ĐẠI CƯƠNG VỀ VI KHUẨN

ĐẠI CƯƠNG VỀ VI KHUẨN
KÍCH THƯỚC – HÌNH THỂ:

I.

1. Kích thước:

_Là những vsv rất nhỏ, mắt thường khơng thể nhìn thấy.
_Đơn vị đo: Micromet, bằng 1/1000 mm. Ký hiệu: µm.
2. Hình thể:
•

Hình cầu

Tụ cầu
Liên cầu
Song cầu
Tứ cầu
Bát cầu. (Tứ, bát cầu ko thấy vk gây
bệnh ở người).

•

Hình que: đơn độc, xếp thành chuỗi, thành đơi, hai đầu trịn,
hai đầu vng, hai đầu nhọn (hình thoi)…..

•

Hình cong: Phẩy khuẩn, xoắn khuẩn.

Muốn xem hình thể vk thì dung khv soi tươi hoặc nhuộm.

Gram (+): màu tím
Gram (-): màu hồng.
II.

CẤU TẠO:
Lơng

Giống tb + phụ tùng

Vỏ
Nha bào.

1. Nhân:

_Khơng có màng bao bọc
_Khơng có nhất nhiễm sắc
_Là một phân tử DNA dài hình sợi, thường uốn thành vịng kín, là
duy nhất.


_Dù dung phương pháp nào cũng chỉ thấy rõ nhân ở những vi khuẩn
đang sinh sản.
2. Bào tương (nguyên sinh chất):

_Luôn ở trạng thái đông (gel)
_Hạt vùi – dự trữ năng lượng và dinh dưỡng cho vi khuẩn.
_Thành phần chủ yếu là những hạt ribosome.
_Ribosome của các sv khác nhau đều có thành phần giống nhau, chỉ
khác tỉ lệ.
_Ở vk, ribosome chứa 40-60% RNA và 60-35% protein.

_rRNA chiếm 80% tổng số RNA tb. Tuỳ theo hằng số lắng có thể chia
thành:



Eukaryote: 28S; 18S; 5,8S; 5S
Prokaryote: 23S; 16s, 5s.

_Ribosome ở mọi tb đều có một tiểu đơn vị nhỏ và một tiểu đơn vị
lớn.
Tiểu đơn vị lớn 50S, nhỏ 30S => 70S (Giảm nồng độ Mg +
+
)
 Hai ribosome dính liền nhau = 4 tiểu đơn vị => 100S.


_Mỗi tb vk có trên 1000 ribosome.
_Ribosome: Trung tâm tổng hợp pro của tb (5-10%)
3. Màng bào tương:

_Bao quanh ngăn cách bào tương với màng tb.
_10-20nm, 3 lớp: lipid ở giữa hai lớp protein.
_Nhiệm vụ:
Một hàng rào có tính thẩm thấu chọn lọc, điều khiển q.trình
tr.đổi chất giữa vk và mt xung quanh.
 Quan trọng trong sinh tổng hợp protein và sinh sản của vk.
 Chứa nhiều hệ thống enzyme: men hô hấp, men cytochrome,
men chu trình Kcrebs. Đc coi như ty lạp thể ở sv cao cấp hơn.
 Mesosome: nếp gấp màng bào tương. Gram (+) nhiều, Gram
(-) ít.



4. Thành tế bào vi khuẩn:
_Gram (+) dày, Gram (-) mỏng  có độ thấm cao hơn.
_Gram (+):


Acid amin: acid glutamic, alanin, lysine hoặc acid diaminopimelic (luôn thấy)
 Lipid: rất ít
 Acid teichoic


__Gram (-):



Lipid: rất cao
Khơng có acid teichoic.

_Chức năng:
Giữ hình dáng và b.vệ vi khuẩn
Mang những kháng nguyên của vk.
5. Vỏ bọc:



_Chất hữu cơ nhầy bao quanh vk, bản chất polysaccharide hoặc
polypeptide.
_Vk có vỏ bọc có sức gây bệnh cao hơn, chống lại sự thực bào của cơ
thể.

_Khó nhuộm vì ít bắt màu.
6. Lơng

_Bắt nguồn từ bào tương vk, xuyên qua màng t.bào ra ngoài.



Một cọng, một chùm, rất nhiều.
Một đầu, hai đầu, x.quanh than.

_Nhiệm vụ:
Giúp vk cử động
Có tính kháng ngun.
7. Pili:



_Gram (-)
_Nhỏ, ngắn hơn lông, c.tạo từ protein
_Pili sinh dục: giữ vk đực gần vk cái.
8. Nha bào (bào tử):

_Nâng cao sức chống đỡ cho vk:






Sức nóng

Các yếu tố lý, hố
Tia cực tím
Áp suất
Các chất hố học khử khuẩn.

