Quan điểm Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc thời kỳ 1920 - 1930

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

PHẠM QUỐC THÀNH

QUAN ĐIỂM HỒ CHÍ MINH
VỀ CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC
THỜI KỲ 1920 - 1930

LUẬN VĂN THẠC SĨ SỬ HỌC

HÀ NỘI – 2005


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA LỊCH SỬ

Phạm Quốc Thành

QUAN ĐIỂM HỒ CHÍ MINH
VỀ CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC
THỜI KỲ 1920 - 1930
CHUYÊN NGÀNH LỊCH SỬ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM
MÃ SỐ: 5.03.16
LUẬN VĂN THẠC SĨ SỬ HỌC

Người hướng dẫn khoa học:
Phó giáo sư Sử học, NGND Lê Mậu Hãn

HÀ NỘI - 2005

Lời cam đoan
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Công
trình khoa học này được hoàn thành dưới sự hướng dẫn của Phó giáo sư
sử học, Nhà giáo Nhân dân Lê Mậu Hãn. Các số liệu, tài liệu và các kết
quả sử dụng trong luận văn là trung thực, bảo đảm tính khách quan,
khoa học và có xuất xứ rõ ràng.
Hà Nội, ngày 30 tháng 4 năm 2005
Tác giả luận văn

Phạm Quốc Thành


MỤC LỤC
Mở đầu

01

Chương 1. NHỮNG YẾU TỐ DẪN ĐẾN HÌNH THÀNH QUAN

07

ĐIỂM HỒ CHÍ MINH VỀ CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC

1.1. Truyền thống dân tộc Việt Nam

11

1.2. Tinh hoa văn hóa nhân loại

14

1.3. Chủ nghĩa Mác - Lênin

18

1.4. Phẩm chất cá nhân của Hồ Chí Minh

20

Chương 2. QUAN ĐIỂM CƠ BẢN CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ CÁCH

30

MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC

2.1. Chủ nghĩa thực dân là đối tượng của cách mạng

30

2.2. Tính chất của cách mạng thuộc địa là dân tộc cách mạng

43

2.3. Giải phóng dân tộc theo con đường cách mạng vô sản

47

2.4. Cách mạng thuộc địa và cách mạng chính quốc có mối quan

53

hệ khăng khít với nhau
2.5. Cách mạng giải phóng dân tộc thuộc địa có khả năng thắng lợi

60

trước cách mạng vô sản ở chính quốc
2.6. Phải ra sức tập hợp lực lượng, xây dựng sức mạnh dân tộc

72

chống đế quốc
2.7. Cách mạng giải phóng dân tộc phải thực hiện đoàn kết và liên

79

minh với các lực lượng cách mạng quốc tế
2.8. Trước hết phải có đảng cách mạng, đảng có vững cách mạng

84


mới thành công
2.9. Cách mạng là sự nghiệp của tất cả dân chúng được giác ngộ,

87

tổ chức và phải biết cách làm thì mới chóng

Chương 3. GIÁ TRỊ CỦA QUAN ĐIỂM HỒ CHÍ MINH VỀ CÁCH

94

MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC

3.1. Giá trị lý luận của quan điểm Hồ Chí Minh về cách mạng giải

94

phóng dân tộc
3.2. Giá trị thực tiễn của quan điểm Hồ Chí Minh về cách mạng

113

giải phóng dân tộc
3.3. Vận dụng quan điểm về cách mạng giải phóng dân tộc của Hồ

