Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

TRẦN ANH TUẤN

QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG
HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA
ĐẠT THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
(TRÊN CƠ SỞ SỐ LIỆU THỰC TIỄN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK)

Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 60 38 01 04

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2015


Công trình được hoàn thành tại
Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội

Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. TRỊNH TIẾN VIỆT

Phản biện 1: ........................................................................
Phản biện 2: ........................................................................

Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, họp tại
Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vào hồi ..... giờ ....., ngày ..... tháng ..... năm 2015

Có thể tìm hiểu luận văn tại

Trung tâm tư liệu Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội
Trung tâm Thông tin – Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội


MỤC LỤC CỦA LUẬN VĂN
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1
Chương 1: CÁC VẤN ĐỀ CHUNG VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI
CHƯA ĐẠT THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM ............................ 9
1.1.
KHÁI NIỆM QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG
HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT .................... 9
1.1.1. Khái niệm và các đặc điểm cơ bản của chuẩn bị phạm tội, phạm
tội chưa đạt ............................................................................................. 9
1.1.2. Khái niệm quyết định hình phạt và quyết định hình phạt trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt ............................... 16
1.2.
CÁC ĐẶC ĐIỂM VÀ Ý NGHĨA CỦA VIỆC QUYẾT ĐỊNH
HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI,
PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT ..................................................................... 20
1.2.1. Các đặc điểm của việc quyết định hình phạt trong trường hợp
chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt .................................................. 20
1.2.2. Ý nghĩa của việc quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt ................................................................. 22

1.3.
NHỮNG NGUYÊN TẮC VÀ CÁC CĂN CỨ QUYẾT ĐỊNH
HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI,
PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT .................................................................... 24
1.3.1. Những nguyên tắc quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn
bị phạm tội, phạm tội chưa đạt ............................................................ 25
1.3.2. Các căn cứ quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm
tội, phạm tội chưa đạt........................................................................... 29
Chương 2: QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP
CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT TRONG
PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM VÀ PHÁP LUẬT HÌNH
SỰ MỘT SỐ NƯỚC ................................................................................ 34
2.1.
QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN
BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT THEO PHÁP LUẬT
HÌNH SỰ VIỆT NAM ......................................................................... 34
2.1.1. Giai đoạn từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đến trước pháp
điển hóa lần thứ nhất - Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1985 ................. 34
1


Giai đoạn từ sau khi ban hành Bộ luật hình sự năm 1985 đến trước
pháp điển hóa lần thứ hai - Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999 .......... 39
2.1.3. Giai đoạn từ khi ban hành Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999
đến nay ................................................................................................. 44
2.2.
QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ
PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT TRONG PHÁP LUẬT
HÌNH SỰ MỘT SỐ NƯỚC................................................................... 55
2.2.1. Pháp luật hình sự Liên bang Nga ......................................................... 56

2.2.2. Pháp luật hình sự Cộng hòa nhân dân Trung Hoa ............................... 59
2.2.3. Pháp luật hình sự Thụy Điển ............................................................... 61
2.2.4. Pháp luật hình sự Nhật Bản ................................................................. 64
Chương 3: THỰC TIỄN QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG
HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT TRÊN
ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK VÀ NHỮNG KIẾN NGHỊ ................................67
3.1.
THỰC TIỄN QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG
HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT TRÊN
ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK ................................................................. 67
3.1.1. Khái quát đặc điểm kinh tế, xã hội của địa bàn tỉnh Đắk Lắk ............. 67
3.1.2. Tình hình quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm
tội, phạm tội chưa đạt trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ................................ 68
3.1.3. Một số tồn tại, hạn chế của việc quyết định hình phạt trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt trên địa bàn
tỉnh Đắk Lắk và các nguyên nhân cơ bản ............................................ 71
3.2.
KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH
SỰ VIỆT NAM VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG
TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT..... 79
3.2.1. Yêu cầu của việc hoàn thiện quy định của Bộ luật hình sự Việt
Nam về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm
tội, phạm tội chưa đạt........................................................................... 79
3.2.2. Nội dung hoàn thiện quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam về quyết
định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt .... 81
3.3.
CÁC KIẾN NGHỊ KHÁC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CỦA
VIỆC QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP
CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT ........................... 88
3.3.1. Kiện toàn và nâng cao năng lực, trình độ đội ngũ cán bộ làm

công tác xét xử ..................................................................................... 88
3.3.2. Một số giải pháp phối hợp khác ........................................................... 89
KẾT LUẬN ....................................................................................................... 92
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 95
2.1.2.

2


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Tính nguy hiểm cho xã hội là lý do khiến cho tội phạm phải bị trừng
phạt. Tội phạm luôn có tính nguy hiểm cho xã hội, bởi vì “tội phạm luôn chứa
đựng trong nó đặc tính chống đối lại Nhà nước, chống đối lại xã hội, đi ngược
lại lợi ích chung của cộng đồng, trật tự xã hội, xâm phạm đến quyền, tự do và
các lợi ích hợp pháp của con người”. Mặc dù tất cả tội phạm đều có tính nguy
hiểm cho xã hội nhưng mức độ nguy hiểm của các hành vi phạm tội là khác
nhau. Tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của tội phạm thể hiện qua nhiều
dấu hiệu như: Tính chất, tầm quan trọng và giá trị của quan hệ xã hội bị tội
phạm xâm hại hoặc bị đe dọa xâm hại; tính chất và mức độ hậu quả thiệt hại đã
gây ra hoặc đe dọa gây ra; mức độ thực hiện tội phạm; phương thức thực hiện
tội phạm (riêng lẻ hay là đồng phạm, đồng phạm giản đơn hay đồng phạm có
tổ chức); công cụ, phương tiện phạm tội, thủ đoạn, thời gian, địa điểm, hoàn
cảnh thực hiện tội phạm; hình thức lỗi, mức độ lỗi, mục đích phạm tội và động
cơ phạm tội, cũng như các đặc điểm nhân thân của người phạm tội.
Như vậy, mức độ thực hiện tội phạm cũng là một trong các yếu tố thể
hiện mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội. Về phương diện lý luận, mức độ
thực hiện tội phạm được phân chia bởi các giai đoạn phạm tội là: Chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt và tội phạm hoàn thành. Tương ứng với các giai
đoạn này, hành vi phạm tội mang tính nguy hiểm cho xã hội ở các mức độ khác

nhau. Với mức độ nguy hiểm khác nhau thì logic đương nhiên là trách nhiệm
hình sự và hình phạt áp dụng phải nặng, nhẹ khác nhau mới bảo đảm công
bằng và được dư luận xã hội đồng tình, người phạm tội tâm phục, khẩu phục.
Chính vì lẽ đó, trong pháp luật hình sự phải đặt ra quy định riêng về quyết định
hình phạt trong các trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và tội
phạm hoàn thành.
Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa
đạt là những trường hợp quyết định hình phạt phức tạp bởi vì hành vi phạm tội
ở các giai đoạn này thể hiện những mức độ thực hiện ý định phạm tội đa dạng
và đa phần chưa gây ra hậu quả của tội phạm nên rất khó để đánh giá chính xác
tính chất, mức độ nguy hiểm của chúng. Xét một cách tổng thể, các phương
diện đặt ra nghiên cứu về vấn đề này như sau:
* Về phương diện lý luận: Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn
bị phạm tội, phạm tội chưa đạt vẫn chưa được quan tâm nghiên cứu nhiều.
Hiện nay, các nghiên cứu về vấn đề quyết định hình phạt nói chung có thể cũng
đã đề cập đến quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm
tội chưa đạt nhưng do không phải là đối tượng nghiên cứu chính nên vấn đề
chưa được giải quyết thấu đáo. Do đó, nhiều nội dung về quyết định hình phạt
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt như: khái niệm, đặc
3


