LUẬN văn THẠC sĩ xây DỰNG môi TRƯỜNG văn hóa ở TRƯỜNG TRUNG cấp CẢNH sát vũ TRANG HIỆN NAY

MỤC LỤC

Tran
g
3

MỞ ĐẦU

Chương 1

XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG VĂN HÓA Ở TRƯỜNG
TRUNG CẤP CẢNH SÁT VŨ TRANG HIỆN NAY –
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

1.1.

11

Môi trường văn hóa và thực chất, nội dung và vai trò
xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Trung cấp Cảnh

1.2.

sát vũ trang hiện nay
Thực trạng xây dựng môi trường văn hóa ở Trường

11

Trung cấp Cảnh sát vũ trang hiện nay và nguyên nhân
của thực trạng
Chương 2

35

MỘT SỐ YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NÂNG
CAO CHẤT LƯỢNG XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG
VĂN HÓA Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP CẢNH SÁT VŨ
TRANG HIỆN NAY

2.1.

59

Yêu cầu cơ bản về nâng cao chất lượng xây dựng môi
trường văn hóa ở Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang

2.2.

hiện nay
Một số giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng xây dựng

59

môi trường văn hóa ở Trường Trung cấp Cảnh sát vũ
trang hiện nay
KẾT LUẬN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

67
87

89
93


MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Môi trường văn hóa xét cả về phương diện lý luận, cả về thực tiễn có vai trò
to lớn đối với việc xây dựng con người mới, nền văn hóa mới. Từ khi tiến hành
công cuộc đổi mới, Đảng chủ trương đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước theo định
hướng XHCN thì vị trí, vai trò của MTVH càng trở nên quan trọng hơn bao
giờ hết. Xây dựng MTVH được coi là một nhiệm vụ giữ vị trí quan trọng,
góp phần nâng cao đời sống tinh thần của xã hội, đào luyện nguồn nhân lực
để phục vụ cho sự nghiệp CNH, HĐH đất nước. Đảng ta chỉ rõ: “...Tập trung
xây dựng đời sống, lối sống và môi trường văn hóa lành mạnh; coi trọng trong lãnh
đạo, quản lý, văn hóa trong kinh doanh và văn hóa trong ứng xử” [17 - tr.126].
Trong giai đoạn hiện nay, trước những ảnh hưởng của xu thế hội nhập và
tác động nền kinh tế thị trường, vấn đề xây dựng môi trường văn hóa càng trở
thành vấn đề cấp thiết của toàn xã hội và của các đơn vị trong Bộ Công an.
Đây là những nhân tố tác động hàng ngày, nếu chúng ta không nhận thức và
hạn chế mặt trái của kinh tế thị trường thì dễ làm nhạt dần giá trị truyền
thống, bản sắc văn hóa dân tộc, lý tưởng và đạo đức cách mạng của đội ngũ
cán bộ, sĩ quan trong tương lai. Vì thế, phát huy vai trò của môi trường văn
hóa trở thành yêu cầu thường xuyên, cấp bách của Trường TCCSVT hiện nay.
Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang được thành lập theo Quyết định số
659/2006/QĐ - BCA(X13), ngày 01/06/2006 của Bộ trưởng Bộ Công an trên
cơ sở Trường Đặc nhiệm Công an nhân dân. Trường thuộc hệ thống các
Trường Công an nhân dân, ngoài mối quan hệ phối hợp, bồi dưỡng nâng cao
với các trường, các đơn vị nghiệp vụ trong Ngành, nhà trường còn có mối
quan hệ với nhiều trường trong Quân đội nhân dân Việt Nam, các Học viện,

trường Đại học khác. Nhà trường thường xuyên cử giáo viên đi học tập, bồi
dưỡng kiến thức ở nước ngoài và mời các chuyên gia nước ngoài đến trường

3


trao đổi kinh nghiệm huấn luyện, giảng dạy (Liên bang Nga; Cộng hòa Pháp;
Cộng hòa nhân dân Trung Hoa; Vương quốc Anh...)
Những năm gần đây, nhà trường luôn thực hiện yêu cầu mới là quán triệt
sâu sắc quan điểm của Đảng về xây dựng môi trường văn hóa để giữ gìn
những giá trị văn hóa của dân tộc, hình thành nền văn hóa công vụ chính quy,
hiện đại và chuyên nghiệp, phục vụ cho quá trình giáo dục, đào tạo. Trường
TCCSVT đã tích cực triển khai nhiều biện pháp cụ thể, phù hợp với tình hình,
đặc thù của đơn vị để xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, góp phần đào
tạo nên đội ngũ Cảnh sát vũ trang “vừa hồng, vừa chuyên”. Nhận thức về tầm
quan trọng của môi trường văn hóa và từ thực tiễn yêu cầu, nhà trường đã
bám sát các nội dung xây dựng môi trường văn hóa bước đầu đạt được những
kết quả tích cực. Thiết chế văn hóa, một số loại hình văn hóa nghệ thuật, môi
trường cảnh quan của nhà trường được củng cố. Phong trào “Công an nhân
dân chấp hành nghiêm điều lệnh vì nhân dân phục vụ” được đẩy mạnh, trở
thành một nội dung của thi đua trong toàn trường.
Thực tế cho thấy, bên cạnh những kết quả đã đạt được trong một số nội
dung xây dựng môi trường văn hóa tại trường TCCSVT cũng còn bất cập như
một số phong trào chưa có sự tuyên truyền rộng rãi, đi sâu vào hiệu quả thực
tế; còn mang nặng tính hình thức; chưa thực sự tạo được sức cuốn hút, thu hút
đông đảo cán bộ, giáo viên, học viên tham gia. Ý thức chấp hành pháp luật,
điều lệnh CAND của một bộ phận cán bộ, chiến sĩ chưa cao, lối sống văn hóa,
đạo đức chưa thật tốt... Do đó, việc nghiên cứu về xây dựng môi trường văn
hóa ở Trường TCCSVT, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới là hết
sức cần thiết.

Vì những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài “Xây dựng môi trường văn
hóa ở Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang hiện nay” làm luận văn tốt nghiệp
là vấn đề có ý nghĩa cả về phương diện lý luận và thực tiễn.
4


2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Môi trường văn hóa tốt là yếu tố quan trọng và có ảnh hưởng trực tiếp đến
các lĩnh vực khác của đời sống xã hội. Vì vậy nghiên cứu về vấn đề văn hóa và
xây dựng MTVH đã có nhiều nhà khoa học quan tâm, nghiên cứu với nhiều
công trình khoa học đề cập đến:
* Nhóm công trình khoa học liên quan đến văn hóa
Giáo sư Đinh Xuân Lâm và PTS Bùi Đình Phong (1998) “Hồ Chí Minh
văn hóa và đổi mới” Nxb Lao động, Hà Nội. Hai tác giả đã dày công nghiên cứu
có hệ thống về tư tưởng Hồ Chí Minh dưới góc độ văn hóa và đổi mới gắn với
sự phát triển của lịch sử dân tộc và xu thế phát triển của thời đại. Đặc biệt, sách
đã giới thiệu nhiều bài viết, nhiều lời nhận định, đánh giá của các học giả, các
nhà khoa học nước ngoài nói về Hồ Chí Minh trong giữ gìn và phát huy bản sắc
văn hóa dân tộc; văn hóa Hồ Chí Minh trong giáo dục - đào tạo; trong thu phục
lòng người; trong sử dụng cán bộ và trong giao tiếp, ứng xử...
Phó giáo sư Trường Lưu (2002) Văn hóa - một số vấn đề lý luận, Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội. Tác giả đã xem xét MTVH trong mối quan hệ
thống nhất hữu cơ với môi trường tự nhiên và môi trường xã hội, từ đó đặt
ra yêu cầu trong hoạt động xây dựng MTVH cần có sự kết hợp hài hòa,
đồng bộ với nhiệm vụ xây dựng môi trường tự nhiên và môi trường xã hội
nhằm phát triển toàn diện con người, qua đó tác động tới sự phát triển của
văn hóa, xã hội.
Nguyễn Chí Bền (2012) "Văn hóa Việt Nam trong bối cảnh hội nhập
kinh tế quốc tế", Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội đã phác họa bức tranh toàn
cảnh về nền văn hóa Việt Nam theo dòng chảy lịch sử từ quá khứ đến hiện tại,