120

Chí Minh vào sự nghiệp cách mạng hiện nay
Kết luận

131

Tài liệu tham khảo

134

Mở đầu
1. Lý do chọn đề tài
Hồ Chí Minh - anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa kiệt xuất của
thế giới. Người là “một trong những nhân vật chính trị có ảnh hưởng lớn
nhất của thế kỷ XX”[115, 2]. Tư tưởng của Người là tài sản tinh thần to lớn
của Đảng và của dân tộc, là một cống hiến to lớn, góp phần làm phong phú
kho tàng văn hóa tư tưởng của nhân loại.
Nhận thức đúng giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh, Đại hội đại biểu toàn
quốc lần thứ VII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã khẳng định: “Đảng lấy
chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim
chỉ nam cho hành động”[16, 127]. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của
Đảng tiếp tục nhấn mạnh rằng: “Đảng và nhân dân ta quyết tâm xây dựng đất
nước Việt Nam theo con đường xã hội chủ nghĩa trên nền tảng chủ nghĩa
Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”[18, 84]. Chỉ thị số 23 của Ban Bí
thư, ngày 27 - 3 - 2002 cũng chỉ rõ sự cần thiết phải đẩy mạnh việc nghiên
cứu, học tập tư tưởng của Người. Điều đó cho thấy tầm quan trọng đặc biệt
của tư tưởng Hồ Chí Minh không chỉ đối với quá khứ, hiện tại, mà còn tỏa
sáng đến tương lai.
Nhìn lại sự hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh, chúng ta
thấy cả một hệ thống những quan điểm toàn diện, nhất quán và sâu sắc về
những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, mà một trong những vấn đề
quan trọng bậc nhất của tư tưởng Hồ Chí Minh là tư tưởng về cách mạng
giải phóng dân tộc. Tư tưởng đó soi đường cho cuộc đấu tranh của nhân dân
ta giành thắng lợi vẻ vang trong sự nghiệp giải phóng dân tộc khỏi ách thống
trị ngoại bang, đưa đất nước phát triển theo xu thế tiến bộ của loài người. Tư
tưởng đó còn có ảnh hưởng đến phong trào giải phóng dân tộc thế giới trên


con đường tiến tới độc lập, tự do trong thế kỷ XX; được nhân dân ta và nhân
dân thế giới ca ngợi và thừa nhận.

Dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh, Việt Nam đang vững bước tiến
vào thế kỷ XXI với nhiều thời cơ, vận hội mới. Tuy nhiên, trước những diễn
biến phức tạp của tình hình thế giới, trước sự chống phá của các thế lực thù
địch nhằm phá hoại sự nghiệp xây dựng đất nước, hòng đưa nước ta đi chệch
con đường cách mạng mà Hồ Chí Minh, Đảng ta và nhân dân ta đã lựa chọn;
cộng với những biến động của tình hình trong nước đã đặt ra nhiều vấn đề
cần giải quyết. Do đó, việc chú trọng nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh nói
chung và tư tưởng cách mạng giải phóng dân tộc của Người nói riêng là một
nhiệm vụ to lớn, là yêu cầu vừa có tính cấp bách, vừa có tính chất lâu dài
của Đảng và nhân dân ta.
Đề tài: “Quan điểm Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc
thời kỳ 1920 - 1930” sẽ góp phần làm sáng rõ tính đúng đắn của con đường
mà Hồ Chí Minh đã lựa chọn và những luận điểm mang tính khoa học mà
Người đã nêu ra về cách mạng giải phóng dân tộc trong thời kỳ vận động
thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam; cũng là để khẳng định những giá trị lý
luận và thực tiễn của quan điểm đó và sự vận dụng nó trong sự nghiệp đổi
mới hiện nay.
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Cho đến nay, đã có khá công trình viết về Hồ Chí Minh nói chung, về tư
tưởng cách mạng giải phóng dân tộc của Người nói riêng. Đó là thành quả
rất đáng trân trọng và hết sức tự hào của một quá trình lao động khoa học
nghiêm túc, không mệt mỏi của các học giả nước ta và thế giới.
Ở Việt Nam, việc nghiên cứu về Hồ Chí Minh đã được tiến hành hơn
nửa thế kỷ. Tuy nhiên, nghiên cứu tư tưởng của Người một cách toàn diện
và có hệ thống, chủ yếu mới được đặt ra từ sau Đại hội đại biểu toàn quốc


lần thứ VII của Đảng Cộng sản Việt Nam (năm 1991). Trong đó, tư tưởng
Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc là một trong những vấn đề
được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Nội dung đó đã được phản ánh đậm

