Tư tưởng hồ chí minh về giáo dục con người mới

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
=====================

NINH THỊ ÁNH HỒNG

TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC CON NGƢỜI MỚI

LUẬN VĂN THẠC SỸ
CHUYÊN NGÀNH TRIẾT HỌC

Hà Nội - 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
=====================

NINH THỊ ÁNH HỒNG

TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC CON NGƢỜI MỚI

LUẬN VĂN THẠC SỸ
CHUYÊN NGÀNH TRIẾT HỌC
MÃ SỐ: 60.22.03.01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Trần Thị Hạnh

Hà Nội – 2014

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ tốt nghiệp "Tư tưởng Hồ Chí Minh về
giáo dục con người mới" là công trình nghiên cứu của bản thân dưới sự hướng
dẫn của TS. Trần Thị Hạnh. Những phần sử dụng tài liệu tham khảo trong luận
văn tốt nghiệp đã được nêu rõ trong phần danh mục tài liệu tham khảo, được trích
dẫn rõ ràng, trung thực. Nếu có bất cứ sự gian dối tôi xin chịu hoàn toàn trách
nhiệm và mọi kỷ luật của Khoa và của Nhà trường đề ra.

Tác giả luận văn

Ninh Thị Ánh Hồng


LỜI CẢM ƠN!
Luận văn thạc sỹ này là kết quả của sự cố gắng và nỗ lực hêt sức của bản
thân tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Có được kết quả này, lời đầu tiên
tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến quý Thầy, Cô giáo, Ban chủ nhiệm khoa
Triết học.
Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới TS. Trần Thị Hạnh người đã hướng dẫn và giúp đỡ tận tình để tôi có thể hoàn thành được luận văn
này.
Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn vô hạn đến gia đình, bạn bè trong thời
gian qua đã luôn ủng hộ và động viên tôi.
Do khả năng còn hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm nên bản luận văn
không tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Vì vậy tôi kính mong sự góp ý từ quý
Thầy, Cô giáo, các bạn...để Luận văn hoàn thiện hơn, cũng như có thể rút kinh
nghiệm cho những nghiên cứu tiếp theo.
Tôi xin chân thành cám ơn!
Hà Nội, ngày 20 tháng 10 năm 2014
Học viên

Ninh Thị Ánh Hồng


"Muốn xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội cần có những con
người xã hội chủ nghĩa"
[35;296]


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài.
Hồ Chí Minh là Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa kiệt xuất, người
chiến sĩ lỗi lạc của phong trào giải phóng dân tộc, phong trào cộng sản và công
nhân quốc tế, người thầy vĩ đại, vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc và cách mạng
Việt Nam. Hồ Chí Minh đã để lại một tài sản trong kho tàng lịch sử tư tưởng của
dân tộc ta:
“Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc
về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và
phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế
thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa
văn hoá nhân loại” [18;20].
Trong di sản tư tưởng phong phú vô giá của Hồ Chí Minh, tư tưởng về
giáo dục con người Việt Nam mới là sự tiếp nối và nâng cao những giá trị tinh
túy trong tư tưởng nhân văn của truyền thống Việt Nam và thế giới. Đây cũng là
sự kế thừa, vận dụng và phát triển sáng tạo tư tưởng con người của chủ nghĩa
Mác – Lênin vào trong điều kiện cụ thể của Việt Nam. Tư tưởng về giáo dục con
người Việt Nam mới của Hồ Chí Minh đã góp phần to lớn vào việc nâng cao dân
trí, bồi dưỡng đào tạo cho cách mạng Việt Nam những con người đủ đức, đủ tài
đưa dân tộc Việt Nam vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, giành được những
thắng lợi to lớn, đưa địa vị nước ta từ nô lệ trở thành một nước độc lập và ngày
càng có vị thế trên trường quốc tế.

Hiện nay, thế giới đang trải qua những biến đổi nhanh chóng và sâu sắc.
Sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ đã tạo ra sự
biến đổi về lực lượng sản xuất, mở ra một thời kỳ kinh tế tri thức và xã hội thông
tin toàn cầu. Vấn đề con người và giáo dục con người đã trở thành một vấn đề
bức thiết đối với sự phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc.