đề cập đến hiện trạng và những tác động của quá trình hội nhập kinh tế quốc
tế đối với các thành tố của nền văn hóa dân tộc. Từ đó, cuốn sách bước đầu đề
xuất những giải pháp quan trọng nhằm phát triển văn hóa Việt Nam trong bối
cảnh mới.
5


Phó giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Thừa Hỷ (2012) “Văn hóa Việt Nam truyền
thống: một góc nhìn”, Nxb Văn hóa thông tin và truyền thông, Hà Nội. Sau
khi khái lược một cách trọn vẹn về văn hóa Việt Nam trong suốt chiều dài
lịch sử dựng nước và giữ nước; làm rõ những giá trị bền vững, gốc rễ của sự
phát triển, tác giả cho rằng, ngày nay trong quá trình hội nhập và phát triển,
trước cơn lốc về tư tưởng, lối sống và nhiều hệ giá trị đan xen, lẫn lộn;
chúng ta lại đang đứng giữa những giao lộ của ngã rẽ chưa có biển chỉ
đường rõ ràng. Chúng ta vừa như đang được động viên, khích lệ lại vừa như
đang bị đe dọa, dối lừa bởi văn hóa. Trong hoàn cảnh, tình huống đặc biệt
như vậy, để có một sự phát triển bền vững đòi hỏi phải quay về, nhận diện
và suy ngẫm nghiêm túc về văn hóa Việt Nam truyền thống, nhất là về
MTVH xã hội. Đây sẽ là chìa khóa duy nhất để chúng ta có những bước đi
đúng hướng và vững chắc.
* Nhóm công trình khoa học liên quan đến môi trường văn hóa và xây
dựng môi trường văn hóa
Giáo sư, tiến sĩ Đỗ Huy (2002) Xây dựng môi trường văn hóa ở nước ta
hiện nay từ góc nhìn giá trị học, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội vàTS Văn Đức
Thanh (2001)“Xây dựng môi trường văn hóa cơ sở”, Nxb Chính trị quốc gia,
Hà Nội, đã cung cấp cơ sở lý luận, phương pháp tiếp cận môi trường văn hóa
cơ sở, trong đó khẳng định cơ sở khoa học: Con người và những giá trị người
bao giờ cũng là những giá trị trung tâm, cốt lõi của môi trường văn hóa. Xây
dựng môi trường văn hóa cơ sở thực chất là tiếp tục khẳng định và xây dựng
những giá trị người, đi sâu tìm hiểu và tiếp tục khẳng định những thuộc tính

và bản chất tốt đẹp của con người được biểu hiện thông qua mối quan hệ
tương tác giữa môi trường và chính bản thân con người trên các góc độ, các
phương diện cụ thể.
Nguyễn Hương Ly “Xây dựng MTVH trong bối cảnh hiện nay”, Tạp chí
Văn hóa Nghệ thuật số 332, tháng 2-2012 đã đánh giá một cách sâu sắc thực
6


trạng về văn hóa và chất lượng xây dựng MTVH trong bối cảnh hội nhập kinh
tế của nước ta hiện nay. Tác giả khẳng định: để xây dựng và phát triển
MTVH, trên cơ sở thấu hiểu thực trạng, chúng ta phải hoạch định và đề ra
được một chiến lược chăm lo xây dựng MTVH dài hạn và cụ thể. Trong đó,
chú trọng quản lý tốt hoạt động xây dựng MTVH trên phạm vi cả nước.
Mai Hải Oanh “Bàn về môi trường văn hóa” Tạp chí Văn hóa nghệ thuật
số 334, tháng 4-2012 đã khẳng định: Môi trường không những là một khái
niệm sinh thái học, nó còn là một phạm trù triết học, bao gồm môi trường tự
nhiên, môi trường xã hội và MTVH. Trong tình hình hiện nay, càng ngày,
người ta càng ý thức rõ hơn về tầm quan trọng của MTVH đối với sự phát
triển. Bởi vậy, tác giả đã đi sâu phân tích một cách hệ thống kết cấu của
MTVH, làm rõ nội hàm căn bản của MTVH. Trên cơ sở phân tích, lý giải kết
cấu, vị trí, vai trò của MTVH, tác giả đã đi đến kết luận: Từ tầm nhìn vĩ mô,
MTVH là một bộ phận hợp thành của môi trường xã hội, vì thế, nó có vai trò
to lớn đối với sự ổn định, phát triển và tiến bộ xã hội.
Giáo sư, tiến sĩ Huỳnh Khái Vinh (1998) “Lối sống với môi trường sinh
thái và môi trường văn hóa” Thông tin lý luận lại xem xét vấn đề văn hóa,
MTVH từ góc độ quan hệ hữu cơ của con người với tự nhiên, với môi trường
sinh thái (MTST) của nó, coi đó là cơ sở để giải quyết vấn đề MTST - nhân
văn, cũng là MTST - xã hội đang trở nên bức xúc hiện nay.
Đặng Vũ Hiệp “Về nhiệm vụ xây dựng môi trường văn hoá đơn vị cơ sở
trong quân đội ta hiện nay”. Tạp chí Quốc phòng toàn dân, số 7/1993. Tác

giả đã tiếp cận môi trường quân sự, hoạt động quân sự dưới góc độ văn hóa,
là sự tương tác biện chứng giữa quân nhân với môi trường trong đó họ sống
và hoạt động dưới góc độ văn hóa, là sự kết tinh cao nhất những giá trị văn
hóa trong truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc.
- Các công trình nghiên cứu trong Bộ Công an, các tác giả tập trung
nghiên cứu về văn hóa, môi trường trong CAND có một số công trình nghiên
cứu sau:
7


Các tác giả, (1998) “Văn hóa, lối sống với môi trường”, Nxb CAND, Hà
Nội. Các tác giả đã xem xét mối quan hệ giữa lối sống, văn hóa và môi trường
tự nhiên cũng như môi trường xã hội, so sánh thực trạng về lối sống với
những giá trị chuẩn mực của văn hóa, thấy ra những năng lực tiềm ẩn của con
người. Đồng thời đề xuất những giải pháp để bảo vệ môi trường, phát triển
sinh thái, xây dựng một lối sống có chất lượng, nhằm mục tiêu chung là phát
triển con người và xã hội.
Tổng Cục Cảnh sát, Cục Chính trị Cảnh sát (2007) “Văn hóa ứng xử của
người Cảnh sát nhân dân”, Nxb CAND, Hà Nội và PGS.TS.Trần Đại Quang,
(2015) “Văn hóa ứng xử Công an nhân dân Việt Nam”, Nxb Chính trị quốc
gia, Hà Nội. Nội dung của hai cuốn sách cho thấy văn hóa và văn hóa ứng xử
Công an nhân dân là một bộ phận của văn hóa Việt Nam, có vai trò quan
trọng trong sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội
và xây dụng lực lượng CAND ngày càng trong sạch, vững mạnh. Nhằm giúp
cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân nhận thức đúng đắn, đầy đủ về cơ sở lý
luận, thực tiễn, ý nghĩa, tầm quan trọng của văn hóa ứng xử Công an nhân dân
Việt Nam để tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất, đạo đức cách mạng, kỹ năng
giao tiếp, ứng xử trong công tác, chiến đấu, lao động,học tập và sinh hoạt.
Đồng thời giúp cơ quan, tổ chức, cá nhân và các tầng lớp nhân dân hiểu biết,
chia sẻ, tăng cường phối hợp, giúp đỡ lực lượng CAND xây dựng, hoàn thiện