nét trong các bài nói, bài viết của các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước như:
Chủ tịch Hồ Chí Minh và cách mạng Việt Nam (Trường Chinh, NXB Thông
tin lý luận, Hà Nội, 1991); Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh tụ vĩ đại của Đảng và
dân tộc ta (Lê Duẩn, NXB Sự thật, Hà Nội, 1986); Những nhận thức cơ bản
về tư tưởng Hồ Chí Minh (Phạm Văn Đồng, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội, 1998); Bác Hồ sống mãi với non sông (Nguyễn Văn Linh, NXB Sự
thật, Hà Nội, 1990); Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách mạng Việt
Nam (Võ Nguyên Giáp, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000);... Nội dung
đó còn được thể hiện sinh động trong các công trình của các nhà nghiên cứu
tên tuổi về Hồ Chí Minh như Thế giới đổi thay, Hồ Chí Minh sống mãi
(Nguyễn Khánh Toàn, NXB Thành phố Hồ Chí Minh, 1990); Sự hình thành
về cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh (Trần Văn Giàu, NXB Chính trị quốc gia,
Hà Nội, 1997); Bác Hồ người Việt Nam đẹp nhất (Hà Huy Giáp, NXB
Thanh niên, Hà Nội, 1977); Chủ tịch Hồ Chí Minh người chiến sĩ tiên phong
trên mặt trận giải phóng dân tộc (Hùng Thắng, Nguyễn Thành, NXB Khoa
học Xã hội, Hà Nội, 1985); Dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh (Đặng
Xuân Kỳ, NXB Thông tin lý luận, Hà Nội, 1990); Góp phần tìm hiểu tư
tưởng độc lập tự do của Chủ tịch Hồ Chí Minh (Đinh Xuân Lâm, Lê Mậu
Hãn, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1994); Sức mạnh dân tộc của cách
mạng Việt Nam dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh (Lê Mậu Hãn, NXB
Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001); Nguyễn Ái Quốc với việc truyền bá Chủ
nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam 1921 - 1930 (Phạm Xanh, NXB Chính trị
quốc gia, Hà Nội, 2001); đề tài khoa học cấp Nhà nước mang mã số KX0212 - Tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân


tộc do Trịnh Nhu làm chủ nhiệm;... Đó là những công trình lớn, tiêu biểu;
ngoài ra, còn nhiều bài viết khác về vấn đề này được đăng tải trên các báo,
tạp chí khoa học,...
Trên thế giới, Hồ Chí Minh đã sớm được bạn bè năm châu biết đến như
vị cứu tinh của dân tộc Việt Nam, nhất là, từ sau thắng lợi của nhân dân ta

trong các cuộc kháng chiến vĩ đại giải phóng dân tộc, Việt Nam - Hồ Chí
Minh luôn được coi là biểu tượng của phong trào giải phóng dân tộc. Đó là lí
do giải thích tại sao lại xuất hiện nhiều công trình nghiên cứu thể hiện sự
ngưỡng mộ Người, không chỉ của những người tiến bộ yêu chuộng hoà bình,
công lý, của lãnh tụ các nước anh em, mà còn của cả những người đã từng
đối đầu với Hồ Chí Minh. Đặc biệt, sau sự kiện Hồ Chí Minh được
UNESCO (Tổ chức văn hoá, khoa học và giáo dục của Liên Hợp quốc) công
nhận danh hiệu kép - Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa kiệt xuất
của thế giới, ngày càng xuất hiện nhiều nhà Việt Nam học công bố những
công trình nghiên cứu của mình về cuộc đời và sự nghiệp giải phóng dân tộc
Hồ Chí Minh. Chúng ta có thể kể tên những học giả ở nước ngoài nổi tiếng
như Cô-bê-lép với Đồng chí Hồ Chí Minh (NXB Thanh niên, Hà Nội, 1985);
Furuta Moto với Hồ Chí Minh giải phóng dân tộc và đổi mới (NXB Chính
trị quốc gia, Hà Nội, 1997); William Duiker với Ho Chi Minh a life
(Hyperion, New York, America, 2000); Thu Trang với Nguyễn Ái Quốc ở
Pa ri (1917-1923) (NXB Thông tin lý luận, 1989); và còn nhiều tác giả khác
nữa cũng có các công trình có đề cập ít nhiều đến con đường cứu nước, giải
phóng dân tộc của Hồ Chí Minh như Patti với Tại sao Việt Nam? (NXB Đà
Nẵng, 2000), S.Q. Judge với Ho Chi Minh, the missing years 1919-1941
(Arrangement with C. Hurst & Co, California, America, 2002), Huynh Kim
Khanh với Vietnamese Communism 1925-1945 (Cornel University Press,
Ithaca and London, 1982),...


