Bài tập học kỳ Thương Mại 1 Quy chế pháp lý thành viên hợp tác xã theo luật 2012

A. MỞ ĐẦU
Hợp tác xã là một loại hình tổ chức kinh tế được Đảng và Nhà nước ta coi trọng
xây dựng và phát triển trong các ngành kinh tế. Phong trào hợp tác xã phát triển đã có
nhiều đóng góp cho cơng cuộc khơi phục và phát triển kinh tế đất nước và cho sự
nghiệp đấu tranh thống nhất đất nước. Hiện nay, khi nước ta phát triển nền kinh tế
hàng hóa nhiều thành phần, theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo
định hướng xã hội chủ nghĩa thì kinh tế hợp tác xã vẫn là một trong hai thành phần
kinh tế quan trọng. Do đó, phải đổi mới hoạt động của hợp tác xã đồng thời thực hiện
một cách đồng bộ bằng các quy định trong Luật Hợp tác xã. Trong đó, những quy
định về chế độ pháp lý thành viên hợp tác xã là cơ sở pháp lý quan trọng thể hiện sự
đổi mới trong nguyên tắc quản lý và hoạt động của hợp tác xã, đồng thời xác định
được vai trò làm chủ của thành viên trong hợp tác xã. Vì vậy, em đã chọn đề bài tập
lớn học kỳ số 7: “Quy chế thành viên hợp tác xã theo quy định pháp luật hiện
hành”
B. NỘI DUNG
I. Khái niệm về hợp tác xã trong pháp luật hiện hành.
1. Định nghĩa.
Định nghĩa của hợp tác xã được quy định chi tiết và cụ thể tại khoản 1, Điều 3,
Luật Hợp tác xã 2012 như sau: “Hợp tác xã là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu,
có tư cách pháp nhân, do ít nhất 07 thành viên tự nguyện thành lập và hợp tác tương
trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm nhằm đáp ứng nhu
cầu chung của thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân
chủ trong quản lý hợp tác xã.”
Bên cạnh hợp tác xã, mơ hình liên hiệp hợp tác xã cũng được điều chỉnh tại
Luật Hợp tác xã năm 2012 với bản chất như một “hợp tác xã” của các hợp tác xã cụ
thể tại khoản 2, Điều 3: “Liên hiệp hợp tác xã là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu,
có tư cách pháp nhân, do ít nhất 04 hợp tác xã tự nguyện thành lập và hợp tác tương
trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất, kinh doanh nhằm đáp ứng nhu cầu chung của
hợp tác xã thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ
trong quản lý liên hiệp hợp tác xã”.
Về cơ bản, sự hoạt động của hợp tác xã và liên hợp tác xã là giống nhau. Tại

khoản 3, Điều 3 cũng quy định: “Khi hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã phát triển đến
trình độ cao hơn thì sẽ hình thành các doanh nghiệp của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác
1


xã; doanh nghiệp của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã hoạt động theo Luật doanh
nghiệp”.
2. Đặc điểm pháp lý
2.1. Về bản chất, hợp tác xã là một tổ chức kinh tế mang tính xã hội
− Hợp tác xã là tổ chức kinh tế cơ bản và quan trọng nhất của nền kinh tế tập thể dựa
trên sự sở hữu của các thành viên, tiến hành các hoạt động sản xuất, kinh doanh. Tổ
chức quản lí: thành viên hợp tác xã có quyền biểu quyết ngang nhau. Hợp tác xã được
thành lập để tiến hành hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ nhằm tạo việc làm cho
các thành viên, thúc đẩy sự phát triển và góp phần hạn chế thất nghiệp trong xã hội.
− Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế mang tính xã hội. Hợp tác xã tạo điều kiện tham gia
rộng rãi cho nhiều đối tượng chủ thể (người lao động, người sản xuất nhỏ, hộ gia
đình, doanh nghiệp vừa và nhỏ thuộc mọi thành phần kinh tế, người nước ngoài cư trú
hợp pháp tại Việt Nam,…). Thể hiện rõ nét ở nguyên tắc phân chia lợi nhuận: Một
phần lợi nhuận trong hợp tác xã dùng để trích lập các quỹ, được phân chia cho việc
đáp ứng nhu cầu giáo dục, huấn luyện, thông tin cho xã viên, đáp ứng nhu cầu sinh
hoạt văn hóa - xã hội chung của cộng đồng dân cư địa phương … Một phần lợi nhuận
khác cần được phân phối lại cho xã viên theo mức độ sử dụng dịch vụ. Do vậy mà kể
cả những thành viên góp vốn ít nhưng vẫn có cơ hội được nhiều lợi nhuận hơn người
góp nhiều.
2.2. Nguyên tắc hoạt động cơ bản của hợp tác xã
Hiện nay các nguyên tắc hoạt động của hợp tác xã được quy định tại điều 7
Luật Hợp tác xã 2012. Một số nguyên tắc cơ bản đó là:
- Tự nguyện: các thành viên mong muốn gia nhập hợp tác xã ln thể hiện ý chí tự
nguyện của mình bằng đơn xin gia nhập hợp tác xã. Khơng có bất kì ai có quyền ép
buộc, áp đặt các thành viên phải gia nhập, rút lui khỏi hợp tác xã, chuyển nhượng, rút