1


Ở Việt Nam, ngay từ khi bắt đầu tiến hành công cuộc đổi mới đất nước,
Đảng Cộng Sản Việt Nam đã xác định: con người là vốn quý nhất, chăm lo hạnh
phúc cho con người là mục tiêu phấn đấu cao nhất của chế độ ta. Giáo dục con
người trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội được xác định vừa là mục tiêu,
vừa là động lực của sự nghiệp đổi mới đất nước theo hướng đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa: “Lấy việc phát huy nguồn lực con người là yếu tố cơ
bản cho sự phát triển nhanh và bền vững” [20;85]. Nâng cao dân trí, bồi dưỡng
và phát huy nguồn lực to lớn của con người Việt Nam là nhân tố quyết định cho
thắng lợi của công cuộc đổi mới đất nước.
Để đảm bảo sự nghiệp đổi mới thành công, Đảng ta tiếp tục khẳng định
nghiên cứu, quán triệt sâu sắc và phổ biến rộng rãi tư tưởng Hồ Chí Minh nói
chung và tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục con người mới nói riêng, vận dụng
những tư tưởng, lý luận đó một cách sáng tạo vào thực hiện chiến lược giáo dục
con người mới đáp ứng yêu cầu của sự phát triển đất nước.
Từ lý do trên, tôi chọn đề tài: “Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục con
người mới” để làm luận văn tốt nghiệp thạc sĩ, chuyên ngành Triết học.
2. Tình hình nghiên cứu
Đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu, có nhiều luận án, luận văn,
nhiều hội thảo, bàn về giáo dục con người, vai trò của giáo dục con người mới trong
sự nghiệp phát triển đất nước. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục con người được
tiếp cận và tìm hiểu ở nhiều góc độ khác nhau:

- Nhóm những công trình nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về con
người,con người mới, giáo dục con người mới.
“Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người”, Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội.
Cuốn sách phân tích sâu sắc về khái niệm con người, nhân tố con người, phát huy
nhân tố con người theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Trình bày nguồn gốc, quá trình hình
thành tư tưởng Hồ Chí Minh về con người, nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí
Minh về con người. Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát huy nhân tố con người theo
yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, kiến nghị phương hướng và giải pháp nhằm
2


phát huy nhân tố con người trong thời đại công nghiệp hóa,hiện đại hóa dưới ánh
sáng tư tưởng Hồ Chí Minh
“Hồ Chí Minh về vấn đề giáo dục” do Hà Thế Ngữ, Nguyễn Đăng Tiễn –
Bùi Đức Thiệp (biên soạn), nhà xuất bản Giáo dục 1990. Tập thể tác giả đã tuyển
chọn những bài viết, bài nói của Hồ Chí Minh về công tác giáo dục là một nhiệm
vụ của tất cả những người làm công tác giáo dục và quan tâm đến giáo dục, nhất
là trong thời đại cách mạng đang yêu cầu phải đổi mới công tác giáo dục hiện
nay.
- Nhóm những công trình của các nhà nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh
về giáo dục con người mới.
“Hồ Chí Minh về xây dựng con người mới”, Nxb Chính trị quốc gia,Hà
Nội của tập thể tác giả: Nguyễn Huy Hoan, Nguyễn Xuân Thông, Nguyễn Thị
Minh Hương, Phạm Thị Lai, Nguyễn Thanh Nga. Tập thể tác giả đã sưu tầm
tuyển chọn khái quát về nội dung và ý nghĩa cho việc xây dựng con người mới,
đánh giá con người, bồi dưỡng con người về trí tuệ, bồi dưỡng đạo đức, xây dựng
mục đích, chăm lo lối sống cho con người
“Tư tưởng Hồ Chí Minh với sự nghiệp xây dựng con người Việt Nam phát
triển toàn diện”, Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội. Trong đó tác giả đã chỉ ra mối
quan hệ giữa văn hóa và xây dựng con người mới ở Việt Nam. Đồng thời chỉ rõ

quan điểm của Hồ Chí Minh về bản chất con người Việt Nam phát triển toàn diện
trong bối cảnh hiện nay.
“Tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển con người toàn diện” Nxb Chính trị
Quốc gia Hà Nội. Cuốn sách đã được tác giả khái quát lên nội dung quan trọng có
ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc về quá trình lao động sản xuất, giáo dục, đào
tạo toàn diện – con đường cơ bản hình thành và phát triển con người toàn diện.
Liên quan đến nội dung của đề tài cũng đã có những luận văn, luận án
nghiên cứu khá rộng và sâu sắc: Luận văn thạc sỹ của Phùng Thu Hiền (2002)
“Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhân tố con người với việc phát huy nhân tố con
người trong sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay”. Tác giả đã nêu khái niệm con
3