văn hóa ứng xử để hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân
dân, chế độ xã hội chủ nghĩa.
Phó giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Đắc Hy, (2011) “Môi trường và con đường
phát triển”, Nxb CAND, Hà Nội. Trong nội dung cuốn sách, tác giả đã đề dẫn
từ những nguyên lý cơ bản của các học thuyết về các quy luật của tự nhiên và
xã hội của nền văn minh nhân loại trong phát triển. Tác giả đã hệ thống từ
những nguyên lý đến những vấn đề thực tiễn của khai thác, sử dụng tài
nguyên thiên nhiên cho phát triển bền vững ở các quốc gia trên thế giới về
8


những vấn đề trong phát triển bền vững, chống biến đổi khí hậu và đói
nghèo...theo đó những vấn đề thực tế về bảo vệ môi trường, sử dụng bền vững
tài nguyên thiên nhiên, tăng trưởng kinh tế và an sinh xã hội của Việt Nam
trong thực tại và trong tương lai.
Ngô Văn Hùng “Bàn về văn hóa ứng xử của cán bộ, chiến sĩ Công an
nhân dân trong tình hình mới”, kỳ 2, tháng 8 năm 2015,Tạp chí Công an nhân
dân. Bài viết đã tập trung phân tích văn hóa ứng xử của cán bộ, chiến sĩ
CAND thể hiện trên ba mối quan hệ đối với tự mình, đối với nhân dân và đối
với đồng sự. Trên tinh thần đó, để góp phần xây dựng nét văn hóa ứng xử của
cán bộ, chiến sĩ CAND trong tình hình hiện nay, tác giả đã đề xuất những giải
pháp phù hợp với thực tiễn đặt ra.
Những công trình trên mặc dù đã đề cập cụ thể về văn hóa, xây dựng môi
trường văn hóa, vai trò của MTVH. Tuy nhiên đến nay, chưa có công trình
khoa học nào nghiên cứu về chủ đề “Xây dựng môi trường văn hóa ở Trường
Trung cấp Cảnh sát vũ trang hiện nay”, với góc độ luận văn chuyên ngành
chủ nghĩa xã hội khoa học. Do đó, vấn đề tác giả lựa chọn nghiên cứu là
không trùng lặp với bất cứ công trình khoa học nào đã công bố.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu

Làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về xây dựng môi trường văn
hóa ở Trường TCCSVT; đề xuất một số yêu cầu và giải pháp cơ bản nâng cao
chất lượng xây dựng môi trường văn hóa ở Trường TCCSVT hiện nay.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
Làm rõ quan niệm và nội dung xây dựng môi trường văn hóa ở Trường
TCCSVT (đối với nhiệm vụ giáo dục, đào tạo) hiện nay.
Đánh giá thực trạng xây dựng môi trường văn hóa ở Trường TCCSVT và
nguyên nhân của thực trạng đó.
Đề xuất một số yêu cầu và giải pháp nâng cao chất lượng xây dựng môi
trường văn hóa ở Trường TCCSVT hiện nay.
9


4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu
Xây dựng môi trường văn hóa ở Trường TCCSVT hiện nay.
* Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu về nội dung, thực trạng xây dựng môi
trường văn hóa ở nhà Trường TCCSVT hiện nay.
Phạm vi về thời gian: Số liệu điều tra, khảo sát có liên quan đến xây
dựng môi trường văn hóa ở Trường TCCSVT từ năm 2006 đến nay.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận
Luận văn được dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật
biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về văn hóa và
môi trường văn hóa.
* Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng các phương pháp cụ thể như lôgíc và lịch sử, phân tích
và tổng hợp, hệ thống, cấu trúc; thống kê, so sánh; phương pháp chuyên gia

và nghiên cứu điều tra, khảo sát thực tế tại Trường TCCSVT để làm rõ vấn đề
nghiên cứu.
6. Ý nghĩa của đề tài
Kết quả nghiên cứu của đề tài cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn
góp phần nâng cao chất lượng thực hiện xây dựng môi trường văn hóa ở
Trường TCCSVT cũng như các đơn vị khác có liên quan.
7. Kết cấu của đề tài
Luận văn gồm có: Mở đầu, 2 chương (4 tiết), kết luận, danh mục tài liệu
tham khảo và phụ lục.

10


Chương 1
XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG VĂN HÓA Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP
CẢNH SÁT VŨ TRANG HIỆN NAY – MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN
VÀ THỰC TIỄN

1.1. Môi trường văn hóa và thực chất, nội dung và vai trò xây dựng
môi trường văn hóa ở Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang hiện nay
1.1.1. Quan niệm, đặc điểm của môi trường văn hóa
* Môi trường văn hóa
Nói tới văn hóa là nói tới con người, nói đến việc phát huy những năng
lực bản chất của con người nhằm hoàn thiện con người, thúc đẩy xã hội phát
triển. Nghiên cứu MTVH trên cơ sở phương pháp luận mácxít thực chất là
nghiên cứu mối quan hệ biện chứng giữa con người với hoàn cảnh. Con người
là một thực thể xã hội được hình thành trong những điều kiện hoàn cảnh tự
nhiên và xã hội nhất định, trong đó con người không chỉ là sản phẩm của hoàn
cảnh mà còn là chủ thể cải tạo, sáng tạo ra hoàn cảnh. C.Mác và Ph.Ăngghen
đã khẳng định rằng: "Con người tạo ra hoàn cảnh đến mức nào thì hoàn cảnh

cũng tạo ra con người đến mức ấy" [14, tr.55].
Xét theo góc độ văn hóa, con người vừa là chủ thể sáng tạo, tích lũy và
phát triển văn hóa, vừa là khách thể trong sự tác động trở lại của văn hóa
nhằm tạo nên những nhân cách toàn diện. Trong sự tác động qua lại nhiều
chiều ấy, "nếu đại tự nhiên là cái nôi đầu tiên nuôi sống con người thì văn hóa
là cái nôi thứ hai, ở đó toàn bộ đời sống của con người được hình thành, được
nuôi dưỡng và phát triển. Con người không thể tồn tại nếu tách rời đại tự
nhiên, cũng như con người không thể thực sự là con người nếu tách rời môi
trường văn hóa" [35, tr.65].
Từ góc độ nghiên cứu một số vấn đề về lý luận và thực tiễn của MTVH,
cần thiết phải tìm hiểu một số khái niệm cơ bản có liên quan trực tiếp đến đề
tài nghiên cứu như: văn hóa, MTVH.
11