điểm, ý nghĩa, các nguyên tắc, căn cứ quyết định hình phạt trong những trường
hợp này chưa được làm rõ về mặt khoa học; v.v...
* Về phương diện lập pháp hình sự: Bộ luật hình sự năm 1999 tuy đã có
những bước tiến đáng kể so với Bộ luật hình sự năm 1985 khi quy định về
quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
nhưng vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập như: xác định chưa đầy đủ căn cứ quyết
định hình phạt trong các trường hợp này, quy định phương thức lựa chọn loại
hình phạt, mức hình phạt áp dụng một cách thiếu cụ thể dẫn đến khả năng áp

dụng không chính xác, thống nhất... Do đó, vấn đề hoàn thiện các quy định của
pháp luật hình sự về quyết định hình phạt nói chung, quyết định hình phạt
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt nói riêng đã được đặt ra
là một trong các nội dung của những định hướng cơ bản sửa đổi Bộ luật hình
sự Việt Nam năm 1999 hiện hành.
* Về phương diện thực tiễn: các vụ án chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa
đạt không phải là phổ biến nên kỹ năng, kinh nghiệm quyết định hình phạt trong
các trường hợp này của các cơ quan xét xử chưa có sự thành thục. Do đó, việc
quyết định hình phạt đối với hành vi chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt còn
thiếu chính xác, đôi khi còn nặng quá hoặc nhẹ quá, thậm chí áp dụng sai quy
định làm mất đi tính công bằng và giảm đi hiệu quả của hình phạt nói chung,
yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm nói riêng.
Vì vậy, việc nghiên cứu sâu sắc hơn nữa để làm sáng tỏ về mặt khoa học
những vấn đề lý luận cơ bản như khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa, nguyên tắc và
căn cứ quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa
đạt; thực trạng quy định pháp luật và áp dụng các quy định pháp luật về vấn đề
này để đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao chất lượng quyết định
hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt không những
có ý nghĩa lý luận - thực tiễn quan trọng, mà còn là vấn đề mang tính cấp thiết.
Đây chính là lý do luận chứng cho việc học viên quyết định lựa chọn đề tài luận
văn thạc sĩ luật học của mình với tên gọi: “Quyết định hình phạt trong trường
hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo Luật hình sự Việt Nam (trên
cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk)”.
2. Tình hình nghiên cứu
Như đã nêu trên, trong khoa học luật hình sự, quyết định hình phạt trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt còn ít được quan tâm nghiên
cứu. Vấn đề chủ yếu được đề cập đến bởi các nghiên cứu chung về quyết định
hình phạt hoặc giai đoạn thực hiện tội phạm, trong đó phải kể đến các công
trình ở những cấp độ khác nhau dưới đây:
* Ở cấp độ sách tham khảo, chuyên khảo, tạp chí nước ngoài: 1)

C.L.Ten, Tội phạm, lỗi và hình phạt, Oxford at the Clarendon Press, 1987; 2)
Sue Titus Reid, Tư pháp hình sự, Macmillan Publishing Company, 1990; 3)
Michael C. Braswell, Belinda R.McCathy, Berna J McCath, Công lý, tội phạm
4


và đạo đức, Anderson Publishing Co, 1991; 4) P.J.Fizgerald, Luật hình sự và
hình phạt, Oxford at the Clarendon Press, 1992; 5) Doman J. Newman, Giới
thiệu về Luật hình sự, McGraw-Hill, INC, 1993; 6) Larry K. Gaines and Roger
LeRoy Miller, Luật hình sự: Những vấn đề cơ bản trọng tâm, Wadsworth
Publishing, USA, 2006; Michael. T. Cahill, Định nghĩa tội phạm sơ bộ, tội phạm
chưa đạt, Attempt, Ohio State Journal of Crime, Vol. 9, p.751-759; v.v...
* Ở cấp độ giáo trình, sách tham khảo, chuyên khảo trong nước: 1) GS.
TSKH. Lê Văn Cảm, Mục V - Chế định về các giai đoạn thực hiện tội phạm,
Chương 4, Sách chuyên khảo Sau đại học: Những vấn đề cơ bản trong khoa học
luật hình sự (Phần chung), Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội, 2005; 2) PGS. TS.
Nguyễn Ngọc Chí, Chương XII - Các giai đoạn phạm tội, Trong sách: Giáo
trình Luật hình sự Việt Nam (Phần chung) (GS. TSKH. Lê Cảm chủ biên), Nxb
Đại học Quốc gia Hà Nội, 2001, tái bản năm 2003, 2007; 3) GS. TS. Nguyễn
Ngọc Hòa, Chương IX - Các giai đoạn phạm tội, Trong sách: Giáo trình Luật
hình sự Việt Nam, Tập I (GS. TS. Nguyễn Ngọc Hòa chủ biên), Nxb Công an
nhân dân, Hà Nội, 2007; 4) GS. TS. Võ Khánh Vinh, Chương XII - Các giai
đoạn phạm tội, Trong sách: Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (GS. TS. Võ
Khánh Vinh chủ biên), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2001, 2009; 5) CN.
Trần Văn Đượm, Chương VII - Các giai đoạn cố ý thực hiện tội phạm, Trong
sách: Giáo trình Luật hình sự Việt Nam - Phần chung, Học viện Cảnh sát nhân
dân, Hà Nội, 1995; 6) PGS. TS. Lê Thị Sơn, Các giai đoạn thực hiện tội phạm,
đồng phạm và tổ chức tội phạm với việc hoàn thiện cơ sở pháp lý của trách
nhiệm hình sự, Nxb Tư pháp, Hà Nội, 2013; 7) TS. Trịnh Tiến Việt, Tội phạm
và trách nhiệm hình sự, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2013; v.v...

* Ở cấp độ luận án, luận văn thạc sĩ luật học trong nước: 1) Dương
Tuyết Miên, Quyết định hình phạt trong luật hình sự Việt Nam, Luận án tiến sĩ
luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, 2004; 2) Nguyễn Thị Bình, Quyết định
hình phạt trong đồng phạm, Luận văn thạc sĩ luật học, Khoa Luật, Đại học
Quốc gia Hà Nội, 2009; 3) Hoàng Đức Ngọc, Những vấn đề lý luận và thực tiễn
về phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam, Luận văn thạc sĩ luật học,
Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, 2010; 4) Hồ Thanh Vinh, Một số vấn đề
lý luận và thực tiễn về tội phạm chưa hoàn thành theo luật hình sự Việt Nam,
Luận văn thạc sĩ luật học, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014; v.v...
* Ở cấp độ bài viết, đề tài khoa học trong nước: 1) GS. TSKH. Lê Văn
Cảm, Chế định các giai đoạn thực hiện tội phạm và mô hình lý luận của nó
trong luật hình sự Việt Nam, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, số 2/2002; 2) PGS.
TS. Trịnh Quốc Toản, Một số vấn đề về giai đoạn phạm tội chưa đạt, Tạp chí
Khoa học, chuyên san Kinh tế - Luật, số 4/2002; 3) PGS. TS. Lê Thị Sơn, Về
trách nhiệm hình sự của hành vi chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt, Tạp
chí Luật học, số 4/2002; 4) PGS. TS. Dương Tuyết Miên, Quyết định hình phạt
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt, Tạp chí Luật học,
5


số 4/2002; 5) TS. Trịnh Tiến Việt, Về phạm tội chưa đạt và một số hình thức
phạm tội khác trong quá trình thực hiện tội phạm, Tạp chí Khoa học, chuyên
san Kinh tế - Luật, số 2/2009; 6) Nguyễn Thị Mai, Chuẩn bị phạm tội hay
phạm tội chưa đạt, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 3/1993; v.v...
Như vậy, nhìn chung các công trình nghiên cứu nói trên mới chỉ đề cập
đến quyết định hình phạt trong trường hợp phạm tội chưa đạt với tư cách một
trường hợp của quyết định hình phạt nói chung hoặc là một trong các vấn đề về
trách nhiệm hình sự ở các giai đoạn phạm tội. Có thể nói rằng, hiện nay chưa
có công trình nghiên cứu chuyên sâu và có hệ thống nào về các vấn đề lý luận
cơ bản đồng thời đánh giá toàn diện các quy định pháp luật hình sự Việt Nam

