (1988, trú tỉnh TT-Huế).
Theo lời khai của chị S., thông qua mạng xã hội, chị quen một thanh
niên tên Nghĩa cách đó khoảng 4 ngày và từng hẹn nhau gặp mặt uống cà
phê. 17 giờ ngày 15-10-2015, chị S. cùng một nhóm bạn đang ngồi chơi tại
quán nhậu “Nhiệt Đới” trên đường Xô Viết Nghệ Tĩnh, TP Đà Nẵng. Trong
quá trình ngồi nhậu, Nghĩa nhắn tin qua mạng Zalo rủ đi chơi nhưng chị S.
không đồng ý.
Vui với bạn bè nên đến khoảng 20 giờ 30 có một người trong nhóm
bạn say rượu nên chị S. nhắn tin cho Nghĩa đến số 233-Núi Thành để chở chị
về vì không có xe.
Tuy nhiên, vì có việc đột xuất nên mãi đến 22 giờ 30 cùng ngày chị
S. mới đến nơi hẹn thì thấy Nghĩa đã đứng đó và tỏ thái độ bực bội vì bị cho

“leo cây”. Trên đường về, tới Công viên 29-3, phát hiện S. đã có uống rượu
nên Nghĩa lựa lời: “Em cũng mệt rồi, thôi mình vào công viên dạo chơi, nói
chuyện một tí cho khuây khỏa rồi về cũng không muộn”.
Sau khi khóa xe máy cẩn thận, Nghĩa dẫn chị S. vào công viên nhưng
càng lúc càng đi sâu vào trong khuôn viên vườn hoa. Đợi lúc S. không để ý,
Nghĩa bất ngờ rút con dao nhọn đã thủ sẵn, kẹp cổ, kề dao đe dọa: “Nếu cô la
4

4


[Type text]

[Type text]

[Type text]

lên là tôi đâm chết” rồi kéo chị nằm xuống trong khu vườn hoa giữa công
viên. Do hoảng sợ trước sự việc xảy ra quá đột ngột và lo cho tính mạng của
mình nên chị S. đành “nhắm mắt xuôi tay” để Nghĩa giở trò đồi bại và cướp
tài sản.
Sau khi tạm giam, Nghĩa đã thừa nhận hành vi của mình. Theo lời
khai, y đang theo học lớp tại chức do một trường Đại học ở Đà Nẵng liên kết
mở trong Bình Định. Hơn 1 tháng nay, Nghĩa ra Đà Nẵng chuẩn bị làm đồ án
tốt nghiệp. Thời gian này, Nghĩa có lên mạng xã hội làm quen với một số bạn
nữ đang ở Đà Nẵng để lừa tình, trong đó có chị S., Tối hơm 15-10, Nghĩa đã
thủ sẵn dao trong người nhằm thực hiện ý đồ khống chế nạn nhân để cưỡng
đoạt tài sản và thỏa mãn thú tính…
2. Phân tích vụ án dựa trên cặp phạm trù bản chất và hiện tượng.
a. Cơ sở lý luận.

Dựa vào vụ án và những kiến thức về cặp phạm trù bản chất và hiện
tượng, ta có thể xác định được:
- Hiện tượng chính là những hành vi của cả hung thủ và người bị hại
được ghi lại trong tổng quan về vụ án.
- Bản chất chính là những yếu tố, nguyên nhân, động cơ thật sự dẫn
đến vụ án mà ở đây chính là do tâm lý, nhận thức và bản chất bên trong của
cả hung thủ và người bị hại.
- Giả tượng chính là những hành vi che mắt, xây dựng một hình
tượng tốt đẹp, đáng tin bằng những tin nhắn qua mạng xã hội hay những lần
gặp đầu của hung thủ đối với nạn nhân. Khiến cho nạn nhân có nhận thức sai
lệch về bản chất của hung thủ, đặt niềm tin sai chỗ.
Bản chất bao giờ cũng bộc lộ qua hiện tượng và ngược lại, hiện
tượng bao giờ cũng là sự biểu hiện của một bản chất nhất định. Ở đây, những
hành vi của hung thủ và nạn nhân đã phản ánh những bản chất bên trong của
chính họ và đó cũng chính là nguyên nhân dẫn đến vụ án đáng tiếc này.
5