Văn hóa là một khái niệm đa nghĩa, khá phong phú và phức tạp, có
nguồn gốc cả ở phương Tây và phương Đông. Ở phương Tây, từ văn hóa xuất
hiện rất sớm trong đời sống ngôn ngữ, ban đầu nó là một từ có căn gốc La
tinh "colere", sau trở thành "cultura" nghĩa là cày cấy, vun trồng.
Ở phương Đông, từ văn hóa xuất hiện vào thời Tây Hán. Tác giả Lưu
Hướng trong sách Thuyết Uyển; tác giả Chỉ Vũ có bài viết: "Bậc thánh nhân
trị thiên hạ, trước dùng văn đức, sau mới dùng vũ lực. Phàm dùng vũ lực đều
để đối phó kẻ bất phục tùng, dùng văn hóa không thay đổi được thì sau đó sẽ
chinh phạt" [44, tr.13]. Ở đây, văn hóa được hiểu như một cách giáo hóa đối
lập với vũ lực, theo đó văn hóa là "văn trị giáo hóa" tức là dùng "văn trị" (cái
hay cái đẹp) để "giáo hóa" (giáo dục cảm hóa) con người. Như vậy có thể thấy,
ngay từ thuở rất xa xưa, ở cả phương Tây và phương Đông, con người đã ý
thức được về văn hóa và vai trò của nó đối với việc giáo dục, bồi dưỡng tâm
hồn, trí tuệ và tình cảm con người.
Cho đến nay, theo thống kê của một nhà dân tộc học người Mỹ, có khoảng

hơn 400 định nghĩa về văn hóa. Có thể nói, mỗi nhà nghiên cứu về văn hóa thì
đều đưa ra một định nghĩa về văn hóa, việc đưa ra một khái niệm đầy đủ về văn
hóa là vô cùng khó khăn. Jacques Dérrida, nhà nghiên cứu văn hóa người Pháp
đã phải thốt lên: "Văn hóa chính là cái tên mà chúng ta đặt cho điều bí ẩn
không cùng với những ai ngày nay đang tìm cách suy nghĩ về nó" [38, tr.35].
Từ điển Triết học đưa ra định nghĩa: "Văn hóa gồm toàn bộ những giá trị
vật chất và tinh thần do con người tạo ra trong quá trình thực tiễn xã hội - lịch
sử và tiêu biểu cho trình độ đạt được trong lịch sử phát triển xã hội... Văn hóa
là một hiện tượng lịch sử, phát triển phụ thuộc vào sự thay thế các hình thái
kinh tế - xã hội". [42, tr.1329-1330].
Năm 1942, tại "Mục đọc sách" viết xen trong bản thảo "Nhật ký trong
tù", Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa ra quan niệm là: "Vì lẽ sinh tồn cũng như
mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ
12


viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ
cho sinh hoạt hàng ngày về ăn, mặc, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ
những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa"[27, tr.431]. Với định nghĩa
này, Hồ Chí Minh bằng cách tiếp cận biện chứng đã nắm bắt trạng thái vận
động và cả trạng thái tĩnh của văn hóa.
Thực tế cho thấy, có nhiều góc độ tiếp cận khác nhau nên cách giải thích,
cách quan niệm cũng khác nhau về câu chữ song nhìn chung, đại đa số các
nhà nghiên cứu đều quan niệm văn hóa gắn với con người, là hệ thống giá trị
vật chất và tinh thần do con người tạo ra, trở thành bộ phận cơ bản trong xã
hội. Văn hóa đem lại cho con người khả năng suy xét về bản thân và hoạt
động có hướng đích nhằm đạt tới một giá trị nào đó trong xã hội. Văn hóa là
"thiên nhiên thứ hai", là "cái nôi' nuôi dưỡng tâm hồn và hình thành nên phẩm
giá con người. Một không gian văn hóa lành mạnh bao gồm toàn bộ những
sản phẩm, hành động, khuôn mẫu ứng xử... chứa đựng hệ thống giá trị nhân

văn và vốn kinh nghiệm xã hội, sẽ tạo thành "môi trường văn hóa" lành mạnh
nuôi dưỡng đời sống tinh thần con người, phát triển con người ngày càng
hoàn thiện về mọi mặt. Đây chính là cơ sở lý luận quan trọng để tiếp cận,
nghiên cứu về MTVH.
Khái niệm môi trường văn hóa lần đầu tiên được đề cập đến trong tác
phẩm "Sinh thái nhân văn" năm 1975 của Giáo sư sinh - nhân chủng học
người Pháp Georges Olivier, trong đó MTVH hay MTNV được tạo nên bởi
"sự tác động của con người tới con người" và "tổ chức xã hội của chúng ta",
còn "sự tác động của con người với tự nhiên cũng như sản phẩm từ nền công
nghiệp đương nhiên đã có và phải có" [19, tr.10]. Theo ý nghĩa này, MTVH là
khái niệm mang tính đa phương, đa diện: MTVH là không gian văn hóa chứa
đựng các mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên, con người với xã hội,
con người với con người.
13


Môi trường văn hóa cũng được nhiều nhà khoa học xã hội Xô viết trước
đây quan tâm nghiên cứu. Trong cuốn giáo trình "Cơ sở lý luận văn hóa Mác Lênin", do GS.TS triết học A.I. Ac-nôn-đốp chủ biên đã đưa ra quan niệm về
MTVH như sau: "Môi trường văn hóa là một tổng thể ổn định những yếu tố vật
thể và nhân cách, nhờ đó các cá thể tác động lẫn nhau. Chúng ảnh hưởng tới hoạt
động khai thác và sáng tạo giá trị văn hóa, tới nhu cầu tinh thần, hứng thú và định
hướng giá trị của họ. Môi trường văn hóa không chỉ là tổng hợp những yếu tố văn
hóa vật thể, mà còn có những con người hiện diện văn hóa" [1, tr.75].
Trong những năm gần đây, MTVH ở Việt Nam đã trở thành một vấn đề
cơ bản, vừa có tính cấp thiết, vừa có tính lâu dài, đòi hỏi phải giải đáp cả về
mặt lý luận và trong thực tiễn đời sống xã hội. Nhiều nhà nghiên cứu đã đề
cập và tiếp cận MTVH từ nhiều góc độ và cấp độ khác nhau, xuất phát từ
những mục đích nghiên cứu khác nhau.
Trong cuốn sách "Quản lý hoạt động văn hóa" xuất bản năm 1998, từ
góc độ lãnh đạo, quản lý hoạt động văn hóa, tập thể tác giả nhận định: "Môi

trường văn hóa là một tổng thể các sản phẩm văn hóa, chương trình văn hóa,
hành vi văn hóa, thiết chế, phương tiện và cảnh quan văn hóa... mà cá nhân
tiếp xúc trong suốt đời mình và có ảnh hưởng qua lại với mình" [23, tr.77].
Môi trường văn hóa còn được quan niệm đồng nghĩa với khái niệm
MTNV: "Là những điều kiện tự nhiên, văn hóa xã hội xung quanh con người
có tác động trực tiếp tới sự hình thành phát triển nhân cách của cá thể, lối
sống của các nhóm xã hội cũng như của toàn thể xã hội..." [30, tr.3]. Đây là
những quan niệm thể hiện sự đồng thuận về MTVH.
Bên cạnh đó vẫn có một số quan niệm "không đồng chiều" như coi
MTVH là một khái niệm không có nội hàm và ngoại diên, chỉ là một cách nói
văn hoa, là sự "phiên ngang" thuần túy từ MTTN sang lĩnh vực văn hóa xã
hội; hoặc bó hẹp MTVH trong một phạm vi không gian cố định và nhỏ hẹp,
coi MTVH chỉ là một khái niệm ngang hàng với khái niệm "làng văn hóa",
14


