Đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt tại ngân hàng tmcp đông á pgd biên hòa đến năm 2015

-1-

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài:
Hòa mình cùng với xu thế hội nhập kinh tế thế giới, nền kinh tế Việt Nam cũng
không ngừng phát triển, nó đã và đang thực sự trở thành nền kinh tế thị trường. Để bắt
kịp nhịp độ phát triển kinh tế của các nước trong khu vực và thế giới, tất cả các ngành
nghề đều phải không ngừng vận động để tồn tại và phát triển, việc trao đổi mua bán
trong kinh doanh ngày càng phát triển, nhu cầu về thanh toán là rất lớn, đặc biệt là
TTKDTM. Nó đã và đang trở thành phương tiện thanh toán phổ biến, được nhiều quốc
gia khuyến khích sử dụng, đặc biệt là đối với các giao dịch thương mại, các giao dịch
có giá trị và khối lượng lớn. Đó là một trong những cơ hội kinh doanh tốt cho NH.
TTKDTM không chỉ thúc đẩy tăng trưởng cho hầu hết mọi lĩnh vực kinh tế mà còn
góp phần đẩy nhanh quá trình Công nghiệp hóa, hiện đại hóa Đất nước.
Dựa theo Quyết định số 291/ 2006/ QĐ – TTg ban hành ngày 29/12/2006 về
phê duyệt đề án thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2006 – 2010 và định hướng
đến năm 2020. [7]
• Căn cứ Luật Tổ chức Chính phủ ngày 25 tháng 12 năm 2001;
• Căn cứ Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam số 01/1997/QH10 ngày 12 tháng
12 năm 1997 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ngân hàng Nhà
nước Việt Nam số 10/2003/QH11 ngày 17 tháng 6 năm 2003;
• Căn cứ Luật các Tổ chức tín dụng số 02/1997/QH10 ngày 12 tháng 12 năm
1997 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các Tổ chức tín dụng số
20/2004/QH11 ngày 15 tháng 6 năm 2004;
Nghị đinh 30/CP ban hành ngày 09/05/1996 về quy chế phát hành và sử dụng
Séc. [1]
Nghị định 64/2001/ NĐ – CP ngày 20/09/2001 về hoạt động thanh toán qua các
tổ chức cung ứng dịch vụ. [2]
Nghị định 159/ 2003 NĐ – CP ban hành ngày 10/12/2003 về cung ứng và sử
dụng Séc .[3]

-2-

Trong môi trường kinh doanh ngày càng đa dạng và phức tạp như hiện nay, các
NHTM phải không ngừng đổi mới hoạt động trên tất cả các lĩnh vực, hiện đại hóa
công nghệ nhằm nâng cao về số lượng và cả chất lượng các sản phẩm dịch vụ để đủ
sức cạnh tranh và phát triển bền vững trên thị trường. Một trong các sản phẩm dịch vụ
đang là vấn đề nóng bỏng hiện nay, cần được quan tâm phát triển đó là dịch vụ về
thanh toán. Nhưng thanh toán làm sao để đem lại lợi ích cao nhất lại là một khía cạnh
khác, thanh toán để đem lại sự thuận tiện, an toàn cho mọi cá nhân và doanh nghiệp,
mang lại lợi ích kinh tế xã hội cho đất nước.
TTKDTM là dịch vụ khá phổ biến đem lại sự nhanh chóng, chính xác, an toàn và
bảo mật cho khách hàng, giúp cho cả khách hàng và hệ thống NH không tốn chi phí
cho việc bảo quản, kiểm đếm tiền mặt. Tuy nhiên, do hạ tầng kỹ thuật còn yếu kém,
chưa đồng bộ nên TTKDTM tại Việt Nam vẫn chưa được phát triển rộng rãi và còn
nhiều hạn chế. Đẩy mạnh TTKDTM tại Việt Nam, đặc biệt là thanh toán qua thẻ ngân
hàng, từng bước phát triển việc thanh toán tiền bằng các công cụ thanh toán là việc rất
nên làm.
Trong tiến trình toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, đời sống Kinh tế - Xã
hội Việt Nam nói chung và Đồng Nai nói riêng đang có những bước chuyển biến mạnh
mẽ để hòa nhịp với kinh tế thế giới, trong đó hiện đại hóa công nghệ thanh toán, phát
triển các công cụ và tiện ích TTKDTM là mục tiêu trọng tâm của Chính phủ đặt ra.
Đặc biệt, Đồng Nai là tỉnh tập trung nhiều khu công nghiệp và cụm công nghiệp,là tỉnh
nằm trong vùng kinh tế trong điểm của Đất nước nên nhu cầu về thanh toán vốn là rất
lớn.
Hiện nay, thị trường tài chính Việt Nam đang cạnh tranh rất sôi động, các
NHTM đang không ngừng nâng cao chất lượng, phát triển các sản phẩm, dịch vụ mới,
tạo cơ hội tốt cho người sử dụng dịch vụ có nhiều sự lựa chọn mới và có điều kiện
tiếp cận phương tiện thanh toán hiện đại. Các sản phẩm dịch vụ đã và đang được đa
dạng hóa, phục vụ cho mục tiêu TTKDTM tại Việt Nam. Nhận thức được vai trò của

TTKDTM, ngân hàng Đông Á đã nổ lực rất nhiều nhằm phát triển và nâng cao chất
lượng hoạt động dịch vụ thanh toán, tuy nhiên tỷ trọng TTKDTM trong tổng doanh số
thanh toán vẫn còn nhiều hạn chế. Đứng trước nhu cầu thanh toán ngày càng tăng cao
và những hạn chế của thanh toán không dùng tiền mặt hiện nay, ngân hàng Đông Á
cần có những chiến lược để phát triển, góp phần “phổ cập” TTKDTM trong dân cư.


