Các trường hợp bất khả kháng trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế

I HC QUC GIA H NI
KHOA LUT

Lấ KIU TRANG

CáC TRƯờNG HợP BấT KHả KHáNG
TRONG HợP ĐồNG MUA BáN HàNG HóA QUèC TÕ

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2015


I HC QUC GIA H NI
KHOA LUT

Lấ KIU TRANG

CáC TRƯờNG HợP BấT KHả KHáNG
TRONG HợP ĐồNG MUA BáN HàNG HóA QUèC TÕ
Chuyên ngành: Luật Quốc tế
Mã số: 60 38 01 08

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. LÊ VĂN BÍNH

HÀ NỘI - 201


MỤC LỤC

Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1: TỔNG QUAN VỀ BẤT KHẢ KHÁNG VÀ TRƯỜNG
HỢP BẤT KHẢ KHÁNG TRONG HỢP ĐỒNG MUA BÁN
HÀNG HÓA QUỐC TẾ ................... Error! Bookmark not defined.
1.1.

Một số vấn đề lý luận về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tếError! Bookma

1.1.1. Khái niệm hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tếError! Bookmark not defined.
1.1.2. Đặc điểm hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tếError! Bookmark not defined.
1.1.3. Hình thức hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tếError! Bookmark not defined.
1.1.4. Nội dung Hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tếError! Bookmark not defined.

1.1.5. Nguồn luật điều chỉnh hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tếError! Bookmark no
1.2.

Bất khả kháng và trường hợp bất khả kháng trong hợp đồng
mua bán hàng hóa quốc tế ............... Error! Bookmark not defined.

1.2.1. Khái niệm về bất khả kháng và trường hợp bất khả kháng trong
hợp đồng.............................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Đặc điểm của bất khả kháng ............... Error! Bookmark not defined.

1.2.3. Quy định của pháp luật về trường hợp bất khả khángError! Bookmark not defin

1.2.4. Thủ tục thơng báo khi xảy ra tình huống bất khả khángError! Bookmark not de

1.2.5. Hậu quả của tình huống bất khả khángError! Bookmark not defined.
1.2.6. Bất khả kháng – căn cứ miễn trách nhiệm của vi phạm hợp đồngError! Bookmark


Tiểu kết chương 1 .......................................... Error! Bookmark not defined.
Chương 2: MỘT SỐ TÌNH HUỐNG THỰC TẾ VỀ TRƯỜNG HỢP
BẤT KHẢ KHÁNG VÀ CÁC KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN
THIỆN PHÁP LUẬT, XÂY DỰNG ĐIỀU KHOẢN BẤT KHẢ
KHÁNG TRONG HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HĨA
QUỐC TẾ .......................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.

Một số tình huống thực tế về trường hợp bất khả kháng trong
HĐMBHHQT .................................... Error! Bookmark not defined.

2.1.1. Một số ví dụ về thực hiện tình huống bất khả kháng trong Hợp
đồng mua bán hàng hóa quốc tế trên thế giớiError! Bookmark not defined.
2.1.2. Một số ví dụ về thực hiện tình huống bất khả kháng trong Hợp
đồng mua bán hàng hóa quốc tế trong nướcError! Bookmark not defined.
2.2.

Một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật và xây dựng nội dung
điều khoản bất khả kháng trong hợp đồng mua bán hàng hóa
quốc tế ................................................ Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật . Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Xây dựng nội dung điều khoản bất khả kháng trong hợp đồng mua
bán hàng hóa quốc tế........................... Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chương 2 ........................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 7