"gia đình văn hóa", hay đồng nhất MTVH với MTXH... Tuy nhiên, đây không
phải là những quan niệm chính thống và phổ biến trong giới nghiên cứu khoa
học cũng như trong đời sống xã hội.
Trên cơ sở những phân tích lý giải trên, có thể đưa ra quan niệm chung
về MTVH như sau: Môi trường văn hóa là tổng thể các yếu tố văn hoá vật
thể và phi vật thể, chúng tác động lẫn nhau và có quan hệ tương tác đối với
con người trong một không gian và thời gian xác định nhằm thúc đẩy con
người phát triển hài hòa, toàn diện với tư cách vừa là chủ thể trung tâm,vừa
là sản phẩm của MTVH.
* Đặc điểm của môi trường văn hóa
Một là, có sự kết hợp hài hòa biện chứng giữa các giá trị truyền thống và
giá trị hiện đại trong MTVH. Môi trường văn hóa luôn phát triển một cách hài
hòa giữa các yếu tố truyền thống và hiện đại, là cái "quá khứ làm nên hiện tại
và hiện tại cùng với quá khứ sẽ làm nên tương lai với cái vốn giàu có nhất, quý

báu nhất của một dân tộc, của một chế độ" [54, tr.70]. Đứng vững trên "cái nền"
của truyền thống, MTVH mới có thể tiếp thu những yếu tố hiện đại một cách
chọn lọc, chuyển hóa những yếu tố đó thành sức sống và giá trị lâu bền của
bản thân nó. Đến lượt nó, MTVH lại trở thành động lực quan trọng để phát huy
truyền thống, làm tăng bề dày truyền thống. Quá trình xây dựng, phát triển
MTVH phải hết sức chú trọng tới mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại,
làm sao để hai yếu tố này thực sự tạo tiền đề, điều kiện cho nhau, bổ sung lẫn
nhau, thúc đẩy nhau cùng phát triển nhằm đạt tới một MTVH vừa phản ánh
chiều sâu văn hóa truyền thống, vừa vươn tới những chân giá trị hiện đại một
cách vững chắc, đúng hướng.
Hai là, MTVH có tính thống nhất trong đa dạng. Thống nhất trong đa
dạng văn hóa là quy luật phổ biến của quá trình phát triển văn hóa, trong đó
sự đa dạng văn hóa là điều kiện để hình thành và bảo đảm cho sự thống nhất
MTVH. Nền văn hóa của bất cứ dân tộc nào cũng diễn ra trong một giai đoạn
15


lịch sử nhất định, ở một không gian và thời gian xác định nên nó vừa phản
ánh quá trình phát triển từ quá khứ, vừa là yếu tố cơ bản để tạo nên MTVH
thống nhất trong đa dạng.
Tính đa dạng của MTVH được quy định bởi sự khác biệt về sắc tộc,
phương ngữ, tập quán, phương thức sản xuất... của văn hóa địa phương, vùng,
miền, quốc gia dân tộc. Bởi vậy, mỗi MTVH như một chỉnh thể thống nhất các
giá trị văn hóa của một cộng đồng nhưng chứa đựng vô vàn sắc thái đa dạng,
phong phú, sống động của từng tộc người, từng vùng miền khác nhau.
Qua các thời kỳ lịch sử, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, sự giao
lưu tiếp biến văn hóa và chuyển đổi hệ thống giá trị cho phù hợp với xu thế
phát triển càng làm tăng thêm tính đa dạng, phức tạp của MTVH. Tuy nhiên, sự
đa dạng, phong phú đó không tạo ra sự pha tạp hỗn độn mà luôn nằm trong tính
thống nhất, tạo nên bản sắc văn hóa Việt Nam.

Ba là, MTVH không tồn tại một cách biệt lập mà luôn nằm trong mối
quan hệ tương tác hữu cơ với các môi trường khác. Lịch sử phát triển của loài
người đã chứng minh rằng, MTVH là một bộ phận quan trọng không thể thiếu
được trong đời sống con người. Tuy nhiên, con người không chỉ sống trong
MTVH mà còn sống trong MTTN và MTXH.
Môi trường tự nhiên và môi trường xã hội chính là điều kiện cho sự hình
thành và phát triển của MTVH, quy định đặc trưng, tính chất của MTVH cụ
thể. Vì vậy, trong hoạt động thực tiễn xây dựng MTVH cần phải có sự chỉ đạo
kết hợp chặt chẽ, hài hòa và đồng bộ với các nhiệm vụ chăm sóc bảo vệ MTTN
thật sự trong sạch, đảm bảo cho cuộc sống lâu dài của con người và tạo dựng
một MTXH thực sự lành mạnh, dân chủ, tiến bộ, văn minh nhằm phát triển
toàn diện con người, qua đó tác động tới sự phát triển của văn hóa, xã hội.
Bốn là, MTVH được tạo nên bởi sự kết hợp hai yếu tố bên trong (nội
sinh) và bên ngoài (ngoại sinh). Trong lĩnh vực văn hóa, MTVH của một cộng
đồng, một quốc gia trong quá trình tồn tại và phát triển cũng luôn có sự tác
16


động của những yếu tố nội sinh và ngoại sinh. Quan hệ biện chứng giữa các
yếu tố nội sinh và ngoại sinh trở thành quy luật vận động tất yếu của mọi nền
văn hóa. Phát huy nội lực của văn hóa dân tộc chính là tạo nên một dòng chảy
liên tục của truyền thống văn hóa dân tộc nhằm khẳng định bản sắc và bản
lĩnh của văn hóa. Đây chính là nền tảng chủ yếu để xây dựng "nền văn hóa
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc", là "bộ kênh sàng lọc" các giá trị văn hóa
ngoại nhập, chống lại những tác động phi văn hóa, phản văn hóa từ bên ngoài.
Nói đến những yếu tố ngoại sinh của văn hóa là nói đến việc tiếp thu
những giá trị văn hóa của thế giới để bổ sung và làm giàu cho văn hóa nội
sinh, biến chúng thành động lực cần thiết cho sự phát triển. Trong quá trình
giao lưu, tiếp biến văn hóa, những yếu tố ngoại sinh mang ý nghĩa tích cực sẽ
thúc đẩy MTVH của các cộng đồng, quốc gia và khu vực phát triển phong

phú, đa dạng hơn. Sự chi phối, tác động của những yếu tố ngoại sinh đối với
mỗi nền văn hóa là một quy luật tất yếu khách quan.
Năm là, MTVH luôn có sự đan xen giữa văn hóa và phản văn hóa,
giữa giá trị và phản giá trị. Qua quá trình phát triển của lịch sử, MTVH
ngày càng được bổ sung thêm nhiều giá trị mới kết tinh từ thành quả lao
động sáng tạo của nhiều thế hệ tiếp nối nhau. Song, cũng trong quá trình
phát triển, con người bộc lộ những tật xấu như bảo thủ, ngu dốt, tham lam,
ích kỷ, coi đồng tiền là thước đo mọi giá trị xã hội... làm hình thành và tồn
đọng không ít những phản giá trị. Hơn nữa, giao lưu văn hóa vốn là điều
kiện cần thiết để phát triển thì ngoài mặt tích cực là tỏa sáng giá trị văn hóa
dân tộc góp phần làm phong phú thêm tinh hoa văn hóa nhân loại; trong
khi tiếp nhận các yếu tố văn hóa từ bên ngoài, hoạt động này đã làm cho
không ít những giá trị ngoại lai, độc hại, xa rời đạo lý truyền thống dân
tộc... Những yếu tố phản văn hóa từ nước ngoài tràn vào, uốn lệch, gây tập
nhiễm, độc hại MTVH của dân tộc, xác lập những định hướng giá trị xa lạ
với cái đúng, cái tốt, cái đẹp.
17