vốn góp,...
- Dân chủ, bình đằng: Mỗi thành viên có một phiếu biểu quyết giá trị như nhau, có cơ
hội bầu cử, ứng cử vào các chức danh như nhau không phụ thuộc vào tỉ lệ vốn góp.
- Hợp tác: đây là nguyên tắc xuyên suốt và chủ đạo của mơ hình hợp tác xã. Theo đó,
các thành viên khi tham gia hợp tác xã phải đề cao tính xây dựng chung với hợp tác
xã qua việc cùng góp tài sản vào hợp tác xã để có nguồn tài chính hoạt động; cùng
đóng góp cơng sức để tạo ra sản phẩm, lợi ích cho hợp tác xã; cùng đóng góp vào việc
tiêu thụ sản phẩm của hợp tác xã; bán chung các sản phẩm, dịch vụ của hợp tác xã ra
thị trường,…
2


2.3.

Về thành viên hợp tác xã
Hợp tác xã phải có tối thiểu 7 thành viên. Thành viên hợp tác xã có thể là cơng

dân Việt Nam hoặc người nước ngồi cư trú tại Việt Nam, từ đủ 18 tuổi trở lên, có
năng lực hành vi dân sự đầy đủ; hộ gia đình có người đại diện hợp pháp theo quy định
của pháp luật; pháp nhân Việt Nam. Với hợp tác xã việc làm thì thành viên hợp tác xã
chỉ có thể là cá nhân.
2.4.

Vốn của hợp tác xã
Vốn của hợp tác xã bao gồm: vốn góp của thành viên, vốn huy động; vốn tích

lũy; các quỹ của hợp tác xã; các khoản trợ cấp, hỗ trợ của Nhà nước, của các tổ chức,
cá nhân trong nước và ngoài nước, các khoản được tặng, cho và các nguồn thu hợp
pháp khác.
Nguồn tài sản của hợp tác xã rất đa dạng. Bên cạnh nguồn vốn chính của cơng

ty là vốn điều lệ do các thành viên hợp tác xã đóp hoặc cam kết góp trong thời hạn
nhất định và được ghi vào điều lệ (đáp ứng nhu cầu về vốn pháp định đối với ngành,
nghề lựa chọn) thì hợp tác xã có thể có phần tài sản khơng chia là tài sản do nhà nước
hỗ trợ để hợp tác xã sử dụng vào hoạt động kinh doanh.
2.5.

Tư cách pháp lý
Hợp tác xã có tư cách pháp nhân, được thành luật hợp pháp theo quy định của

pháp luật, có cơ cấu tổ chức chặt chẽ; có tài sản độc lập với cá nhân, tổ chức khác và
tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó; Nhân danh mình tham gia các quan hệ pháp luật
một cách độc lập.
2.6.

Chế độ trách nhiệm tài sản
Trách nhiệm tài sản của hợp tác xã: hợp tác xã chịu trách nhiệm bằng tài sản

của hợp tác xã, trừ những tài sản do Nhà nước hỗ trợ khơng hồn lại1.
Trách nhiệm tài sản của thành viên: thành viên Hợp tác xã chịu trách nhiệm
hữu hạn trong phạm vi vốn góp.
II.

Quy chế thành viên hợp tác xã theo quy định pháp luật hiện hành

1 Khoản hỗ trợ khơng hồn lại của Nhà nước được tính vào loại tài sản khơng chia của HợP TÁC XÃ (không được đem
chia để trả nợ trong mọi trường hợp). Tuy nhiên, các loại tài sản khơng chia là khoản tặng, cho theo thỏa thuận, nguồn
trích lại từ quỹ đầu tư phát triển và vốn, tài sản khác được điều lệ quy định là tài sản không chia sẽ vẫn được đem ra để
trả nợ nếu các tài sản khơng đủ để thanh tốn nợ khi HợP TÁC XÃ giải thể, phá sản (Điều 21 Nghị định 193/2013/NĐCP). Hỗ trợ có hồn lại của nhà nước được tính vào số nợ phải trả của HợP TÁC XÃ.