hiện hành về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm
tội chưa đạt và thực tiễn áp dụng của các quy định đó trên một địa bàn cụ thể là
tỉnh Đắk Lắk để làm cơ sở cho việc đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật và
nâng cao chất lượng, hiệu quả quyết định hình phạt trong các trường hợp này.
Nói một cách khác, các vấn đề lý luận và thực tiễn xung quanh việc quyết định
hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt đòi hỏi phải
được tiếp tục nghiên cứu một cách toàn diện và chuyên sâu hơn.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn có đối tượng nghiên cứu đúng như tên gọi của đề tài: Quyết
định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật
hình sự Việt Nam (trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk).
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Trên cơ sở đối tượng nghiên cứu trên, luận văn có phạm vi nghiên cứu
như sau:
- Xây dựng khái niệm quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt; chỉ ra các đặc điểm và ý nghĩa của việc quyết
định hình phạt trong hai trường hợp này;
- Phân tích những nguyên tắc và các căn cứ quyết định hình phạt trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt;
- Hệ thống hóa quy định về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt trong lịch sử từ Cách mạng tháng Tám năm 1945
đến nay, trong đó nhấn mạnh quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành
và các văn bản hướng dẫn thi hành về vấn đề này để rút ra nhận xét, đánh giá;
- Nghiên cứu, so sánh quy định của Bộ luật hình sự một số nước trên thế
giới về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa
đạt để rút ra nhận xét, đánh giá;
- Đánh giá thực tiễn quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn 06 năm
(2009 - 2014), từ đó chỉ ra một số tồn tại, hạn chế và các nguyên nhân cơ bản;

6


- Luận chứng và đưa ra kiến nghị hoàn thiện quy định của Bộ luật hình
sự Việt Nam về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội,
phạm tội chưa đạt và các giải pháp nâng cao hiệu quả, chất lượng của việc
quyết định hình phạt trong hai trường hợp này.
4. Cơ sở lý luận và các phương pháp nghiên cứu của luận văn
Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật
lịch sử và chủ nghĩa duy vật biện chứng Mác-xít, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà
nước và pháp luật, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về xây dựng Nhà nước
pháp quyền, về chính sách hình sự, về vấn đề cải cách tư pháp được thể hiện
trong các Nghị quyết Đại hội Đảng X, XI và các Nghị quyết số 08-NQ/TW
ngày 02/01/2002 về “Một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời
gian tới”, Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 26/5/2005 về “Chiến lược cải cách tư
pháp đến năm 2020” của Bộ Chính trị.
Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tác giả luận văn đã sử dụng các
phương pháp đặc thù của khoa học luật hình sự như: phương pháp phân tích,
tổng hợp, so sánh, thống kê, điều tra xã hội học để tổng hợp các tri thức khoa
học và luận chứng các vấn đề tương ứng được nghiên cứu trong luận văn.
5. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn và điểm mới về khoa học của luận văn
Ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng của luận văn là ở chỗ tác giả đã
làm rõ khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa và các căn cứ, những nguyên tắc của quyết
định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt; phân
tích, đánh giá nội dung quy định của pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành về
quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt,
đồng thời đưa ra các kiến nghị hoàn thiện các quy định này ở khía cạnh lập
pháp và các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng từ khía cạnh thực tiễn.
Bên cạnh đó, đây là nghiên cứu chuyên khảo đồng bộ đầu tiên ở cấp độ
một luận văn thạc sĩ đề cập riêng đến quyết định hình phạt trong trường hợp

chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam. Điều đó càng
trở nên quan trọng hơn vì đây là một trường hợp phức tạp của quyết định hình
phạt đòi hỏi phải có nhận thức thống nhất phục vụ cho thực tiễn xét xử, tránh vi
phạm trong việc áp dụng.
Đặc biệt, nó còn có ý nghĩa làm tài liệu tham khảo cần thiết cho cán bộ
nghiên cứu khoa học, cán bộ giảng dạy, nghiên cứu sinh, học viên cao học và
sinh viên thuộc chuyên ngành Tư pháp hình sự.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu
của luận văn gồm ba chương và 8 mục.

7


NỘI DUNG TÓM TẮT
Chương 1
CÁC VẤN ĐỀ CHUNG VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA
ĐẠT THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
1.1. KHÁI NIỆM QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG
HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT
1.1.1. Khái niệm và các đặc điểm cơ bản của chuẩn bị phạm tội,
phạm tội chưa đạt
Trên cơ sở nghiên cứu khái niệm chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
trong khoa học luật hình sự nước ngoài và Việt Nam, luận văn đưa ra khái
niệm đang nghiên cứu như sau: Chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt là
những hành vi ở các giai đoạn khác nhau của tội phạm chưa hoàn thành, trong
đó hành vi của người phạm tội thể hiện sự tích cực, nỗ lực nhằm thực hiện tội
phạm nhưng không thực hiện được đến cùng vì những nguyên nhân khách
quan ngoài ý muốn của họ.

Như vậy, nghiên cứu khái niệm chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt cho
thấy các giai đoạn thực hiện tội phạm này có những đặc điểm chung như sau:
- Chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt là những hành vi phạm tội và
phải chịu trách nhiệm hình sự trên những cơ sở chung;
- Chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt chỉ có trong các tội phạm do cố ý;
- Trong giai đoạn chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt, hậu quả của tội
phạm chưa xảy ra;
- Sự “dang dở” của chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt đã do nguyên
nhân khách quan ngoài ý muốn của người phạm tội;
- Tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt thấp hợp tội phạm tương ứng hoàn thành.
1.1.2. Khái niệm quyết định hình phạt và quyết định hình phạt trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
Quyết định hình phạt là hoạt động áp dụng pháp luật quan trọng trong
giai đoạn xét xử vụ án hình sự. Quyết định hình phạt chính xác, khách quan và
công minh là cơ sở để đạt được các mục đích của hình phạt: trừng trị và giáo,
cải tạo người phạm tội; ngăn ngừa họ phạm tội mới; răn đe, ngăn ngừa những
người khác trong xã hội.
Do đó, trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quyết định hình phạt
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt, luận văn đã đưa ra định
nghĩa của khái niệm đang nghiên cứu như sau: Quyết định hình phạt trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt là việc Tòa án dựa trên cơ sở
quy định pháp luật hình sự áp dụng biện pháp trách nhiệm hình sự cụ thể đối
8


với người bị kết án về hành vi chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo
hướng giảm nhẹ hơn trường hợp tội phạm hoàn thành tùy vào mức độ thực
hiện ý định phạm tội, cũng như những yếu tố khác thể hiện tính chất, mức độ
nguy hiểm của hành vi phạm tội.

1.2. CÁC ĐẶC ĐIỂM VÀ Ý NGHĨA CỦA VIỆC QUYẾT ĐỊNH HÌNH
PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT
1.2.1. Các đặc điểm của việc quyết định hình phạt trong trường hợp
chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
Là một dạng đặc biệt của quyết định hình phạt nên quyết định hình phạt
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt đương nhiên chứa đựng
các đặc điểm của quyết định hình phạt nói chung. Ngoài ra, bên cạnh những đặc
điểm chung của hoạt động quyết định hình phạt, quyết định hình phạt trong trường
hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt có các đặc điểm riêng như sau:
- Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt chỉ đặt ra trong vụ án có hành vi phạm tội chưa hoàn thành vì lý do
khách quan ngoài ý muốn của người phạm tội;
- Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt thường khó khăn, phức tạp hơn trường hợp tội phạm hoàn thành;
- Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt phải dựa trên các căn cứ quyết định hình phạt chung và các căn quyết
định hình phạt đặc thù của trường hợp này;
- Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt phải được tiến hành theo hướng giảm nhẹ so với trường hợp tội phạm
hoàn thành.
1.2.2. Ý nghĩa của việc quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn
bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
Trước tiên, quyết định hình phạt hiện thực hóa hiệu lực của các hình phạt
mà luật hình sự quy định. Ngoài ra, quyết định hình phạt trong trường hợp
chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt còn có những ý nghĩa riêng như:
- Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa
đạt thể hiện đường lối xử lý nghiêm minh và tiến bộ của pháp luật hình sự;
- Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt thể hiện chính sách phân hóa trách nhiệm hình sự sâu sắc;
- Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội

chưa đạt là một chế định nhân đạo của pháp luật.
1.3. NHỮNG NGUYÊN TẮC VÀ CÁC CĂN CỨ QUYẾT ĐỊNH HÌNH
PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT
1.3.1. Những nguyên tắc quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn
bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
Nguyên tắc quyết định hình phạt là những tư tưởng chỉ đạo và định hướng
9


hoạt động của Tòa án khi tiến hành hoạt động quyết định hình phạt để đưa ra
những hình phạt khách quan, công bằng, chính xác. Việc quyết định hình phạt
nói chung, quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt nói riêng được thừa nhận chung là phải tuân thủ các nguyên tắc cơ bản
- pháp chế xã hội chủ nghĩa; nhân đạo, cá thể hóa hình phạt và công bằng.
1.3.2. Các căn cứ quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt
Hiện nay, Bộ luật hình sự nước ta quy định bốn căn cứ quyết định hình
phạt chung bao gồm: Quy định của Bộ luật hình sự; tính chất và mức độ nguy
hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội; nhân thân người phạm tội; các tình tiết
giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự (Điều 45). Như vậy, khi quyết định
hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt, các căn cứ
quyết định hình phạt chung ở trên phải được tuân thủ. Ngoài ra, còn căn cứ vào
mức độ thực hiện ý định phạm tội và những nguyên nhân khiến cho tội phạm
không thực hiện được đến cùng.

