Sáng kiến kinh nghiệm nâng cao kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Một vài kinh nghiệm giúp nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Trang

1. ĐẶT VẤN ĐỀ.
1.1 Lí do chọn đề tài
Môn học Tiếng Việt ở tiểu học là một những môn học quan trọng của chương
trình, là môn học công cụ để giao tiếp và học tập các môn học khác, qua đó giáo
dục học sinh về mọi mặt.
Tiếng Việt ở trường tiểu học được dạy học thông qua các phân môn như Tập
đọc, Tập viết, Kể chuyện, Chính tả, Luyện từ và câu và Tập làm văn. Mỗi phân
môn mang một nhiệm vụ quan trong riêng, phân môn Tập đọc cũng vậy, nó có vị
trí đặc biệt quan trọng trong việc dạy học tiếng Việt, đó là một phân môn thực
hành. Nhiệm vụ quan trọng nhất của nó là hình thành năng lực đọc cho học sinh.
Năng lực đọc được tạo nên 4 kĩ năng cũng là 4 yêu cầu về chất lượng của “Đọc”:
đọc đúng, đọc nhanh (đọc lưu loát, trôi chảy), đọc có ý thức (thông hiểu được nội
dung những điều mình đọc hay còn gọi là đọc đọc hiểu) và đọc diễn cảm. Bốn kĩ
năng này được hình thành trong hai hình thức đọc: đọc thành tiếng và đọc thầm.
Chúng được rèn luyện đồng thời và hỗ trợ lẫn nhau. Sự hoàn thiện một trong
những kĩ năng này sẽ có tác động tích cực đến kĩ năng khác. Ví dụ đọc đúng là
tiền đề của đọc nhanh cũng như cho phép thông hiểu nội dung văn bản. Ngược
lại, nếu không hiểu điều mình đang đọc thì không thể đọc nhanh và diễn cảm
được. Nhiều khi, khó mà nói được rạch ròi kĩ năng nào làm cơ sở cho kĩ năng
nào. Nhờ đọc đúng mà hiểu đúng hay chính nhờ hiểu đúng mà đọc được đúng.
Vì vậy trong dạy học, không thể xem nhẹ yếu tố nào. Nhưng hiện nay việc tổ
chức dạy học tập đọc vẫn còn nhiều bất cập. Một số giáo viên khi dạy tập đọc
còn tách rời đọc diễn cảm và phần tìm hiểu bài; giáo viên thường chú ý vào việc
hướng dẫn đọc đúng, đọc lưu loát, đọc có ý thức mà xem nhẹ đọc diễn cảm hoặc
chưa đầu tư một cách sâu sắc về đọc diễn cảm còn bắt chước nhiều nên tính ổn
định không cao (lúc học thì đọc được những sau một thời gian lại không đọc lại
diễn cảm được). Thêm vào đó là hình thức tổ chức luyện đọc diễn cảm còn đơn

điệu dẫn đến học sinh không hứng thú khi luyện đọc dẫn đến kết quả không cao.
Mà như chúng ta biết, trong giờ dạy tập đọc lớp 4 thì kết quả giờ học sẽ được
phản ánh trong kết quả của việc luyện đọc diễn cảm của học sinh. Vậy để giúp
học đọc diễn cảm tốt và có hứng thú đòi hỏi người giáo viên phải đổi mới
phương pháp dạy học theo định hướng mới đó là “Mọi học sinh đều phải tích
cực tham gia vào hoạt động học tập và thay đổi hình thức tổ chức luyện đọc”. Do
đó với mong muốn làm thế nào để chất lượng đọc diễn cảm của học sinh lớp 4
ngày càng nâng cao, tôi đã chọn đề tài “Nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho
học sinh lớp 4” làm đề tài nghiên cứu.
1.2 Phạm vi nghiên cứu
- Học sinh lớp 4E Trường Tiểu học Thị trấn Gio Linh.
2. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
2.1. Cơ sở lí luận:

Nguyễn Thị Hồng Liên

Trường Tiểu học Thị Trấn Gio Linh


Một vài kinh nghiệm giúp nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Trang

Đọc diễn cảm là một yêu cầu đặt ra khi đọc được những văn bản, văn
chương hoặc các yếu tố của ngôn ngữ nghệ thuật. Đó là việc thể hiện kĩ năng
làm chủ ngữ điệu, chỗ ngừng giọng, cường độ giọng, để biểu đạt ý nghĩ và tình
cảm của tác giả đã gửi gắm trong bài đọc đồng thời biểu hiện được sự thông hiểu
cảm thụ của người đọc đối với tác phẩm. Đọc diễn cảm thể hiện năng lực đọc ở
trình độ và chỉ thực hiện được trên cơ sở đọc đúng và đọc lưu loát.
Đọc diễn cảm chỉ có thể có được trên cơ sở hiểu thấu đáo bài đọc. Đọc