3

1. Xác lập tư cách thành viên hợp tác xã
1.1. Điều kiện chung cho các thành viên
Hợp tác xã là tổ chức kinh tế mang tính xã hội cao, hoạt động như một doanh
nghiệp dựa trên các giá trị và nguyên tắc tương trợ, tự chịu trách nhiệm, dân chủ,
bình đẳng, cơng bằng và đồn kết, tạo nên sức mạnh trong việc giúp các hộ gia đình,
cá thể, tiểu chủ hoạt động kinh doanh có hiệu quả hơn, tăng khả năng cạnh tranh
mạnh hơn trên thị trường. Nhà nước luôn ln khuyến khích cá nhân, hộ gia đình, tổ
chức…(nhất là những người dân ở vùng nông thôn) tham gia thành lập, phát triển
hợp tác xã để nâng cao thu nhập, ổn định đời sống xã hội. Chỉ cần đáp ứng đủ các
điều kiện theo quy định là cá nhân, hộ gia đình, tổ chức có thể được trở thành thành
viên hợp tác xã…
Điều kiện để trở thành thành viên hợp tác xã được quy định tại Điều 13 Luật
Hợp tác xã 2012 như sau:
“Điều 13. Điều kiện trở thành thành viên, hợp tác xã thành viên
1. Cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân trở thành thành viên hợp tác xã phải đáp ứng đủ
các điều kiện sau đây:
a) Cá nhân là cơng dân Việt Nam hoặc người nước ngồi cư trú hợp pháp tại Việt
Nam, từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ; hộ gia đình có người
đại diện hợp pháp theo quy định của pháp luật; cơ quan, tổ chức là pháp nhân Việt
Nam.
Đối với hợp tác xã tạo việc làm thì thành viên chỉ là cá nhân;
b) Có nhu cầu hợp tác với các thành viên và nhu cầu sử dụng sản phẩm, dịch vụ của
hợp tác xã;
c) Có đơn tự nguyện gia nhập và tán thành điều lệ của hợp tác xã;
d) Góp vốn theo quy định tại khoản 1 Điều 17 của Luật này và điều lệ hợp tác xã;
đ) Điều kiện khác theo quy định của điều lệ hợp tác xã.
3. Cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân có thể là thành viên của nhiều hợp tác xã; hợp
tác xã có thể là thành viên của nhiều liên hiệp hợp tác xã trừ trường hợp điều lệ hợp

tác xã, liên hiệp hợp tác xã có quy định khác.
4. Chính phủ quy định điều kiện, thủ tục trở thành thành viên hợp tác xã đối với pháp
nhân Việt Nam và cá nhân là người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam.”
4


Phạm vi các đối tượng có thể tham gia và trở thành thành viên hợp tác xã là rất
rộng: từ cá nhân là công dân Việt Nam và người nước ngồi định cư tại Việt Nam cho
đến hộ gia đình, pháp nhân đều có thể trở thành thành thành viên hợp tác xã. Ngoài
các điều kiện riêng đặc trưng cho từng đối tượng thì dù là cá nhân hay tổ chức đều
phải đáp ứng các điều kiện chungquy định tại các điểm b, c, d, đ khoản 1 Điều 13
Luật Hợp tác xã:
-

Có nhu cầu hợp tác với các thành viên và nhu cầu sử dụng sản phẩm, dịch vụ
của hợp tác xã;

Các thành viên tham gia vào hợp tác xã nhằm hợp tác cùng nhau lao động, góp
vốn, góp sức để phục vụ các hoạt động sản xuất kinh doanh của hợp tác xã, cùng giúp
đỡ nhau thoái khỏi cuộc sống khó khăn, nâng cao chất lượng cuộc sống, tạo việc làm,
thu lại lợi nhuận. Ngoài ra nhu cầu sử dụng sản phẩm, dịch vụ của hợp tác xã là điều
kiện bắt buộc.
Nhu cầu chung của các thành viên là nhu cầu sử dụng sản phẩm, dịch vụ giống
nhau phát sinh thường xuyên, ổn dịnh từ hoạt động sản xuất, kinh doanh, đời sống của
thành viên. Với hợp tác xã việc làm thì nhu cầu đó là việc làm. Các sản phẩm, dịch
vụ đó là các sản phẩm, dịch vụ hợp tác xã cũng ứng cho thành viên theo hợp đồng
dịch vụ, thông qua các hoạt động được quy định cụ thể tại khoản 6, Điều 4 Luật Hợp
tác xã 2012.
- Có đơn tự nguyện gia nhập và tán thành điều lệ của hợp tác xã;
Trước hết, dù tham gia với bất kì động cơ, mục đích nào thì nhu cầu và nguyện

vọng tham gia hợp tác xã của thành viên là tự nguyện, không bị ép buộc, chi phối bởi
bất cứ ai. Họ thể hiện điều đó thơng qua đơn xin gia nhập hợp tác xã với điều kiện
phải tán thành điều lệ của hợp tác xã. Bởi vì Điều lệ hợp tác xã được thơng qua bởi
tập thể thành viên hợp tác xã, thể hiện thống nhất ý chí của tất cả thành viên hợp tác
xã.
- Góp vốn theo quy định tại khoản 1 Điều 17 của Luật này và điều lệ hợp tác xã;
Thành viên hợp tác xã góp vốn theo thỏa thuận và khơng q 20% vốn điều lệ
của hợp tác xã. Thời hạn, hình thức và mức vốn góp theo quy định của điều lệ nhưng
thời hạn góp vốn khơng q 06 tháng kể từ ngày hợp tác xã được cấp giấy chứng
nhận đăng ký hoặc kể từ ngày được kết nạp. Khi góp đủ vốn, các thành viên được cấp
giấy chứng nhận vốn góp.
5


- Điều kiện khác theo quy định của điều lệ hợp tác xã.
1.2. Điều kiện với từng đối tượng cụ thể.
Xã viên hợp tác xã có thể là cá nhân, hộ gia định hoặc pháp nhân. Điều kiện để trở
thành xã viên đối với các chủ thể này như sau:
a. Đối với cá nhân:

“Cá nhân là công dân Việt Nam hoặc người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt
Nam, từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ;...” 2. Có thể hiểu quy
định này của pháp luật như sau:
− Thứ nhất, về độ tuổi tối thiểu – 18 tuổi, Pháp luật Việt Nam quy định 18 tuổi là độ

tuổi tối thiểu phù hợp với sự phát triển, trưởng thành của một con người về mặt sức
khỏe cũng như nhận thức nhất định để thực hiện quyền và nghĩa vụ của người lao
động, đồng thời có quyền tự quyết định mọi việc và chịu trách nhiệm về mọi hoạt
động của mình.
− Thứ hai, về quy định có hành vi dân sự đầy đủ nghĩa là mỗi cá nhân phải có khả năng

nhận thức và điều khiển được hành vi của mình. Tức là, người đã thành niên (từ đủ 18
tuổi trở lên), nếu không bị bệnh tâm thần và các bệnh khác làm mất khả năng nhận
thức và làm chủ được hành vi của mình, hoặc khơng bị Tịa án ra quyết định tun bố
bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, thì cá nhân đó có năng lực hành vi dân sự đầy đủ
và có quyền trực tiếp tham gia các giao dịch dân sự.
Vì vậy, theo quan điểm của em, quy định này rất phù hợp và cần thiết, góp
phần bảo vệ quyền lợi của thành viên hợp tác xã, đồng thời là biện pháp cần thiết bảo
vệ quyền lợi của hợp tác xã. Luật Hợp tác xã 2012 đã có một điểm mới khá nổi bật
đối với điều kiện để cá nhân trở thành thành viên hợp tác xã. Nếu như trước đây luật
hợp tác xã 2003 đã giới hạn điều kiện đối với cá nhân về mặt quốc tịch,quy định tại
khoản 1, Điều 17 “Công dân Việt Nam từ mười tám tuổi trở lên, có năng lực hành vi
dân sự đầy đủ, ...có thể trở thành xã viên”, người khơng có quốc tịch và người có
quốc tịch nước ngồi sẽ khơng là thành viên hợp tác xã thì đến nay Luật Hợp tác xã
2012 đã mở rộng thêm phạm vi này cho đối tượng là người nước ngoài cư trú tại Việt
Nam, phù hợp với nguyên tắc “kết nạp rộng rãi” của hợp tác xã, đồng thời quy định
2

điểm a, khoản 1, Điều 13, Luật Hơp tác xã 2012

6


theo hướng này cũng tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác xã trong hoạt động xuất khẩu
sản phẩm dịch vụ hoặc mở Văn phịng đại diện tại nước ngồi, đáp ứng nhu cầu phát
triển và hội nhập.
Ngoài ra, Đối với cá nhân là người nước ngoài định cư tại Việt Nam, điều kiện
trở thành thành viên của hợp tác xã được quy định cụ thể tại Điều 4, Nghị định
193/2013/NĐ-CP của thủ tướng chính phủ về quy định chi tiết một số điều của Luật
hợp tác xã 2012: “Ngoài việc đáp ứng các điều kiện theo quy định tại Khoản 1, Điều

13 Luật Hợp tác xã, cá nhân là người nước ngoài tham gia vào hợp tác xã ở Việt
Nam phải đáp ứng các điều kiện sau đây:
1. Đang cư trú hợp pháp tại Việt Nam, từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân
sự đầy đủ theo quy định của pháp luật Việt Nam.
2. Trường hợp tham gia hợp tác xã tạo việc làm thì phải thực hiện đầy đủ các quy
định của pháp luật Việt Nam đối với lao động là người nước ngoài.
3. Đối với hợp tác xã có ngành nghề kinh doanh hạn chế về tỷ lệ sở hữu vốn của
người nước ngồi thì việc tham gia của người nước ngồi vào hợp tác xã phải tuân
thủ các quy định của pháp luật đầu tư liên quan tới ngành nghề đó.
4. Các điều kiện khác do điều lệ hợp tác xã quy định”.
b. Đối với cán bộ, công chức:

Cán bộ, công chức, viên chức là đối tượng bị hạn chế và bị quản lí nghiêm ngặt
bởi các quy định của pháp luật về việc hạn chế quyền kinh doanh và tham gia các hoạt
động sản xuất kinh doanh. Quy định này được thừa nhận ở nhiều văn bản pháp luật
khác nhau: từ luật Doanh nghiệp 2005 đến luật Doanh nghiệp 2014, Luật Hợp tác xã
2003, Luật phòng, chống tham nhũng 2005, Luật cán bộ, cơng chức 2008, Luật viên
chức 2010,…
Luật phịng, chống tham nhũng (số 55/2005/QH11) quy định Những việc cán
bộ, công chức, viên chức không được làm như sau:
“1. Cán bộ, công chức, viên chức không được:
…