_Có thể bị huỷ bởi Betapropiolacton.


_Là một hình thức cố định độc lực vk.
CẤU TẠO HOÁ HỌC:

III.

Nước (75-85%)
Protide: 40-80%
TB vk
Glucide: 10-30%, đặc hiệu 
dùng để chuẩn đoán vk
Rắn (15-25%)
Lipid: 1-4%, ko đặc hiệu  ko
dùng để chuẩn đoán
Chất khoáng: 1-13%
IV.
SINH LÝ VI KHUẨN:
1. Dinh dưỡng:

_Trao đối chất mạnh, sinh sản nhanh.
_Sự trao đổi chất diễn ra trên toàn bộ bề mặt tb vk
_Sự sinh dưỡng thực hiện nhờ enzyme:




Enzyme nội bào
Enzyme ngoại bào

_Thức ăn:



Năng lượng: quang dưỡng, hố dưỡng
Tạo hình
Cacbon
Nitơ
Chất vơ cơ

_Yếu tố phát triển: vi khuẩn ko tự tổng hợp được, phải lấy ở môi
trường.



Chỉ cần nồng độ thấp
T.dụng rất đặc hiệu và chặt chẽ.


_Điều kiện lý, hố:


Nhiệt độ

Ưa lạnh

Ưa nóng
Ưa ấm




pH: hầu hết là trung tính
Nhu cầu về oxy
Ưa khí tuyệt đối
Kị khí tuyệt đối
Vừa ưa vừa kỵ tuỳ hồn cảnh.

_Muốn ni vi khuẩn:




Có đủ thức ăn cần thiết
pH thích hợp
Vơ trùng trước khi dung

2. Hơ hấp:

_Là một chuỗi p.ứng oxy hố-khử, tạo NL cần thiết cho mọi h.động
của vk.
_Oxy hoá: A-H2
(chất cho hydro)
_Khử:

B

(chất nhận hidro)

A + năng lượng
(chất bị oxy hoá)
BH 2 + năng lượng
(chất bị khử)

vk hiếu khí tuyệt đối
vk kỵ khí tuyệt đối
vk hiếu, kỵ khí tuỳ nghi

vk vi hiếu khí (đặc biệt)
_Hơ hấp và vk ưa khí:



Chất nhận điện tử cuối cùng là O2
Sản phẩm cuối cùng là H2O2 (do có men catalase nên p.huỷ
thành H2O và O2)

_Hơ hấp và vk kỵ khí:


Chất cuối cùng nhận đ.tử là một chất vô cơ (nitrat, sulfat,
carbonat)

_Sự lên men và vk kỵ khí:


Chất cuối cùng nhận đ.tử là một h/chất hữu cơ (Glucose ->

Rượu)
3. Sự lớn lên và phân chia của vk:


_Sự sinh sản:
Lớn rất nhanh
Tự nhân đơi
Thể L: vk phình to rồi vỡ thành nhiều mảnh. Đc hình thành khi
có các tác nhân cản trở sự tổng hợp thành t.bào vk.
 Hiện tượng tiếp hợp: một phần NST hoặc vật liệu di truyền từ
tb vk cho sang tb vk nhận khi 2 tb này t.xúc với nhau.




_Sự phát triển:
Môi trường lỏng: đục, cặn đáy, váng trên bề mặt
Môi trường đặc: tạo khuẩn lạc, tạo dòng thuẩn khiết gọi là
clon.
o
Thể S: trơn, nhẵn, ướt, lồi đều, bờ trịn đều
o
Thể R: xù xì, lồi lõm, dẹt, khô, bờ nhăn nhúm
o Các giai đoạn phát triển:
o
Thích hợp
o
Tăng mạnh
o
Tối đa

o
Suy tàn



_Ứng dụng trong thực tế:
Khi có vk xâm nhập -> can thiệp sớm
Nghiên cứu tính chất điển hình vk -> lấy vk ở giai đoạn tăng
mạnh
4. Chuyển hoá:



_Phân huỷ thức ăn:
Chuyển hoá đường (glucose, pentose, glugonate, chu trình
Krebs)
 Chuyển hố đạm (Albumin -> pro -> pepton -> polypeptide ->
acid amin)


_Tổng hợp:
Chất cần thiết cho c.tạo tb
Độc tố
Kháng sinh
Vitamin
Sắc tố
5. Ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài:








_Vật lý: nhiệt độ, độ khơ, bức xạ, …
_Hố học: chất tẩy uế, chất khử khuẩn
_Sinh học: kháng sinh
6. Phân loại và đặt tên vk: chủng – loài – giống – họ - bộ