diễn cảm yêu cầu đọc đúng giọng vui, buồn, giận dữ, trang nghiêm phù hợp với
từng ý cơ bản của bài đọc, phù hợp kiểu câu, thể loại đọc có cảm xúc cao. Biết
nhấn giọng ở từ ngữ biểu cảm gợi tả, phân biệt lời nhân vật. Để đọc diễn cảm,
người ta phải làm chủ chỗ ngắt giọng. ở đây muốn nói đến kĩ thuật ngắt giọng
biểu cảm, làm chủ tốc độ. Khi nói đến đọc diễn cảm, người ta thường nói về một
số kĩ thuật như ngắt giọng biểu cảm, sử dụng tốc độ, cường độ, cao độ trường độ
với ý nghĩa cảm xúc của bài.
Để đọc diễn cảm, người ta phải làm chủ được chổ ngắt giọng, ở đây
muốn nói đến kĩ thuật ngắt giọng biểu cảm, làm chủ được tốc độ, làm chủ được
cường độ giọng (đọc to hay nhỏ, nhấn giọng hay hạ giọng) và làm chủ tốc độ.
Ngữ liệu dạy học diễn cảm trong chương trình Tập đọc lớp 4 là các bài tập
đọc thuộc văn bản nghệ thuật (truyện, thơ, kịch). Tất cả gồm 48 bài thuộc 10 chủ
điểm.
2.2 Thực trạng:
Qua việc giảng dạy lớp 4 và dự giờ trao đổi học tập lẫn nhau như hội giảng
cấp trường, tôi thấy còn bộc lộ một số tồn tại sau:
- Phân môn Tập đọc có một nhiệm vụ rất quan trọng đối với học sinh Tiểu
học. Do đó, vấn đề dạy học phân môn Tập đọc hiện nay rất được chú trọng. Có
nhiều chuyên đề, phương pháp đặt ra nhằm đưa chất lượng đọc của các em nâng
lên. Nhưng nhìn chung chủ yếu chỉ tập trung đến các lớp đầu cấp để làm sao các
em đọc đúng, đọc trôi chảy là được. Còn ở các lớp cuối cấp, giáo viên chỉ tập
trung nhận xét cách đọc đúng, đọc trơn chứ chưa có biện pháp cụ thể để dành
cho việc luyện đọc diễn cảm. Ngay cả những học sinh giỏi nhưng vẫn đọc chưa
diễn cảm.
- Trong giảng dạy việc rèn đọc diễn cảm mang tính chất hình thức, nhiều
giáo viên còn lúng túng trong việc hướng dẫn học sinh rèn đọc: đọc thành tiếng,
đọc thầm. Ngược lại, trong giờ tập đọc có giáo viên chỉ chú trọng đến việc tìm
hiểu nội dung bài, số lượng học sinh được đọc trong lớp ít. Do đó các em chưa
biết khi nào đọc lên giọng, hạ giọng, khi nào nhấn giọng từ ngữ. Nhất là khi đọc
lời các nhân vật chưa thể hiện được tính cách của các nhân vật.

- Thực tế ở giờ dạy tập đọc, do nội dung nhiều bài đọc khá dài, giáo viên ít
có thời gian cho việc luyện đọc của học sinh, còn áp đặt cách đọc cho các em,
học sinh phải đọc một cách thụ động. Nên bản thân học sinh tự cho rằng mình đã

Nguyễn Thị Hồng Liên

Trường Tiểu học Thị Trấn Gio Linh


Một vài kinh nghiệm giúp nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Trang

đọc thông thạo, do đó không chú tâm rèn kĩ năng đọc lưu loát, đọc diễn cảm.
Giáo viên ít tổ chức, ít gợi ý để học sinh khám phá tìm hiểu cách đọc dẫn đến
hiệu quả đạt được trong giờ tập đọc chưa cao.
- Hình thức tổ chức luyện đọc diễn cảm còn đơn điệu dẫn đến học sinh ít
hứng thú với phần luyện đọc diễn cảm.
Kiểm tra chất lượng đọc đầu năm học 2014 - 2015, tôi thấy kết quả như sau:
Tổng số học sinh : 32 em
Kĩ năng đọc
Số lượng
Tỉ lệ
Ghi chú
Đọc nhỏ, ấp úng, phát âm chưa 4
14,6%
Đôi khi đọc sai từ
chuẩn
Đọc to nhưng còn sai từ
10

31,3%
Đôi khi đọc quá
(thêm - bớt từ)
nhanh
Đọc to, lưu loát, rõ ràng nhưng 14
46,9%
Chưa phân biệt
chưa diễn cảm
được giọng đọc
Đọc to, lưu loát, rõ ràng, diễn 2
6,3%
Đôi khi chưa nhấn
cảm tương đối tốt
từ đúng
Đây là một việc mà trong mỗi giáo viên đứng lớp như chúng ta băn
khoăn, suy nghĩ nên dạy như thế nào để nâng cao hiệu quả các giờ dạy trên lớp
nói chung và dạy đọc diễn cảm cho học sinh cuối bậc Tiểu học nói riêng. Để đưa
chất lượng đọc đúng, đọc diễn cảm có sự thay đổi, tôi xin mạnh dạn đưa ra một
số biện pháp sau:
2.3 Các biện pháp luyện đọc diễn cảm
2.3.1 Luyện đọc theo mẫu:
Luyện đọc theo mẫu là biện pháp dạy học chủ yếu để luyện đọc thành
tiếng nói chung và luyện đọc diễn cảm nói riêng. Để luyện theo mẫu có hiệu quả,
cần có một số kĩ năng:
a. Kĩ năng biết làm mẫu:
Giáo viên phải làm chủ được âm thanh giọng đọc của mình, phải đọc đủ
lớn để học sinh cả lớp nghe được. Giáo viên phải biết làm chủ ngữ điệu, cao độ,
tốc độ, trọng âm lô-gíc, trọng âm biểu cảm,nghĩa là việc làm mẫu một cách chắc
chắn, lần nào cũng giống như nhau.
b. Biết quan sát cách đọc của học sinh:

Giáo viên phải biết quan sát cách đọc của học sinh, nghĩa là có khả năng
nhanh chóng nhận ra được những gì học sinh làm đúng mẫu, đồng thời nhanh
chóng nhận ra hiệu số sai lệch giữa bài đọc của các em và bài đọc mẫu của mình.
Nên tránh tình trạng nhận xét kết quả của học sinh một cách chung chung. Và
như thế giáo viên sẽ không chỉ ra những gì các em đã làm được và chưa làm
được, dẫn tới hiệu quả luyện tập không cao do không động viên kịp thời hoặc
chưa chỉ ra những nhược điểm cụ thể mà các em cần khắc phục.
Nguyễn Thị Hồng Liên

Trường Tiểu học Thị Trấn Gio Linh


Một vài kinh nghiệm giúp nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Trang

c. Biết tái hiện lời đọc của học sinh trong thế đối chiếu với lời đọc mẫu:
Để luyện đọc cho học sinh, tôi tạo điều kiện cho các em tự quan sát lời đọc
của mình một cách khách quan. Và để sử dụng kĩ năng này có hiệu quả và tránh
làm tổn hại đến tình cảm của các em, giáo viên không nên lạm dụng thủ pháp tái
hiện. Việc mô phỏng lỗi tôi chỉ thực hiện khi học sinh nào không nhận ra sai lệch
trong cách đọc của mình so với mẫu. Điều đặc biệt phải chú ý là khi mô phỏng
cần tránh thái độ giễu cợt mà ta cần thể hiện thái độ chân thành, mong mỏi, tha
thiết làm sao học sinh đọc đúng và hay.
d. Phối hợp nhịp nhàng lời mô tả giọng đọc và làm mẫu:
Tôi kết hợp mô tả kĩ lưỡng những chỉ số âm thanh của bài đọc như: đọc to
hơn, nhỏ hơn, nhanh hơn, chậm hơn, chậm lại, nhấn giọng, hạ giọng, kéo dài
giọng...kèm theo làm mẫu để học sinh thực hiện theo.
Đối với HS tiểu học đây là biện pháp phổ biến nhất, tuy nhiên đối với HS
lớp tôi tôi chỉ thực hiện biện pháp này đối với những bài khó, đoạn diễn cảm khó

hoặc đối với những HS thuộc nhóm 4 và nhóm 3.
2.3.2 Tìm hiểu bài đọc làm cơ sở luyện đọc diễn cảm
Tôi xem biện pháp này là rất quan trọng đặc biệt đối với học sinh nhóm 1,
vì biện pháp này giúp cho việc luyện đọc diễn cảm tránh được bệnh chủ quan ở
học sinh, thực hiện bài đọc diễn cảm một cách áp đặt. Chúng ta biết rằng, nội
dung bài đọc quy định giọng đọc toàn bài, quy định những chữ số âm thanh cụ
thể. Học sinh hiểu bài đọc một cách sâu sắc thì mới có ý thức đọc diễn cảm và
mong muốn được đọc diễn cảm cho bạn cùng nghe. Khi thực hiện biện pháp này
để có hiệu quả tôi thực hiện theo các bước sau:
+ Tổ chức cho học sinh làm quen với toàn bộ bài đọc. Điều đó có nghĩa tôi
phải chuẩn bị tâm thế cho các em bước vào tác phẩm một cách tự nhiên, thoải
mái. Tôi chú trọng chuẩn bị lời giới thiệu bài thật kĩ để gây sự chú ý và kích
thích ham muốn được làm quen với toàn bộ bài đọc.
+ Tổ chức cho học sinh đàm thoại để tìm ra thể loại bài, tìm hiểu đề tài bài
đọc, tìm hiểu tên bài, phát hiện ra các từ chìa khóa của bài đọc, tìm hiểu giá trị
nghệ thuật của từ chìa khóa trong việc bộc lộ nội dung tư tưởng của bài đọc, xác
định những câu đoạn quan trọng, tìm hiểu nội dung, ý nghĩa câu, đoạn, tìm hiểu
nội dung bài đọc. Và điều cần lưu ý mối quan hệ của việc tìm hiểu bài đọc và
việc luyện đọc diễn cảm. Từ việc tìm hiểu bài đọc, tôi gợi mở, dẫn dắt các em
biết thể hiện tình cảm, thái độ qua giọng đọc sao cho phù hợp với những sự việc,
hình ảnh, cảm xúc, tính cách nhân vật vừa được phân tích. Việc phân tích không
được sa đà vượt quá yêu cầu về kiến thức kĩ năng đã đặt ra trong mục tiêu bài
học.
2.3.3 Tìm hiểu các chỉ số âm thanh cụ thể của bài đọc
Tôi quy định hệ thống kí hiệu đánh dấu các chỉ số âm thanh cụ thể của bài đọc:
/
:
chỗ ngắt giọng

Nguyễn Thị Hồng Liên

Trường Tiểu học Thị Trấn Gio Linh


Một vài kinh nghiệm giúp nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Trang

//
:
chỗ ngừng giọng

:
chỗ lên giọng

:
chỗ xuống giọng

:
chỗ đọc chậm

:
chỗ đọc nhanh
X
:
chỗ nhấn giọng
Tôi hướng dẫn các em điền các kí hiệu vào những từ ngữ, hình ảnh, đoạn
văn, câu văn vừa tìm hiểu, phân tích. Khi đặt kí hiệu tôi thường hỏi lại các em
“vì sao?” lại đặt những kí hiệu đó để giúp các em ý thức được mối quan hệ giữa
bài đọc và các chỉ số âm thanh.