Có thể nói rằng, các công trình nghiên cứu trên đã có nội dung khái
quát, đề cập tương đối rộng và phản ánh được nhiều khía cạnh của tư tưởng
Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc. Đồng thời, qua các công
trình trên, đã góp phần làm sáng tỏ nhiều vấn đề lý luận của Hồ Chí Minh về
vấn đề này và khẳng định giá trị của nó. Song, chưa có một công trình
chuyên khảo nào về quan điểm cách mạng giải phóng dân tộc của Hồ Chí

Minh trong những năm 1920 - 1930. Mặt khác, nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí
Minh là một nhiệm vụ to lớn và đầy khó khăn, đòi hỏi sự đóng góp trí tuệ và
kiến thức của nhiều nhà khoa học cả về lý luận và thực tiễn, cả trong và
ngoài nước. Bởi vì, tư tưởng của Người là hệ thống các quan điểm toàn diện,
sâu sắc; và càng đi sâu nghiên cứu, chúng ta lại càng khám phá ra nhiều điều
kỳ diệu. Do đó, tiếp tục đi sâu tìm tòi, nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh nói
chung, tư tưởng cách mạng giải phóng dân tộc của Người nói riêng vẫn là
nhiệm vụ quan trọng và hết sức cần thiết của nhiều thế hệ. Công việc đó
chẳng những góp phần làm sáng tỏ thêm những giá trị đích thực của tư
tưởng Hồ Chí Minh, mà còn vận dụng sáng tạo nó vào đời sống hôm nay và
mai sau.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu điều kiện hình thành, quan điểm cơ
bản của Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc thể hiện trong thời
kỳ lịch sử từ năm 1920 đến năm 1930; tức là, thời điểm từ khi Người tiếp
cận và đón nhận con đường giải phóng dân tộc theo khuynh hướng cách
mạng vô sản, sau đó vận dụng sáng tạo vào điều kiện cụ thể của nước ta,
từng bước hình thành quan điểm cách mạng giải phóng dân tộc, cho đến khi
Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời.
4. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn


Trên cơ sở các tư liệu lịch sử, chúng tôi phân tích quá trình hình thành,
trình bày những nội dung cốt lõi trong tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng
giải phóng dân tộc thời kỳ 1920 - 1930 sẽ góp phần làm sáng rõ hơn quá
trình hình thành; quan điểm cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng
giải phóng dân tộc trong thời kỳ này. Từ đó, chúng tôi làm rõ giá trị lý luận
và thực tiễn của quan điểm ấy, đồng thời nêu rõ sự vận dụng quan điểm của
Người về cách mạng giải phóng dân tộc trong những năm 1920 - 1930 vào
sự nghiệp cách mạng nước ta hiện nay.

5. Phương pháp và nguồn tư liệu nghiên cứu
Trong luận văn này, chúng tôi đã sử dụng phương pháp lịch sử kết hợp
với phương pháp lô gíc, tiếp cận hệ thống, so sánh,... để nêu bật quan điểm
của Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc trong những điều kiện cụ
thể của cách mạng Việt Nam và cách mạng giải phóng dân tộc trên thế giới
trong thời kỳ 1920 - 1930.
6. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo,
luận văn gồm có ba chương, cụ thể:
Chương1. Những yếu tố dẫn đến hình thành quan điểm Hồ Chí Minh
về cách mạng giải phóng dân tộc
Chương 2. Quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về cách mạng giải
phóng dân tộc
Chương 3. Giá trị của quan điểm Hồ Chí Minh về cách mạng giải
phóng dân tộc