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước ta là phát triển kinh tế thị
trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, trên cơ sở đầy mạnh cơng cuộc
cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, tăng cường hội nhập với quốc tế.
Thực tế nền kinh tế đất nước ta trong hơn một thập kỷ qua đã khẳng định
đường lối của Đảng là đúng đắn. Nó đã tạo ra cho đất nước có một nền kinh tế
vừa đa dạng phong phú, vừa kết hợp được sức mạnh bên trong, vừa phối hợp
với sự hỗ trợ bên ngoài.
Để thúc đẩy hơn nữa sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế đất nước,
tạo khả năng, tiềm lực và củng cố các điều kiện cần thiết cho quá trình hội
nhập kinh tế quốc tế, chúng ta cần phát huy tổng hợp của tất cả các ngành,
lĩnh vực kinh tế, phát huy sức mạnh nội lực, tranh thủ nguồn lợi từ bên ngồi
thơng qua đầu tư, du lịch, chuyển giao công nghệ, buôn bán hàng hóa quốc tế.
Thực hiện chủ trương chủ động hội nhập quốc tế của Đảng và Nhà
nước, Việt Nam đã thực sự hội nhập vào cộng đồng quốc tế ngày càng sâu sắc
và toàn diện.Việt Nam đã là thành viên khối ASEAN, đã gia nhập WTO, đã
ký kết nhiều các điều ước, hiệp định công ước quốc tế trên nhiều lĩnh vực. Do
vậy, pháp luật về kinh tế và thương mại quốc tế đã và đang thực sự là một
công cụ hữu hiệu để các cá nhân, tổ chức cũng như các cơ quan Nhà nước có
điều kiện thực thi một cách có hiệu quả chủ trương đường lối đó.
Những thực thành tựu kinh tế của đất nước trong những năm vừa qua
đã có một phần đóng góp khơng nhỏ của kinh tế đối ngoại nói chung và mua
bán hàng hóa quốc tế, xuất nhập khẩu nói riêng. Tuy vậy, thực trạng pháp luật
Việt Nam hiện hành về các quy định thương mại, kinh tế nói chung và quy
định liên quan đến hợp đồng mua bán hàng hóa nói riêng vẫn còn nhiều bất

1


cập, hạn chế cần khắc phục. Đôi khi hoạt động này cịn bị cản trở và hạn chế
bởi chính các quy định pháp luật chưa rõ ràng, đưa đảm bảo quyền lợi cho các
bên tham gia, nhất là cho doanh nghiệp trong nước.
Việc giải quyết các vấn đề phát sinh liên quan đến hợp đồng mua bán
hàng hóa quốc tế phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố khác nhau cả về khách
quan và chủ quan. Một trong những yếu tố đó là: các chủ thể tham gia ký
kết hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế của Việt Nam chủ yếu là những
doanh nghiệp còn non trẻ, khả năng cạnh tranh cịn yếu kém, kinh nghiệm
trong mua bán hàng hóa quốc tế chưa nhiều, thiếu hiểu biết về pháp luật
cũng như tập quán thương mại quốc tế; việc vận dụng pháp luật còn non
kém trong khi phải đối mặt với các doanh nghiệp nước ngồi có bề dày về
kinh nghiệp và sắc sảo trong đàm phán ký kết hợp đồng.Vì vậy, thường các
doanh nghiệp Việt Nam bị yếu thế hơn trong mối quan hệ hợp đồng, từ đó
dẫn đến những rủi ro khơng đáng có.
Bên cạnh đó, các văn bản điều chỉnh mối quan hệ mua bán hàng hóa
quốc tế của Việt Nam vẫn chưa hồn thiện, thiếu tính nhất quán và chưa thật
sự phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế, đặc biệt là các quy định về
trường hợp bất khả kháng – một vấn đề rất thường gặp khi giao kết các hợp
đồng mua bán hàng hóa quốc tế nói chung. Vì vậy, việc nghiên cứu và hoàn
thiện các lĩnh vực pháp luật Việt Nam mà đặc biệt là pháp luật trong lĩnh vực
thương mại lại càng cấp thiết, trong đó một trong những vấn đề trọng tâm là
quy định về trường hợp bất khả kháng trong hợp đồng.
Luật Thương mại 2005 đã có hiệu lực hơn 10 năm, thực tiễn thi hành
đã bộc lộ nhiều chồng chéo và bất cập.Nhưng cho đến nay vẫn chưa có một
cơng trình chun khảo về vấn đề bất khả kháng trong hợp đồng mua bán
hàng hóa quốc tế. Do đó việc nghiên cứu tồn diện và có hệ thống những vấn
đề lý luận cũng như thực tiễn các trường hợp bất khả kháng trong hợp đồng