-3-

Phấn đấu đến năm 2010, sẽ có 20 triệu tài khoản cá nhân, 70% cán bộ hưởng lương
ngân sách và 50% công nhân lao động trong các khu vực DN được trả lương qua tài
khoản; khu vực DN sẽ có khoảng 80% các khoản thanh toán giữa DN với nhau được
thực hiện qua tài khoản tại các NH…
Qua thời gian tiếp xúc với thực tiễn hoạt động của ngân hàng cùng với những
bức xúc từ nhu cầu của thị trường kinh doanh hiện nay, em nhận thấy công tác thanh
toán không dùng tiền mặt là rất cấn thiết. Xuất phát từ những lí do trên và được sự cho
phép của Ban lãnh đạo ngân hàng Đông Á, em chọn và viết đề tài:
“ ĐẨY MẠNH THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỂN MẶT TẠI NGÂN HÀNG
TMCP ĐÔNG Á – PGD BIÊN HÒA ĐẾN NĂM 2015”
Đề tài nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống, khoa học trên cơ sở sẵn có
các tiềm năng về dịch vụ. Đồng thời bảo đảm dưới góc độ thực tế, đưa ra những giải
pháp thiết thực nhất giúp chất lượng hoạt động dịch vụ, hoạt động thanh toán không
dùng tiền mặt của Ngân hàng phát triển, thu hút được số đông khách hàng đến với sản
phẩm thanh toán của Đông Á. Đây cũng là hoạt động nhằm nâng cao chất lượng cuộc
sống và hiện đại trong thanh toán.
2. Tổng quan đề tài nghiên cứu:
Thanh toán không dùng tiền mặt là hình thức thanh toán đang được khuyến
khích áp dụng ở Việt Nam. Nó đã và đang là mục tiêu quan trọng của Chính phủ Việt
Nam, đang là đề tài hấp dẫn được nhiều cá nhân và tổ chức quan tâm tìm hiểu, nghiên
cứu, trao đổi một cách sôi nổi. Đã có nhiều cuộc hội thảo và nhiều đề tài nghiên cứu về

lĩnh vực này và cũng đã có nhiều công trình nghiên cứu mang lại ý nghĩa thực tiễn,
được nhiều ngân hàng và tổ chức tài chính áp dụng vào thực tiễn, nhiều Chính sách
của Nhà nước cũng đã ra đời để phục vụ cho mục tiêu thanh toán không dùng tiền mặt
của Đất nước.
Chính phủ đã ban hành quyết định Quyết định 291[7] về đề án thanh toán
không dùng tiền mặt giai đoạn 2006 - 2010 và định hướng đến năm 2020 với những
mục tiêu, lộ trình cụ thể để đến năm 2020, về cơ bản không còn thanh toán bằng tiền
mặt trong thu chi ngân sách. Đồng thời, tỷ lệ các giao dịch thanh toán, chi tiêu thực
hiện qua tài khoản sẽ đạt 90%.


-4-

Ngày 1/1/2005, NHNN công bố Nghị định quản lí thanh toán bằng tiền mặt đã
thông qua. Nhà nước, báo chí khuyến khích nhắc nhở nhân dân, doanh nghiệp, tổ chức
xã hội mở tài khoản và thanh toán không dùng tiền mặt.
Để hỗ trợ cho công tác thanh toán không dùng tiền mặt, ngày 9/11/2005 Luật
Giao dịch điện tử đã được Quốc hội thông qua, tạo hành lang pháp lý cho các nghiệp
vụ Ngân hàng hiện đại, trong đó có dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, tạo điều
kiện cho ngân hàng tham gia sâu rộng vào các hoạt động thương mại điện tử, cung cấp
các dịch vụ thanh toán cho các chủ thể tham gia kinh doanh trực tuyến trên mạng và
qua tài khoản trên phạm vi toàn xã hội. Văn bản ban hành rất đồng bộ với cơ chế thanh
toán hiện đại, phù hợp với xu thế hội nhập.
Ngân hàng Nhà nước TP HCM và Ngân hàng TMCP Đông Á (DAB) cũng đã
phối hợp tổ chức cuộc hội thảo về “ Thanh toán không dùng tiền mặt” nhằm khuyến
khích sử dụng thẻ như một giải pháp để phát triển nhanh việc thanh toán không dùng
tiền mặt, giảm bớt lượng tiền mặt rất lớn đang được sử dụng trong các giao dịch thanh
toán hàng ngày.
Bên cạnh đó, Chính phủ cũng đã đề ra một số đề án thành phần khác như: đề án
chi trả trợ cấp ưu đãi xã hội và trợ cấp xã hội, đề án hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho

hoạt động thanh toán của nền kinh tế; đề án TTKDTM trong khu vực doanh nghiệp,
nhóm đề án TTKDTM trong khu vực dân cư, nhóm đề án phát triển các hệ thống thanh
toán, gồm một số tiểu đề án như xây dựng trung tâm thanh toán bù trừ tự động phục vụ
cho các giao dịch bán lẻ; xây dựng trung tâm chuyển mạch thẻ thống nhất; kết nối hệ
thống thanh toán bù trừ và quyết toán chứng khoán với hệ thống thanh toán liên ngân
hàng quốc gia.
Trên thế giới, các quốc gia ở châu Âu đã sớm áp dụng phương thức TTKDTM
và đã mang lại hiệu quả cao cho nền kinh tế. Trong đó, Mỹ là quốc gia đi tiên phong
về lĩnh vực thanh toán điện tử trong hoạt động ngân hàng, thẻ thanh toán. Nhiều đề tài
phục vụ cho TTKDTM đã ra đời như:
- Đề tài nghiên cứu về thị trường thẻ thông minh Châu Á – Thái Bình Dương của
Frost & Sullivan.
- Giải pháp chìa khóa trao tay của BGS áp dụng công nghệ DUET (Direct
Universal Electronic Transaction – Giao dịch điện tử trược tiếp phổ biến )