TÀI LIỆU THAM KHẢO
* Tài liệu tiếng Việt:
[1]. Ban nghiên cứu lịch sử Đảng Trung ương (2002), Chủ tịch Hồ Chí
Minh: Tiểu sử và sự nghiệp, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[2]. Nguyễn Dương Bình (1990), Chủ tịch Hồ Chí Minh và vấn đề dân tộc,
NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
[3]. Trường Chinh (1985), Chủ tịch Hồ Chí Minh sống mãi trong sự nghiệp
cách mạng của chúng ta, NXB Sự thật, Hà Nội.
[4]. Trường Chinh (1980), Chủ tịch Hồ Chí Minh, sự nghiệp vĩ đại, gương
sáng đời đời, NXB Sự thật, Hà Nội.
[5]. Trường Chinh (1992), Chủ tịch Hồ Chí Minh và cách mạng Việt Nam,
NXB Thông tin lý luận, Hà Nội.
[6]. Trường Chinh, Hoàng Tùng,... (1984), Những vấn đề lý luận của phong

trào giải phóng dân tộc trong giai đoạn hiện nay, NXB Thông tin lý luận,
Hà Nội.
[7]. Trường Chinh, Phạm Văn Đồng,... (1952), Hồ Chủ tịch, người sáng lập
và rèn luyện Đảng ta, NXB Sự thật, Hà Nội.
[8]. Phan Huy Chú (1960), Lịch triều hiến chương loại chí, tập 1, NXB Sử
học, Hà Nội.
[9]. E. Cô-bê-lép (1985), Đồng chí Hồ Chí Minh, NXB Thanh niên, Hà Nội.
[10]. Danh nhân Hồ Chí Minh (2000), tập 1, NXB Lao động, Hà Nội.
[11]. Danh nhân Hồ Chí Minh (2000), tập 2, NXB Lao động, Hà Nội.
[12]. Lê Duẩn (1986), Chủ tịch Hồ Chí Minh, lãnh tụ vĩ đại của Đảng và
dân tộc ta, NXB Sự thật, Hà Nội.
[13]. Lê Duẩn (1976), Dưới lá cờ vẻ vang của Đảng, vì độc lập, tự do, vì chủ
nghĩa xã hội, tiến lên giành những thắng lợi mới, NXB Sự thật, Hà Nội.


[14]. Lê Duẩn (1987), Một vài đặc điểm của cách mạng Việt Nam, NXB Sự
thật, Hà Nội.
[15]. Đảng Cộng sản Việt Nam (1987), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ VI, NXB Sự thật, Hà Nội.
[16]. Đảng Cộng sản Việt Nam (1991), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ VII, NXB Sự thật, Hà Nội.
[17]. Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ VIII, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[18]. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ IX, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[19]. Đảng Cộng sản Việt Nam (1998), Văn kiện Đảng toàn tập, Tập 1,
NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[20]. Đảng Cộng sản Việt Nam (1998), Văn kiện Đảng toàn tập, Tập 2,
NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[21]. Đảng Cộng sản Việt Nam (2000), Văn kiện Đảng toàn tập, Tập 7,

NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[22]. Đảng Cộng sản Việt Nam (2003), Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban
chấp hành Trung ương khoá IX, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[23]. Đảng Cộng sản Việt Nam (2004), Văn kiện Hội nghị lần thứ chín Ban
chấp hành Trung ương khoá IX, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[24]. Đi-a-cốp, Xớc-kin (1960), Quốc tế Cộng sản với vấn đề dân tộc và
thuộc địa, NXB Sự thật, Hà Nội.
[25]. Phạm Văn Đồng (1998), Những nhận thức cơ bản về tư tưởng Hồ Chí
Minh, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[26]. Phạm Văn Đồng (1976), Hồ Chủ tịch, tinh hoa của dân tộc, lương tâm
của thời đại, NXB Sự thật, Hà Nội.


[27]. Phạm Văn Đồng (1990), Hồ Chí Minh, một con người, một dân tộc,
một thời đại, một sự nghiệp, NXB Sự thật, Hà Nội.
[28]. Phạm Văn Đồng (1987), Những bài nói và viết chọn lọc, Tập 1, NXB
Sự thật, Hà Nội.
[29]. Phạm Văn Đồng (1990), Hồ Chí Minh, quá khứ, hiện tại, tương lai,
Tập 1, NXB Sự thật, Hà Nội.
[30]. Mạc Đường, Huỳnh Lứa,... (1985), Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước,
NXB Thành phố Hồ Chí Minh.
[31]. Hà Huy Giáp (1977), Bác Hồ, người Việt Nam đẹp nhất, NXB Thanh
niên, Hà Nội.
[32]. Hà Huy Giáp (1985), Chủ tịch Hồ Chí Minh với vấn đề giải phóng dân
tộc dưới ánh sáng của Cách mạng Tháng Mười, Thông tin khoa học xã hội,
(12).
[33]. Võ Nguyên Giáp (2001), Những bài nói và viết chọn lọc thời kỳ đổi
mới, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[34]. Võ Nguyên Giáp (2000), Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách
mạng Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.