2


mua bán hàng hóa quốc tế được quy định trong Luật Thương mại là một vấn
đề cấp thiết, có ý nghĩa quan trọng, nhằm bảo đảm tính vững chắc trong quan
hệ mua bán hàng hóa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các doanh nghiệp
Việt Nam trong quá trình giao kết hợp đồng.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Vấn đề trường hợp bất khả kháng trong hợp đồng mua bán hàng hóa
quốc tế đã được một số nhà luật học nước ta quan tâm nghiên cứu. Ví dụ:
“Bàn về bất khả kháng – Căn cứ miễn trách nhiệm do vi phạm nghĩa vụ trong
Hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế” của tác giả Đặng Bá; “Bình luận về
miễn trách nhiệm do vi phạm hợp đồng tại Điều 294 Luật Thương mại 2005”
của Thạc sỹ Bùi Hưng Nguyên; “Sự kiện bất khả kháng và một vài lưu ý
trong thực tiễn áp dụng” của Luật sư Đỗ Minh Tuấn.
Tuy nhiên các nghiên cứu trên mới chỉ để cập đến từng khía cạnh hoặc
các góc độ khác nhau của đề tài. Ví dụ, bài viết “Bàn bề bất khả kháng – Căn
cứ miễn trách nhiệm do vi phạm nghĩa vụ trong Hợp đồng mua bán hàng hóa
quốc tế” của tác giả Đặng Bá Kỹ chỉ bàn đề bất khả kháng trên khía cạnh đây
là trường hợp được coi là miễn trách nhiệm đối với việc vi phạm nghĩa vụ của
hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế. Hay như bài viết“Sự kiện bất khả kháng
và một vài lưu ý trong thực tiễn áp dụng” của Luật sư Đỗ Minh Tuấn cũng
chỉ nêu được nhưng khái quát chung về bất khả kháng và rút ra lưu ý trong
thực tiễn áp dụng, cũng chưa có kiến nghị đối với việc hồn thiện hệ thống
pháp luật liên quan.
Do vậy, việc nghiên cứu về trường hợp bất khả kháng trong hợp đồng
mua bán hàng hóa quốc tế lại càng trở nên cấp thiết, từ đó đưa ra các giải
pháp hồn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam trong lĩnh vực này.
3. Mục đích, nhiệm vụ, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn

3.1. Mục đích nghiên cứu luận văn
Làm sáng tỏ một cách có hệ thống về các trường hợp bất khả kháng
3


trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế, đặc biệt khái niệm, hậu quả, các
quy định của hệ thống pháp luật Việt Nam cũng như hệ thống pháp luật quốc
tế về trường hợp bất khả kháng. Đồng thời, luận văn cũng đề cập đến các ví
dụ thực tiễn xảy ra trên thế giới cũng như tại Việt Nam về trường hợp bất khả
kháng trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế, từ đó đưa ra bình luận và
rút kinh nghiệm. Cuối cùng luận văn thể hiện quan điểm và đề xuất các kiến
nghị nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam về bất khả kháng trong
hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu luận văn
Với mục đích trên, luận văn có các nhiệm vụ sau:
Thứ nhất, làm sáng tỏ khái niệm, đặc điểm và nội dụng của hợp đồng
mua bán hàng hóa quốc tế.
Thứ hai, làm sáng tỏ khái niệm và đặc điểm đặc trưng, hậu quả,
nguồn luật quy định về bất khả kháng và bất khả kháng trong hợp đồng
mua bán hàng hóa quốc tế. Đặc biệt, so sánh đối chiếu các quy định trong
nước và quy định quốc tế điều chỉnh về bất khả kháng trong hợp đồng mua
bán hàng hóa quốc tế.
Thứ ba, đưa ra và phân tích các ví dụ thực tiễn về bất khả kháng trong
hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế đã xảy ra trên thế giới cũng như tại Việt
Nam.Từ đó đưa ra bình luận và bài học kinh nghiệm.
Thứ tư, đưa ra quan điểm và đề xuất trong việc hoàn thiện hệ thống
quy định pháp luật Việt Nam về bất khả kháng trong hợp đồng mua bán
hàng hóa quốc tế.
3.3. Đối tượng nghiên cứu luận văn
Luận văn nghiên cứu trường hợp bất khả kháng trong hợp đồng mua