Đây là biện pháp tôi kết hợp với các bài tập diễn cảm để làm sao tìm ra
giọng đọc của bài nhanh và hiệu quả nhất. Đối với học sinh ban đầu học sinh khó
khi mới tiếp xúc với các dạng bài tập này, nhưng khi luyện tập nhiều học sinh sẽ
quen và sẽ hình thành kĩ năng một cách tự nhiên và cái quan trọng mà biện pháp
này đem lại đó là kĩ năng tự phân tích văn bản nghệ thuật để xác định đọc như
thế nào cho phù hợp mà không cần thiết giáo viên phải đọc mẫu. Và đây cũng là
một trong những cách để rèn kĩ năng cho học sinh góp phần giáo học sinh một
cách toàn diện mà chúng ta đang hướng tới. Sau đây tôi xin giới thiệu một số
dạng bài tập luyện đọc diễn cảm:
Dạng 1:
Bài tập luyện kĩ năng ngắt giọng biểu cảm
Đây là dạng bài tập tôi thường đưa ra khi đọc các dòng thơ để giúp học
sinh ngắt nghỉ đúng với nội dung bài thơ.
Ví dụ:
a. Xác định chỗ ngắt giọng khi đọc diễn cảm câu thơ sau:
Nắng mưa từ những ngày xưa
Lặn trong đời mẹ đến giờ chưa tan
b. Thể hiện bằng giọng đọc kết quả xác định cho các bạn nghe.
Đáp án:
Nắng mưa/ từ những ngày xưa/
Lặn trong đời mẹ /đến giờ/ chưa tan/
Dạng 2:
Bài tập luyện cho học sinh kĩ năng làm chủ cường độ đọc.
Trong giờ tập đọc học sinh cần hiểu rằng việc đọc diễn cảm của mình không
chỉ phải cho mình mà còn cho giáo viên và các bạn cùng nghe. Chính vì vậy các
em cần có ý thức đọc đúng với yêu cầu. Thực tế, thường xảy ra hai trường hợp:
một là học sinh đọc quá to, hai là học sinh đọc quá nhỏ. Nguyên nhân của tình
trạng này là do chúng ta chưa có biện pháp hữu hiệu để luyện cường độ đọc cho
học sinh. Trong thực tế giáo viên chỉ hướng dẫn chung chung, ví như “em đọc to
lên”. Do đó tôi đưa ra bài tập để luyện kĩ năng làm chủ cường độ cho học sinh.

Ví dụ:
Hãy đọc bài Gà Trống và Cáo (tập 1-trang 40) theo yêu cầu:

Nguyễn Thị Hồng Liên

Trường Tiểu học Thị Trấn Gio Linh


Một vài kinh nghiệm giúp nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Trang

a) Đọc nhỏ cho người bạn bên cạnh nghe.
b) Đọc đủ to cho một nhóm bạn cùng nghe.
c) Đọc to cho cả lớp cùng nghe.
Dạng 3:
Bài tập luyện cho học sinh làm chủ trọng âm biểu cảm
Thực tế nhiều giáo viên chỉ làm mẫu việc nhấn giọng một cách chủ quan rồi
yêu cầu học sinh bắt chước, không hiểu và không có ý thức về tác dụng của việc
làm. Từ đó tôi xây dựng bài tập để rèn luyện kĩ năng làm chủ trọng âm biểu cảm.
Ví dụ: Em hãy đánh dấu những từ ngữ cần nhấn giọng khi đọc diễn cảm
đoạn thơ sau:
“Tre xanh
Xanh tự bao giờ
Chuyện ngày xưa ... đã có bờ tre xanh
Thân gầy guộc, lá mong manh
Mà sao nên lũy, nên thành tre ơi!”
(Tre Việt Nam - Tập 1 – trang 41)
×

“Tre xanh
Xanh tự bao giờ
Chuyện ngày xưa ... đã có bờ tre xanh
×

Thân gầy guộc, lá mong manh
Mà sao nên lũy, nên thành tre ơi!”
Dạng 4:
Bài tập luyện cho học sinh làm chủ ngữ điệu
Đối với dạng bài tập này tôi thường sử dụng với các bài có lời nói của
nhân vật.
Ví dụ:
a. Em hãy xác định ,  khi đọc diễn cảm các câu nói của nhân vật trong
đoạn văn sau:
b. Thể hiện bằng giọng đọc kết quả xác định cho các bạn nghe (chú ý biểu lộ
thái độ, cử chỉ,... trong khi đọc)
Nhưng đáp lại sự giận dữ của tôi, nó chỉ thủng thẳng:
- Em đi tập văn nghệ.
- Mày tập văn nghệ ở rạp chiếu bóng à?
Nó cười giả bộ ngây thơ:
Ủa chị cũng ở đó sao? Hồi nãy chị bảo đi học nhóm mà!
Tôi sững sờ nhìn ba, tôi đợi một trận cuồng phong. Nhưng ba tôi chỉ buồn rầu
bảo:
- Các con ráng bảo ban nhau mà học cho nên người.
Đáp án
....Nhưng đáp lại sự giận dữ của tôi, nó chỉ thủng thẳng:
Nguyễn Thị Hồng Liên

Trường Tiểu học Thị Trấn Gio Linh

Một vài kinh nghiệm giúp nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Trang

- Em đi tập văn nghệ.
- Mày tập văn nghệ ở rạp chiếu bóng à?
Nó cười giả bộ ngây thơ:
- Ủa chị cũng ở đó sao?  Hồi nãy chị bảo đi học nhóm mà!
Tôi sững sờ nhìn ba, tôi đợi một trận cuồng phong. Nhưng ba tôi chỉ buồn rầu
bảo:
- Các con ráng bảo ban nhau mà học cho nên người. 
(Cách lên giọng và xuống giọng như vậy phù hợp với ngữ liệu của câu và thái
độ của từng nhân vật)
Dạng 4:
Bài tập luyện cho học sinh kĩ năng làm chủ tốc độ biểu cảm
Ví dụ
Xác định ,  khi đọc diễn cảm đoạn văn sau:
Tôi lục tìm hết túi nọ túi kia, không có tiền, không có đồng hồ, không có cả
một chiếc khăn tay. Trên người tôi chẳng có tài sản gì.
Đáp án:
Tôi lục tìm hết túi nọ túi kia, không có tiền, không có đồng hồ, không có cả

một chiếc khăn tay. Trên người tôi chẳng có tài sản gì.