người, nhân tố con người, chỉ ra cơ sở hình thành và nội dung tư tưởng Hồ Chí
Minh về nhân tố con người. Những quan điểm của Đảng và Nhà nước ta vận
dụng tư tưởng Hồ Chí Minh và chỉ ra một số giải pháp nhằm phát huy nhân tố
con người trong sự nghiệp đổi mới hiện nay.
Luận văn thạc sỹ của Hoàng Thị Tuyết Thanh (2010) "Tư tưởng Hồ Chí
Minh về giáo dục và vận dụng vào xây dựng xã hội học tập ở nước ta trong giai
đoạn hiện nay". Tác giả đã đưa quan niệm của Hồ Chí Minh về giáo dục và cho
thấy được tính tất yếu trong việc vận dụng quan điểm đó vào trong xã hội học tập
ở nước ta trong giai đoạn hiện nay.
Luận văn thạc sỹ của Nguyễn Văn Tuyên (2006) “Hồ Chí Minh với sự
nghiệp giải phóng con người Việt Nam”, luận văn nêu quan điểm của Hồ Chí
Minh về con người Việt Nam được giải phóng và sự nghiệp giải phóng con người
Việt Nam trong công cuộc đổi mới đất nước và chỉ ra một số giải pháp nhằm đẩy
mạnh sự nghiệp giải phóng con người theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
Ngoài ra còn rất nhiều những bài báo, bài viết đăng trên tạp chí khác như
bài viết “Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục với việc phát triển nền giáo dục Việt
Nam trong những thập niên đầu thế kỷ XXI” của PGS.TS Nguyễn Thị Nga trên

tạp chí triết học số 12 năm 2010. Tác giả đã phân tích một cách khái quát tư
tưởng cơ bản của Hồ Chí Minh về giáo dục trên những khía cạnh như mục tiêu,
nội dung và phương pháp giáo dục. Trên cơ sở đó khẳng định tư tưởng Hồ Chí
Minh về giáo dục không chỉ là ánh sáng soi đường, kim chỉ nam cho chiến lược
phát triển con người Việt Nam trong thập niên đầu thế kỷ XXI.
“Hồ Chí Minh với nhân tố con người trong sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa” của PGS Trần Thanh – Lê Quang Hoan trên tạp chí nghiên cứu lý
luận. Các tác giải đã khái quát nội dung có ý nghĩa phương pháp luận của Hồ Chí
Minh về vấn đề con người như giáo dục chủ nghĩa yêu nước, lý tưởng xã hội chủ
nghĩa, đạo đức cách mạng.
“Một số phẩm chất cơ bản cần có và định hướng phát huy nhân tố con
người theo tư tưởng Hồ Chí Minh” của Lê Thị Hương trên tạp chí lý luận và
truyền thông. Bài viết chỉ ra một số phẩm chất của con người trong quan điểm Hồ
4


Chí Minh: cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, tinh thần lao động quên mình,
vì lối sống lành mạnh văn minh và chỉ ra một số định hướng cơ bản về phát huy
tiềm năng và sáng tạo con người theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
Những công trình trên đã nêu và khái quát được những nét lớn chủ yếu
trong tư tưởng Hồ Chí Minh về con người, về giáo dục con người, đào tạo con
người mới xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên còn rất ít công trình trực tiếp nghiên cứu
tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục con người Việt Nam mới tiếp cận dưới góc độ
của khoa học triết học. Song những tư liệu trên là tài liệu quý giá để tác giả tham
khảo trong quá trình viết luận văn.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu:
Mục đích:
Làm rõ nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục con người Việt Nam
mới, từ đó vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục con người mới trong việc
giáo dục con người Việt Nam hiện nay