-5-

- Ngoài ra, còn có nghiên cứu về hoạt động dịch vụ thẻ thanh toán của Stuart
Tomlinson.
Kinh nghiệm của nước ngoài cho thấy, trong lĩnh vực thanh toán qua ngân hàng
có nhiều luật khác nhau như Luật Thanh toán bằng tiền mặt, Luật Séc, Luật Hối phiếu,
Luật Phòng chống rửa tiền… đều được xây dựng đồng bộ. Theo TS. Nguyễn Đại Lai:
“Thụy Điển là một trường hợp rất hay. Cuộc cách mạng về TTKDTM ở quốc gia này
mới bắt đầu từ 1999, vậy mà kể từ sau năm 2000, tỷ lệ tiền mặt trong tổng phương tiện
thanh toán của Thụy Điển chỉ còn 0,7%, một con số đáng khâm phục nếu biết rằng
trước 1999 tỷ lệ đó là trên 17%”.[20]
Bên cạnh đó, ở giác độ nghiên cứu khoa học của sinh viên. Các kiến nghị đưa ra
thể hiện quan điểm rõ ràng, tập trung vào vấn đề nghiên cứu. Nhiều Sinh viên chuyên
ngành tài chính ngân hàng trong phạm vi cả nước đã có nhiều tham luận và có nhiều

báo cáo nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực TTKDTM. Tất cả những tham luận và báo
cáo nghiên cứu này đều thể hiện được tính cấp thiết cũng như gắn kết giữa lý thuyết và
thực tiễn để giải quyết vấn đề có tính khoa học.
Trong phạm vi trường Đại học Lạc Hồng, đề tài về TTKDTM hầu như chưa có
Sinh viên nào thực hiện. Tuy nhiên, cũng có một số đề tài làm về thanh toán thẻ,
marketing thẻ ngân hàng, đó là một phần trong đề tài TTKDTM.
- Đề tài của tác giả Nguyễn Ngọc Phương Thanh: “ Đẩy mạnh hoạt động
Marketing thẻ tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam chi nhánh Biên
Hòa”
- Đề tài: “ Giải pháp Marketing nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động dịch vụ thẻ tại
Ngân hàng Đông Á phòng giao dịch Biên Hòa – Đồng Nai” của tác giả Phan
Thị Huyền – Sinh viên khoa Quản trị - Kinh tế quốc tế.
Trong báo cáo nghiên cứu này, tác giả đi sâu phân tích các phương thức
TTKDTM: thanh toán bằng Séc, thanh toán bằng Ủy nhiệm chi, Ủy nhiệm thu, thanh
toán bằng thẻ,...nhưng chủ yếu tác giả tập trung vào phương thức thanh toán bằng thẻ,
dùng thẻ làm phương tiện phổ biến để thực hiện TTKDTM. Mong muốn của tác giả là
phát triển rộng rãi phương thức thanh toán bằng thẻ ra công chúng, góp phần mở rộng
TTKDTM trên phạm vi lãnh thổ Việt Nam, dựa trên cơ sở học hỏi kinh nghiệm của
các nước tiến bộ đã đi trước. Xuất phát từ nhu cầu của các cá nhân và tổ chức, mở
rộng phương thức TTKDTM không những giải quyết nhu cầu về thanh toán mà còn


-6-

góp phận thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển, đẩy nhanh quá trình Công nghiệp hóa –
Hiện đại hóa Đất nước, góp phần khắc phục những tồn tại và khó khăn trong công tác
TTKDTM. Bên cạnh đó, tác giả đã đưa ra những cách đánh giá và nhìn nhận vấn đề
trong bối cảnh và tình hình mới, đánh giá kết quả sử dụng thẻ ngân hàng với công tác
thanh toán không dùng tiền mặt.
Trong phạm vi nghiên cứu, tác giả tiến hành điều tra, phân tích, sàng lọc, so

sánh những vấn đề liên quan ở 2 chương cùa báo cáo. Tìm hiểu phương thức
TTKDTM qua thẻ tại Việt Nam, tăng giảm ra sao, tìm hiểu những vấn đề liên quan
đến TTKDTM: các vấn đề về chất lượng dịch vụ, cơ sở hạ tầng kĩ thuật, cơ chế chính
sách... ở nhiều góc độ khác nhau.Trên cơ sở đó, tác giả đưa ra các giải pháp nhằm mở
rộng công tác TTKDTM tại Việt Nam đến năm 2015.
3. Mục tiêu nghiên cứu:
- Nghiên cứu thực trạng về thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam.
- Đi sâu nghiên cứu thực trạng về thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng
TMCP Đông Á – PGD Biên Hòa.
- Dựa trên cơ sở đó, đưa ra những biện pháp đẩy mạnh hoạt động thanh toán
không dùng tiền mặt thông qua việc phát triển các dịch vụ thanh toán, đặc biệt
là thẻ ngân hàng.
4. Phạm vi nghiên cứu:
- Đối tượng nghiên cứu: cá nhân trên địa bàn Thành phố Biên Hòa.( kể cả khách
hàng của NH TMCP Đông Á ) với mẫu điều tra là 68 mẫu.
- Phạm vi nghiên cứu:
• Thời gian: từ năm 2007 đến cuối năm 2009.
• Không gian: tại địa bàn Thành phố Biên Hòa, cụ thể là ở ngân hàng
Đông Á – PGD Biên Hòa.