5


[Type text]

[Type text]

[Type text]

b. Bản chất hung thủ.
Về tính cách, Nghĩa là một người khơn vặt, nóng tính và bất cẩn.
Những nét tính cách này được thể hiện rõ nhất trong quá trình tiếp cận đối
tượng và gây án của Nghĩa. Đầu tiên, Nghĩa lựa chọn hình thức làm quen,

lừa tình trên mạng xã hội bởi vì đây là cách thức nhanh nhất và đơn giản nhất
có thể che mắt đối tượng, từng bước xây dựng lòng tin và dụ dỗ đối tượng.
Nghĩa đã vận dụng một cách khôn khéo giả tượng, mọi thông tin mà nạn
nhân biết về Nghĩa đều là do Nghĩa cung cấp, khơng hề có tính xác thực
phản ánh chính xác bản chất của Nghĩa. Thứ hai, đối với một người mới
quen và muốn cải thiện mối quan hệ thì việc chờ đợi là tất yếu, nhưng ở đây
Nghĩa lại tỏ thái độ bực bội ra mặt vì bị cho “ leo cây ”. Thứ ba, trên đường
về, Nghĩa đã lựa lời khéo léo rủ S.. vào cơng viên hóng mát, nhân lúc nạn
nhân khơng để ý dùng dao uy hiếp để thực hiện hành vi cầm thú của mình.
Nhưng nếu Nghĩa bình tĩnh suy nghĩ thận trọng hơn thì tính chất của sự việc
sẽ hồn tồn thay đổi. Khi khơng có xe để về chị S.. đã nghĩ ngay đến Nghĩa,
mặc dù có việc đột xuất nhưng 11h30 đêm vẫn xuất hiện ở chỗ hẹn. Khơng
chỉ vậy, chị S.. vừa uống rượu cịn đồng ý vào dạo công viên với Nghĩa giữa
đêm khuya thanh vắng. Điều này chứng tỏ chị S.. cũng có cảm tình với
Nghĩa, lúc này y chỉ cần nhẫn nại là có thể đạt mục đích mà khơng chịu sự
can thiệp của pháp luật. Thứ tư, khi đi rửa tay, Nghĩa đã bất cẩn để cho nạn
nhân chạy thoát và tự dồn mình vào chân tường.
Về tâm lý, Nghĩa có xu hướng “ rối loạn nhân cách phản xã hội ” và
những tâm lý lệch lạc khác. Những hành vi đáng lo ngại về đạo đức, hành xử
và kiềm chế của Nghĩa như hăm doạ người khác, dung vũ khí có thể gây
thương tích cho người khác, có hành động gây thương tổn cho chị S.. về cả
thể xác và tinh thần, hành vi bắt buộc người khác quan hệ với mình chính là
những biểu hiện của tâm lý phản xã hội. Theo lời khai của y, “ Hơn 1 tháng
nay, Nghĩa ra Đà Nẵng chuẩn bị làm đồ án tốt nghiệp. Thời gian này, Nghĩa
có lên mạng xã hội làm quen với một số bạn nữ đang ở Đà Nẵng để lừa
6

6

[Type text]

[Type text]

[Type text]

