BÀI GIẢNG TÁC PHẨM CHI PHEO NAM CAO

Tiết 51
Đọc văn

Nam Cao


Phần hai:
Tác phẩm


I. Tìm hiểu chung
1. Đề tài, xuất xứ
* Đề tài:
“Nông dân” - đây là đề tài mà các nhà văn
hiện thực giai đoạn 30 - 45 thường khai
thác: Nguyễn Công Hoan (Bước đường
cùng), Ngô Tất Tố (Tắt đèn)…
* Xuất xứ:
Được viết 1940, xuất bản năm 1941, in
trong tập “Luống cày”


2. Kết cấu
Kết cấu: Theo lối đầu cuối tương ứng ( kết cấu
vòng tròn ). Mở đầu là hình ảnh cái lò gạch,
kết thúc cũng là hình ảnh cái lò gạch bỏ
không.
=> Lối kết cấu cho thấy được cuộc sống quẩn
quanh, bế tắc của những người nông dân
trước Cách mạng Tháng Tám.

3. Tìm hiểu nhan đề
- Cái lò gạch cũ
=> Vòng đời luẩn quẩn, bế tắc
và là biểu tượng về sự
- Chí: chí hướng
xuất hiện tất yếu của hiện tượng
Chí
Phèo,
qui luật nghiệt
- Phèo:
bất,
không
ngã của xã hội.
=> Chí Phèo: Không
chí hướng.
Từ Nội,
đầu 1941)
- Đôi lứa xứng đôi ( NXB Đời
Mới, Hà
đến–cuối
là con
số Chí Phèo và
=> Hướng vào mối tình “người
ngợm”
giữa
không.
Thị Nở, tạo ra nhan đề giật gân, gây tò mò, phù hợp với
thị hiếu lúc bấy giờ.
-Chí Phèo (Luống cày, 1946)

⇒Nhan đề khái quát, súc tích và đầy đủ nhất, nhấn mạnh
vào vị trí trung tâm và chủ đề tác phẩm.

 Là tác phẩm khẳng định tài năng của Nam Cao.


II. Đọc – hiểu văn bản
1. Bức tranh làng Vũ Đại ngày ấy


1. Bức tranh làng Vũ Đại ngày ấy
* Làng Vũ
Đại:Vũ
là bức
tranh thu
nhỏ
củanhư
làngthế
Đạinào?
Hoàng,
Làng
Đại
được
khắc
họa
quê hương Nam Cao.
- Là làng điển hình cho nông thôn Việt Nam trước Cách
mạng Tháng Tám với những mâu thuẫn điển hình:
+ Nông dân >< địa chủ
+ Địa chủ >< địa chủ

- Đó là một làng quê “xa phủ, xa tỉnh”, khép kín trong
“một cái ao đời” tù đọng, “dân không quá hai nghìn”
người.
=> Trở thành một miếng mồi béo bở cho bọn cường
hào, địa chủ.
* Cư dân:
- Trong làng có nhiều thành phần:


+ Loại vai vế: Bá Kiến, Đội Tảo, Bát Tùng,
Cánh Tư Đam
=> Nhiều bè cánh, hiện tượng phổ biến ở nông
thôn Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám.
+ Loại cùng đinh:
~ Những người nông dân nghèo khổ, tha hóa
(Năm thọ, Binh Chức, Chí Phèo)
~ Đám đông vô danh (sợ sệt, nhu nhược, ghét
lôi thôi)


2. Hình tượng nhân vật Chí Phèo
2.1 Sự xuất hiện độc đáo của hình tượng Chí Phèo
Chửi trời
Cách vào
Chí truyện
Phèo chửi
của Nam
những
Cao

ai?có gì đặc biệt?
Thái độ của mọi người
thếđời
nào?
Chửi
Chửi tất cả làng Vũ Đại
Chửi đứa nào không chửi nhau với hắn
Chửi đứa nào đẻ ra Chí Phèo

 Không ai lên tiếng, không ai ra điều


Cảm nhận của em về ý nghĩa của tiếng chửi này?

 Gây ấn tượng sâu sắc về nhân vật chính - một kẻ
say rượu vừa quen vừa lạ. Nó quen như bao gã đang
ngập chìm trong hơi men, nhưng nó lại khác người bởi
cái sự chửi lạ lùng.
 Đằng sau những tiếng chửi là sự vật vã, tuyệt vọng
của một tâm hồn đau khổ, khao khát giao tiếp với
đồng loại.
 Ngôn ngữ kể chuyện đa giọng điệu: vừa trần thuật
nửa trực tiếp, vừa tả một cách khách quan, vừa nhập
vào nhân vật để kể và nghĩ.