Nhiệm vụ:
- Luận giải những cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về con người,
giáo dục con người mới
- Phân tích quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về vị trí, vai trò, mục đích,
nội dung giáo dục con người mới
- Bước đầu vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục con người mới
trong giáo dục con người Việt Nam hiện nay.
4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
Cơ sở lý luận
Luận văn được thực hiện trên cơ sở lý luận và phương pháp luận khoa học
của triết học Mác – Lênin về vấn đề con người, quan điểm của Đảng Cộng sản
Việt Nam về xây dựng con người Việt Nam.
Phương pháp nghiên cứu

5


Luận văn chủ yếu dựa trên phương pháp phân tích – tổng hợp, phương
pháp logic - lịch sử, đồng thời sử dụng một số phương pháp nghiên cứu khác của
khoa học xã hội.
5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục
con người Việt Nam mới.
Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục con người mới thông qua
các tác phẩm của Hồ Chí Minh, các tài liệu lịch sử và các bài viết của các nhà
nghiên cứu trong nước.
6. Đóng góp của luận văn
Luận văn đã trình bày một cách có hệ thống và khái quát nội dung cơ bản

của tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục con người mới và vận dụng vào trong việc
xây dựng con người Việt Nam hiện nay.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn.
Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các giáo viên, sinh viên,
người nghiên cứu và tìm hiểu về tư tưởng Hồ Chí Minh
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết Luận và Danh mục tài liệu tham khảo, Phần Nội
dung bao gồm 2 chương, 4 tiết.

6


NỘI DUNG
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ
GIÁO DỤC CON NGƢỜI VIỆT NAM MỚI
1.1. Điều kiện khách quan, tiền đề tƣ tƣởng cho việc hình thành tƣ tƣởng Hồ
Chí Minh về giáo dục con ngƣời mới
1.1.1 Điều kiện khách quan
* Tình hình quốc tế.
Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, chủ nghĩa tư bản Phương Tây chuyển
nhanh từ giai đoạn tự do cạnh tranh sang giai đoạn độc quyền (giai đoạn đế quốc
chủ nghĩa), nền kinh tế hàng hóa phát triển mạnh đã đặt ra yêu cầu bức thiết về
thị trường. Đó là nguyên nhân sâu xa dẫn đến cuộc chiến tranh xâm lược các
quốc gia phong kiến phương Đông, biến các quốc gia này thành thị trường tiêu
thụ sản phẩm hàng hóa, mua bán nguyên vật liệu, khai thác sức lao động và xuất
khẩu tư bản của các nước đế quốc. Chủ nghĩa đế quốc đã trở thành kẻ thù chung
của các dân tộc thuộc địa. Có một thực tế lịch sử, trong quá trình xâm lược và
thống trị của chủ nghĩa thực dân tại các nước ở Châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ
Latinh, sự bóc lột theo phương thức phong kiến trước kia vẫn được duy trì và bao
trùm lên nó là sự bóc lột theo phương thức tư bản chủ nghĩa. Bên cạnh các giai

cấp trước kia, ở nhiều nước thuộc địa phương Đông đã xuất hiện thêm các giai
cấp, tầng lớp xã hội mới, trong đó có giai cấp công nhân và giai cấp tư sản. các
nước đế quốc xâm lược thuộc địa càng tăng đã làm cho mâu thuẫn giữa dân tộc
thuộc địa và thực dân ngày càng gay gắt, sự phản ứng của nhân dân các thuộc địa
càng quyết liệt.
Trong cuộc chạy đua xâm lược thuộc địa của chủ nghĩa tư bản phương Tây
thế kỉ XIX, từ năm 1897 thực dân Pháp đã tiến hành chương trình khai thác thuộc
địa lần thứ nhất. Sau chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918), để bù đắp những
tổn thất do chiến tranh gây ra, thực dân Pháp vừa tăng cường bóc lột trong nước,
7