7


b) Thành lập, tham gia thành lập hoặc tham gia quản lý, điều hành doanh
nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, công ty hợp danh, hợp
tác xã, bệnh viện tư, trường học tư và tổ chức nghiên cứu khoa học tư, trừ trường hợp
pháp luật có quy định khác;

c) Làm tư vấn cho doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân khác ở trong nước và nước
ngồi về các cơng việc có liên quan đến bí mật nhà nước, bí mật cơng tác, những
cơng việc thuộc thẩm quyền giải quyết của mình hoặc mình tham gia giải quyết;
d) Kinh doanh trong lĩnh vực mà trước đây mình có trách nhiệm quản lý sau
khi thơi giữ chức vụ trong một thời hạn nhất định theo quy định của Chính phủ;”
Điều đó là hồn tồn hợp lí, bởi nếu để cán bộ, công chức tự do kinh doanh,
người đó trước hết sẽ khơng thể hồn thành tốt chức năng cơng việc của mình. Thứ
hai việc cán bộ cơng chức lạm quyền để phục vụ lợi ích riêng của cơng ty mình sẽ là
điều khơng tránh khỏi.
Cụ thể đối với trường hợp cán bộ, công chức và viên chức tham gia hợp tác xã,
Luật Hợp tác xã 2003 đã quy định Cán bộ, công chức được tham gia hợp tác xã
nhưng khơng được tham gia quản lí, điều hành hợp tác xã. Tuy Luật Hợp tác xã 2012
không quy định về vấn đề này song có thể thấy nó đã được quy định trong rất nhiều
các văn bản pháp luật khác nhau nên cũng không cần thiết phải đưa vào và quy định
lại trong luật.
c. Đối với Hộ gia đình
Các thành viên của hộ gia đình phải có quan hệ gia đình với nhau, đó là quan hệ
hơn nhân, quan hệ huyết thống hoặc quan hệ nuôi dưỡng.Đây là đặc điểm mang tính
đặc trưng của chủ thể hộ gia đình để phân biệt với các chủ thể khác được quy định
trong BLDS.
Hộ gia đình tham với tư cách là một chủ thể trong quan hệ pháp luật dân sự cũng
được quyền tham gia vào hợp tác xã với điều kiện là hộ gia đình có người đại diện
hợp pháp theo quy định của pháp luật hay còn gọi là chủ hộ.
Theo quy định tại Điều 107 BLDS 2005, chủ hộ gia đình trong quan hệ pháp luật
dân sự có thể là 1 trong các thành viên của hộ gia đình như: cha, mẹ hoặc người đã
thành niên và họ có quyền đại diện cho hộ. Như vậy, chủ hộ gia đình trong quan hệ
pháp luật dân sự có thể là chủ hộ theo hộ khẩu (cha hoặc mẹ), hoặc có thể là người
8

cao tuổi nhất, người đóng góp cơng sức tiền của nhiều nhất, hoặc một người đã thành
niên theo sự thỏa thuận của tất cả các thành viên trong hộ.
Theo quan điểm của em, việc pháp luật quy định Hộ gia đình có thể là thành viên
của Hợp tác xã đã ghi nhận vai trị của kinh tế hộ gia đình, cũng như hình thức sản
xuất vừa và nhỏ phù hợp với hình thức sản xuất nơng, lâm, ngư, nghiệp và các ngành
nghề thủ công ở nước ta.
d. Đối với cơ quan, tổ chức là pháp nhân Việt Nam.
Pháp nhân Việt Nam được tham gia hợp tác xã với tư cách thành viên khi có đầy
đủ các điều kiện như các đối tượng khác
Điều 3 Nghị định 193/2013/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều Luật hợp tác xã
quy định:
“Điều kiện trở thành thành viên của hợp tác xã đối với pháp nhân Việt Nam
1. Pháp nhân Việt Nam theo quy định của Bộ luật dân sự có nhu cầu hợp tác với
các thành viên khác và nhu cầu sử dụng sản phẩm, dịch vụ của hợp tác xã.
2. Pháp nhân Việt Nam khi tham gia hợp tác xã phải có đơn tự nguyện gia nhập
và tán thành điều lệ của hợp tác xã. Người ký đơn phải là người đại diện theo pháp
luật của pháp nhân đó.
3. Người đại diện của pháp nhân tại hợp tác xã là người đại diện hợp pháp (đại
diện theo pháp luật hoặc đại diện theo ủy quyền) của pháp nhân đó.
4. Góp vốn theo quy định tại Khoản 1 Điều 17 Luật hợp tác xã và điều lệ hợp tác
xã.
5. Các điều kiện khác do điều lệ hợp tác xã quy định”.
2. Quyền và nghĩa vụ cơ bản của thành viên hợp tác xã
Quyền và nghĩa vụ của thành viên hợp tác xã được quy định tại Điều 14 và
Điều 15 Luật Hợp tác xã 2012 và có thể được phân thành các nhóm quyền và nghĩa
vụ chính sau:
2.1.

Vấn đề góp vốn.

Thành viên hợp tác xã có nghĩa vụ góp đủ và đúng thời hạn vốn cam kết góp.
Hạn góp vốn khơng q 06 tháng kể từ ngày hợp tác xã được cấp giấy chứng nhận
9


đăng ký hoặc kể từ ngày được kết nạp. Khi ra khỏi hợp tác xã , thành viên hợp tác xã
được trả lại phần vốn góp.
2.2.