2.2 Quá trình tha hóa của Chí Phèo
Từ người nông dân hiền lành, lương thiện trở
thành thằng lưu manh
Chí vốn là một đứa trẻ tội nghiệp bị bỏ rơi, là một anh

canh điền hiền lành, chất phác, lương thiện, giàu lòng
tự trọng.
=> Cuộc đời Chí là một con số không to tướng: không
“Hai mươi tuổi, người ta
cha, không
mẹ, không người thân, không tình thương,
không là đá, nhưng cũng
không một
tấc hoàn
đất cắm
không
toàn làdùi.
xác thịt.
Người ta không thích cái gì
người ta khinh”


2.2 Quá trình tha hóa của Chí Phèo
Bá Kiến vì ghen tuông  âm mưu hãm
hại, vu cáo
Người nông
dân lương
thiện

Nhà tù thực dân

Tên lưu manh


Trở về làng sau 7,8 năm ở nhà tù thực dân, Chí đã trở thành

Chí Phèo:
+ Về
nhân
Nam
Cao đãhình:
miêu tả ngoại hình của Chí Phèo sau khi ra tù như thế nào?
đặc như thằng săng đá, cái đầu thì trọc lốc, cái răng cạo
trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất cơng cơng, hai mắt gườm
gườm trông gớm chết, mình đầy vết xăm…
 Hình dáng của một thằng lưu manh, một tên côn đồ.
+ Về nhân tính:
Rạch mặt ăn vạ, kêu làng, triền miên say, tiếng chửi thách
thức
 Dễ bị mua chuộc, lợi dụng.
 Con quỉ dữ của làngPhá
Vũ tan
Đạibao nhiêu cơ nghiệp, đập
 Là sản phẩm, phươngnát
tiệnbao
củanhiêu
bọn cảnh
thốngyên
trị. vui, làm
máu
và nước
mắthình
bao nhiêu
 Bị tàn phá tâm hồn, chảy
bị hủy
hoại

từ nhân
đến nhân
người lương thiện.
tính.



2.3. Quá trình hồi sinh của Chí Phèo

Em hãy thuật lại diễn biến tâm lí và hành động
- Đêm trăng
gỡ sau khi gặp Thị Nở?
của gặp
Chí Phèo

 Được khơi dậy bản năng của một người bình
thường.
- Trận ốm  dịu tính nết, thay đổi tâm lí sâu sắc.
- Sáng hôm sau:
+ Bắt đầu có lại những cảm xúc của một con người
+ Lần đầu sau khi ra tù, Chí biết xúc động trước
những âm thanh bình dị, đời thường.
Thấy bâng khâng, lòng mơ hồ buồn

Tiếng chim hót vui vẻ, tiếng anh thuyền chài
gõ mái chèo đuổi cá, tiếng cười nói, trò
chuyện của người đi chợ


2.3 Quá trình hồi sinh của Chí Phèo

- Nhớ lại quá khứ
- Liên tưởng đến hiện tại
- Lo sợ cho tương laiMơ ước: Chồng cuốc mướn, cày
thuê,
vợ dệt
vải,
nuôi
lợn,cuộc
mua
Tới
cái
dốc
bên
kia
của
 Chí Phèo đã được thức tỉnh.ruộng làm
đời: già, cơ thể đã hư hỏng
Đói rét, ốm đau và cônhiều
độc. Cô độc

còn đáng sợ hơn cả đói rét, ốm đau


Ở bên cạnh Thị Nở, Chí Phèo cảm nhận thế nào?
Tình cảm của Thị Nở có ý nghĩa như thế nào
đối với cuộc đời Chí?

Được quan tâm, chăm sóc: bát cháo hành
 Lần đầu tiên được cho, được chăm sóc
 Khóc

 Tính người thực sự trở về - Chí Phèo khát khao:
+ Được làm người lương thiện.
+ Có được hạnh phúc bình dị.
 Sức mạnh từ tình yêu mộc mạc, chân thành của
Hắn
thèm
Giá cứ
nàyTrời
mãiơi!
thì
thích
nhỉ?lương
Thị Nở đã chữa -lành
tâmthế
hồn
từng
băng
hoại,
đánh
thiện,
hắn
muốn
làm
hòa
Hay
là
mình
sang
đây
ở

với
tớ
thức bản chất lương thiện của với
Chí.
mọi người biết bao!
một nhà cho vui.



2.4. Bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người

Khát vọng làm người lương thiện của Chí
có thành hiện thực không? Vì sao?