vừa đẩy mạnh khai thác thuộc địa. Ở Đông Dương, Pháp tiến hành khai thác
thuộc địa lần thứ hai với số vốn đầu tư trên quy mô lớn, tốc độ nhanh. Trong
chương trình này, Pháp nhằm vào hai trọng tâm là khai mỏ và đồn điền; phát
triển một số ngành công nghiệp với nguyên tắc không cạnh tranh với công nghiệp
chính quốc; ra sức phát triển giao thông vận tải, kể cả đường sắt, đường bộ và
đường thủy để phục vụ các mục tiêu kinh tế và chính trị. Pháp tăng cường các
ngân hàng cũ, lập nhiều nhân hàng mới để cho vay lấy lãi cao, thông qua ngân
hàng Đông Dương để thâu tóm và kiểm soát mọi hành động kinh tế ở Đông
Dương. Pháp thi hành chính sách độc chiếm thị trường, dùng hàng rào thuế quan
để ngăn chặn hàng nhập từ nước khác. Các thứ thuế đều tăng hai, ba lần so với
trước. Chính sách độc quyền rượu, thuốc phiện, muối tạo một nguồn thu lớn cho
thực dân Pháp. Pháp thực hiện chế độ mộ phu hết sức man rợ và ra sức chiếm
đoạt ruộng đất của nông dân, làm cho đời sống nhân dân ngày càng cực khổ,
thiếu ăn, thiếu mặc, không được học hành.
Năm 1917, Cách mạng Tháng Mười Nga thành công. Đó là cuộc cách
mạng vô sản, đồng thời rất có ý nghĩa đối với công cuộc giải phóng dân tộc của
các nước thuộc địa và phụ thuộc.
Mặc dù đang vấp phải những khó khăn trong và ngoài nước, nước Nga

cách mạng đã trở thành thành trì của cách mạng thế giới, giúp đỡ tích cực các dân
tộc anh em. Một trong những việc quan trọng đó là nước Nga đã thành lập
trường Đại học Phương Đông, nhằm tập hợp những người lãnh đạo trẻ tuổi tích
cực, thông minh của các nước thuộc địa để đào tạo, bồi dưỡng thành "hạt giống
đỏ" của phong trào cách mạng, phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới...
"Trường Đại học Phương Đông gồm có 1025 sinh viên, trong đó có 151 nữ
sinh. Trong số sinh viên ấy có 865 đảng viên cộng sản thành phần xã hội của học
sinh như sau: 547 nông dân, 265 công nhân, 210 trí thức vô sản. Nếu người ta
chú ý rằng các nước phương Đông đều là những nước hầu như hoàn toàn nông
nghiệp thì sẽ hiểu tại sao số sinh viên nông dân chiếm tỉ lệ cao hơn". [35; 250].
8


Trường đã làm cho đội tiên phong của giai cấp vô sản các nước thuộc địa
tiếp xúc mật thiết với giai cấp vô sản phương Tây để dọn đường cho một sự hợp
tác thật sự sau này, chỉ có sự hợp tác đó mới có thể bảo đảm cho giai cấp công
nhân quốc tế giành được thắng lợi cuối cùng.
Thắng lợi của cách mạng tháng Mười Nga đã mở đường cho việc xây dựng
nền văn hóa mới trên cơ sở tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin và kế thừa những
tinh hoa văn hóa của nhân loại. Đó là văn hóa Xô Viết.
Thành tựu của công cuộc xây dựng nền văn hóa Xô Viết được thể hiện
trong việc xóa bỏ tình trạng mù chữ và nạn thất học, phát triển hệ thống giáo dục
quốc dân, đấu tranh chống các tư tưởng của chế độ cũ, phát triển văn học nghệ
thuật.
Trước cách mạng ba phần tư dân số Nga mù chữ; trong ngôn ngữ của các
dân tộc không có từ "học tập". Chỉ trong vòng 20 năm (1921 - 1940), khoảng 60
triệu người đã thoát nạn mù chữ. Đến cuối những năm 30 nạn mù chữ về căn bản
được thanh toán, chế độ giáo dục phổ cập được thực hiện. Trong vòng chưa đầy
30 năm nước Nga "đi giày cỏ" năm kia đã trở thành một đất nước, trong đó đa số
người dân có trình độ văn hóa cao, có một đội ngũ tri thức đông đảo, phục vụ đắc

lực cho công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết ra đời. đã mở ra một thời đại
mới, mọi sự kiện lớn của thế giới – nhiều hay ít – đều có dấu ấn và chịu ảnh
hưởng của Liên Xô. Cục diện thế giới có sự thay đổi lớn về chính trị và kinh tế.
Sau chiến tranh thế giới thứ hai, hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa ra đời,
phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc theo con đường của cách mạng vô sản
phát triển mạnh mẽ ở khắp các châu lục Á, Phi, Mỹ Latinh. Cho đến thập kỷ 60,
hàng loạt các nước thuộc địa và phụ thuộc đã tuyên bố độc lập. . Những vấn đề
về lý luận và thực tiễn cách mạng, phát triển kinh tế, văn hóa, giáo dục mới được