Chương 2
QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ
PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT TRONG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ
VIỆT NAM VÀ PHÁP LUẬT HÌNH SỰ MỘT SỐ NƯỚC
2.1. QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ

PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
2.1.1. Giai đoạn từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đến trước
pháp điển hóa lần thứ nhất - Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1985
Từ sau khi giành được chính quyền cách mạng năm 1945 đến trước năm
1985, trong bối cảnh chưa pháp điển hóa nên rất nhiều chế định thuộc Phần
chung của luật hình sự còn chưa được quy định một cách khái quát. Các giai
đoạn phạm tội nói chung, giai đoạn chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt nói
riêng, không được phân chia, định nghĩa chung cho mọi tội phạm mà chỉ được
đề cập đến trong một số tội phạm cụ thể. Vì vậy, quyết định hình phạt trong
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt cũng chưa được quy
định một cách hệ thống mà chỉ được đặt ra khi quyết định hình phạt đối với
một vài tội phạm cụ thể, thậm chí, tồn tại chủ yếu dưới dạng các tổng kết thực
tiễn, hướng dẫn áp dụng pháp luật trong ngành Tòa án.
Tuy nhiên, trong chừng mực nhất định, pháp luật hình sự nước ta ở giai
đoạn này cũng đã thể hiện nhận thức rằng: chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa
đạt cần phải bị trừng phạt và bước đầu đề cập đến những căn cứ, chính sách
phân hóa trong quyết định hình phạt đối với chuẩn bị phạm tội, phạm tội
10


chưa đạt mặc dù mới chỉ dưới dạng hướng dẫn, tổng kết kinh nghiệm xét xử
một số tội phạm cụ thể. Đây chính là những tiền đề cho việc xây dựng, hoàn
thiện quy định pháp luật hình sự của Việt Nam về quyết định hình phạt trong
hai trường hợp này.
2.1.2. Giai đoạn từ sau khi ban hành Bộ luật hình sự năm 1985 đến
trước pháp điển hóa lần thứ hai - Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999
Năm 1985, Bộ luật hình sự năm 1985 được Quốc hội nước Cộng hòa xã
hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 27/6/1985 đã lần đầu tiên quy định một
cách chính thức và khái quát về các trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa
đạt. Định nghĩa và căn cứ quyết định hình phạt trong hai trường hợp này đồng

thời được quy định tại Điều 15 của Bộ luật. Quy định này mang tính khái quát
bởi là quy định Phần chung, áp dụng đối với các tội phạm chứ không phải một số
loại tội phạm riêng lẻ như ở các văn bản pháp luật trong giai đoạn trước.
Sau khi Bộ luật hình sự năm 1985 có hiệu lực thi hành, Hội đồng Thẩm
phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết hướng dẫn thi hành,
trong đó đề cập đến chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt nhưng cũng không
làm cụ thể hơn được quy định của Bộ luật việc quyết định hình phạt trong hai
trường hợp này. Nghị quyết số 02/HĐTP ngày 05/01/1986 về “Hướng dẫn áp
dụng một số quy định của Bộ luật hình sự” có khẳng định về tính chất nghiêm
trọng hơn của phạm tội chưa đạt so với chuẩn bị phạm tội nhưng không làm rõ
yêu cầu phải xử phạt người phạm tội chưa đạt nặng hơn so với người chuẩn bị
phạm tội. Tuy nhiên, Nghị quyết có tổng kết và phân biệt được hai trường hợp
phạm tội chưa đạt trong thực tiễn là phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành và
phạm tội chưa đạt đã hoàn thành, yêu cầu xử nặng hơn đối với phạm tội chưa
đạt đã hoàn thành. Theo đó, mặc dù đề ra yêu cầu đó nhưng Nghị quyết không
hướng dẫn cụ thể mức xử nặng hơn như thế nào giữa tội phạm hoàn thành,
phạm tội chưa đạt đã hoàn thành, phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành và chuẩn
bị phạm tội.
Tuy còn nhiều hạn chế, nhưng trong tất cả các lần sửa đổi của Bộ luật
hình sự năm 1985 vào các năm 1989, 1991, 1992 và 1997, các quy định về
quyết định hình phạt đối với chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt cũng không
được sửa đổi, bổ sung.
2.1.3. Giai đoạn từ khi ban hành Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999
đến nay
Kế thừa quy định của Bộ luật hình sự năm 1985, nhưng có một bước tiến
đáng kể về kỹ thuật lập pháp, Bộ luật hình sự năm 1999 đã tách biệt định nghĩa
pháp lý và cơ sở của trách nhiệm hình sự trong trường hợp chuẩn bị phạm tội,
phạm tội chưa đạt với các quy định về căn cứ quyết định hình phạt, giới hạn
hình phạt trong hai trường hợp này ra quy định ở các chế định khác nhau để bảo
đảm tính chặt chẽ và logic.

Năm 2009, Quốc hội ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ
11


luật hình sự năm 1999. Tuy nhiên, liên quan đến quy định về quyết định hình
phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt không có gì thay
đổi so với quy định tương ứng hiện hành.
2.2. QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ
PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT TRONG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ MỘT
SỐ NƯỚC
2.2.1. Pháp luật hình sự Liên bang Nga
Pháp luật hình sự Liên bang Nga hiện hành chính là Bộ luật hình sự Liên
bang Nga, được Đuma quốc gia thông qua ngày 24/5/1996, sửa đổi gần đây
nhất năm 2010. Trong đó, các nhà làm luật Liên bang Nga đã dành sự quan tâm
đáng kể cho các trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt. Các hành vi
này được quy định trong Bộ luật bởi một Chương riêng là Chương 6 về “Tội
phạm chưa hoàn thành”. Còn vấn đề quyết định hình phạt trong các trường
hợp này được đặt ở Chương 10 về áp dụng hình phạt, tương tự như bố cục của
Bộ luật hình sự Việt Nam trong quy định về quyết định hình phạt.
2.2.2. Pháp luật hình sự Cộng hòa nhân dân Trung Hoa
Pháp luật hình sự Cộng hòa nhân dân Trung Hoa hiện hành là Bộ luật
hình sự năm 1979, sửa đổi năm 2005 và 2009. Khác với cấu trúc trong Bộ luật
hình sự Liên bang Nga và Bộ luật hình sự Việt Nam, Bộ luật hình sự Cộng hòa
nhân dân Trung Hoa quy định cả khái niệm và trách nhiệm hình sự, hình phạt
đối với chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt trong Chương II về “Tội phạm”.
Lưu ý, Bộ luật hình sự Cộng hòa nhân dân Trung Hoa không quy định rõ
về cơ sở trách nhiệm hình sự trong trường hợp chuẩn bị phạm tội và cũng
không giới hạn phạm vi chịu trách nhiệm của trường hợp này mà chỉ quy định
việc trừng phạt giảm nhẹ. Theo đó, có thể hiểu rằng người chuẩn bị phạm tội
phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm đã chuẩn bị phạm có điều được