- Bà cô Thị Nở - đại diện cho định kiến khắt khe,
cổ hủ của xã hội.
 Chí Phèo rơi vào bi kịch tâm hồn đau đớn:

Bị cự tuyệt quyền làm người
Chạy theo,
níu giữ

Khóc

Uống rượu, càng
uống càng tỉnh

Hơinhưng
rượu không
sặc sụa,

Dù bị vùi dập
khát vọng
lương thiện
không baohắn
giờcứtắtthoang thoảng ngửi
thấy mùi cháo hành


2.4 Bi kịch bị cự tuyệt
quyền
làm
“những
thằng
điênngười
và những thằng

-“Ai cho tao lương thiện? Làm
thế nào
cho bao giờ làm những
say rượu
không
mất
được
những
vết
mảnh
chai
cái
màtrên
lúcmặt

ra động
đi chúng
làm”
Khi
bị
từ
chối,
Chí
Phèo
đã
hành
thếđịnh
nào?
- này?”
Không rẽ vào nhà Thị Nở:

 Xách dao đến nhà Bá Kiến: nhận ra kẻ thù đích thực.
- Đòi được làm người lương thiện:
 Thái độ kiên quyết, ý thức nhân phẩm trở về.

Ý nghĩa những hành động sau cùng của Chí Phèo?

Đâm chết Bá Kiến
Mâu thuẫn giai cấp
gay gắt, không thể
dung hòa

Tự sát
Tố cáo xã hội phản động không
thể dung nạp được những con

người bình thường với những
mơ ước bình thường.


Năm Thọ

Binh Chức

Chí Phèo

Chí Phèo con

 Hiện tượng Chí Phèo rất phổ biến.
 Có tính qui luật.
Giá trị hiện thực của hình tượng Chí Phèo?
Chí Phèo là một hình tượng điển hình cho
người nông dân bị lưu manh hóa trong xã hội cũ


2. Hình tượng nhân vật Chí Phèo
Tư tưởng nhân đạo mà Nam Cao gửi gắm
qua hình tượng Chí Phèo?

Tư tưởng nhân đạo mới mẻ
và sâu sắc của Nam Cao:

Nhà văn đã phát hiện, miêu tả phẩm chất
tốt đẹp của người lao động ngay khi tưởng
như họ đã bị xã hội cướp mất cả linh hồn và
diện mạo con người.

3. Nhân vật Bá Kiến
* Xuất thân và chức vụ:
- Mềm -nắn
rắnthân:
buông
Xuất
Địa chủ, có bốn đời làm tổng lí.
-Thứ nhất
sợ kẻ
hùng, thứ
- Chức
vụ:anh
Lí trưởng,
Chánh tổng, Bá hộ,
nhì sợ kẻ Tiên
cố cùng
liều thân
chỉ làng
Vũ Đại, Bắc kì nhân dân
-Bám thằng
tóc, ai lại bám
đạicó
biểu…
thằng trọc
đầu…
=> Khét
tiếng ở trong hàng huyện.
* Đặc điểm con người:

- Giọng quát rất sang
- Nói chuyện ngọt nhạt
- Cái cười Tào Tháo
- Phương châm, thủ đoạn:
 Bản chất gian xảo, nham hiểm, thâm
độc, tàn ác, tiêu biểu cho giai cấp thống
trị ở làng xã Việt Nam trước Cách mạng
tháng Tám.


III. Ghi nhớ
- Chí Phèo là một kiệt tác của nền văn xuôi Viêt
Nam hiện đại. Qua truyện ngắn này, Nam Cao khái
quát một hiện tượng xã hội ở nông thôn Việt Nam
trước Cách mạng: một bộ phận nông dân lao động
lương thiện bị đẩy vào con đường tha hóa, lưu manh
hóa. Nhà văn đã kết án đanh thép cái xã hội tàn bạo
đã tàn phá cả thể xác và tâm hồn người nông dân
lao động, đồng thời khẳng định bản chất lương thiện
của họ, ngay cả khi họ bị vùi dập mất nhân hình và
nhân tính. Chí Phèo là một tác phẩm có giá trị hiện
thực và giá trị nhân đạo sâu sắc, mới mẻ.


III. Ghi nhớ
- Chí Phèo thể hiện tài năng truyện ngắn
bậc thầy của Nam Cao: xây dựng thành
công những nhân vật điển hình bất hủ; nghệ
thuật trần thuật linh hoạt, tự nhiên mà vẫn
nhất quán, chặt chẽ; ngôn ngữ nghệ thuật

đặc sắc.