Dạng 6:
Bài tập luyện cho học sinh kĩ năng thể hiện giọng đọc của từng
nhân vật.
Ví dụ:
Hãy ghi tên nhân vật trong bài tập đọc Thưa chuyện với mẹ (tập 1 - trang

84) vào chỗ trống trong các lời chỉ dẫn sau cho phù hợp:
a. Đọc giọng bình tĩnh khi đọc lời của....
b. Đọc giọng lúc đầu ngạc nhiên, sau lo lắng, cuối cùng là cảm động khi đọc
lời của...
Đáp án:
a. Đọc giọng bình tĩnh khi đọc lời của Cương
b. Đọc giọng lúc đầu ngạc nhiên, sau lo lắng khi đọc lời của mẹ
Dạng 7: Bài tập luyện cho học sinh kĩ năng làm chủ giọng đọc chung của
toàn bài.
Ví dụ:
Dùng dấu “×” để đánh vào ô  để chọn giọng đọc cho bài “Trung thu
độc lập”(trang 90) và giải thích vì sao:
 Vui tươi, nhẹ nhàng, thiết tha, tự hào.
 Buồn phiền, tiếc nuối.
 Lo lắng, gấp gáp.
Dạng 8:
Bài tập luyện cho học sinh kĩ năng xác định các chỉ số âm
thanh và luyện đọc diễn cảm toàn bài.

Nguyễn Thị Hồng Liên

Trường Tiểu học Thị Trấn Gio Linh


Một vài kinh nghiệm giúp nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Trang

Ví dụ:
Hãy sử dụng hệ thống kí hiệu: /, //,, , , , × để xác định cách đọc bài

đọc trên.
“Bọn đầy tớ dọn thức ăn cho vua Mi-đát.// Nhà vua sung sướng ngồi/ vào
bàn.// Và lúc đó/ ông mới biết mình đã xin một điều ước khủng khiếp.// Các
thức ăn,/ thức uống khi/ vua chạm đến đều biến thành vàng. Mi-đát bụng đói
cồn cào,/ chịu không nổi,/ liền chắp tay cầu khẩn://
- Xin Thần tha tội cho tôi.// Xin người lấy lại điều ước để cho tôi được


sống.//
Thần Đi-ô-ni-dốt liền hiện ra/ và phán://
- Nhà ngươi hãy đến sông Pác-tôn,/ nhúng mình vào dòng nước, /phép màu
sẽ biến mất /và nhà ngươi sẽ rửa sạch được lòng tham.//
Mi-đát làm theo lời dạy của thần, /quả nhiên /thoát khỏi cái quà tặng mà
trước đây/ ông hằng mong ước. Lúc ấy/ nhà vua mới hiểu ra rằng/ hạnh phúc
không thể xây dựng bằng ước muốn tham lam.”//


(Điều ước của vua Mi-đát – tập 1)
Hệ thống bài tập luyện đọc thành tiếng cũng như luyện đọc diễn cảm được
xây dựng theo tinh thần chuyển hành động bằng lời của học sinh thành hành
động vật chất (dùng các kí hiệu để vẽ, nối, đánh dấu...); đồng thời, từ kết quả của
hành động vật chất, bài tập đưa học sinh đến hành động bằng lời, HS tìm ra
giọng đọc của đoạn văn cần đọc diễn cảm để từ đó luyện đọc tốt.
Sau đây là một trích đoạn giáo án tôi sử dụng bài tập để tìm ra giọng đọc
của đoạn sau đó tổ chức cho học đọc diễn cảm theo hình thức nhóm đôi:
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Nêu lại nội dung bài đọc: Ca ngợi cậu - HS nêu
bé có tấm lòng nhân hậu đáng quý, biết
đồng cảm thương xót với nỗi bất hạnh

của người nghèo khổ .
- Yêu cầu 1 H khá giỏi đọc toàn bài
- HS đọc
- Bạn vừa thể hiện toàn bài với giọng
- ...cảm động, xót thương. ...
như thế nào? Giọng đọc đó có phù hợp
với nội dung bài văn không? Vì sao?
- Khi đọc thể hiện mỗi lời nhân vật thế
- Lời cậu bé: nhỏ nhẹ, ân cần, lễ
nào?
phép, chân thành, cảm thông. Lời ông
lão: chậm rãi, nghẹn ngào, xúc động.
- GV đưa bảng phụ có nội dung đoạn
- Đại diện nhóm trình bày kết quả:
“Tôi lục tìm ...bằng giọng khản đặc”
X: túi nọ, túi kia, không có tiền,
Nhóm 1: (Thảo luận nhóm 4)Yêu cầu: không có đồng hồ, run lẩy bẩy, chằm
Hãy đánh dấu các từ ngữ cần nhấn
chằm, tái nhợt.
Nguyễn Thị Hồng Liên

Trường Tiểu học Thị Trấn Gio Linh


Một vài kinh nghiệm giúp nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

giọng, xác định tốc độ.
Nhóm 2: Ngữ điệu câu nói của cậu bé,
câu nói của ông lão 2 câu đầu.
- Yêu cầu các nhóm trình bày kết quả.