9


đặt ra và sẽ giải quyết theo những điều kiện lịch sử cụ thể của từng quốc gia, từng
dân tộc.
* Tình hình trong nước
Năm 1858 thực dân Pháp xâm lược và đặt ách thống trị trên đất nước ta.
Do sự du nhập của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, tình hình kinh tế
Việt Nam có sự biến đổi, quan hệ kinh tế ở nông thôn bị phá vỡ thay vào đó là
những đô thị mới, những trung tâm kinh tế và tụ điểm cư dân mới. Thực dân
Pháp không du nhập một cách hoàn chỉnh phương thức sản xuất tư bản chủ
nghĩa vào nước ta. Vì thế không thể phát triển lên chủ nghĩa tư bản một cách
bình thường được, nền kinh tế Việt Nam bị kìm hãm trong vòng lạc hậu và phụ
thuộc nặng nề vào kinh tế Pháp.
Sau khi dập tắt các phong trào yêu nước, hoàn thành căn bản công cuộc
bình định nước ta về mặt quân sự, thực dân Pháp đã tiến hành hai cuộc khai
thác thuộc địa, áp đặt một chính sách thống trị quy mô và triệt để trên các lĩnh
vực: kinh tế, chính trị, đặc biệt về văn hoá giáo dục... nhằm biến Đông Dương
thành thuộc địa khai khẩn, bảo đảm siêu lợi nhuận cho chính quốc.
Cuối thế kỷ XIX phong trào vũ trang kháng chiến chống Pháp rầm rộ

bùng lên, dâng cao và lan rộng trong cả nước, song các phong trào đó đều thất
bại vì chưa có một đường lối kháng chiến rõ ràng, còn nặng về tư tưởng ý thức
hệ phong kiến.
Khi thực dân Pháp vào xâm lược nước ta, họ đã làm đảo lộn xã hội Việt
Nam cổ truyền vốn êm ả và bình lặng. Những chính sách thuế, phu dịch nặng
nề đã đẩy người dân vào con đường khổ cực, bần cùng hóa. Họ phải chống lại
những ác nghiệt của cuộc sống để mà tồn tại, để mà khỏi chết đói thì làm sao
có thể nghĩ đến chuyện học hành. Đồng thời với việc gây tư tưởng sợ Pháp,
phục Pháp cùng với văn hóa phẩm đồi bại, thực dân Pháp còn duy trì ý thức hệ
đã lỗi thời, đưa nhân dân Việt Nam vào con đường mê tín dị đoan, u mê, lãng
quên đấu tranh giải phóng dân tộc.
10


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.
1.

Phạm Ngọc Anh (2003), Tư tưởng Hồ Chí Minh về quyền con người và vận

dụng tư tưởng đó trong điều kiện nước ta hiện nay, đề tài nghiên cứu khoa học
cấp Bộ.
2. Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (2004), Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm
Ban Chấp hành Trung ương Đoàn khoá VIII về tăng cường công tác giáo dục
của Đoàn trong giai đoạn hiện nay, Hà Nội.
3. Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (2007), Dự thảo Văn kiện Đại hội Đoàn
toàn quốc lần thứ IX, Hà Nội.
4. Ban Tư tưởng Văn hoá Trung ương (2003), Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn
hoá, Hà Nội.
5. Bộ Giáo dục và đào tạo (2005), Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội.

6. Bộ giáo dục và đào tạo (2006), Giáo trình triết học Mác – Lênin, Nxb chính
trị Quốc gia, Hà Nội.
7. Bộ giáo dục và đào tạo (1998), Giáo dục hệ thống giá trị đạo đức – nhân văn,
Nxb giáo dục, Hà Nội
8. Nguyễn Hữu Công (2013), Tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển con người
toàn diện, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
9. Doãn Chính, Quan điểm kinh tế trong hệ thống tư tưởng của Khổng Tử, Tạp
chí Triết học, số 6/1988, tr.45
10. Thành Duy (2001), Tư tưởng Hồ Chí Minh với sự nghiệp xây dựng con người
Việt Nam phát triển toàn diện, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
11. Đoàn Nam Đàn (2002), Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thanh niên, Nxb
chính trị Quốc gia, Hà Nội.
12. Trần Khánh Đức (2010), Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ
XXI, Nxb Giáo dục, Hà Nội
13. Phạm văn Đồng (1993), Hồ Chí Minh và con người Việt Nam trên con đường
dân giàu nước mạnh, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
11