-7-

5. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp tại bàn gồm: so sánh, thống kê, phân tích.
- Phương pháp tại hiện trường gồm: điều tra khảo sát thực tế bằng bảng câu hỏi.
Ngoài ra , tác giả còn sử dụng công cụ Excel và phần mềm xử lý số liệu SPSS 16.0
để hỗ trợ cho việc tính toán và phân tích.
6. Những đóng góp mới của đề tài:
- Khắc phục những tồn tại trong hệ thống thanh toán không dùng tiền mặt, đặc biệt

là thanh toán bằng thẻ.
- Đem lại lợi ích tối đa cho khách hàng khi thanh toán không dùng tiền mặt
- Góp phần “phổ cập” thanh toán không dùng tiền mặt trong dân cư.
7. Kết cấu nội dung:
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, bảng biểu, phụ lục, đề tài
gồm 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lí luận về thanh toán không dùng tiền mặt.
- Chương 2: Thực trạng hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại ngân hàng
TMCP Đông Á – PGD Biên Hòa.
- Chương 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao công tác thanh toán không dùng
tiền mặt tại Ngân hàng TMCP Đông Á – PGD Biên Hòa.


-8-

CHƯƠNG 1:

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ
THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT
1.1. Khái niệm thanh toán không dùng tiền mặt:
Thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) là cách thanh toán không có sự
xuất hiện của tiền mặt mà được tiến hành bằng cách trích tiền từ tài khoản của người
chi trả sang tài khoản của người thụ hưởng mở tại Ngân hàng (NH) hoặc là bằng cách
bù trừ lẫn nhau thông qua vai trò trung gian của Ngân hàng.
1.2. Nguồn gốc hình thành thanh toán không dùng tiền mặt:
Thanh toán là một khâu rất quan trọng trong quá trình sản xuất, trao đổi và lưu
thông hàng hóa. Vì vậy, các phương tiện thanh toán phải không ngừng đổi mới, phát
triển theo hướng hiện đại để phù hợp với nhịp độ tăng trưởng của quá trình sản xuất,
trao đổi và lưu thông hàng hóa cũng như phù hợp với tốc độ tăng trưởng của nền kinh
tế.

Cùng với sự phát triển của xã hội, sản xuất hàng hóa ngày càng phát triển mạnh
mẽ, lưu thông hàng hóa ngày càng được mở rộng cả về quy mô, phạm vi, nhu cầu của
con người ngày càng cao, khối lượng hàng hóa, dịch vụ ngày càng đa dạng cả về khối
lượng và chất lượng, các quan hệ thương mại được mở rộng ra trên phạm vi quốc tế thì
thanh toán dùng tiền mặt càng bộc lộ những hạn chế nhất định của nó.
• Đầu tiên, khối lượng tiền mặt trong lưu thông tăng lên gây khó khăn cho quá
trình điều hòa, lưu thông tiền mặt, gây sức ép về mặt giá cả, đó là một trong
những nguyên nhân gây nên lạm phát cao.
• Mặt khác, thanh toán bằng tiền mặt phải tốn chi phí rất lớn cho việc in ấn, vận
chuyển, bảo quản, kiểm đếm…
• Tiếp đến, khi quan hệ thanh toán mở rộng ra phạm vi quốc tế thì chi phí về thủ
tục chuyển đổi tiền sẽ rất lớn, thời gian để thanh toán bị hạn chế, điều này làm
kiềm hãm quá trình sản xuất và lưu thông hàng hóa.
• Hơn nữa, thanh toán tiền mặt hạn chế khả năng tạo tiền của ngân hàng thương
mại, hạn chế nạn tiền giả.


-9-

Từ thực tế khách quan này, một phương thức thanh toán tiến bộ hơn đã ra đời
và ngày càng được mở rộng cả về quy mô và phạm vi, đó là phương thức TTKDTM
với hình thức tiền tệ ghi sổ, trong đó, NH đứng ra làm trung gian thanh toán giữa các
khách hàng. Nó đã khắc phục được những hạn chế trên của thanh toán dùng tiền mặt.
1.3. Đặc điểm của TTKDTM:
- Gọn nhẹ, không giữ trong người nên an toàn.
- Không thực hiện thao tác bằng tiền mặt.
- Thanh toán qua hệ thống tài khoản ngân hàng
- Có thể kiểm soát được thông tin giao dịch trên tài khoản.
- Thực hiện được giao dịch mọi lúc, mọi nơi.
- Tiết kiệm thời gian và chi phí.

1.4. Vai trò của TTKDTM trong nền kinh tế thị trường:
TTKDTM có vai trò to lớn trong việc phát triển kinh tế, đặc biệt là trong nền
kinh tế thị trường. Tính đến cuối năm 2009, ngành NH đã đạt tỷ lệ TTKDTM 86%; tốc
độ quay vòng đồng vốn giảm từ 3 - 5 ngày trong năm 2001 xuống còn 20 phút năm
2009. Toàn quốc đã có hơn gần 10.000 máy rút tiền tự động ATM và hơn 36.000 POS,
22 triệu thẻ thanh toán, 25/49 tổ chức tín dụng trong nước có dịch vụ Internet Banking,
Home Banking, SMS banking, Mobile Banking và Ví điện tử. [20]
1.4.1, Thúc đẩy quá trình sản xuất và lưu thông hàng hóa không ngừng phát
triển:
TTKDTM cung cấp cho các chủ thể thanh toán những công cụ thanh toán
nhanh chóng, thuận tiện và hiện đại. Khi thực hiện thanh toán, khách hàng không phải
mang theo tiền mặt mà chỉ cần sử dụng một số hình thức thanh toán không dùng tiền
mặt, do vậy sẽ tránh được những rủi ro như mất trộm, giảm chi phí vận chuyển, kiểm
đếm, bảo quản tiền mặt. Nhờ đó chất lượng của hoạt động thanh toán ngày càng nâng
cao, góp phần thúc đẩy sản xuất, lưu thông hàng hóa, mang lại hiệu quả cao cho nền
kinh tế và hạn chế được hoạt động rửa tiền.
1.4.2, Góp phần ổn định lưu thông tiền tệ, giảm chi phí lưu thông xã hội
Công tác TTKDTM gắn liền với công tác kế hoạch hoá lưu thông tiền tệ. Thực
hiện tốt công tác TTKDTM tức là tăng nhanh tỷ trọng TTKDTM trong chu chuyển
tiền tệ, giúp:


- 10 -

• Giảm lượng tiền mặt trong lưu thông.
• Giảm được các chi phí cần thiết phục vụ cho lưu thông tiền mặt như: chi phí in
ấn, kiểm đếm, vận chuyển, bảo quản tiền.
• Tác động trực tiếp đến thị trường giá cả, kiềm chế lạm phát.
• Đảm bảo an toàn cho việc dự trữ tiền và tài sản của xã hội,
• Đẩy mạnh tốc độ lưu chuyển tiền tệ tiến tới ổn định tiền tệ.