bán hàng hóa quốc tế, cụ thể là: khái niệm bất khả kháng và bất khả kháng
trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế; các đặc điểm đặc trưng; hậu quả
4


của bất khả kháng; căn cứ miễn trách nhiệm trong bất khả kháng, nguồn luật
điều chỉnh bất khả kháng; các trường hợp vận dụng bất khả kháng trong hợp
đồng mua bán hàng hóa quốc tế thực tiễn.
3.4. Phạm vi nghiên cứu luận văn
Trường hợp bất khả kháng được nghiên cứu trên cơ sở các quy định của
Bộ Luật dân sự 2005, Luật Thương mại 2005, Công ước Viên về mua bán
hàng hóa quốc tế năm 1980 (Sau đây gọi là Công ước Viên 1980), Bộ luật
thương mại thống nhất Hoa Kỳ - Uniform Commercial Code (Sau đây gọi tắt
là UCC) và có đối chiếu với quy định của một số nước trên thế giới, đồng thời
căn cứ vào thực tiễn áp dụng bất khả kháng trong hợp đồng mua bán hàng hóa
quốc tế ở Việt Nam cũng như trên thế giới.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu luận văn
Cơ sở lý luận của luận văn là quan điểm chủ nghĩa Mác – Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về pháp luật.
Dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ
nghĩa duy vật lịch sử, luân văn đặc biệt coi trọng các phương pháp hệ thống,
lịch sử, logic, tổng hợp, phân tích, diễn giải, quy nạp, so sánh pháp luật.
5. Những đóng góp mới của luận văn
Thứ nhất, làm sáng tỏ mặt lý luận các khái niệm, đặc điểm, nội dung,
hình thức, hậu quả của trường hợp bất khả kháng trong hợp đồng mua bán
hàng hóa quốc tế.
Thứ hai, phân tích, so sánh các quy định về bất khả kháng trong hợp
đồng mua bán hàng hóa quốc tế theo pháp luật Việt Nam với các quy định
tương ứng trong Công ước Viên 1980 và pháp luật một số nước trên thế giới,
sau đó đưa ra các quan điểm và giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật về

mua bán hàng hóa quốc tế.
Thứ ba, nêu ra những điểm bất cập, chưa hợp lý của Luật Thương mại
2005 về bất khả kháng trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế.
5


Thứ tư, đưa ra các kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật Việt Nam về
trường hợp bất khả kháng trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Những phân tích, đánh giá và kiến nghị trong luận văn có ý nghĩa thiết
thực về lý luận và thực tiễn trong hoạt động mua bán hàng hóa quốc tế, góp
phần làm cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện pháp luật Việt Nam về bất khả
kháng trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế. Luận văn cịn giúp cho các
doanh nghiệp Việt Nam hiểu rõ và vận dụng đúng trường hợp bất khả kháng
trong thực tiện hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế.
Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong việc nghiên
cứu, giảng dạy về khoa học pháp lý nói chung.
7. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, mục lục,
luận văn gồm 2 chương:
Chương 1.

Tổng quan về bất khả kháng và trường hợp bất khả
kháng trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế.

Chương 2.

Một số tình huống thực tế về trường hợp bất khả kháng và
các kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật, xây dựng điều
khoản bất khả kháng trong Hợp đồng mua bán hàng hóa

quốc tế.

6


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
I. Tài liệu tiếng Việt
1.

Nguyễn Ngọc Chí (2011), Giáo trình luật thương mại Những vấn đề lý
luận thực tiễn về luật hình sự quốc tế, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.

2.

Chính phủ (2009), Nghị định số 58/2009/NĐ-CP Quy định chi tiết và
hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thi hành án dân sự về thủ tục
thi hành án dân sự, Hà Nội.

3.

Nguyễn Xuân Công (2014), Những vấn đề chung về hợp đồng thương
mại quốc tế, đăng trên tailieu.vn (ngày 28/03/2014).

4.

Trương Văn Dũng (2003), Trách nhiệm do vi phạm hợp đồng mua bán
hàng hố quốc tế và vấn đề hồn thiện pháp luật Việt Nam 2003, Luận
án tiến sỹ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội.