1.1.2. Thực chất, nội dung và vai trò xây dựng môi trường văn hóa ở
Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang hiện nay
* Đặc điểm của Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang
Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang trực thuộc Bộ Công an, là cơ sở
giáo dục nghề nghiệp công lập trong hệ thống giáo dục quốc dân. Trường có
trách nhiệm đào tạo cán bộ có trình độ trung cấp ngành Vũ trang bảo vệ an
ninh trật tự, huấn luyện quân sự, võ thuật theo quy chế của Bộ Giáo dục và
Đào tạo và quy định của Bộ Công an.
Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang nằm trên trục đường Hồ Chí Minh,
cách Trung tâm Thị trấn Xuân Mai 1,2 km về phía Nam, cách Trung tâm Hà
Nội 34km về phía Tây. Trường có diện tích hơn 9ha, hiện đang hoàn thiện thủ

tục xin mở rộng tại chỗ, dự kiến sau khi mở rộng Trường sẽ có diện tích hơn
20ha, sẽ cơ bản đáp ứng được về diện tích để triển khai xây dựng hệ thống
thao trường, bãi tập, hệ thống xử lý nước sạch phục vụ công tác giáo dục, đào
tạo của nhà trường.
Địa bàn thị trấn Xuân Mai cũng là một khu vực tương đối phức tạp về
ANTT do đây là vùng giáp ranh giữa Hà Nội và Hòa Bình, điều này cũng làm
ảnh hưởng không nhỏ đến công tác giáo dục đào tạo của nhà trường, nhất là
công tác giáo dục, quản lý học viên.
Về tổ chức bộ máy của Trường Trung cấp Cảnh vũ trang: Trường Trung
cấp Cảnh vũ trang có 01 Hiệu trưởng và 05 Phó Hiệu trưởng giúp việc. Tổ
chức bộ máy gồm 18 đầu mối: Phòng Hành chính tổng hợp, Phòng Xây dựng
lực lượng, Phòng Hậu cần, Phòng Quản lý học viên, Phòng Khảo thí và đảm
bảo chất lượng đào tạo, Phòng Đào tạo, Phòng Quản lý nhà ăn, Bộ môn Lý
luận chính trị và khoa học xã hội nhân văn, Bộ môn Pháp luật, Bộ môn Nghiệp
vụ cơ sở, Bộ môn Ngoại ngữ - Tin học, Khoa Đặc nhiệm, Khoa Cảnh sát Cơ
động, Khoa Cảnh sát Bảo vệ, Khoa Quân sự, Khoa Võ thuật, thể dục thể thao,
Khoa Cảnh sát phản ứng nhanh, Trung tâm đào tạo lái xe ô tô, mô tô và
18


phương tiện thủy.Mỗi Bộ môn, Khoa, Phòng, Trung tâm do Trưởng Bộ môn,
Trưởng Khoa, Trưởng Phòng, Giám đốc trung tâm phụ trách, có từ 2 đến 3 Phó
trưởng Bộ môn, Khoa, Phó trưởng phòng, Phó giám đốc Trung tâm giúp việc.
Về nhiệm vụ của nhà trường: Nhà trường đào tạo cán bộ có trình độ
trung cấp Cảnh sát vũ trang cho các Tổng cục, Bộ Tư lệnh, Công an các đơn
vị, địa phương trong cả nước theo 06 chuyên ngành: Cảnh sát Cơ động, Đặc
nhiệm, Cảnh sát Bảo vệ, Phản ứng nhanh, Huấn luyện quân sự, Huấn luyện
võ thuật theo quy chế văn bằng của Nhà nước và của Bộ Công an; bồi dưỡng
nghiệp vụ bảo vệ mục tiêu, nghiệp vụ phòng chống khủng bố cho cán bộ Bộ
Nội vụ Vương Quốc Campuchia, Bộ An ninh Lào; bồi dưỡng quân sự, võ

thuật cho Công an các đơn vị, địa phương. Tổ chức nghiên cứu khoa học, biên
soạn chương trình, giáo trình và tài liệu giảng dạy, cải tiến nội dung và
phương pháp giảng dạy nhằm gắn nhà trường với thực tiễn công tác, chiến đấu
và xây dựng lực lượng Cảnh sát nhân dân.
Về cán bộ, giáo viên, học viên Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang. Trường
TCCSVT là nhà trường có sự chênh lệch khác biệt trong tâm lý, lứa tuổi.
Nguyên nhân do nguồn tuyển sinh của nhà trường gồm có học sinh phổ thông,
chiến sỹ phục vụ có thời hạn và cán bộ có biên chế từ các đơn vị, địa phương.
Do nguồn tuyển sinh trên cả nước cho nên cơ cấu vùng miền cán bộ, giáo viên,
học viên rất đa dạng. Tỷ lệ học viên là có hộ khẩu ở các khu vực phía nam như Tây
Nguyên, Nam Bộ chiếm 20%. Điều kiện học tập xa nhà, xa đơn vị luôn có những
tác động tới tâm lý của học viên. Tuy nhiên, học viên Trường TCCSVT luôn có ý
thức chấp hành tốt mọi nhiệm vụ học tập và rèn luyện, nhà trường cũng tích cực
quan tâm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho học viên.
Trình độ nhận thức của cán bộ, giáo viên, học viên trường Trung cấp
Cảnh sát vũ trang hiện nay là không đồng đều. Đội ngũ cán bộ, giáo viên nhà
trường nhìn chung còn trẻ, kinh nghiệm công tác chưa nhiều, kinh nghiệm thực
tiễn còn hạn chế. Hiện nay, tổng số cán bộ, giáo viên nhà trường có trình độ
19


thạc sĩ là 50, đang nghiên cứu sinh là 11 và 112 đồng chí đang học cao học là
con số còn rất khiêm tốn. Điều đó làm ảnh hưởng nhất định đến công tác giáo
dục đào tạo và công tác nâng cao chất lượng đào tạo trong nhà trường. Nơi ở,
nơi làm việc của cán bộ và học viên còn thiếu, chưa có nơi ăn ở riêng cho học
viên quốc tế, nhà ở công vụ, số giáo viên trẻ, mới về trường công tác đều phải
thuê chỗ ở nên ít nhiều bị ảnh hưởng đến công tác chuyên môn.
* Thực chất xây dựng môi trường văn hóa ở Trường trung cấp Cảnh sát
vũ trang hiện nay
Xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang là

hoạt động tự giác có mục đích của các chủ thể, cán bộ, giáo viên, học viên,
công nhân viên, chiến sĩ của nhà trường sáng tạo ra các yếu tố văn hóa vật
thể và phi vật thể như chuẩn mực, giá trị văn hóa, các quan hệ văn hóa, thiết
chế văn hóa, môi trường cảnh quan xanh, sạch, đẹp, để đáp ứng nhu cầu sinh
hoạt và nâng cao chất lượng hoàn thành nhiệm vụ chính trị của nhà trường.
Mục đích xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Trung cấp Cảnh sát vũ
trang là nhằm hiện thực hóa các nội dung, các chương trình, chỉ thị về MTVH ở
đơn vị cơ sở mà Bộ công an đã ban hành để góp phần nâng cao đời sống vật chất
tinh thần, bồi dưỡng phẩm chất nhân cách cho cán bộ, sĩ quan, học viên, chiến sĩ,
nhân viên của nhà trường, tích cực đẩy lùi các hành vi phản văn hóa để xây
dựng nhà trường vững mạnh toàn diện và hoàn thành tốt các nhiệm vụ được
giao. Xây dựng MTVH còn nhằm duy trì và phát huy những giá trị văn hóa
truyền thống tốt đẹp của đơn vị, tạo lập môi trường sống trong sạch, lành
mạnh, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển nhân cách của mỗi cá nhân
trong đơn vị; làm cho những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc,
của người Công an nhân dân và nhà trường giữ vai trò chủ đạo trong mọi hoạt
động, sinh hoạt, học tập và công tác của các đối tượng; làm phong phú hơn đời
sống văn hoá tinh thần tạo cơ sở để bồi dưỡng, phát triển nhân cách cán bộ,
giáo viên, học viên. Đồng thời, hạn chế đến mức thấp nhất ảnh hưởng của tư
20