14. Đảng Cộng sản Việt Nam (1991), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần
thứ VII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
15. Đảng Cộng sản Việt Nam (1991), Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời
kỳ quá độ lên CNXH, Nxb Sự thật, Hà Nội.
16. Đảng Cộng sản Việt Nam (1993), Văn kiện Hội nghị Trung ương lần thứ 4,
khoá VII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
17. Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần
thứ VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
18. Đảng cộng sản Việt Nam (1997), Văn kiện Hội nghị Trung ương lần thứ 2,
khoá VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
19. Đảng cộng sản Việt Nam (1998), Văn kiện Hội nghị Trung ương lần thứ 4,

khoá VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội
20. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần
thứ IX, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
21. Đảng Cộng sản Việt Nam (2004), Văn kiện Đảng toàn tập, tập 4, Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội.
22. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần
thứ X, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
23. Đảng Cộng sản Việt Nam (2008), Văn kiện Hội nghị Trung ương lần thứ 5,
khoá X, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
24. Nguyễn Tĩnh Gia (2000), Tư tưởng Triết học về con người trong chủ nghĩa
nhân văn Hồ Chí Minh, chương V cuốn Tư tưởng triết học Hồ Chí Minh, Nxb
Lao động, Hà Nội.
25. Võ Nguyên Giáp (2003), Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách mạng
Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
26. Trần Văn Giàu (2010), Hồ Chí Minh vĩ đại một con người, Nxb Chính trị
Quốc gia, Hà Nội
27. Phạm Minh Hạc (chủ biên), Phạm Thành Nghị, Trịnh Thị Kim Ngọc, (2003),
Tư tưởng Hồ Chí Minh - phương pháp nghiên cứu con người, Nxb Khoa học xã
hội, Hà Nội.
12


28. Trần Thị Hạnh (2012), Quá trình chuyển biến tư tưởng của Nho sĩ Việt Nam
trong 30 năm đầu thế kỷ XX, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
29. Phùng Thu Hiền (2002), Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhân tố con người với
việc phát huy nhân tố con người trong CNH, HĐH ở Việt Nam hiện nay, Luận
văn thạc sỹ triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.
30. Nguyễn Huy Hoan (1999), “Bản di chúc lịch sử với vấn đề con người”, Tạp
chí Lịch sử Đảng.
31. Lê Quang Hoan (2001), Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhân tố con người với việc

phát huy nhân tố con người trong CNH, HĐH ở Việt Nam hiện nay, Luận văn
thạc sỹ triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.
32. Lê Quang Hoan (2002), Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người, Nxb Chính trị
quốc gia, Hà Nội.
33. Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Phân viện Hà Nội (1995), Tư
tưởng Hồ Chí Minh, Nxb. Chính trị Quốc gia ,Hà Nội.
34. Nguyễn Trọng Hoàng (2003), Cách tổ chức việc học hành dưới chế độ phong
kiến xã hội hóa, Tạp chí Giáo dục, số 74, tr9.
35. Hồ Chí Minh (1995), Biên niên tiểu sử, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
36. Hồ Chí Minh (2012), Người mang lại ánh sáng, Nxb Thời đại, Tạp chí xưa và
nay
37. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 1, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
38. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 2, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
39. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 3, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
40. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 4, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
41. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
42. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 6, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
43. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 7, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
44. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 8, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
45. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 9, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
46. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 10, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
47. Hồ Chí Minh về con người, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội
13


48. Hồ Chí Minh bàn về giáo dục (1972), Nxb Sự thật ,Hà Nội
49. Hồ Chí Minh với sự nghiệp giáo dục (1990), Nxb Giáo dục, Hà Nội.
50. Hồ Chí Minh về xây dựng con người mới (1995), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
51. Mạc Đình Huấn (2011), Thanh niên Việt nam trước yêu cầu của công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước, Tạp chí Lý luận chính trị, trang 64 - 68.