tình…”. Trong thời gian làm đồ án tốt nghiệp mà Nghĩa lại có ý định đi lừa
tình những phụ nữ nhẹ dạ cả tin, chứng tỏ Nghĩa gặp vấn đề trong việc học
hành. Sau khi thực hiện hành vi đồi bại của mình, Nghĩa cịn cướp đoạt tài
sản của nạn nhân, chứng tỏ Nghĩa cũng gặp thất bại trong tài chính. Những
thất bại trong cuộc sống sẽ dẫn đến một loạt những cảm xúc tiêu cực, những
cảm xúc tiêu cực này dần dần hình thành và lớn dần theo thời gian, nhu cầu
được giải toả tâm lý càng cao. Thất bại trong cuộc sống đã dẫn đến những tư
tưởng lệch lạc và hành vi đồi bại của Nghĩa.
c. Bản chất nạn nhân.
Về tính cách, S.. là một người cả tin, bất cẩn. Thứ nhất, theo lời khai
của chị S.., thông qua mạng xã hội, chị quen Nghĩa cách đó khoảng 4 ngày
và từng hẹn nhau gặp mặt uống cà phê. Với một người quen qua mạng trong
một thời gian ngắn ngủi, chị S.. không thể nào đánh giá chính xác được bản
chất của Nghĩa thơng qua những tin nhắn ảo qua mạng. Bởi vì, đó chỉ là
những thong tin do chính Nghĩa tự nói về bản thân mình . Ở đây, chị S.. đã
bị những giả tượng mà Nghĩa tạo ra đánh lừa, chị S.. đã bất cẩn đặt niềm tin
vào Nghĩa, đồng ý đi uống cà phê với một người đàn ông lạ mặt mới chỉ
quen 4 ngày. Thứ hai, khi chị S.. uống rượu không có xe để về, chị đã nghĩ
đến Nghĩa và nhờ vả y. Không chỉ vậy, mặc dù đã gần nửa đêm, nhưng chị
S.. vẫn ra chỗ hẹn gặp người đàn ơng mới quen, thậm chí cịn đồng ý lời rủ rê
vào cơng viên hóng gió trước khi về. Chính chị S.. đã tự đẩy mình vào hồn
cảnh nguy hiểm. Trước đó chị đã uống rượu, việc nhờ vả một người mới
quen là vô cùng nguy hiểm.
Về tâm lý, chị S.. thường xun có cảm giác khơng đầy đủ về mặt

tinh thần, gặp nhiều vấn đề không như ý trong cuộc sống. Do sự phức tạp của
xã hội cũng như quan hệ con người khiến cho nhu cầu giải toả mỗi người bị
kìm hãm, bởi khơng phải ai cũng đủ kiến nhẫn để lắng nghe người khác tâm
sự, cũng khó để tìm được người có thể thơng cảm, chia sẻ. Chính vì thế mà
trị chuyện trên mạng là giải pháp tối ưu với mọi người nói chung và chị S..
7

7


[Type text]

[Type text]

[Type text]

nói riêng. Những vấn đề khơng như ý trong cuộc sống dẫn đến nhu cầu muốn
giải toả tâm lý của chị S.., điều đó lại dẫn đến việc thiếu hụt về mặt tinh thần,
tâm trạng sa sút, cảm thấy bức bối, khó chịu. Và Nghĩa đã xuất hiện đúng lúc
để bù vào sự mất cân bằng trong tâm lý của S.. Vì vậy, việc chị S.. tìm đến
mạng xã hội và chấp nhận làm quen với một người con trai lạ mặt đã phản
ánh những bản chất trong tâm lý của chị S…
3. Những biện pháp phòng tránh lừa đảo qua mạng và hiếp dâm.
Sau khi phân tích bản chất của vụ án thơng qua những hiện tượng
tổng quan về vụ án, chúng ta đã có một cái nhìn tương đối tồn diện về vấn
đề. Từ đó, chúng ta có cơ sở để cải tạo căn bản của sự vật hay những phương
pháp phòng tránh việc lừa đảo qua mạng cũng như gặp phải yêu râu xanh.
a. Phương pháp phòng tránh lừa đảo qua mạng.
- Thứ nhất, kiểm tra thơng tin cá nhân của đối tượng. Có rất nhiều cách
để tìm ra những thơng tin cá nhân của người đang nói chuyện với mình.