tưởng văn hoá xấu, độc, phản động, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục
đào tạo, xây dựng đơn vị chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.
Lực lượng tiến hành xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Trung cấp
Cảnh sát vũ trang hiện nay, là các tổ chức (chính trị - xã hội) như tổ chức
lãnh đạo, chỉ huy, đoàn viên thanh niên, công đoàn, phụ nữ, cán bộ, giảng
viên, học viên, chiến sĩ, nhân viên của nhà trường.
Phương thức xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Trung cấp Cảnh
sát vũ trang hiện nay, là phát huy thế mạnh và gắn với chức trách, nhiệm vụ,

thông qua lồng ghép với các chương trình hoạt động của mỗi tổ chức chính trị
- xã hội, của mỗi cá nhân trong nhà trường theo các nội dung cấu thành môi
trường văn hóa. Xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Trung cấp Cảnh sát
vũ trang là một trong những nhiệm vụ quan trọng của hoạt động công tác
đảng, công tác chính trị. Do đó, quá trình tiến hành phải chủ động, tích cực
vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, biện pháp chung của hoạt động
công tác Đảng, công tác chính trị cũng như hình thức đặc thù của hoạt động
văn hóa, cụ thể như sau:
Đẩy mạnh việc khai thác các nguồn lực tại chỗ, tích cực, chủ động tự xây
dựng, tự củng cố, tự hoàn thiện các yếu tố của MTVH. Trong đó, tập trung
khai thác nguồn lực con người về mọi mặt cũng như các điều kiện cơ sở vật
chất, phương tiện hoạt động công tác đảng, công tác chính trị. Mỗi cán bộ,
giáo viên, học viên của đơn vị tích cực, chủ động tự xây dựng, tự củng cố, tự
hoàn thiện nhận thức về MTVH và vai trò của MTVH.
Xác định và triển khai thực hiện các nội dung, kế hoạch, chương trình về
môi trường văn hóa của ngành công an đã quy định. Đây là biện pháp cơ bản,
quan trọng để phát huy vai trò của môi trường văn hóa. Căn cứ vào tình hình
thực tế và yêu cầu nhiệm vụ đặt ra đối với nhiệm vụ giáo dục, đào tạo của đơn
vị, lãnh đạo, chỉ huy các cấp xác định chủ trương, phương hướng và hoạch
định kế hoạch, triển khai việc phát huy vai trò của môi trường văn hóa sát
21


hợp, thiết thực. Trong quá trình thực hiện, chú ý bổ sung kế hoạch xây dựng
MTVH với những điều chỉnh cần thiết, hợp lý.
Phát huy vai trò của môi trường văn hóa thông qua và bằng thực tiễn hoạt
động công tác đảng, công tác chính trị, thực tiễn xây dựng đơn vị; phải
thường xuyên xây dựng, củng cố, phát huy vai trò của các tổ chức; kết hợp
chặt chẽ sự chỉ đạo, hướng dẫn của cấp trên, phối hợp chặt chẽ với cấp uỷ,
chính quyền địa phương để tiến hành một cách đồng bộ; đồng thời, kiên quyết

đấu tranh với các hiện tượng tiêu cực, ảnh hưởng của văn hoá xấu độc thẩm
thấu vào đơn vị. Sử dụng hiệu quả công tác tư tưởng và các hình thức dạy học
để giáo dục, tuyên truyền, tích cực nâng cao nhận thức toàn diện cho cán bộ,
học viên về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan
điểm của Đảng, pháp luật Nhà nước, điều lệnh, quy định của CAND, các chế độ
quy định của đơn vị. Nhận thức sâu sắc nội dung cấu thành của MTVH và đề
cao trách nhiệm trong xây dựng MTVH ở đơn vị, tập trung đổi mới các hình
thức tuyên truyền giáo dục; diễn đàn thanh niên, giao lưu văn hoá, thi tìm hiểu
về truyền thống; các hình thức tham quan, học tập về nguồn... Phát huy trí tuệ,
khả năng sáng tạo của các chủ thể, phát động các phong trào thi đua thường
xuyên và thi đua đột kích hướng vào thực hiện các mục tiêu, nội dung của
MTVH.
* Nội dung xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Trung cấp Cảnh sát
vũ trang hiện nay:
Căn cứ vào cấu trúc của môi trường văn hóa, qua nghiên cứu về các văn
bản quy định của Bộ Công an; Tổng cục chính trị Bộ Công an; Đảng ủy nhà
trường về xây dựng môi trường văn hóa. Tác giả luận văn có thể khái quát
các nội dung cơ bản trong xây dựng MTVH ở Trường TCCSVT hiện nay, cụ
thể là:
Một là, xây dựng các giá trị chuẩn mực trong các mối quan hệ nội bộ đơn
vị và giữa đơn vị với cấp uỷ, chính quyền, nhân dân địa phương nơi nhà
22


trường đóng quân. Xây dựng các giá trị văn hóa trong môi trường văn hóa của
nhà trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang hiện nay trên cơ sở các giá trị văn
hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, của ngành Công an, của nhà trường; có
như vậy mới tạo lập nên đời sống văn hóa tinh thần lành mạnh, tạo điều kiện
thuận lợi cho sự phát triển nhân cách của mỗi cá nhân trong nhà trường. Đây là
nội dung quan trọng hàng đầu, vì những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp

của dân tộc, của ngành Công an nhân dân và nhà trường có vai trò định hướng
trong mọi hoạt động, sinh hoạt, học tập và công tác của các đối tượng. Các giá
trị văn hóa của dân tộc đã được các thế hệ ông cha ta vun đắp nên rất đa dạng,
phong phú, thể hiện phẩm giá của con người Việt Nam trong lịch sử dựng nước
và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Hệ giá trị tiêu biểu của văn hóa dân tộc Việt
Nam được thể hiện tập trung ở truyền thống yêu nước “quyết tử cho tổ quốc
quyết sinh”, thương yêu nhau “lá lành đùm lá rách” , cần cù trong lao động…
Thường xuyên giáo dục, tuyên truyền về truyền thống của ngành Công an
nhân dân đã trải qua hơn 70 năm ra đời và phát triển đã được Đảng, Bác Hồ
giáo dục, rèn luyện, mà các thế hệ cán bộ, sĩ quan, chiến sĩ, công nhân viên, tạo
dựng nên. Truyền thống vẻ vang của ngành Công an nhân dân thể hiện tập
trung là hết lòng “vì cuộc sống bình an của nhân dân và kiên quyết chống lại
các tội phạm, giữ vững an trật tự cho xã hội”, thực hiện đúng theo 6 điều Bác
dạy Công an nhân dân. Truyền thống của trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang
trong 39 năm qua, được các thế hệ cán bộ, giáo viên, chiến sĩ, công nhân viên,
đã tạo dựng nên thể hiện ở sự “Đoàn kết, kỷ luật, chủ động, sáng tạo, khắc
phục khó khăn, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ”…
Hai là, xây dựng, củng cố các thiết chế văn hóa của mỗi đơn vị, của nhà
trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang hiện nay. Đây là nội dung quan trọng, để
giáo dục các chuẩn mức, giá trị văn hóa và phẩm chất nhân cách cho các đối
tượng của Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang thì phải gắn với thiết chế văn
hóa. Các thiết chế văn hóa của nhà trường thường gắn với quy chế, công tác
23


bảo đảm trang bị cơ sở của cấp trên và huy động từ nguồn xã hội hóa của các
đối tượng trong nhà trường như Nhà truyền thống, phòng Hồ Chí Minh, các
phương tiện ti vi, máy chiếu phim, sách, báo, tạp chí… bảo đảm cho hoạt
động văn hóa.
Ba là, xây dựng các hoạt động văn hoá, xây dựng đơn vị có đời sống văn