giảm nhẹ hình phạt so với trường hợp tội phạm hoàn thành. Ngoài ra, về phạm
tội chưa đạt trong Bộ luật hình sự Cộng hòa nhân dân Trung Hoa hoàn toàn
tương đồng với Bộ luật hình sự Việt Nam.
2.2.3. Pháp luật hình sự Thụy Điển
Pháp luật hình sự Thụy Điển hiện hành Bộ luật hình sự của Thụy Điển
năm 1966, sửa đổi năm 1999 và gần đây nhất là năm 2009 quy định về chuẩn
bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và quyết định hình phạt trong các trường hợp
này ở Chương 23 về “Phạm tội chưa đạt, chuẩn bị phạm tội, âm mưu phạm tội
và đồng phạm”. Bộ luật hình sự Thụy Điển cũng giống như Bộ luật hình sự
Việt Nam và Liên bang Nga, lấy hình phạt áp dụng đối với tội phạm hoàn
thành làm căn cứ quyết định hình phạt cho chuẩn bị phạm tội theo hướng giảm
nhẹ. Ngoài giới hạn mức phạt, Bộ luật hình sự Thụy Điển còn cho phép miễn
hình phạt trong trường hợp hành vi chuẩn bị phạm tội đó nếu được hoàn thành
cũng ít nguy hiểm. Ngoài ra, Bộ luật hình sự Thụy Điển có định nghĩa khái quát
cho trường hợp phạm tội chưa đạt. Mặc dù kỹ thuật lập pháp khác biệt nhưng
12


cơ bản cách nhìn nhận của Bộ luật hình sự Thụy Điển cũng tương đồng với các
nước khác ở chỗ xác định phạm tội chưa đạt là hành vi phạm tội chưa hoàn
thành do sự ngăn cản của yếu tố hoàn cảnh khách quan.
2.2.4. Pháp luật hình sự Nhật Bản
Pháp luật hình sự Nhật Bản hiện hành chính là Bộ luật hình sự Nhật Bản
năm 1908, sửa đổi gần đây nhất năm 2011. Trong Bộ luật hình sự Nhật Bản
gián tiếp có quy định về tội phạm chưa hoàn thành (chuẩn bị phạm tội và
phạm tội chưa đạt) và việc quyết định hình phạt trong mỗi Điều luật cụ thể,
tuy nhiên, nó chỉ được quy định ngay trong điều khoản cụ thể về hình phạt mà
không nêu rõ nội dung tương ứng, cũng như không có quyết định hình phạt
trong các trường hợp này. Như vậy, so với Bộ luật hình sự Việt Nam thì Bộ
luật hình sự Nhật Bản không nêu cụ thể nội dung việc quyết định hình phạt

trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt, mà chỉ ghi nhận gián
tiếp thông qua các quy định về trách nhiệm hình sự đối với hành vi chuẩn bị
phạm tội và có chỉ dẫn ở quy định chung ở Điều 43 là: đối với người thực hiện
hành vi phạm tội, nhưng chưa đạt, thì có thể được giảm nhẹ hình phạt đối với
tội định phạm. Tuy nhiên, trong trường hợp tự ý nửa chừng chấm dứt hành vi
phạm tội thì có thể được giảm án hoặc được miễn án. Ngoài ra, Bộ luật hình
sự Nhật Bản quy định trong chuẩn bị phạm tội những trường hợp giảm nhẹ có
thể được miễn hình phạt.

Chương 3
THỰC TIỄN QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG
TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK VÀ NHỮNG KIẾN NGHỊ
3.1. THỰC TIỄN QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG
HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH ĐẮK LẮK
3.1.1. Khái quát đặc điểm kinh tế, xã hội của địa bàn tỉnh Đắk Lắk
Theo Website chính thức về tỉnh Đắk Lắk (Http://daklak.gov.vn), tỉnh
Đắk Lắk nằm ở trung tâm vùng Tây Nguyên. Với vị trí nằm ở trung tâm khu
vực Tây Nguyên, Đắk Lắk thuận lợi cho việc giao lưu hàng hóa, có vị trí chiến
lược quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội. Năm 2014, toàn tỉnh Đắk Lắk
đã tăng cường triển khai các biện pháp, công tác nghiệp vụ nắm chắc tình hình,
trấn áp kịp thời tội phạm hình sự và vi phạm pháp luật, giữ vững ổn định, an
ninh trật tự, an toàn xã hội.
3.1.2. Tình hình quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk
13


Nhìn vào thực tiễn xét xử trên địa bàn tỉnh Đắk Lăk trong 06 năm (2009 2014) cho thấy trung bình mỗi năm các Tòa án địa phương đã đưa ra xét xử

khoảng gần 1.600 vụ án nhưng trong đó tỷ lệ số các vụ án chuẩn bị phạm tội,
phạm tội chưa đạt bị đưa ra xét xử là rất thấp và không đáng kể.
Trong giai đoạn 06 năm (2009 - 2014), Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk đã
thụ lý, giải quyết án hình sự hai cấp (sơ thẩm và phúc thẩm) như sau:
Bảng 3.2: Tình hình công tác thụ lý, giải quyết án hình sự của
Tòa án nhândân tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn 06 năm (2009 - 2014)
Tình hình công tác thụ lý, giải quyết án hình sự
của Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk

Năm
Cấp
Sơ thẩm
2009

2010

2011

2012

2013

2014

Tổng

Phúc thẩm

Thụ lý
1.605

3.073

Giải quyết
1.559
2.951

Còn lại
46
122

419

686

415

676

4

10

Tổng

2.024

3.759

1.974

3.627

50

132

Sơ thẩm

1.322

2395

1.299

2.346

23

49

428

730

422

706

6

24

Tổng

1.750

3.125

1.721

3.052

29

73

Sơ thẩm

1.430

2.655

1.397

2.551

33

104

439

681

430

662

9

19

Tổng

1.869

3.336

1.827

3.213

42

123

Sơ thẩm

1.667

3.272

1.639

3.200

28

72

493

826

486

817

7

9

Tổng

2.160

4.098

2.125

4.017

35

81

Sơ thẩm

1.569

3.107

1.543

3.020

26

87

524

928

517

921

7

7

Tổng

2.093

4.035

2.060

3.941

33

94

Sơ thẩm

1.583

3.240

1.559

3.183

24

57

538

910

538

910

0

0

Tổng

2.121

4.150

2.097

4.093

24

57

Sơ thẩm

9.176

17.742

8.996

17.251

180

491

Phúc thẩm

2.841

4.761

2.808

4.692

33

69

Tổng

12.017

22.503

11.804

21.943

213

560

Phúc thẩm

Phúc thẩm

Phúc thẩm

Phúc thẩm

Phúc thẩm

(Nguồn: Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk)

14


5000
4000

2009
2010

3000

2011
2000

2012
2013

1000

2014
0

Số vụ án

Số bị cáo

Biểu đồ 3.1: Tổng số vụ án và bị cáo bị đưa ra xét xử sơ thẩm, phúc thẩm
của Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn 06 năm (2009 - 2014)
(Nguồn: Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk)
Ngoài ra, do không có số liệu chính thức, nên chúng tôi tiến hành nghiên
cứu, khảo sát 200 bản án sơ thẩm được chọn ngẫu nhiên từ Tòa án nhân dân
tỉnh Đắk Lắk và 15 Tòa án nhân dân cấp huyện trên địa bàn tỉnh trong giai đoạn
06 năm (2009 - 2014) cho thấy kết quả như trong bảng thống kê dưới đây:
Bảng 3.3: Kết quả khảo sát 200 vụ án hình sự của Tòa án nhân dân
tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn 06 năm (2009 - 2014)
Số vụ án
tiến hành khảo sát

Số vụ án
chuẩn bị phạm tội

Số vụ án
phạm tội chưa đạt

Số lượng

Tỷ lệ

Số lượng

Tỷ lệ

1

0,5 %

12

6,0 %

200

Trong đó:
Giai đoạn phạm tội
Stt

Loại tội

Số
vụ

1

Tội giết người

9

Chuẩn bị
phạm tội
1

2

Tội hiếp dâm

12

0

1

11

3

Tội hiếp dâm trẻ em

6

0

1

5

4

Tội cố ý gây thương tích

42

0

0

42

5

Tội cướp tài sản

22

0

1

21

6

Tội cưỡng đoạt tài sản

13

0

0

13

7

Tội trộm cắp tài sản

66

0

6

60

8

Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản

30

0

0

30

200

1

12

187

Tổng cộng:

Phạm tội Tội phạm
chưa đạt hoàn thành
3
5

(Nguồn: Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk)

15


187

200
150
100

50
0

1
Chuẩn bị phạm tội

12
Phạm tội chưa đạt

Tội phạm HT

Biểu 3.2: Kết quả khảo sát 200 vụ án hình sự của Tòa án nhân dân
tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn 06 năm (2009 - 2014)
Nguồn: Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk
Như vậy, mặc dù mẫu khảo sát chỉ là một nhóm nhỏ nhưng do phương
thức lấy mẫu ngẫu nhiên nên cũng có thể nói rằng kết quả tương đối sát thực
tế. Nhìn vào kết quả đó cho thấy rất hiếm vụ án đã đưa ra xét xử là vụ án chuẩn
bị phạm tội, phạm tội chưa đạt. Thực tế hầu hết tội phạm do cố ý đều trải qua
giai đoạn chuẩn bị phạm tội và việc chuẩn bị đó không đi đến hành động thực
sự chắc chắn không phải là hiếm. Tuy nhiên, vụ án chuẩn bị phạm tội được
đưa ra xét xử hầu như không có cho thấy tình hình phát giác, xử lý những hành
vi phạm tội ở giai đoạn chưa hoàn thành còn hạn chế. Theo đó, số vụ Tòa án
quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội trong 200 vụ án chỉ
chiếm có 0,5 % (1 vụ đối với tội giết người); cũng như có 6,0 % số vụ Tòa án
quyết định hình phạt trong trường hợp phạm tội chưa đạt (3 vụ đối với tội giết
người, 1 vụ đối với tội hiếp dâm, 1 vụ đối với tội hiếp dâm trẻ em và 1 vụ đối
với tội cướp tài sản).
3.1.3. Một số tồn tại, hạn chế của việc quyết định hình phạt trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt trên địa bàn tỉnh Đắk
Lắk và các nguyên nhân cơ bản

Mặc dù số lượng vụ án chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt được đưa ra
xét xử không nhiều nhưng qua một số vụ án điển hình cho thấy việc quyết định
hình phạt trong các trường hợp này không phải là không có những vấn đề tồn
tại, hạn chế mà có thể biểu hiện dưới một trong các dạng sau đây:
- Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt còn chưa chính xác do sai lầm trong việc lựa chọn Điều luật áp dụng;
- Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt còn nhẹ quá mức dẫn đến mức và loại hình phạt không tương xứng,
chưa bảo đảm tính răn đe, phòng ngừa chung;
- Ngược lại, hình phạt được quyết định trong trường hợp chuẩn bị phạm
tội, phạm tội chưa đạt có khi quá nghiêm khắc, không thể hiện được tính giảm
nhẹ so với trường hợp tội phạm hoàn thành;
Nguyên nhân chủ yếu của tồn tại, hạn chế trên là do:
16


- Quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam về quyết định hình phạt trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt còn chưa hoàn thiện;
- Do đặc thù của trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và của
hoạt động quyết định hình phạt trong hai trường hợp này;
- Sự phức tạp của phương thức, thủ đoạn phạm tội và tình trạng thiếu
thốn về nhân lực của Tòa án; trình độ, chuyên môn nghiệp vụ của một bộ phận
đội ngũ cán bộ, Thẩm phán.
3.2. KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ
VIỆT NAM VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP
CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT
3.2.1. Yêu cầu của việc hoàn thiện quy định của Bộ luật hình sự Việt
Nam về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm
tội chưa đạt
Việc hoàn thiện quy định của Bộ luật hình sự về quyết định hình phạt

trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt là hết sức cấp thiết cả
về phương diện lý luận, lập pháp hình sự. Đặc biệt, việc sửa đổi, bổ sung để
hoàn thiện những quy định là tất yếu nhằm nâng cao chất lượng của hoạt động
quyết định hình phạt. Điều này cũng phù hợp với Định hướng sửa đổi, bổ sung
toàn diện Bộ luật hình sự Việt Nam mà đang được đưa ra lấy ý kiến đóng góp
của cơ quan, tổ chức và cá nhân.
3.2.2. Nội dung hoàn thiện quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam về
quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
* Sửa đổi, bổ sung Điều 17 Bộ luật hình sự về “Chuẩn bị phạm tội”
Nghiên cứu nội dung Điều 17 Bộ luật hình sự về “Chuẩn bị phạm tội”
cho thấy có một số vấn đề nên sửa đổi, bổ sung như sau:
- Đoạn 1 Điều 17 Bộ luật hình sự quy định: “Chuẩn bị phạm tội là tìm
kiếm, sửa soạn công cụ, phương tiện hoặc tạo ra những điều kiện khác để thực
hiện tội phạm” mới chỉ tập trung đề cập đến hành vi của người chuẩn bị, nhưng
chưa đề cập đến hành vi của người này trong mối liên hệ với những người đồng
phạm khác, chẳng hạn như hành vi tìm kiếm, liên kết những người đồng phạm.
Do đó, nên bổ sung thêm vấn đề này trong nội dung điều luật cho phù hợp với
thực tiễn xét xử và pháp luật hình sự các nước (ví dụ Điều 30 Bộ luật hình sự
Liên bang Nga). Tương tự, Điều luật cũng chưa nói rõ nguyên nhân của việc
dừng lại (bị phát hiện) trong giai đoạn chuẩn bị phạm tội, vì chuẩn bị phạm tội
là giai đoạn đầu của quá trình thực hiện tội phạm, do đó, cần bổ sung nguyên
nhân của việc bị dừng lại này là do các nguyên nhân ngoài ý muốn của người
phạm tội cũng tương tự như Điều 18 về “Phạm tội chưa đạt” và tương tự như
Bộ luật hình sự Liên bang Nga. Tuy nhiên, ở đây là không thực hiện tiếp được
hành vi phạm tội, vì chuẩn bị phạm tội có đặc điểm là người phạm tội chưa bắt
tay vào việc thực hiện hành vi phạm tội được mô tả trong mặt khách quan của
17


cấu thành tội phạm tương ứng trong Phần các tội phạm Bộ luật hình sự. Họ mới

chỉ có các hoạt động tạo điều kiện cần thiết và thuận lợi cho quá trình thực hiện
tội phạm, để cho việc thực hiện tội phạm sau đó được thuận lợi hơn. Do đó,
đoạn 1 Điều 17 Bộ luật hình sự nên sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.
- Đoạn 2 Điều 17 Bộ luật hình sự quy định “Người chuẩn bị phạm một tội
rất nghiêm trọng hoặc một tội đặc biệt nghiêm trọng, thì phải chịu trách nhiệm
hình sự về tội định thực hiện” cũng cần được sửa đổi, bổ sung cho chính xác để
tránh cách hiểu sai - nếu một người chuẩn bị phạm một tội rất nghiêm trọng
hoặc một tội đặc biệt nghiêm trọng, thì mới phải chịu trách nhiệm hình sự về tội
định thực hiện, còn nếu giả sử họ chuẩn bị hai tội rất nghiêm trọng hoặc hai tội
đặc biệt nghiêm trọng; hay họ chuẩn bị phạm một tội rất nghiêm trọng và một
tội đặc biệt nghiêm trọng lại không phải chịu trách nhiệm hình sự ?. Do đó, quy
định này cần sửa thành “Người chuẩn bị phạm một hay nhiều tội rất nghiêm
trọng, đặc biệt nghiêm trọng thì phải chịu trách nhiệm hình sự về một hay nhiều
tội định thực hiện đó”.
Như vậy, Điều 17 Bộ luật hình sự nên sửa đổi, bổ sung như sau:
Bộ luật hình sự hiện hành

Kiến nghị sửa đổi, bổ sung

Điều 17. Chuẩn bị phạm tội
Chuẩn bị phạm tội là tìm kiếm, sửa soạn
công cụ, phương tiện hoặc tạo ra những
điều kiện khác để thực hiện tội phạm.