[35]. Trần Văn Giàu (1957), Giai cấp công nhân Việt Nam: Sự hình thành
và sự phát triển của nó từ giai cấp “tự mình” đến giai cấp “cho mình”, NXB
Sự thật, Hà Nội.
[36]. Trần Văn Giàu (1997), Sự hình thành về cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh,
NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[37]. Trần Văn Giàu (1997), Sự phát triển của tư tưởng ở Việt Nam từ thế kỷ
XIX đến Cách mạng Tháng Tám, Tập II, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[38]. Trần Văn Giàu (1997), Sự phát triển của tư tưởng ở Việt Nam từ thế kỷ
XIX đến Cách mạng Tháng Tám, Tập III, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.


[39]. Hồng Hà (1980), Bác Hồ trên đất nước Lênin, NXB Thanh niên, Hà
Nội.
[40]. Lê Mậu Hãn (1998), Các Cương lĩnh cách mạng của Đảng Cộng sản
Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[41]. Lê Mậu Hãn (1993), Chiến lược đại đoàn kết và sự hợp tác với các
nước Đông Nam Á của Hồ Chí Minh, Lịch sử Đảng, (3).
[42]. Lê Mậu Hãn (2001), Sức mạnh dân tộc của cách mạng Việt Nam dưới
ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[43]. Lê Mậu Hãn, Bùi Đình Phong,... (2000), Tư tưởng Hồ Chí Minh rọi
sáng con đường độc lập tự do của dân tộc Việt Nam, NXB Nghệ An.
[44]. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (1994), Chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và thời đại ngày nay, NXB Chính trị quốc gia,
Hà Nội.
[45]. Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (1998), Nguyễn Ái Quốc ở
Quảng Châu (1924-1927), NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[46]. Hồ Chí Minh trong trái tim nhân loại (1990), NXB Lao động và Quân
đội nhân dân, Hà Nội.
[47]. Đặng Xuân Kỳ (1990), Chủ tịch Hồ Chí Minh, chiến sỹ kiên cường của
phong trào giải phóng dân tộc, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế,
Thông tin lý luận, (6).

[48]. Đinh Xuân Lâm, Lê Mậu Hãn (1994), Góp phần tìm hiểu tư tưởng độc
lập tự do của Chủ tịch Hồ Chí Minh, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[49]. Đinh Xuân Lâm, Phan Ngọc Liên,... (1990), Hồ Chí Minh sáng ngời
trang sử, NXB Giáo dục, Hà Nội.
[50]. V.I. Lênin: Toàn tập (1977), Tập 38, NXB Tiến bộ Mát-xcơ-va.
[51]. V.I. Lênin: Toàn tập (1977), Tập 41, NXB Tiến bộ Mát-xcơ-va.


[52]. Phan Đình Liên (1998), Hồ Chí Minh giải phóng dân tộc và đổi mới,
Lịch sử Đảng, (4).
[53]. Phan Ngọc Liên, Nghiêm Văn Thái... (1993), Giá trị tư tưởng Hồ Chí
Minh trong thời đại ngày nay (Qua sách báo nước ngoài), Trường Đại học
sư phạm Hà Nội I và Viện thông tin khoa học xã hội - Viện KHXHVN xuất
bản, Hà Nội.
[54]. Nguyễn Bá Linh (2004), Tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng giải
phóng dân tộc con đường dẫn đến chiến thắng Điện Biên Phủ, NXB Chính
trị quốc gia, Hà Nội.
[55]. Nguyễn Văn Linh (1990), Bác Hồ sống mãi với non sông, NXB Sự
thật, Hà Nội.
[56]. Lê Xuân Lựu (1992), Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
với sự nghiệp của chúng ta, NXB Quân đội nhân dân, Hà Nội.
[57]. C.Mác và Ăng-ghen (1998), Toàn tập, Tập 4, NXB Chính trị quốc giaSự thật, Hà Nội.
[58]. C.Mác và Ăng-ghen (1993), Toàn tập, Tập 7, NXB Chính trị quốc giaSự thật, Hà Nội.
[59]. C.Mác và Ăng-ghen (1993), Toàn tập, Tập 9, NXB Chính trị quốc giaSự thật, Hà Nội.
[60]. C.Mác và Ăng-ghen (1994), Toàn tập, Tập 16, NXB Chính trị quốc
gia-Sự thật, Hà Nội.
[61]. C.Mác và Ăng-ghen (1997), Toàn tập, Tập 32, NXB Chính trị quốc
gia-Sự thật, Hà Nội.
[62]. C.Mác và Ăng-ghen (1998), Toàn tập, Tập 35, NXB Chính trị quốc
gia-Sự thật, Hà Nội.