5.

Trần Văn Duy (2012), “Suy nghĩ về miễn trách nhiệm do bất khả kháng
trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế hiện nay”, Tạp chí Tài chính
tiền tệ, (13).

6.

Hoa Kỳ (1952), Bộ luật thương mại thống nhất (UCC).

7.

ICC (2009), Hợp đồng mẫu về hàng hóa được sản xuất để bán lại, (The
ICC Model Internatinal Sale Contract on Manufactured Goods Intended
for Resale).

8.

Incoterms (2000), Các điều khoản thương mại quốc tế.

9.

International Chambel of Commerce – ICC (2003), Quy tắc thực hành
thống nhất về tín dụng chứng từ UCP 600.

10. ITC (2010), Hợp đồng mẫu về mua bán hàng hóa dễ hỏng (The ITC
Model Contract for the International Sale of Perishable Goods).
11. Liên hợp quốc (1964), Công ước Lahay về mua bán quốc tế các động sản
hữu hình.
7

12. Liên hợp quốc (1980), Công ước Viên về hợp đồng mua bán hàng hóa
quốc tế.
13. Bùi Trang Nam (2011), Sự kiện bất khả kháng trong Hợp đồng thương
mại, đăng trên website Cộng đồng xuất nhập khẩu Việt Nam
, (ngày 27/03/2011).
14. Phạm Duy Nghĩa (2004), Chuyên khảo luật kinh tế, NXB Đại học Quốc
gia Hà Nội.
15. Bùi Hưng Nguyên (2013), “Bình luận về miễn trách nhiệm do vi phạm
hợp đồng tại Điều 294 Luật Thương mại 2005”, Tạp chí Thơng tin khoa
học xã hội và nhân văn, (3).
16. Quốc hội (1997), Luật Thương mại, Hà Nội.
17. Quốc hội (2000), Luật kinh doanh bảo hiểm, Hà Nội.
18. Quốc hội (2005), Bộ luật Dân sự, Hà Nội.
19. Quốc hội (2005), Bộ luật Hàng hải, Hà Nội.
20. Quốc hội (2005), Luật Giao dịch điện tử, Hà Nội.
21. Quốc hội (2005), Luật Thương mại, Hà Nội.
22. Quốc hội (2006), Luật hàng không dân dụng, Hà Nội.
23. Quốc hội (2010), Luật trọng tài thương mại, Hà Nội.
24. Trung Quốc (1999), Luật hợp đồng .
25. Trung tâm trọng tài thương mại Việt Nam (2014), 50 phán quyết trọng
tài chọn lọc, Ấn phẩm ngày 20/10/2014.
26. Đỗ Minh Tuấn (2015), Sự kiện bất khả kháng và một vài lưu ý trong thực
tiễn thực hiện, website luatminhkhue.vn, (ngày 20/07/2015).
27. UNIDROIT (2004), Bộ nguyên tắc ứng xử về hợp đồng thương mại .
28. Viện Thống nhất Tư pháp Quốc tế (2004), Bộ nguyên tắc trong hợp đồng
thương mại quốc tế.
II. Tài liệu nước ngoài
8

29. Internation Trade and Business Law – Đại học Luật Hà Nội
30. The Civil Code of the republic of Armenia
31. The Civil code of France.
32. Intellectual Property educaton – japan’s expreriences for Vietnam – by
Nguyen Như Quynh – Đại học Luật Hà Nội.
33. Select essays in Anglo – American Legal History Vol 1, vol 2, vol 3.
34. Summary of Constitutional Rights, Powers and duties recognized or
established in the U.S contitution By John Roland.
35. The spirit of laws by Charles de Montesquieu.
36. The law of torts: a treatise on the principles of obligations arising from
civil wrongs in the common law.
37. Real Property law and european private – A sketch of an Unsurveyed
Territory.
38. Consequences of voidness under articile 81 of the EC treaty and
Vietnamese Law – Master Thesis Nguyen Minh Oanh.
39. Real Property law and Procedure in the European.
II. Tài liệu Web
40. website , CISG cho người Việt Nam.

9