Đừng bao giờ tin tưởng hồn tồn vào những thơng tin trên mạng.
- Thứ hai, hãy yêu cầu họ gửi ảnh trước khi trò chuyện.
- Thứ ba, kiểm tra hình nền của những bức ảnh. Không những chỉ để ý
đến khuôn mặt của đối tượng, bạn cần kiểm tra tất cả mọi thứ có trong những
bức ảnh của đối tượng đang muốn chat với mình. Nếu các hình nền và cảnh
quan - hoặc thậm chí đồng hồ và lịch - khơng phù hợp với những gì người
này đã từng nói với bạn, rất có thể đây là kẻ nguy hiểm đang chờ thời cơ để
lừa gạt những cơ gái nhẹ dạ.
- Thứ tư, tìm ra các mâu thuẫn trong thông tin cá nhân và lời nói của
đối tượng. Ví dụ, nếu người đó nói họ đang đi đâu đó hoặc địa chỉ ở vùng
này, hãy kiểm tra những địa điểm được check-in hoặc thời gian của các hoạt
động anh ta làm trên trang cá nhân.Tương tự như vậy, hãy kiểm tra các các
bạn bè của anh ta xem có cùng địa điểm sống, chỗ làm hay trường học và cả

8

8


[Type text]

[Type text]

[Type text]

thời gian kết bạn nữa. Nếu bạn bè của anh ta hoàn toàn là những người xa lạ,
hãy cảnh giác với con người này.
- Thứ năm, không tiết lộ thông tin cá nhân quan trọng qua mạng như
địa chỉ thực tế, số điện thoại, …
- Thứ sáu, không gặp người mới quen qua mạng nhất là ở những nơi

vắng người, phải có thời gian quan sát nhất định và kiểm tra tính chân thực
của những thơng tin mà đối phương cung cấp. Nếu thực sự muốn gặp đối
phương thì cần có người đi cùng để phịng tránh những trường hợp bất trắc
có thể xảy ra.

b. Phương pháp phòng tránh khi gặp yêu râu xanh.
- Thứ nhất, đừng đưa mình vào hồn cảnh dễ phát sinh tội phạm.
- Thứ hai, hạn chế đi cùng người lạ hay bạn mới quen khác giới đến
những nơi vắng vẻ.
- Thứ ba, không ăn mặc quá phản cảm và hở hang.
- Thứ tư, cần phải chú ý xung quanh khi đang đi trên phố hay ở nhà xe,
cầu thang máy hay bộ vắng người.
- Thứ năm, nếu phát hiện có người theo dõi thì lập tức đi đến những
nới đơng người và tìm cơ hội cắt đi.
IV. Kết luận
Qua việc vận dụng nội dung và ý nghĩa phương pháp luận của cặp
phạm trù bản chất, hiện tượng để phân tích một vụ án hình sự Ở Việt Nam
năm 2015, chúng ta nhận thấy rằng việc xác định bản chất từ những hiện
tượng là hết sức quan trọng. Khi biết được bản chất thực sự của vụ án, nó
giúp ta có cái nhìn tồn diện, logic và khoa học hơn khi phân tích một vụ án
hình sự, làm cơ sở để đưa ra những lí lẽ và cách giải quyết xác đáng cho từng
sự việc. Đồng thời, chúng ta có thể rút ra bài học: trong bất kì lĩnh vực nào
của đời sống cũng cần cân nhắc, xem xét mọi sự vật, hiện tượng một cách
9

9


[Type text]

[Type text]

[Type text]

cẩn thận, tỉ mỉ để hướng đến cái bản chất thật sự của nó, khơng để bị đánh
lừa bởi những giả tượng bên ngồi. Bởi vì hiện tượng là cái bên ngồi, vơ
cùng phong phú; trong khi đó, bản chất lại là cái bên trong, sâu sắc, chân thật
nên ln là cái đích đến mà ta cần hướng tới, nghiên cứu và tìm hiểu.

10

10


[Type text]

[Type text]

[Type text]

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin
(Nhà xuất bản chính trị quốc gia )
2. Webside: www.cand.com, www.tamlyhoctoipham.com
3. Giáo trình tâm lý học đại cương ( Nhà xuất bản Đại học Sư phạm )

11

11

[Type text]

12

[Type text]

[Type text]

12