Chú ý giải thích kết quả.
- Yêu cầu các nhóm thể hiện kết quả
bằng giọng đọc.
- Lớp nhận xét bổ sung, tìm ra giọng
đọc phù hợp.
- Đọc mẫu (nếu HS đọc chưa chính xác)
- Yêu cầu HS luyện đọc theo nhóm 2.
- Thi đọc, bình chọn giọng đọc hay.

Trang

Câu 1: Nhanh, thể hiện hành động
gấp gáp của cậu bé.
Câu 2: chậm rãi thể hiện sự tiếc nuối,
bất lực của cậu bé.
- Trình bày như trên
- Đọc

- Lắng nghe
- Luyện đọc nhóm
- Thi đọc

2.2.4 Tổ chức luyện đọc diễn cảm bằng nhiều hình thức khác nhau
Tôi tạo điều kiện cho từng HS được thực hành luyện đọc diễn cảm toàn
bài (cá nhân, theo cặp, theo nhóm) để các em rút kinh nghiệm; tổ chức cho HS
thi đọc diễn cảm trước lớp để các em học tập lẫn nhau và được giáo viên động
viên, uốn nắn.
Hình thức tổ chức làm việc theo nhóm thường có tác dụng tích cực hoá hoạt
động học tập của HS, tạo cơ hội cho từng HS được tham gia vào việc luyện đọc
diễn cảm một cách hiệu quả. Bước đầu các em sẽ tự sửa được cho nhau. Khi giáo

viên tổ chức thi đọc diễn cảm trước lớp, các em ở dưới là giám khảo nghe, nhận
xét xem bạn nào, nhóm nào đọc hay. Giáo viên cùng cả lớp động viên, khuyến
khích học sinh đọc có tiến bộ để các em đọc ngày một tốt hơn. Cụ thể như sau:
* Luyện đọc theo nhóm, tôi thường tiến hành như sau:
- Nhóm đôi: 2 HS ngồi cùng bàn hoặc vị trí HS ngồi trước, sau.
- Nhóm 3, 4, 4, 6: dựa vào nội dung của từng bài để chia nhóm cho phù hợp.
Thường là các bài có nhiều nhân vật. Tôi thấy HS rất thích thú khi được
nhập vai nhân vật đọc.
Ngoài ra thỉnh thoảng để kích thích sự hứng thú đối với HS, tôi tổ chức một
số trò chơi học tập đọc diễn cảm. Tuỳ thời gian và nội dung bài đơn giản tôi lựa
chọn trò chơi học tập thích hợp để tổ chức cho học sinh tham gia. Ví dụ: Thi đọc
nối tiếp từng đoạn (theo nhóm, tổ), đọc “truyền điện” thi tìm nhanh - đọc đúng;
nhìn một từ đọc cả câu (hoặc nhìn một câu đọc cả đoạn), nghe đọc đoạn - đoán
tên bài; thi đọc truyện theo vai, thả thơ…Dưới đây tôi xin giới thiệu một số trò
chơi luyện đọc như sau:
Trò chơi 1: Thi đọc tiếp sức:
* Chuẩn bị: 1 đồng hồ, SGK, giáo viên dự kiến số nhóm tham gia.
chơi.
* Tiến hành:
Nguyễn Thị Hồng Liên

Trường Tiểu học Thị Trấn Gio Linh


Một vài kinh nghiệm giúp nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Trang

- Giáo viên yêu cầu, hướng dẫn cách chơi.
- Giáo viên quy định các nhóm có số lượng học sinh bằng nhau. - Từng nhóm

lên bảng đứng thành hàng ngang. Mỗi em cầm một cuốn SGK, đã mở sẵn trong
đó có bài văn sẽ thi đọc.
+ Giáo viên hô lệnh: “bắt đầu”, em số 1 (đầu hàng bên phải hoặc bên trái) đọc
câu thứ nhất của bài, dứt tiếng cuối cùng câu thứ nhất, em số 2 (cạnh số 1) mới
được đọc tiếp câu thứ hai…Cứ như vậy cho đến em cuối cùng của nhóm. Nếu
chưa hết đoạn, câu tiếp theo lại đến lượt em số 1, em số 2 đọc…cho đến hết đoạn
cần luyện diễn cảm thì dừng lại – Giáo viên tính và ghi bảng thời gian đọc của
mỗi nhóm.
- Học sinh sẽ bị trừ điểm nếu đọc sai lẫn hay thừa thiếu tiếng trong câu hoặc đọc
câu sau khi người trước chưa đọc xong, đọc vượt quá một câu theo quy định,
hoặc giọng không phù hợp với nội dung.
- Giáo viên cho từng nhóm thi đọc, tính thời gian của mỗi nhóm cho điểm nhóm
“đọc tiếp sức” mỗi câu văn đọc đúng cho một điểm, không cho điểm các trường
hợp vi phạm.
- Giáo viên cùng cả lớp nhận xét, chọn và tuyên dương nhóm đọc tiếp sức nhanh
nhất, hay nhất.
Ví dụ: Bài “Ông Trạng thả diều”
Trò chơi 2: Thả thơ:
* Chuẩn bị: Giáo viên viết vào phiếu câu thơ đầu (hoặc giữa) ở mỗi khổ thơ,
hoặc 1- 2 từ đầu của mỗi câu thơ. Ví dụ bài “Nếu chúng mình có phép lạ”, tôi
làm các phiếu như sau:
Phiếu 1: Chớp mắt thành cây đầu quả
Phiếu 2: Ngủ dậy thành người lớn ngay
Phiếu 3: Đúc thành ông mặt trời mới
Phiếu 4: Chỉ toàn kẹo với bi tròn
* Tiến hành: Giáo viến hướng dẫn cách chơi và nêu yêu cầu:
- Mỗi lượt chơi gồm 2 nhóm và số người bằng số phiếu mỗi nhóm cử nhóm
trưởng, 2 nhóm trưởng bốc thăm để giành quyền “thả thơ” trước.
- Mỗi em trong nhóm cầm 1 tờ phiếu (giữ kín). Giáo viên hô “bắt đầu” nhóm
được thả thơ trước cử 1 người thả ra một tờ phiếu cho một bạn nhóm kia. Bạn