• Giải quyết được tình trạng thiếu tiền mặt trong ngân quỹ làm cho hoạt động của
ngân hàng được thực hiện trong suốt, hoàn thiện chức năng trung gian thanh
toán của NHTM.
1.4.3, Góp phần tăng nguồn vốn cho ngân hàng thương mại:
• TTKDTM tạo điều kiện cho NHTM thực hiện chức năng “tạo tiền”. TTKDTM
sử dụng tiền ghi sổ, thực hiện thanh toán bằng cách trích từ tài khoản người
phải trả sang tài khoản người thụ hưởng hoặc bù trừ giữa các NHTM với nhau.
Do đó, TTKDTM luôn tạo ra một lượng tiền nhàn rỗi mà NH có thể sử dụng để
tăng nguồn vốn tín dụng, tăng nguồn vốn cho đầu tư...
• Đồng thời, thông qua hình thức thanh toán này, NH nắm được một cách chính
xác, hợp lý tình hình thiếu vốn của các bên tham gia thanh toán để kịp thời cho
vay, phát tiền đúng mục đích và có vật tư hàng hóa đảm bảo. Đây chính là cơ sở
để NH thực hiện chức năng tạo tiền của mình.
• TTKDTM giúp cho ngân hàng tập trung được nguồn vốn trong xã hội phục vụ
cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
1.4.4, Phục vụ cho việc chỉ đạo thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia của
NHNN:
• Giảm được khối lượng lớn tiền mặt trong lưu thông và làm tăng khối lượng tiền
ghi sổ, điều đó giúp cho NH Trung ương có thể sử dụng hữu hiệu các công cụ
của chính sách tiền tệ.
• Nhà nước có thể kiểm soát được lượng tiền mặt lưu thông trên thị trường để có
biện pháp quản lý lạm phát, quản lý sự biến động của thị trường, thiết lập các
chính sách tài chính – tiền tệ quốc gia. Bên cạnh đó, việc thanh toán qua ngân
hàng sẽ kiểm soát được tình trạng thu chi của các doanh nghiệp hạn chế tình
trạng tham ô, chi tiêu mờ ám, trốn thuế, rửa tiền…


- 11 -

1.4.5, Giúp nâng cao năng lực cạnh tranh giữa các NHTM:

Hiện nay, ngoài sự có mặt của các NHTM quốc doanh còn có sự góp mặt của rất
nhiều các tổ chức ngân hàng nước ngoài, các tổ chức phi ngân hàng như bảo hiểm, bưu
điện cũng cung cấp một số dịch vụ ngân hàng cho khách hàng. Do vậy, để thu hút
khách hàng đòi hỏi các NH phải không ngừng cải tiến dịch vụ (áp dụng công nghệ
hiện đại, đổi mới phong cách giao dịch), nâng cao chất lượng phục vụ để đủ sức cạnh
tranh cùng với các tổ chức khác.
Như vậy, TTKDTM giữ một vai trò hết sức quan trọng trong ngành ngân hàng
nói riêng cũng như toàn bộ nền kinh tế nói chung.
1.5. Nguyên tắc TTKDTM tại Việt Nam hiện nay:
1.5.1, Đối với người chi trả (người mua):
Phải mở tài khoản thanh toán tại ngân hàng hoặc các tổ chức làm dịch vụ thanh
toán. Khi tiến hành thanh toán phải thực hiện thanh toán thông qua tài khoản đã mở
theo đúng chế độ quy định và phải trả phí thanh toán theo quy định của ngân hàng và
tổ chức làm dịch vụ thanh toán.
1.5.2, Đối với người thụ hưởng ( người bán):
Phải có trách nhiệm giao hàng hay cung cấp dịch vụ kịp thời và đúng lượng gía
trị mà người mua đã thanh toán đồng thời phải kiểm soát kỹ càng các chứng từ phát
sinh trong quá trình thanh toán.
1.5.3, Đối với Ngân hàng thương mại (tổ chức cung ứng dịch vụ thanh
toán)
Là trung gian thanh toán và cung cấp các dịch vụ thanh toán cho khách hàng
các NHTM phải có trách nhiệm trong việc tổ chức hoạt động thanh toán như:
Mở tài khoản tiền gửi cho khách hàng và thông báo cho khách hàng biết số tài khoản,
ngày bắt đầu hoạt động của tài khoản.
• Kiểm soát các giấy tờ thanh toán của khách hàng, cung cấp đầy đủ các loại
chứng từ thích hợp với mỗi loại hình thanh toán, đảm bảo lập đúng thủ tục quy
định, dấu và các chữ ký trên giấy tờ thanh toán đúng với mẫu đã đăng ký, số dư
tài khoản tiền gửi của khách hàng còn đủ để thanh toán.
• Ngân hàng được quyền từ chối thanh toán nếu các giấy tờ thanh toán không đủ
các yêu cầu trên.