Sử dụng các sản phẩm, dịch vụ do hợp tác xã cung ứng

Nhu cầu chung sử dụng các sản phẩm, dịch vụ của hợp tác xã là một trong
những điều kiện để trở thành thành viên hợp tác xã nên thành viên hợp tác xã chắc
chắn sẽ phải có những nhu cầu nhất định khi tham gia hợp tác xã và mong muốn được
đáp ứng khi trở thành thành viên. Bởi vậy thành viên hợp tác xã có quyền sử dụng các
sản phẩm, dịch vụ do hợp tác xã cung ứng theo hợp đồng dịch vụ và đồng thời để giữ
vững những sự hỗ trợ giữa các thành viên và đảm bảo cho sự hoạt động của hợp tác
xã.
2.3.

Vấn đề quản lí hợp tác xã

Quyền tham gia quản lý của các thành viên hợp tác xã là bình đẳng. Thành viên
được tham dự đại hội thành viên hợp tác xã , ứng cử hoặc đề cử các thành viên hội
đồng quản trị, ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh khác được bầu của
hợp tác xã , liên hiệp hợp tác xã . Việc thông qua các quyết định của hợp tác xã dựa
trên nguyên tắc đa số thành viên biêu quyết theo quy định tại Điều 34 Luật Hợp tác
xã 2012
“1. Các nội dung sau đây được đại hội thành viên thơng qua khi có ít nhất 75%
tổng số đại biểu có mặt biểu quyết tán thành:

a) Sửa đổi, bổ sung điều lệ;
b) Chia, tách, sáp nhập, hợp nhất, giải thể, phá sản hợp tác xã, liên hiệp hợp
tác xã;
c) Đầu tư hoặc bán tài sản có giá trị bằng hoặc lớn hơn 50% tổng giá trị tài
sản được ghi trong báo cáo tài chính gần nhất của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.
2. Các nội dung không thuộc quy định tại khoản 1 Điều này được thông qua
khi có trên 50% tổng số đại biểu biểu quyết tán thành.
3. Mỗi thành viên, hợp tác xã thành viên hoặc đại biểu thành viên tham dự đại
hội thành viên có một phiếu biểu quyết. Phiếu biểu quyết có giá trị ngang nhau,
khơng phụ thuộc vào số vốn góp hay chức vụ của thành viên, hợp tác xã thành viên
hoặc đại biểu thành viên.”
10


Thành viên hợp tác xã có quyền kiến nghị, yêu cầu hội đồng quản trị, giám đốc
(tổng giám đốc), ban kiểm sốt hoặc kiểm sốt viên giải trình về hoạt động của hợp
tác xã, liên hiệp hợp tác xã; yêu cầu hội đồng quản trị, ban kiểm soát hoặc kiểm soát
viên triệu tập đại hội thành viên bất thường theo quy định của Luật Hợp tác xã và điều
lệ và được cung cấp thông tin cần thiết liên quan đến hoạt động của hợp tác xã, liên
hiệp hợp tác xã.
2.4.

Phân phối thu nhập

Theo Luật hợp tác xã 2012, hợp tác xã khơng cịn là doanh nghiệp nữa, cơ chế
phân phối thu nhập cho các thành viên hợp tác xã không chỉ phụ thuộc vào tỉ lệ phần
vốn góp mà cịn bị chi phối bởi những yếu tố khác, đó là tỷ lệ giá trị sản phẩm, dịch
vụ mà từng thành viên hợp tác xã sử dụng trên tổng giá trị sản phẩm, dịch vụ do hợp
tác xã cung ứng cho tất cả các thành viên hay còn gọi là Mức độ sử dụng sản phẩm,
dịch vụ. Với hợp tác xã tạo việc làm thì mức độ sử dụng sản phẩm, dịch vụ là cơng

sức lao động đống góp của thành viên đối với hợp tác xã được thể hiện bằng tỉ lệ tiền
lương của từng thành viên trên tổng số tiền lương của tất cả các thành viên. Phần còn
lại thì được chia theo vốn góp, tỷ lệ và phương thức phân phối cụ thể do Điều lệ hợp
tác xã quy định.
2.5.

Trách nhiệm tài sản

Thành viên hợp tác xã có phải chịu trách nhiệm về các khoản nợ, nghĩa vụ tài
chính của hợp tác xã , liên hiệp hợp tác xã trong phạm vi phần vốn góp
2.6.

Một số quyền và nghĩa vụ khác

Thành viên hợp tác xã còn “được cung cấp thông tin cần thiết liên quan đến
hoạt động của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã; được hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng và
nâng cao trình độ nghiệp vụ phục vụ hoạt động của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác
xã”3. Những thông tin cần thiết là những thông tin cần thiết về hoạt động của hợp tác
xã để thành viên có thể phát huy quyền dân chủ của mình, kiểm tra, giám sát hoạt
động của hội đồng quản trị vừa bảo vệ những quyền lợi chính đáng của mình và
quyền lợi chung của hợp tác xã như: phân phối thu nhập của hợp tác xã, biên bản của
các Đại hội thành viên và các bản sao quyết tốn trong năm của hợp tác xã... Ngồi ra
việc thành viên hợp tác xã được được hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng và nâng cao trình độ
3 Khoản 8, Điều 14, Luật Hợp tác xã năm 2012

11


nghiệp vụ cũng rất quan trọng, nó quyết định sự tồn tại và phát triển của hợp tác xã, ví
dụ: hợp tác xã xay dựng không thể cạnh tranh trong kinh doanh, và sản xuất khi trình