52. Nguyễn Khắc Hùng (2010), Giáo dục thường xuyên trong xã hội học tập ở
Việt Nam, Nxb Đai học Quốc gia TPHCM.
53. Lê Thị Hương (2007), Về một số phẩm chất cơ bản cần có và định hướng
phát huy nhân tố con người theo tư tưởng Hồ Chí Minh, Nghiên cứu Chính trị và
truyền thông, Báo chí và tuyên truyền.
54. Nguyễn Thế Kiệt (2008), Xây dựng và phát triển con người, nâng cao chất
lượng nguồn lực con người trong công cuộc đổi mới ở Việt Nam hiện nay, Tạp
chí Triết học, số 6, trang 3 - 10.
55. Vũ Khiêu (1993), Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, truyền thống dân tộc và
nhân loại, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
56. Nguyễn Văn Khoa (2008), Đi tới mùa xuân tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb
Thanh niên.
57. Đặng Xuân Kỳ (chủ biên), (2005), Tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển văn
hoá và con người, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
58. Đinh Xuân Lâm (2008), Góp phần tìm hiểu cuộc đời và tư tưởng Hồ Chí
Minh, Nxb chính trị Quốc gia, Hà Nội.
59. Nguyễn Lân, (1958) Lịch sử giáo dục học thế giới, Nxb Sự thật, Hà Nội
60. Phan Ngọc Liên (2007), Hồ Chí Minh về giáo dục, Nxb Bách Khoa, Hà Nội.
61. Luật giáo dục (2006), Nxb Chính trị quốc gai, Hà Nội
62. Nguyễn Thị Tuyết Mai (2009), Quan niệm của Nho giáo về con người, về
giáo dục và đào tạo con người, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
63. Võ Văn Nam (2002), Hồ Chí Minh nói về vấn đề tự học, tự tu dưỡng, tự rèn
luyện, Tạp chí giáo dục, số 5, tr11.
64. Phan Đình Nghiệp (2000), Giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ Việt
Nam trong tình hình mới, Nxb Thanh niên, Hà Nội.
14


65. Trần Quy Nhơn (2005), Tư tưởng Hồ Chí Minh về bồi dưỡng cách mạng cho
đời sau, Nxb Giáo dục, Hà Nội.

66. Hồ Sĩ Quý (2007), Con người và phát triển con người, Nxb Giáo dục, Hà
Nội.
67. Nguyễn Thái Sơn (2007), Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thanh niên, Tạp
chí Triết học số 5, trang 15 - 19.
68. Nguyễn Thanh Sơn, Phạm Văn Khánh, Nguyễn Bá Dương (2013), Bác Hồ
với giáo dục và thế hệ trẻ, Nxb Mỹ thuật.
69. Chương Thâu, Phạm Ngô Minh (2010), Huỳnh Thúc Kháng tuyển tập, Nxb
Đà Nẵng.
70. Lê Văn Tích, Nguyễn Thị Kim Dung, Trần Thị Nhuần (2008), Hồ Chí Minh
về giáo dục và đào tạo, Nxb Lao động – xã hội, Hà Nội
71. Nguyễn Thị Thanh (2010), Tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên và công tác
giáo dục thanh niên, tạp chí lý luận chính trị, số 3, trang 21 - 25
72. Dương Văn Thịnh (2010), Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng,
Tạp chí lý luận chính trị, số 3, trang 15 - 20.
73. Nguyễn Tài Thư (1993), Lịch sử tư tưởng Việt Nam, tập 1, Nxb khoa học xã
hội, Hà Nội
74. Thái Duy Tuyên (2007), Triết học giáo dục Việt Nam, Nxb Đại học Sư phạm,
Hà Nội.
75. Lê Trọng Tuyến (2011), Giáo dục bồi dưỡng thanh niên hiện nay theo tư
tưởng Hồ Chí Minh, Tạp chí lý luận chính trị, số 3, trang 8 - 13
76. Trung ương Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (2002), Tổng quan tình
hình thanh niên, công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi, Hà Nội.
77. Trương Quốc Uyên (2009), Tư tưởng Hồ Chí Minh về thể dục thể thao, Nxb TDTT
78. Nguyễn Hữu Vui (2008), Lịch sử Triết học, Nxb Chính tri Quốc gia.

15