nhận được phiếu phải đọc thuộc và đúng giọng đọc cả khổ thơ (hoặc câu thơ lục
bát) có câu từ ghi trên phiếu. Nếu đọc đúng được tính 1 điểm.
- Giáo viên tính số điểm của nhóm đọc thuộc thơ. Đổi nhóm chơi tương tự như
trên. Giáo viên tính điểm nhóm thứ 2.
- Kết thúc trò chơi: Giáo viên tuyên dương nhóm đọc tốt, điểm cao.
Trò chơi 3: Đọc thơ truyền điện.
* Chuẩn bị: Thời điểm chơi cuối tiết Tập đọc – HTL; Hoặc tiết ôn tập HTL. Học
sinh 2 nhóm ngồi quay mặt vào nhau.

Nguyễn Thị Hồng Liên

Trường Tiểu học Thị Trấn Gio Linh


Một vài kinh nghiệm giúp nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Trang

* Tiến hành:
- Giáo viên nêu tên bài thơ sẽ đọc truyền điện, nêu cách chơi.
- Hai nhóm bắt thăm (hoặc oẳn tù tì) để giành quyền đọc trước.
+ Đại diện nhóm đọc trước là (A) đọc khổ thơ đầu tiên của bài thơ rồi chỉ định
thật nhanh “truyền điện” một bạn bất kì (nhóm B). Bạn được chỉ định đọc tiếp
khổ thơ thứ 2 của bài. Nếu đọc thuộc được chỉ định một bạn nhóm (A) đọc tiếp
khổ thơ thứ 3…Cứ như vậy cho đến hết bài.
Ví dụ: Bài “Mẹ ốm” (Lớp 4-tập 1-trang 9)
HS A1: Đọc khổ thơ 1 HS B1: Đọc khổ thơ 2
HS A2: Đọc khổ thơ 3
Tiếp tục như vậy cho hết bài. Trường hợp học sinh được “truyền điện” chưa
thuộc, các bạn nhóm đối diện sẽ hô từ 1 đến 4, nếu không đọc được phải đứng

yên tại chỗ bị “điện giật” Lúc đó HS A1 chỉ tiếp HS B2…Nhóm nào có nhiều
người phải đứng bị “điện giật” là nhóm thua cuộc.
Thực tế, khi tôi tổ chức trò chơi học sinh tham gia rất hứng thú, hào hứng,
say mê tích cực trong học tập, làm cho học sinh ham mê học hơn.
2.4 Kết quả của sáng kiến kinh nghiệm
Tuy thời gian chưa dài, với cách tổ chức dạy học theo các biện pháp nêu
trên, hiệu quả giờ dạy được nâng lên rõ rệt. Học sinh hứng thú học tập, hoạt
động tích cực hơn, các em mạnh dạn tự tin hơn khi đọc bài. Số em đọc chưa đạt
yêu cầu đã giảm đi. Số em đọc đúng, đọc diễn cảm được nâng lên rõ rệt. Kết quả
đến thời điểm cuối năm học được thể hiện qua bảng sau:
Kĩ năng đọc
Đọc nhỏ, ấp úng, phát âm chưa chuẩn
Đọc to nhưng còn sai từ (thêm - bớt từ)
Đọc to, lưu loát, rõ ràng nhưng chưa diễn cảm
Đọc to, lưu loát, rõ ràng, diễn cảm tương đối tốt

Số lượng
0
3
19
10

Tỉ lệ
0%
9,3 %
59,4%
31,3%

Như vậy với một thời gian ngắn nhưng tôi nhận thấy những biện pháp mà
tôi đưa ra đã thu được kết quả thật khả quan. Tôi tin rằng nếu tôi tiếp tục áp dụng

các biện pháp này một cách thường xuyên ở lớp thì chắc chắn chất lượng đọc
diễn cảm của các em được nâng lên.
* Bài học kinh nghiệm: Qua nghiên cứu lý luận và thực tế dạy đọc diễn cảm cho
học sinh Tiểu học, tôi đã rút ra bài học có giá trị sau:
+ Giáo viên cần phải thương yêu, gần gũi giúp đỡ học sinh, luôn quan tâm tìm
hiểu xem các em vấp phải khó khăn gì để từ đó khắc phục những khó khăn các
em vướng mắc.
+ Việc đọc mẫu diễn cảm của giáo viên là khâu quan trọng giúp học sinh luyện
tập thể hiện sự cảm nhận về nội dung, ý nghĩa của bài đọc qua giọng đọc, đồng
thời các em học tập cách đọc của giáo viên.
Nguyễn Thị Hồng Liên

Trường Tiểu học Thị Trấn Gio Linh


Một vài kinh nghiệm giúp nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Trang