[63]. Nông Đức Mạnh (2003), Phát huy tinh thần độc lập tự chủ, đổi mới,
sáng tạo của tư tưởng Hồ Chí Minh trong thời kỳ mới, NXB Chính trị quốc
gia, Hà Nội.
[64]. Hồ Chí Minh (1993), Biên niên tiểu sử, Tập I, NXB Chính trị quốc gia,
Hà Nội.
[65]. Hồ Chí Minh (1993), Biên niên tiểu sử, Tập II, NXB Chính trị quốc
gia, Hà Nội.
[66]. Hồ Chí Minh (1990), Con đường giải phóng, NXB Sự thật, Hà Nội.
[67]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 1, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
[68]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 2, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
[69]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 3, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
[70]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 4, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
[71]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 5, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
[72]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 6, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
[73]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 7, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
[74]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 8, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
[75]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 9, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội.

[76]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 10, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
[77]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 11, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
[78]. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 12, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
[79]. Furuta Motoo (1997), Hồ Chí Minh giải phóng dân tộc và đổi mới,
NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[80]. Một giờ với đồng chí Hồ Chí Minh (1975), NXB Thanh niên, Hà Nội.
[81]. Trình Mưu (1994), Hồ Chí Minh và sự chủ động sáng tạo trong việc
lựa chọn con đường cứu nước, Lịch sử Đảng, (5), tr26-28.
[82]. Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh (1993), Tập 1, NXB Viện Hồ Chí
Minh, Hà Nội.
[83]. Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh, (1993)Tập 2, NXB Viện Hồ Chí
Minh, Hà Nội.
[84]. Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh (1993), Tập 3, NXB Viện Hồ Chí
Minh, Hà Nội.
[85]. Trịnh Nhu (1994), Con đường cách mạng Hồ Chí Minh, Lịch sử Đảng,
(4), tr39-42.
[86]. Trịnh Nhu (1997), Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, luận
điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về cách mạng Việt Nam, Lịch sử Đảng, (5), 912.
[87]. Trịnh Nhu, Vũ Dương Ninh (1996), Về con đường giải phóng dân tộc
của Hồ Chí Minh, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[88]. Bùi Đình Phong (2000), Hồ Chí Minh tầm nhìn thời đại, NXB Chính
trị quốc gia, Hà Nội.


[89]. Bùi Đình Phong (2004), Giải phóng dân tộc và đổi mới dưới ánh sáng
tư tưởng Hồ Chí Minh, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[90]. Phùng Hữu Phú, Vũ Dương Ninh,... (1995), Chiến lược đại đoàn kết