- 12 -

1.6. Các hình thức TTKDTM:
Theo nghị định 64/CP [2] của chính phủ và quyết định 226/2002/QĐ-NHNN
của thống đốc NHNN thì có 5 hình thức thanh toán được áp dụng trong thanh toán tiền
hàng hoá, dịch vụ là:
• Thanh toán bằng Séc
• Thanh toán bằng Ủy nhiệm chi
• Thanh toán bằng Ủy nhiệm thu
• Thanh toán bằng thư tín dụng
• Thanh toán bằng thẻ ngân hàng
1.6.1, Thanh toán bằng Séc:
Séc là một tờ mệnh lệnh vô điều kiện của người chủ tài khoản, ra lệnh cho NH
trích từ tài khoản của mình để trả cho người có tên trong Séc, hoặc trả theo lệnh của
người ấy hoặc trả cho người cầm séc một số tiền nhất định, bằng tiền mặt hay bằng
chuyển khoản.
Séc được dùng để thanh toán trực tiếp tiền hàng hoá, dịch vụ giữa người mua
(người chi trả) và người bán (người thụ hưởng), nộp thuế trả nợ... hoặc để rút tiền mặt
tại các chi nhánh NH. Tất cả khách hàng mở tài khoản tại NH đều có quyền sử dụng
séc để thanh toán. Trong hình thức thanh toán bằng séc, việc trả tiền do người trả tiền
khởi xướng và kết thúc bằng việc ghi số tiền trên tờ séc vào tài khoản của người nhận
tiền.
Nghị định 30/CP [1] của Chính phủ ban hành về quy chế phát hành sử dụng séc
do Thủ tướng Chính phủ ký ngày 09/05/1996 và tiếp đến là nghị định 159/CP đã đánh
dấu một bước chuyển biến có ý nghĩa kinh tế lớn trong việc sử dụng séc ở Việt Nam.
Theo Nghị định này, séc không còn là một công cụ chuyển khoản đơn thuần mà còn
phát huy được vai trò là công cụ lưu thông tín dụng được sử dụng rộng rãi (tổ chức và
các cá nhân) ở tất cả các nước trên thế giới, quy tắc sử dụng séc đã được chuẩn hóa

trên luật thương mại quốc gia và trên công ước quốc tế.
Thời hạn hiệu lực của séc là 30 ngày kể từ ngày chủ tài khoản phát hành séc đến
ngày người thụ hưởng nộp séc vào NH (gồm cả ngày chủ nhật và ngày lễ). Nếu ngày
kết thúc của thời hạn là ngày chủ nhật, ngày lễ thì thời hạn được lùi vào ngày làm việc
tiếp theo sau ngày chủ nhật, ngày lễ đó.[3]
Một tờ séc đủ điều kiện thanh toán là tờ séc, đảm bảo các yếu tố sau đây:


- 13 -

- Tờ séc phải có đủ các yếu tố và nội dung quy định, không bị tẩy xóa, sửa
chữa, số tiền bằng chữ và bằng số phải khớp nhau.
- Được nộp trong thời hạn hiệu lực thanh toán.
- Không có lệnh đình chỉ thanh toán.
- Chữ ký và dấu (nếu có) của người phát hành séc phải khớp đúng với mẫu đã
đăng ký tại Ngân hàng.
- Không ký phát hành séc vượt quá thẩm quyền quy định tại văn bản ủy quyền.
- Tài khoản tiền gửi của Chủ tài khoản đủ số dư để thanh toán.
- Các chữ ký chuyển nhượng (đối với séc ký danh) phải liên tục.
Ở Việt Nam hiện nay, séc có nhiều loại nhưng séc dùng trong TTKDTM gồm có
séc chuyển khoản và séc bảo chi.
1.6.1.1, Séc chuyển khoản:
Séc chuyển khoản là loại séc do người chi trả ký phát hành để trao trực tiếp cho
người cung cấp khi nhận hàng hoá, dịch vụ cung ứng. Để phân biệt với các loại séc
khác, khi viết séc chuyển khoản người người viết phải gạch hai đường gạch song song
chéo góc ở phía trên, bên phải hoặc ghi từ “chuyển khoản’’ ở mặt trước của tờ séc.
Về nguyên tắc, séc thanh toán chuyển khoản phải được phát hành trên cơ sở số
dư tài khoản tiền gửi hiện có tại Ngân hàng.
Phạm vi thanh toán séc chuyển khoản gồm thanh toán cùng một tổ chức cung
ứng dịch vụ thanh toán và nếu thanh toán khác tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán

thì chi nhánh ngân hàng đó phải tham gia thanh toán bù trừ trên địa bàn tỉnh, thành
phố.
Để đảm bảo quy định người chi trả phải có đủ tiền để trả cho người thụ hưởng
thì khi kế toán séc chuyển khoản phải thực hiện nguyên tắc ghi Nợ trước, ghi có sau.
1.6.1.2, Séc bảo chi
Được sử dụng khi các chủ thể thanh toán không tín nhiệm lẫn nhau về khả năng
chi trả.
Séc bảo chi là một loại séc thanh toán được Ngân hàng đảm bảo khả năng chi trả
bằng cách trích số tiền trên séc từ tài khoản tiền gửi của người trả tiền sang tài khoản
riêng nhằm đảm bảo khả năng thanh toán cho tờ séc đó, hoặc bảo chi séc không cần
lưu kí.


- 14 -

Séc bảo chi có phạm vi thanh toán rộng hơn séc chuyển khoản. Ngoài việc được
sử dụng để thanh toán giữa các chủ thể mở tài khoản tại cùng một chi nhánh Ngân
hàng, hoặc hai chi nhánh Ngân hàng có tham gia thanh toán bù trừ trên địa bàn tỉnh,
thành phố, séc bảo chi còn được sử dụng để thanh toán giữa khách hàng mở TK tại các
chi nhánh Ngân hàng trong cùng hệ thống trong phạm vi cả nước.
- Quy trình thanh toán :
Trường hợp 1: 2 chủ thể thanh toán mở tài khoản cùng hệ thống ngân hàng
Sơ đồ 1.1: Quy trình thanh toán Séc của 2 chủ thể thanh toán cùng hệ thống NH.
(1)

Người mua

Người bán
(2)

(4)

(3)

(5)

Ngân hàng

“Nguồn: Thanh toán quốc tế”[9]
Chú thích:
(1) Người bán giao hàng cho người mua.
(2) Người mua kí phát Séc thanh toán cho người bán.
(3) Người bán nộp Séc vào ngân hàng để được chi trả.
(4) Ngân hàng ghi Nợ và báo Nợ người mua.
(5) Ngân hàng ghi Có và báo Có người bán.
Nhận xét:
Nhìn vào sơ đồ trên ta thấy quy trình thanh toán Séc của 2 chủ thể mở tài khoản
trong cùng hệ thống ngân hàng đơn giản nhưng rất chặt chẽ. Đây là điều kiện tốt để
khách hàng có thể tham gia hình thức thanh toán này một cách nhanh chóng.