Điều 17. Chuẩn bị phạm tội
Chuẩn bị phạm tội là tìm kiếm, sửa
soạn công cụ, phương tiện, tìm kiếm,
liên kết những người đồng phạm hoặc
tạo ra những điều kiện khác để thực
hiện tội phạm, nhưng không thực hiện

được tiếp hành vi của mình vì những
nguyên nhân ngoài ý muốn của người
phạm tội.
Người chuẩn bị phạm một tội rất nghiêm Người chuẩn bị phạm một hay nhiều
trọng hoặc một tội đặc biệt nghiêm trọng, tội rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm
thì phải chịu trách nhiệm hình sự về tội trọng thì phải chịu trách nhiệm hình sự
định thực hiện đó.
về một hay nhiều tội định thực hiện đó.

* Sửa đổi, bổ sung Điều 18 Bộ luật hình sự về “Phạm tội chưa đạt”
Nghiên cứu nội dung Điều 18 Bộ luật hình sự về “Phạm tội chưa đạt”
cho thấy nên bổ sung và giải thích khái quát vào Điều 18 Bộ luật hình sự hai
trường hợp “phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành” và “phạm tội chưa đạt đã
hoàn thành” để có cơ sở pháp lý truy cứu trách nhiệm hình sự chính xác và bảo
đảm công bằng đối với người phạm tội trong từng trường hợp tương ứng, cụ thể
trách nhiệm hình sự do phạm tội chưa đạt đã hoàn thành bao giờ cũng phải
nghiêm khắc hơn phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành. Trước đây, trong Nghị
quyết số 02/HĐTP ngày 05/01/1986 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân
tối cao “Hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật hình sự” cũng đã nêu
về phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành và phạm tội chưa đạt đã hoàn thành.
18


Như vậy, Điều 18 Bộ luật hình sự nên sửa đổi, bổ sung như sau:
Bộ luật hình sự hiện hành

Kiến nghị sửa đổi, bổ sung

Điều 18. Phạm tội chưa đạt
Phạm tội chưa đạt là cố ý thực hiện tội

phạm nhưng không thực hiện được đến
cùng vì những nguyên nhân khách quan
ngoài ý muốn của người phạm tội.

Điều 18. Phạm tội chưa đạt
1. Phạm tội chưa đạt là cố ý thực hiện tội
phạm nhưng không thực hiện được đến
cùng vì những nguyên nhân khách quan
ngoài ý muốn của người phạm tội.
2. Phạm tội chưa đạt thuộc một trong
những trường hợp sau đây:
a) Phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành
là trường hợp vì những nguyên nhân
khách quan ngoài ý muốn mà người
phạm tội chưa thực hiện hết các hành
vi cần thiết để gây ra hậu quả nên hậu
quả chưa xảy ra;
b) Phạm tội chưa đạt đã hoàn thành là
trường hợp vì những nguyên nhân
khách quan ngoài ý muốn mà người
phạm tội đã thực hiện các hành vi cần
thiết để gây ra hậu quả nên hậu quả
chưa xảy ra hoặc đã xảy ra nhưng
chưa phù hợp với dấu hiệu hậu quả
trong cấu thành tội phạm.
3. Người phạm tội chưa đạt phải chịu
trách nhiệm hình sự về tội phạm chưa
đạt. Trường hợp phạm tội chưa đạt đã
hoàn thành phải chịu trách nhiệm hình
sự nghiêm khắc hơn so với phạm tội

chưa đạt chưa hoàn thành.

* Sửa đổi, bổ sung Điều 52 Bộ luật hình sự về “Quyết định hình phạt
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt”
Nghiên cứu nội dung Điều 52 Bộ luật hình sự về “Quyết định hình phạt
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt” cho thấy có một số
vấn đề nên sửa đổi, bổ sung như sau:
- Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt quy định tại khoản 2-3 Điều 52 Bộ luật hình sự:
“... 2. Đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội, nếu Điều luật được áp dụng
có quy định hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình, thì mức hình phạt
cao nhất được áp dụng là không quá hai mươi năm tù; nếu là tù có thời hạn thì
mức hình phạt không quá một phần hai mức phạt tù mà Điều luật quy định;
19


3. Đối với trường hợp phạm tội chưa đạt, nếu Điều luật được áp dụng có
quy định hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình, thì chỉ có thể áp dụng
các hình phạt này trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng; nếu là tù có thời hạn
thì mức hình phạt không quá ba phần tư mức phạt tù mà Điều luật quy định”.
Tuy nhiên, các nhà làm luật nước ta lại chưa quy định rõ: không quá một
phần hai (1/2) hay không quá ba phần tư (3/4) mức phạt tù mà Điều luật quy
định là của mức phạt tù cao nhất hay mức phạt tù thấp nhất... Do đó, theo chúng
tôi, nên sửa đổi theo hướng “mức phạt tù” được hiểu chính là “không quá một
phần hai mức phạt tù thấp nhất đến không quá một phần hai mức phạt tù cao
nhất” và “không quá ba phần tư mức phạt tù thấp nhất đến không quá ba phần
tư mức phạt tù cao nhất” trong khoản 2 và khoản 3 Điều 52 Bộ luật hình sự mới
phù hợp với lý luận và thực tiễn, đồng thời mới bảo đảm nguyên tắc công bằng
và phân hóa trách nhiệm hình sự.
Đặc biệt, nên cụ thể hóa căn cứ xác định loại hình phạt, mức hình phạt áp

dụng trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt. Căn cứ xác định
loại hình phạt, mức hình phạt đối với các trường hợp này theo quy định của Bộ
luật hình sự hiện nay là “Điều luật được áp dụng”. Trong khi hành vi phạm tội
được quy định ở các khoản khác nhau của điều luật có thể thuộc các loại tội
phạm khác nhau mà hành vi chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt được xem xét
chỉ tương ứng với một loại tội phạm trong đó. Một điều luật cũng có thể có nhiều
khung hình phạt, trong khung hình phạt lại có thể chứa đựng nhiều loại hình
phạt, mức phạt khác nhau, do đó, nên quy định là “Điều, khoản được áp dụng”;
- Về trách nhiệm hình sự, tham khảo Bộ luật hình sự Liên bang Nga cho
thấy, hành vi phạm tội chưa đạt cũng giống như Bộ luật hình sự Việt Nam, có
nghĩa không đặt ra vấn đề giới hạn những trường hợp phải chịu trách nhiệm
hình sự mà quy định tất cả các trường hợp phạm tội chưa đạt đều phải chịu
trách nhiệm hình sự, không phân biệt tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm
nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.
Tuy nhiên, khoản 3, 4 Điều 66 Bộ luật hình sự Liên bang Nga lại quy định mức hình phạt quyết định đối với hành vi phạm tội chưa đạt không vượt quá ba
phần tư mức hình phạt trong khung của tội phạm hoàn thành, không áp dụng
hình phạt tử hình và tù chung thân đối với người phạm tội chưa đạt (chúng tôi
nhấn mạnh - TG). Trong khi đó, khoản 3 Điều 52 Bộ luật hình sự Việt Nam quy
định: “Đối với trường hợp phạm tội chưa đạt, nếu Điều luật được áp dụng có
quy định hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình, thì chỉ có thể áp
dụng các hình phạt này trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng...”. Theo chúng
tôi, để nhân đạo hóa hơn nữa các quy định trong Bộ luật hình sự, đồng thời phù
hợp với thực tiễn xét xử, chỉ cần quy định áp dụng hình phạt tù chung thân
(không quy định áp dụng hình phạt tử hình) trong trường hợp đặc biệt nghiêm
trọng đối với trường hợp phạm tội chưa đạt là đã đủ sức răn đe và phòng ngừa
chung. Đặc biệt, nếu cũng không áp dụng hình phạt tù chung thân thì trong
20


trường hợp phạm tội chưa đạt, cần áp dụng mức hình phạt cao nhất mà Điều,

khoản đó quy định là 20 năm tù.
Như vậy, Điều 52 Bộ luật hình sự nên sửa đổi, bổ sung như sau:
Bộ luật hình sự hiện hành

Kiến nghị sửa đổi, bổ sung

Điều 52. Quyết định hình phạt trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt
1. Đối với hành vi chuẩn bị phạm tội và
hành vi phạm tội chưa đạt, hình phạt
đựơc quyết định theo các điều của Bộ
luật này về các tội phạm tương ứng tùy
theo tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã
hội của hành vi, mức độ thực hiện ý định
phạm tội và những tình tiết khác khiến
cho tội phạm không thực hiện được đến
cùng.
2. Đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội,
nếu Điều luật được áp dụng có quy định
hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc
tử hình, thì mức hình phạt cao nhất được
áp dụng là không quá hai mươi năm tù;
nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt
không quá một phần hai mức phạt tù mà
Điều luật quy định.