+ Việc nắm nội dung bài đọc và qua các bài tập xác định giọng đọc của cả bài,
đoạn, câu là một yếu tố cơ bản giúp học sinh đọc diễn cảm tốt.
+ Cần phát huy luyện đọc diễn cảm theo cặp, theo nhóm để học sinh luyện tập
lẫn nhau.
+ Trong quá trình giảng dạy nên tổ chức trò chơi học tập để thay đổi không khí
học tập gây hứng thú cho học sinh.
+ Việc rèn học sinh có thói quen học ở nhà là một việc là cần thiết trong khâu
đọc diễn cảm, bởi vì ở lớp thời gian học tập rất ít. Các em chuẩn bị bài ở nhà tốt
thì đến lớp tiếp thu bài nhanh hơn, đọc tốt hơn.
4. KẾT LUẬN CHUNG VÀ ĐỀ XUẤT
4.1 Kết luận

Trong thời đại ngày nay – thời đại của tri thức và trí tuệ, của khoa học
công nghệ và thông tin. Biết đọc càng quan trọng vì nó sẽ giúp người ta sử dụng
các nguồn thông tin, để đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội. Dạy đọc diễn cảm
chohọc sinh Tiểu học là một vấn đề hết sức cần thiết nó có ý nghĩa rất lớn để
kích thích sáng tạo của học sinh, mở rộng vốn hiểu biết, bồi dưỡng tư tưởng, tình
cảm, nhân cách cho học sinh. Qua các bài Tập đọc, học sinh còn được cung cấp
vốn từ ngữ, năng lực diễn đạt, những hiểu biết về tác phẩm văn học. Từ đó nâng
cao trình độ văn hoá nói chung và trình độ Tiếng Việt nói riêng. Vậy để nâng cao
hiệu quả dạy đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4. Đòi hỏi mỗi giáo viên chúng ta
phải nỗ lực hết mình, tích cực đổi mới phương pháp dạy học, đầu tư suy nghĩ
sáng tạo làm cho các em say mê, hứng thú hoạt động học tập…Tôi đã nghiên
cứu, tìm tòi và đưa ra 4 biện pháp để nâng cao hiệu quả dạy đọc diễn cảm cho
học sinh Tiểu học.
Biện pháp 1: Luyện đọc theo mẫu
Biện pháp 2: Tìm hiểu bài đọc làm cơ sở luyện đọc diễn cảm
Biện pháp 3: Tìm hiểu các chỉ số âm thanh cụ thể của bài đọc kết hợp với
bài tập luyện đọc diễn cảm.
Biện pháp 4: Tổ chức luyện đọc diễn cảm bằng nhiều hình thức khác nhau
Một điểm khác nữa là sáng kiến tôi đã xây dựng được một số bài tập luyện
đọc diễn cảm nhanh để giúp học sinh tự mình tìm ra các thông tố âm thanh và
sáng tạo thể hiện giọng đọc phù hợp (thay vì thường chúng ta chỉ có cho học sinh
đọc các đoạn của bài lại rồi nêu giọng đọc một cách chủ quan, bắt chước theo
giáo viên). Nếu học sinh được thực được như thế sẽ dần rèn kĩ năng đọc diễn
cảm một cách có ý thức.
Ngoài ra sáng kiến đã tìm ra một số trò chơi trong luyện đọc diễn cảm để
thay đổi hình thức tổ chức luyện đọc diễn cảm đơn điệu nhằm kích thích hứng
thú, niềm say mê và khả năng sáng tạo của học sinh.
Các biện pháp trên qua thực tế đã thu được kết quả khả quan. Đặc biệt học
sinh luyện đọc một cách hứng thú và có ý thức hơn. Tuy nhiên, do thời gian và

Nguyễn Thị Hồng Liên

Trường Tiểu học Thị Trấn Gio Linh


Một vài kinh nghiệm giúp nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Trang

trình độ có hạn nên đề tài của tôi mới chỉ dừng lại ở phạm vi nhỏ, sự thực
nghiệm còn chưa nhiều. Song tôi tin chắc rằng với những giải pháp này, bằng sự
sáng tạo của mình các giáo viên sẽ vận dụng có hiệu quả trong quá trình dạy học
đọc diễn cảm ở các lớp 4.
4.2 Đề xuất: Từ thực tế dạy học, tôi có một số đề xuất sau:
- Về phía nhà trường: Quan tâm đến cơ sở vật chất phải có tài liệu giảng dạy, bộ
sách tham khảo. Đồ dùng giảng dạy phải đầy đủ, đảm bảo chất lượng.
- Tổ chuyên môn: Tăng cường dự giờ thăm lớp để trao đổi đóng góp ý kiến để
từng bước nâng cao nghiệp vụ tay nghề cho giáo viên.
- Phòng giáo dục: Thường xuyên mở các lớp chuyên đề về đổi mới phương pháp
dạy học, sử dụng đồ dùng dạy học đến từng giáo viên trực tiếp giảng dạy.
- Đối với giáo viên: Để nâng cao hiệu quả trong việc rèn luyện kỹ năng đọc diễn
cảm cho học sinh lớp 4, giáo viên cần linh hoạt, sáng tạo trong việc đổi mới
phương pháp dạy học,thường xuyên thay đổi hình thức tổ chức luyện đọc diễn
cảm tạo hứng thú cho học sinh, chú trọng rèn luyện kĩ năng đọc diễn cảm cho
học sinh, phát huy tính tự giác, tích cực, sáng tạo và cảm thụ một cách tự nhiên.
Trên đây là một số giải pháp của bản thân khi trực tiếp dạy học chương
trình sách giáo khoa tiếng việt lớp 4 - phân môn tập đọc. Thông qua rèn đọc diễn
cảm cho học sinh lớp 4 tôi đã áp dụng có hiệu quả. Rất mong nhận được sự góp
ý của các đồng nghiệp để bản sáng kiến được hoàn thiện hơn.
Người viết

Nguyễn Thị Hồng Liên

Nguyễn Thị Hồng Liên

Trường Tiểu học Thị Trấn Gio Linh