hoá tinh thần tốt đẹp và lành mạnh; có phong trào văn nghệ, thể dục thể thao sôi
nổi, có các hình thức sinh hoạt đa dạng, phong phú, đậm tính quần chúng, hấp
dẫn, lôi cuốn và đáp ứng nhu cầu đời sống văn hoá Công an. Môi trường văn hóa
lành mạnh ở một nhà trường công an phải có nhiều hoạt động văn hóa, nghệ
thuật để bảo đảm đời sống tinh thần cho cán bộ, sĩ quan, giáo viên, học viên,
công nhân viên và chiến sĩ. Thời cơ để tổ chức các hoạt động văn hóa nghệ thuật
của nhà trường phải căn cứ vào kế hoạch công tác đảng, công tác chính trị hàng
năm; căn cứ vào tính chất của các sự kiện chính trị, đặc điểm mỗi đối tượng để
xác định hoạt động cho phù hợp và hiệu quả.
Bốn là, xây dựng và củng cố môi trường cảnh quan đơn vị xanh, sạch, đẹp,
gọn gàng, ngăn nắp, đúng điều lệnh, quy định. Đây là một nội dung xây dựng
quan trọng để tạo nên môi trường văn hóa toàn diện, là một nội dung quy định
của ngành công an đánh giá một đơn vị vững mạnh toàn diện. Thể hiện ở các nội
dung cụ thể như xây dựng doanh trại khang trang, chính quy; nơi ăn, ở, phải gọn
sạch; môi trường cây xanh, vườn hoa phải được quy hoạch và đẹp.
Năm là, xây dựng môi trường văn hoá gắn với hoạt động tích cực đấu
tranh phòng, chống sự thẩm thấu và ảnh hưởng của các tệ nạn, tiêu cực xã hội
của nhà trường. Đây là một nội dung rất cơ bản của môi trường văn hóa, nếu
nội dung xây dựng mà không gắn với nội dung ngăn ngừa tác hại của tệ nạn
xã hội và phản giá trị để cán bộ, giáo viên, học viên, công nhân viên, chiến sĩ,
trong nhà trường thì không giữ vững phẩm chất của người công an nhân dân.
Nội dung cơ bản cần tiến hành là phát hiện, kiên quyết đấu tranh chống lại âm
mưu, thủ đoạn chống phá của kẻ thù trên lĩnh vực tư tưởng, văn hoá; đấu
24


tranh chống lại những thói hư tật xấu, lối sống thực dụng, cơ hội, thấp hèn,
các hiện tượng mê tín dị đoan, tự do, vô kỷ luật trong học tập, sinh hoạt của
các đối tượng trong nhà trường...
Các nội dung xây dựng môi trường văn hóa nêu trên, có quan hệ chặt chẽ

với nhau, trong thực tế tổ chức không nên tuyệt đối hóa hoặc coi nhẹ một nội
dung nào. xây dựng môi trường văn hoá tốt đẹp, lành mạnh, phong phú không
chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu văn hoá chính đáng của cán bộ, chiến sĩ mà còn góp
phần phát triển nhân cách toàn diện của cán bộ, giáo viên, học viên, cong nhân
viên, chiến sĩ nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo của nhà trường;
đồng thời tạo ra “màng lọc” hữu hiệu để ngăn chặn ảnh hưởng của văn hoá
phẩm xấu độc xâm nhập vào Trường TCCSVT. Nếu không chú trọng xây dựng
môi trường văn hóa lành mạnh, thì nhà trường khó có thể hoàn thành tốt nhiệm
vụ được giao, xây dựng đơn vị chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.
* Vai trò của xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Trung cấp Cảnh sát vũ
trang hiện nay.
Môi trường văn hóa ở Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang là tổng hòa
các yếu tố văn hóa vật thể và phi vật thể ở Trường trung cấp Cảnh sát vũ
trang; do cán bộ, giáo viên, học viên sáng tạo và hưởng thụ, tồn tại phù hợp
với yêu cầu, đặc điểm, nhiệm vụ của nhà trường.
Vai trò của môi trường văn hóa ở trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang là
sự tác động của môi trường văn hóa đối với quá trình học tập, rèn luyện, công
tác giúp mỗi cán bộ, giáo viên, học viên hoàn thiện nhân cách người CAND,
hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao, góp phần xây dựng nhà trường trong
sạch, vững mạnh, toàn diện. Thể hiện vai trò của môi trường văn hóa ở
Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang hiện nay là:
Xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trang đáp
ứng nhu cầu văn hoá chính đáng và các mặt đời sống, sinh hoạt tập thể của cán bộ,
giáo viên và học viên. Đáp ứng nhu cầu văn hoá của cán bộ, chiến sĩ CAND là
25


chức năng cơ bản hàng đầu của văn hoá. Theo đó, vai trò của môi trường văn
hóa ở Trường Trung cấp Cảnh sát vũ trangtrước hết thể hiện ở sự đáp ứng nhu
cầu văn hoá của cán bộ, giáo viên, học viên cũng như đáp ứng nhu cầu phát

triển các mặt đời sống, sinh hoạt tập thể của họ theo hệ chuẩn chân - thiện mỹ, tức là văn hoá. Đó là nhu cầu văn hoá vật chất như ăn, ở, mặc, đi lại, lao
động vũ trang, cảnh quan vật chất bảo đảm và các thiết chế văn hóa. Đó là
nhu cầu văn hoá tinh thần như được học tập, được thể hiện tình cảm, chia sẻ
tình cảm, được sáng tạo và hưởng thụ văn học, nghệ thuật, nhu cầu vui chơi,
giải trí, tạo hứng thú học tập, rèn luyện… Đó là nhu cầu văn hoá tổ chức xã
hội như được trân trọng, được kết giao, được bình đẳng, được sinh hoạt tập
thể và chung sức xây dựng tập thể quân nhân, được giao tiếp, quan hệ với
dân, được tham gia các hoạt động văn hoá, nghệ thuật, thể thao, thẩm mỹ…
môi trường văn hóa tốt đẹp thông qua đáp ứng nhu cầu văn hoá đa dạng,
phong phú cho cán bộ, học viên nhằm nâng cao “kích thước” văn hoá của họ,
làm cho họ có sức đề kháng cần thiết trước các phản giá trị. Môi trường văn
hóa tốt đẹp cũng tạo sân chơi thuận lợi, giúp cho cán bộ, giáo viên, học viên
sử dụng thời gian nghỉ cuối tuần có ích, tránh được những tiêu cực nảy sinh
do sự nhàn rỗi gây nên và tạo thuận lợi để quản lý tốt đội ngũ cán bộ, chiến sĩ.
Đặc biệt, ở trong môi trường giáo dục Cảnh sát vũ trang, do tính chất hoạt
động rèn luyện căng thẳng, vất vả nên nhu cầu văn hoá càng được đòi hỏi gấp
bội. Mặt khác, có thể thấy đáp ứng, mở rộng nhu cầu văn hoá của cán bộ, giáo
viên, học viên, phải gắn với định hướng nhu cầu. Môi trường văn hóa đóng vai
trò cầu nối giữa định hướng, mở rộng và đáp ứng nhu cầu văn hoá với nâng cao
chất lượng giáo dục, đào tạo, làm cho hai quá trình đó gắn bó, thống nhất, phối
hợp và hỗ trợ lẫn nhau cùng phát triển.
Do đặc điểm môi trường giáo dục Cảnh sát vũ trang có mặt bằng văn hoá
không đồng đều trong cán bộ, chiến sĩ nên việc đáp ứng nhu cầu văn hoá
không phải là đơn giản. Hơn nữa, không phải bất cứ nhu cầu văn hoá nào
26