độ tay nghề của công nhân, cũng như các thành viên hợp tác xã khơng cao, khơng có
kinh nghiệm trong thực tế. Như vậy, đi liền với quyền của thành viên là trách nhiệm
của hợp tác xã đối với việc đào tạo, nâng cao trình độ nghiệp vụ cho thành viên của
mình nhằm mục đích đạt hiệu quả cao trong sản xuất và kinh doanh.
Và một số quyền, nghĩa vụ khác như: khiếu nại, tố cáo, khởi kiện theo quy định
của pháp luật; bồi thường thiệt hại do mình gây ra cho hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã
theo quy định của pháp luật... đặc biệt, một thành viên của hợp tác xã nên các thành
viên hợp tác xã có nghĩa vụ tuân thủ theo điều lệ, quy chế của hợp tác xã .
3. Chấm dứt tư cách thành viên
Chấm dứt tư cách thành viên hợp tác xã chính là việc kết thúc mối quan hệ giữa
thành viên hợp tác xã với hợp tác xã , từ đó cũng chấm dứt ln quyền và nghĩa vụ
giữa các bên. Luật Hợp tác xã 2012 đã quy định các trường hợp chấm dứt tư cách
thành viên hợp tác xã trong Điều 16, đó là:
 Trường hợp 1: Thành viên là cá nhân chết, bị Tòa án tuyên bố là đã chết, mất tích, bị
hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân sự hoặc bị kết án phạt tù theo quy định của
pháp luật.
Trường hợp chấm dứt thành viên này chủ yếu phụ thuộc vào năng lực hành vi,
sự tồn tại của cá nhân. Khi thành viên hợp tác xã rơi vào các trường hợp trên thì cá
nhân đó đã mất đi tư cách là một chủ thể trong các quan hệ pháp luật, bởi vậy tư cách
thành viên hợp tác xã cũng khơng cịn.
Nếu thành viên là cá nhân chết thì người thừa kế nếu đáp ứng đủ điều kiện của
Luật này và điều lệ, tự nguyện tham gia hợp tác xã thì trở thành thành viên và tiếp tục
thực hiện các quyền, nghĩa vụ của thành viên; nếu không tham gia hợp tác xã thì được
hưởng thừa kế theo quy định của pháp luật. Trường hợp thành viên là cá nhân bị Tòa
án tun bố mất tích, việc trả lại vốn góp và quản lý tài sản của người mất tích được
thực hiện theo quy định của pháp luật. vốn góp của thành viên là cá nhân khơng có
người thừa kế, người thừa kế từ chối nhận thừa kế hoặc bị truất quyền thừa kế thì vốn
góp được giải quyết theo quy định của pháp luật. Trường hợp người thừa kế tự

12

nguyện để lại tài sản thừa kế cho hợp tác xã thì vốn góp đó được đưa vào tài sản
khơng chia của hợp tác xã.
 Trường hợp 2: Thành viên là hộ gia đình khơng có người đại diện hợp pháp theo quy
định của pháp luật; thành viên là pháp nhân bị giải thể, phá sản; hợp tác xã thành viên
của liên hiệp hợp tác xã bị giải thể, phá sản.
Hộ gia đình khơng có người đại diện hợp pháp theo quy định của pháp luật tức là
hộ gia đình đó khơng có khả năng, tư cách xác lập, hay yếu tố quyết định việc còn hay
chấm dứt tư cách thành viên của hợp tác xã.
Trường hợp thành viên là pháp nhân, hợp tác xã thành viên bị chia, tách, hợp nhất,
sáp nhập, giải thể, phá sản thì việc trả lại, kế thừa vốn góp được thực hiện theo quy
định tại điều 94, 95, 96, 97, 98, 99 của Bộ luật dân sự 2005.
 Trường hợp 3:Hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã bị giải thể, phá sản;
Tư cách thành viên hợp tác xã của các thành viên chỉ tồn tại khi hợp tác xã,
Liên hiệp hợp tác xã tồn tại và hoạt động. Khi hợp tác xã , liên hiệp hợp tác xã bị giải
thể, phá sản thì đương nhiên cũng khơng cịn các thành viên hợp tác xã nữa, tư cách
các thành viên hợp tác xã cũng vì thế mà tự nhiên được hủy bỏ.
Trong trường hợp này, sau khi thanh tốn xong các chi phí theo quy định,
khoản nợ và nghĩa vụ tài chính, giá trị tài sản cịn lại được hồn trả cho thành viên,
hợp tác xã thành viên theo tỷ lệ vốn góp trên tổng số vốn điều lệ.
 Trường hợp 4: Thành viên, hợp tác xã thành viên tự nguyện ra khỏi hợp tác xã, liên
hiệp hợp tác xã;
Thành viên hợp tác xã tham gia hợp tác xã một cách tự nguyện và cũng có thể
tự nguyện ra khỏi hợp tác xã , xuất phát từ những mong muốn và những điều kiện cụ
thể của bản thân họ. Khi đó họ sẽ được trả lại phần vốn đã góp vào hợp tác xã . Đây là
một quy định thể hiện sự tôn trọng nguyên tắc tự nguyện của thành viên hợp tác xã.
 Trường hợp 5: Thành viên, hợp tác xã thành viên bị khai trừ theo quy định của
điều lệ:
Đây là quy định duy nhất có tính chất là hình thức kỷ luật dẫn đến việc chấm dứt