Điều 52. Quyết định hình phạt trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt

1. Đối với hành vi chuẩn bị phạm tội và
hành vi phạm tội chưa đạt, hình phạt
đựơc quyết định theo các điều, khoản của
Bộ luật này về các tội phạm tương ứng
tùy theo tính chất, mức độ nguy hiểm cho
xã hội của hành vi, mức độ thực hiện ý
định phạm tội và những tình tiết khác
khiến cho tội phạm không thực hiện được
đến cùng.
2. Đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội,
nếu Điều, khoản được áp dụng có quy
định hình phạt cao nhất là tù chung thân
hoặc tử hình, thì mức hình phạt cao nhất
được áp dụng là không quá hai mươi
năm tù; nếu là tù có thời hạn thì mức
hình phạt không quá một phần hai mức
phạt tù thấp nhất đến không quá một
phần hai mức phạt tù cao nhất mà Điều,
khoản quy định.
3. Đối với trường hợp phạm tội chưa đạt,
nếu Điều, khoản được áp dụng có quy
định hình phạt cao nhất là tù chung thân
hoặc tử hình, thì chỉ có thể áp dụng hình
phạt tù chung thân trong trường hợp
đặc biệt nghiêm trọng; nếu không áp
dụng hình phạt tù chung thân, thì áp
dụng hình phạt tù có thời hạn 20 năm;
nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt
không quá ba phần tư mức phạt tù thấp
nhất đến không quá ba phần tư mức phạt

tù cao nhất mà Điều, khoản quy định.

3. Đối với trường hợp phạm tội chưa đạt,
nếu Điều luật được áp dụng có quy định
hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc
tử hình, thì chỉ có thể áp dụng các hình
phạt này trong trường hợp đặc biệt
nghiêm trọng; nếu là tù có thời hạn thì
mức hình phạt không quá ba phần tư mức
phạt tù mà Điều luật quy định.

21


3.3. CÁC KIẾN NGHỊ KHÁC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CỦA VIỆC
QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM
TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT
Bên cạnh đó, cùng với việc hoàn thiện quy định của Bộ luật hình sự Việt
Nam về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt, theo chúng tôi, cần tiến hành các giải pháp khác nhằm nâng cao hiệu
quả áp dụng của các quy định đó trong thực tiễn quyết định hình phạt đối với
hai trường hợp này như sau.
3.3.1. Kiện toàn và nâng cao năng lực, trình độ đội ngũ cán bộ làm
công tác xét xử
Việc kiện toàn đội ngũ cán bộ xét xử và nâng cao năng lực, trình độ của
đội ngũ này là điều kiện cơ bản để nâng cao chất lượng hoạt động quyết định
hình phạt. Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt phức tạp hơn so với trường hợp tội phạm hoàn thành nên càng đòi hỏi
cao về trình độ, kinh nghiệm và sự nhạy cảm nghề nghiệp của cán bộ xét xử.
Đặc biệt, ngày 24/11/2014, Quốc hội đã thông qua Luật tổ chức Tòa án

nhân dân, đây là đạo luật quan trọng về tổ chức bộ máy nhà nước theo tinh
thần của Hiến pháp năm 2013, thể chế hóa những tư tưởng cải cách tư pháp và
xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân. Do
đó, cần cụ thể hóa và nghiên cứu triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013 và
Luật tổ chức Tòa án nhân dân, trong đó chú ý thực hiện tốt các quy định về tiêu
chuẩn, chức năng, nhiệm vụ của Thẩm phán và Hội thẩm, bảo đảm thực hiện
tốt các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân.
3.3.2. Một số giải pháp phối hợp khác
Ngoài ra, để nâng cao chất lượng, hiệu quả quyết định hình phạt trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt thì bên cạnh việc kiện toàn
đội ngũ cán bộ xét xử và nâng cao năng lực, trình độ của đội ngũ này đòi hỏi
phải có một số giải pháp phối hợp thực hiện khác như sau:
- Đầu tư nghiên cứu các vấn đề lý luận, tổng kết kinh nghiệm giải quyết
vụ án chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt;
- Tuyên truyền, phổ biến quy định pháp luật về chuẩn bị phạm tội, phạm
tội chưa đạt; thu hút sự đông đảo lực lượng xã hội tham gia đấu tranh, xử lý
mọi hành vi phạm tội ngay từ giai đoạn mới bắt đầu;
- Tăng cường công tác giám sát, kiểm tra, kiểm sát các vụ án chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt và việc quyết định hình phạt.

22


KẾT LUẬN
Tóm lại, nghiên cứu đề tài “Quyết định hình phạt trong trường hợp
chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam (trên cơ sở
số liệu địa bàn tỉnh Đắk Lắk)” làm luận văn thạc sĩ luật học, chúng tôi xin đưa
ra những kết luận chung sau đây:
1. Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt được đặt ra như là một trường hợp đặc biệt của hoạt động quyết định

hình phạt trên cả phương diện nghiên cứu lý luận, pháp luật thực định và thực
tiễn áp dụng pháp luật hình sự bởi đối tượng áp dụng là người thực hiện hành
vi phạm tội chưa hoàn thành. Do đó, quyết định hình phạt đúng và chính xác
trong hai trường hợp này sẽ phát huy tác dụng đấu tranh phòng, chống tội
phạm và giáo dục, cải tạo đối tượng này, hạn chế tới mức thấp nhất những hậu
quả có thể gây ra cho xã hội, đồng thời giúp họ trở thành người có ích cho gia
đình và cho xã hội. Ngược lại, nếu quyết định hình phạt sai và không tương
xứng sẽ làm giảm hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm và giáo dục, cải
tạo đối tượng này, đồng thời không thực hiện được chính sách hình sự đối với
họ và nguy cơ họ quay lại con đường phạm pháp là điều dễ xảy ra.
2. Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1985 trước đây và năm 1999, sửa đổi
năm 2009 hiện hành đã có sự kế thừa và ngày càng hoàn thiện quy định về
chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và quyết định hình phạt trong hai trường
hợp này. Tuy nhiên, qua quá trình gần 15 thực thi và áp dụng cho thấy Bộ luật
hình sự cho thấy đã nảy sinh một số hạn chế, vướng mắc đòi hỏi phải kịp thời
sửa đổi, bổ sung như một yêu cầu tất yếu để nâng cao chất lượng, hiệu quả áp
dụng hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt, qua đó,
làm cơ sở để phân hóa tội phạm và trách nhiệm hình sự trong thực tiễn xét xử.
3. Đắk Lắk là tỉnh trung tâm của vùng Tây Nguyên, có vị trí chiến lược
quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, cũng như an ninh - quốc phòng.
Trong những năm gần đây trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk mặc dù các cơ quan chức
năng đã có những nỗ lực và đạt được thành tựu đáng kể trong đấu tranh phòng
chống tội phạm nhưng tình hình tội phạm vẫn có khuynh hướng gia tăng nhẹ.
Xét riêng việc quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm
tội chưa đạt, các Tòa án trong tỉnh đưa ra xét xử trong giai đoạn 06 năm (2009
- 2014) đã làm rất tốt, áp dụng chính xác và đưa ra xử lý đúng các trường hợp
chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và tội phạm hoàn thành, mặc dù các vụ
án chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt chỉ chiếm tỷ lệ 0,5 % và 6,0 %
trong 200 vụ án được khảo sát và chỉ tập trung vào một số tội phạm cụ thể, qua
đó, góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, giữ

vững ổn định an ninh trật tự, an toàn xã hội.
4. Tuy nhiên, nhìn vào số liệu thống kê và qua khảo sát cũng cho thấy,
quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
23