Hồ Chí Minh, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[91]. Nguyễn Trọng Phúc (1994), Bản chất cách mạng triệt để của tư tưởng
Hồ Chí Minh về giải phóng dân tộc, Lịch sử Đảng, (4), tr53-56.
[92]. Nguyễn Trọng Phúc (1999), Hồ Chí Minh với việc xây dựng đường lối
chính trị của Đảng, Nghiên cứu lý luận, (5).
[93]. Phạm Sang (1993), Chủ tịch Hồ Chí Minh và đường lối cách mạng giải
phóng dân tộc ở các nước Đông Dương, Lịch sử Đảng, (1), tr11-15.
[94]. Nguyễn Thành (1982), Bác Hồ tiếp thu ảnh hưởng của Cách mạng
Tháng Mười trên đường đi đến chủ nghĩa Mác - Lênin, Thông tin khoa học
xã hội, (11).
[95]. Nguyễn Thành (1987), Quốc tế Cộng sản với vấn đề dân tộc và thuộc
địa, NXB sách giáo khoa Mác-Lênin, Hà Nội.
[96]. Hùng Thắng, Nguyễn Thành (1985), Chủ tịch Hồ Chí Minh, người
chiến sỹ tiên phong trên mặt trận giải phóng dân tộc, NXB Khoa học xã hội,
Hà Nội.
[97]. Chương Thâu (1997), Chủ tịch Hồ Chí Minh với việc vận dụng sáng
tạo chủ nghĩa Mác - Lênin và kinh nghiệm cách mạng Tháng Mười vào hoàn
cảnh Việt Nam, Lịch sử Đảng, (10), tr18-20.
[98]. Nguyễn Đình Thuận (2002), Sự hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về
cách mạng giải phóng dân tộc (1911-1945), NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
[99]. Trần Dân Tiên (1976), Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ
Chủ tịch, NXB Sự thật, Hà Nội.


[100]. Trần Hữu Tiến (1994), Bản chất cách mạng và khoa học của tư tưởng
Hồ Chí Minh, Nghiên cứu lý luận, (3).
[101]. Nguyễn Khánh Toàn (1990), Bác Hồ của chúng ta, NXB Khoa học xã
hội, Hà Nội.
[102]. Nguyễn Khánh Toàn (1970), Bác Hồ luôn luôn bên cạnh chúng ta,

NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
[103]. Nguyễn Khánh Toàn (1985), Lịch sử Việt Nam, tập 2, NXB Khoa học
xã hội, Hà Nội.
[104]. Nguyễn Khánh Toàn (1990), Thế giới đổi thay, Hồ Chí Minh sống
mãi, NXB Thành phố Hồ Chí Minh.
[105]. Thu Trang (1989), Nguyễn Ái Quốc tại Pari (1917-1923), NXB
Thông tin lý luận, Hà Nội.
[106]. Tư tưởng Hồ Chí Minh mãi mãi soi sáng con đường chúng ta đi,
(2000), NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[107]. UNESCO và Uỷ ban khoa học xã hội Việt Nam (1990), Hội thảo
quốc tế: Chủ tịch Hồ Chí Minh: Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hoá
lớn, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
[108]. Uỷ ban khoa học xã hội Việt Nam (1981), Hội nghị khoa học và
nghiên cứu về Chủ tịch Hồ Chí Minh nhân kỷ niệm lần thứ 90 ngày sinh của
Hồ Chủ tịch (1890 -1990), Hà Nội.
[109]. Viện Hồ Chí Minh (1993), Hồ Chí Minh sống mãi trong trong trái tim
nhân loại, NXB Lao động - NXB Quân đội nhân dân, Hà Nội.
[110]. Đức Vượng (1995), Chủ nghĩa Lênin được Hồ Chí Minh vận dụng
sáng tạo và phát triển ở Việt Nam, Xây dựng Đảng, (4), tr1-2.
[111]. Đức Vượng, Nguyễn Văn Khoan (1990), Hành trình cứu nước của
Bác Hồ, NXB Sự thật, Hà Nội.


[112]. Phạm Xanh (1991), Làm sáng thêm những đóng góp của Hồ Chí
Minh trong phong trào giải phóng dân tộc, Lịch sử Đảng, (3), tr31-34.
[113]. Phạm Xanh (2001), Nguyễn Ái Quốc với việc truyền bá chủ nghĩa
Mác - Lênin vào Việt Nam (1921-1930), NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[114]. A.A. Xôcôlốp, Quốc tế Cộng sản và Việt Nam (1999), NXB Chính trị
quốc gia, Hà Nội.
* Tài liệu tiếng Anh

[115]. W.J. Duiker (2000), Ho Chi Minh a life, Hyperion, New York,
America.
[116]. S.Q. Judge (2002), Ho Chi Minh, the missing years 1919-1941,
Arrangement with C. Hurst & Co, California, America.