tư cách thành viên của hợp tác xã. Các thành viên khi có những vi phạm nghiêm trọng
điều lệ hợp tác xã , nghĩa vụ thành viên, nghĩa vụ cơng dân thì có thể bị khai trừ theo
13


quy định của điều lệ. Khi đó, thành viên hợp tác xã bị khai trừ sẽ được trả lại phần
vốn góp và được giải quyết các vấn đề liên quan đến quyền và nghĩa vụ.
 Trường hợp 6: Thành viên, hợp tác xã thành viên không sử dụng sản phẩm, dịch vụ
trong thời gian liên tục theo quy định của điều lệ nhưng không quá 03 năm. Đối với
hợp tác xã tạo việc làm, thành viên không làm việc trong thời gian liên tục theo quy
định của điều lệ nhưng không quá 02 năm;
Trước đây Luật hợp tác xã 2003 không quy định đây là một trường hợp được chấm
dứt tư cách thành viên hợp tác xã . Trong thực tế khi Luật hợp tác xã 2003 vẫn còn
hiệu lực, có nhiều trường hợp thành viên sau khi tham gia không sử dụng các sản
phẩm, dịch vụ trong một thời gian dài, ngồi việc góp vốn khơng tham gia vào các
hoạt động của hợp tác xã . Có lẽ lí do là do hợp tác xã 2003 quy định hợp tác xã là
một loại hình doanh nghiệp. Quy định về phân phối lợi nhuận cũng đưa tiêu chí tỉ lệ
vốn góp lên đầu tiên rồi mới tới mức độ sử dụng sản phẩm, dịch vụ, chưa làm nổi bật
được tính chất phục vụ lợi ích, nhu cầu, sự hợp tác giúp đỡ lẫn nhau của các thành
viên. Theo đó, xã viên chỉ cịn là người góp vốn và được chia lãi theo vốn góp, khơng
khuyến khích hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã hướng vào cung cấp sản phẩm, dịch vụ
cho xã viên; khơng khuyến khích xã viên sử dụng dịch vụ của hợp tác xã, liên hiệp
hợp tác xã, khơng khuyến khích kết nạp thêm xã viên mới, mà khuyến khích xã viên
tăng vốn
Đến luật hợp tác xã 2012, hợp tác xã khơng cịn hoạt động như một loại hình
doanh nghiệp. Sử dụng sản phẩm, dịch vụ và lao động đối với hợp tác xã tạo việc làm
là một trong những nghĩa vụ của thành viên hợp tác xã . Khi các thành viên không sử
dụng sản phẩm dịch vụ hoặc không làm việc trong một khoảng thời gian nhất định thì
sẽ bị mất tư cách thành viên hợp tác xã .
 Trường hợp 7:Tại thời điểm cam kết góp đủ vốn, thành viên khơng góp vốn hoặc góp

vốn thấp hơn vốn góp tối thiểu quy định trong điều lệ;
Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế và nghĩa vụ của các thành viên hợp tác xã là
phải nộp đủ vốn theo cam kết để trở thành thành viên hợp tác xã . Nếu thành viên hợp
tác xã khơng góp đủ vốn, khơng góp hoặc góp thấp hơn vốn góp tối thiểu sẽ khơng đủ
điều kiện làm thành viên hợp tác xã .
Ngoài ra, điều lệ của từng hợp tác xã cũng có thể quy định thêm các trường hợp chấm
dứt tư cách thành viên đối với thành viên của hợp tác xã mình.
14


Chấm dứt tư cách xã viên là một trong những chế độ pháp lý quan trọng ảnh
hưởng trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của mỗi bên, nhất là các thành viên hợp tác xã,
do đó cần quy định chặt chẽ, cụ thể, rõ ràng và phù hợp với điều kiện cũng như thực
trạng của mỗi hợp tác xã theo dúng pháp luật và điều lệ; đồng thời chú trọng giáo dục
ý thức tự giác trước khi áp dụng chế tài chấm dứt tư cách xã viên do những nguyên
hân chủ quan.
C. KẾT BÀI
Tìm hiểu hoạt động của Hợp tác xã nói chung và quy chế thành viên hợp tác xã
nói riêng theo quy định của pháp luật hiện hành là rất quan trọng. Thơng qua nội dung
này đã nói lên bản chất, vị trí, vai trị đặc biệt của hợp tác xã trong điều kiện kinh tế
nước ta hiện nay khác hẳn so với điểu kiện kinh tế kế hoạch hóa tập trung trước kia.
Qua những phân tích trên đây, bài viết đã phần nào làm rõ quy chế pháp lý về
thành viên hợp tác xã thông qua các nội dung như điều kiện trở thành thành viên hợp
tác xã , quyền và nghĩ vụ của thành viên hợp tác xã , chấm dứt tư cách thành viên hợp
tác xã . Bài làm cịn nhiều thiếu xót, em rất mong thầy, cơ góp ý thêm để bài viết
thêm hồn thiện.
Em xin chân thành cảm ơn!

15