- 15 -

Trường hợp 2: 2 chủ thể mở tài khoản khác hệ thống ngân hàng.
Sơ đồ 1.2: Sơ đồ thanh toán Séc của 2 chủ thể thanh toán khác hệ thống NH.
Người mua

(1)

Người bán

(2)
(5)

NH bên mua

(3)

(4)

(7)

NH bên bán

(6)

“Nguồn: Thanh toán quốc tế”[9]
Chú thích:
(1) Người bán giao hàng cho người mua.
(2) Người mua kí phát Séc thanh toán cho người bán.
(3) Người bán nộp Séc vào ngân hàng để được chi trả.
(4) Ngân hàng bên bán nhờ ngân hàng bên mua thu hộ tiền ở người mua.
(5) Ngân hàng bên mua ghi Nợ và báo Nợ cho người mua.
(6) Quyết toán Séc giữa 2 ngân hàng.
(7) Ngân hàng bên bán ghi Có và báo Có cho bên bán.
Nhận xét:
Quy trình thanh toán Séc giữa 2 chủ thể mở tài khoản khác hệ thống ngân hàng
tương đối đơn giản. So với quy trình thanh toán Séc trong một NH thì NH bên bán
phải thực hiện thêm 2 bước nữa là nhờ NH bên mua thu hộ tiền của người mua và
quyết toán Séc giữa 2 NH. Tuy nhiên, đây vẫn là hình thức thanh toán rất thuận lợi cho

khách hàng.
1.6.2, Thanh toán bằng ủy nhiệm chi - Lệnh chi
Uỷ nhiệm chi (UNC) là lệnh chi tiền của chủ tài khoản được lập theo mẫu in sẵn
của Ngân hàng yêu cầu Ngân hàng phục vụ mình (nơi mở tài khoản tiền gửi) trích tài
khoản của mình để trả cho người thụ hưởng.
UNC được dùng để thanh toán các khoản tiền hàng, dịch vụ hoặc chuyển tiền
trong cùng hệ thống hay khác hệ thống Ngân hàng.


- 16 -

Trong hình thức thanh toán UNC, người trả tiền chủ động lập UNC và nộp vào
NH phục vụ mình để trích tài khoản tiền gửi của mình chuyển trả cho bên thụ hưởng.
Khi nhận được UNC, trong vòng một ngày làm việc, Ngân hàng phục vụ người
trả tiền phải hoàn tất lệnh chi hoặc từ chối thực hiện nếu tài khoản của khách hàng
không đủ tiền hoặc lệnh chi lập không hợp lệ.
- Quy trình thanh toán:
Trường hợp 1: 2 chủ thể thanh toán mở tài khoản cùng hệ thống ngân hàng
Sơ đồ 1.3: Quy trình thanh toán bằng UNC của 2 chủ thể thanh toán cùng hệ thống
Ngân hàng.

Người chi trả
(Người mua)

(3)

(2)

(1)

Người thụ hưởng
(Người bán)

(4)

Ngân hàng
“ Nguồn: Tài liệu tập huấn dành cho cán bộ kế toán”[6]
Chú thích:
(1) Người mua gửi lệnh chi cho tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán
(2) Người bán giao hàng cho người mua
(3) Ngân hàng gửi báo nợ cho người mua
(4) Ngân hàng gửi báo có cho người bán.
Nhận xét:
Đây cũng là một phương thức thanh toán khá đơn giản và rất tiện lợi cho khách
hàng. Quy trình đơn giản, chặt chẽ, thủ tục nhanh gọn giúp khách hàng thực hiện các
giao dịch thanh toán nhanh hơn.


- 17 -

Trường hợp 2: 2 chủ thể thanh toán mở tài khoản khác hệ thống ngân hàng
Sơ đồ 1.4: Quy trình thanh toán bằng UNC của 2 chủ thể thanh toán khác hệ thống
Ngân hàng.

NH chuyển tiền

(2)

(3)

(5)

NH đại lý

(4)

(1)
Người mua

Người bán

“Nguồn: Thanh toán quốc tế”[9]
Chú thích:
(1) Người bán giao hàng cho người mua
(2) Người mua lập lệnh chuyển tiền yêu cầu ngân hàng phục vụ mình chuyển trả
tiền cho người bán
(3) Ngân hàng phục vụ người mua (NH chuyển tiền) chuyển tiền cho người bán
thông qua ngân hàng đại lý
(4) Ngân hàng đại lý ghi Có và báo Có cho người bán
(5) Ngân hàng chuyển tiền ghi Nợ và báo Nợ cho người mua.
Nhận xét:
Đây có thể được xem như là một phương thức chuyển tiền giữa 2 NH. Khách
hàng chỉ cần làm lệnh chi yêu cầu NH phục vụ mình trả tiền là khoản giao dịch thanh
toán của khách hàng có thể thực hiện một cách nhanh chóng vì thủ tục và quy trình rất
đơn giản và chặt chẽ.


- 18 -

1.6.3, Thanh toán bằng ủy nhiệm thu – Nhờ thu:

Uỷ nhiệm thu (UNT) là giấy ủy nhiệm đòi tiền do người thụ hưởng lập và gửi
vào NH phục vụ mình để nhờ thu hộ số tiền theo lượng hàng hóa đã giao, dịch vụ đã
cung ứng cho người mua.
- Điều kiện áp dụng và nội dung thanh toán:
UNT được áp dụng thanh toán tiền hàng, dịch vụ giữa các chủ thể mở TK trong
cùng một chi nhánh NH hoặc các chi nhánh NH cùng hệ thống hay khác hệ thống.
Các chủ thể thanh toán phải thoả thuận thống nhất dùng hình thức thanh toán
UNT với những điều kiện thanh toán cụ thể đã ghi trong hợp đồng kinh tế hay đơn đặt
hàng, đồng thời phải thông báo bằng văn bản cho NH phục vụ chủ thể thanh toán biết
để làm căn cứ thực hiện các UNT.
Sau khi đã giao hàng hoặc hoàn tất dịch vụ cung ứng, bên thụ hưởng lập UNT
kèm theo hóa NH phục vụ bên trả tiền để yêu cầu thu hộ tiền.
Khi nhận được giấy UNT, trong vòng một ngày làm việc, NH phụ vụ bên trả tiền
phải trích tài khoản của bên trả tiền để trả ngay cho bên thụ hưởng để hoàn tất việc
thanh toán.
- Quy trình thanh toán UNT:
Trường hợp 1: 2 chủ thể thanh toán mở tài khoản cùng hệ thống ngân hàng
Sơ đồ 1.5: Quy trình thanh toán bằng UNT của 2 chủ thể thanh toán cùng hệ thống
Ngân hàng.

Người trả tiền
(Người mua)

(1)

Người thụ hưởng
(Người bán)

(2)

(3)

(4)

Ngân hàng
“ Nguồn: Tài liệu tập huấn dành cho cán bộ kế toán”[6]


- 19 -

Chú thích:
(1) Người bán giao hàng cho người mua
(2) Người bán lập uỷ nhiệm thu gửi Ngân hàng
(3) Ngân hàng gửi báo nợ cho người mua
(4) Ngân hàng gửi báo có cho người bán.
Nhận xét:
Cũng tương tự hình thức UNC, quy trình thanh toán bằng UNT cũng rất đơn
giản nhưng người lập lệnh thu là người bán. Đây là một hình thức TTKDTM rất tiện
lợi và có hiệu quả cho cả khách hàng và ngân hàng.
Trường hợp 1: 2 chủ thể thanh toán mở tài khoản khác hệ thống ngân hàng
Sơ đồ 1.6: Quy trình thanh toán bằng UNT của 2 chủ thể thanh toán khác hệ thống
Ngân hàng.

NH nhận
ủy thác thu

(6)

Người thụ hưởng
(Người bán)

(3)
(2)

(5)

(7)

(4)

(1)
Người xuất khẩu

Người nhập khẩu

“Nguồn: Thanh toán quốc tế”[9]
Chú thích:
(1) Người xuất khẩu giao hàng và bộ chứng từ hàng hóa cho người nhập khẩu.
(2) Người xuất khẩu lập chỉ thị nhờ thu và hối phiếu nộp vào ngân hàng để ủy
thác cho ngân hàng thu hộ tiền ở người nhập khẩu
(3) NH nhận ủy thác chuyển chỉ thị nhờ thu và hối phiếu cho ngân hàng đại lý để
thông báo cho người nhập khẩu biết.
(4) NH đại lý chuyển hối phiếu cho người nhập khẩu để yêu cầu chấp nhận hay
thanh toán. Nếu hợp đồng thỏa thuận điều kiện thanh toán D/A (Document


- 20 -

Against Acceptance – Nhờ thu trả chậm) thì người nhập khẩu chỉ cần chấp
nhận thanh toán, nếu là D/P ( Document Against Payment – Nhờ thu trả

ngay) thì người nhập khẩu phải thanh toán ngay cho người xuất khẩu.
(5) Người nhập khẩu thông báo đồng ý trả tiền hay từ chối thanh toán.
(6) NH đại lý trích tiền từ tài khoản của người nhập khẩu chuyển sang ngân hàng
ủy thác thu để ghi Có cho người xuất khẩu trong trường hợp người nhập khẩu
đồng ý trả tiền, hoặc thông báo cho ngân hàng ủy thác thu biết trong trường
hợp người nhập khẩu từ chối trả tiền.
(7) NH ủy thác thu ghi Có và báo Có cho người xuất khẩu hoặc thông báo cho
người xuất khẩu biết việc người nhập khẩu từ chối trả tiền.
Nhận xét:
Quy trình thanh toán bằng UNT của 2 chủ thể thanh toán mở tài khoản khác hệ
thống NH tương đối phức tạp hơn các hình thức thanh toán trên. Tuy nhiên, các bước
để thực hiện quy trình rất chặt chẽ, khách hàng sẽ có thể thực hiện giao dịch một cách
chính xác.
Hình thức thanh toán UNT có thể xảy ra tình trạng chậm trả. Đó là trường hợp
khi UNT về đến Ngân hàng phục vụ người trả tiền nhưng TK của người trả tiền không
có hoặc không đủ số dư để thanh toán. Khi đó, sẽ phát sinh mức phạt chậm trả đối với
người trả tiền.
Số tiền phạt
chậm trả

=

Số tiền ghi trên

x

UNT

Số ngày chậm
trả

x

Tỷ lệ
phạt

1.6.4, Hình thức thanh toán thư tín dụng.
Thư tín dụng (L/C) là lệnh của người trả tiền yêu cầu Ngân hàng phục vụ mình
trả cho người thụ hưởng một số tiền nhất định theo đúng những điều khoản đã ghi trên
thư tín dụng.
So với các chứng từ thanh toán khác như séc, UNC, UNT... các điều kiện ghi trên
thư tín dụng tương đối chặt chẽ, hầu như phản ánh đầy đủ những cam kết thanh toán
trong hợp đồng kinh tế hay đơn đặt hàng đã ký.