Hệ thống số điện tử và hệ thống DNS trong việc phát triển các ứng dụng hội tụ mạng viễn thông và internet

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ
--------------------------------------

TRẦN MINH TÂN

HỆ THỐNG SỐ ĐIỆN TỬ VÀ HỆ THỐNG DNS
TRONG VIỆC PHÁT TRIỂN CÁC ỨNG DỤNG
HỘI TỤ MẠNG VIỄN THÔNG VÀ INTERNET
Ngành: Công nghệ thông tin
Mã số: 1.01.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS TS Vũ Duy Lợi

HÀ NỘI - 2006

1


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU.................................................................................................................................. 8

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG DNS VÀ HỆ THỐNG SỐ ĐIỆN TỬERROR! B
1.1. Hệ thống DNS và hệ thống số điện tử .............................Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Giới thiệu về hệ thống DNS .................................... Error! Bookmark not defined.

1.1.2. Hệ thống số điện tử (ENUM).................................. Error! Bookmark not defined.
1.2. Các ứng dụng sử dụng ENUM .......................................Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Hệ thống PSTN và VoIP ......................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Các dịch vụ tích hợp trong Internet ........................ Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Tích hợp các hệ thống viễn thông và Internet ........ Error! Bookmark not defined.
1.3. Phát triển ENUM ở một số nước trên thế giới ..............Error! Bookmark not defined.
1.3.1. Tại Châu Âu ............................................................ Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Tại Châu Mỹ ............................................................ Error! Bookmark not defined.
1.3.3. Tại các nước trong khu vực Châu Á - Thái Bình DươngError! Bookmark not defined.

CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ XÂY DỰNG HỆ THỐNG TÍCH HỢP DNS VÀ ENUM
TRONG CÁC ỨNG DỤNG HỘI TỤ MẠNG VIỄN THÔNG VÀ INTERNETERROR! BOOK
2.1. Nguyên tắc thiết kế ............................................................Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Chuẩn đánh số điện thoại E.164 ............................. Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Tích hợp DNS và ENUM........................................ Error! Bookmark not defined.
2.2. Nguyên tắc hoạt động của hệ thống tích hợp DNS và ENUMError! Bookmark not defined.
2.2.1. Định dạng truy vấn ENUM ..................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Nguyên tắc xử lý các yêu cầu chuyển đổi số ENUMError! Bookmark not defined.
2.2.3. Hệ thống DDDS ...................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.4. Cập nhật các bản ghi DNS cho ENUM .................. Error! Bookmark not defined.
2.3. Nguyên tắc đăng ký, cấp phát và quản lý ENUM .........Error! Bookmark not defined.
2.4. Đánh giá ..............................................................................Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 3: THIẾT KẾ THỰC HIỆN MÔ HÌNH THỬ NGHIỆM ỨNG DỤNG
HỆ THỐNG TÍCH HỢP ENUM VÀ DNS ...... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3.1. Lựa chọn giải pháp xây dựng hệ thống thử nghiệm .....Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Yêu cầu .................................................................... Error! Bookmark not defined.

2

3.1.2. Phương pháp tiếp cận trong thiết lập ứng dụng ENUMError! Bookmark not defined.
3.1.3. Các kiến trúc hệ thống............................................. Error! Bookmark not defined.
3.1.4. Lựa chọn ứng dụng thực hiện thử nghiệm.............. Error! Bookmark not defined.

3.2. Thực hiện các hệ thống thử nghiệm ................................Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Cấu hình cho DNS để thực hiện các hệ thống thử nghiệm ENUMError! Bookmark not d

3.2.2. Hệ thống VoIP sử dụng tổng đài chuyển mạch mềm hỗ trợ ENUMError! Bookmark not
3.2.3. Chương trình thường trú trong trình duyệt Web để hỗ trợ truy nhập Website
thông qua số ENUM .......................................................... Error! Bookmark not defined.
3.3. Kết quả hoạt động của các hệ thống thử nghiệm ..........Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Hệ thống VoIP sử dụng tổng đài chuyển mạch mềm hỗ trợ ENUMError! Bookmark not

3.3.2. Trình duyệt Web (Firefox) hỗ trợ truy nhập Website qua số ENUMError! Bookmark not
3.3.3. Kết quả thử nghiệm trên mạng diện rộng ............... Error! Bookmark not defined.
3.3.4. Đánh giá ................................................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .......................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................... 11

3


CÁC HÌNH VẼ SỬ DỤNG TRONG LUẬN VĂN
Hình 1. Cấu trúc phân tầng quản lý hệ thống DNS................Error! Bookmark not defined.
Hình 2. Các máy chủ tên miền cấp cao nhất (root server) và phân bố địa lý của chúng Error!
Bookmark not defined.
Hình 3. Các dạng dữ liệu được ánh xạ từ 1 số ENUM ...........Error! Bookmark not defined.
Hình 4. ENUM được sử dụng để kết nối mạng PSTN truyền thốngError!

Bookmark

not

defined.
Hình 5. Sử dụng gateway để tùy biến lựa chọn dịch vụ viễn thông thích hợpError! Bookmark
not defined.
Hình 6. Mạng dịch vụ PSTN với IP backbone, routing với ENUMError!

Bookmark

not

defined.
Hình 7. Cấu trúc số theo vùng địa lý .......................................Error! Bookmark not defined.
Hình 8. Cấu trúc số theo dịch vụ toàn cầu ...............................Error! Bookmark not defined.
Hình 9. Cấu trúc số theo mạng ................................................Error! Bookmark not defined.
Hình 10. Cấu trúc phân cấp tên miền e164.arpa dành riêng cho ENUMError! Bookmark not
defined.
Hình 11. Thuật toán DDDS .....................................................Error! Bookmark not defined.
Hình 12. Định dạng gói tin NAPTR ........................................Error! Bookmark not defined.
Hình 13. Mô hình phân cấp quản lý cấp phát, đăng ký ENUMError! Bookmark not defined.
Hình 14. Mô hình chuyển giao toàn bộ 3 cấp .........................Error! Bookmark not defined.
Hình 15. Mô hình phân cấp hoàn toàn không duy trì Tier2....Error! Bookmark not defined.
Hình 16. Mô hình có Tier2 chỉ đóng vai trò hosting ...............Error! Bookmark not defined.
Hình 17. Đầu cuối gọi quyết định trong quá trình thiết lập cuộc gọi qua truy vấn ENUMError!
Bookmark not defined.
Hình 18. Đầu cuối bị gọi quyết định qua cập nhật luật vào proxy/gateway địa phương Error!
Bookmark not defined.
Hình 19. Cuộc gọi SIP thông thường ......................................Error! Bookmark not defined.
Hình 20. Cuộc gọi sử dụng ENUM do đầu cuối gọi truy vấn ENUMError!

Bookmark

not

defined.
Hình 21. Cuộc gọi qua chuyển mạch mềm hỗ trợ ENUM .....Error! Bookmark not defined.
Hình 22. Kiến trúc hệ thống sử dụng chương trình nhúng để triển khai ENUM ............ Error!
Bookmark not defined.
Hình 23. Kiến trúc của một Softswitch hỗ trợ đa dịch vụ ......Error! Bookmark not defined.

4


Hình 24. Sơ đồ thử nghiệm tổng đài chuyển mạch mềm AsteriskError!

Bookmark

not

defined.
Hình 25. Lưu đồ thuật giải chương trình Plugin xử lý địa chỉ Web nhập vào dạng ENUMError!
Bookmark not defined.
Hình 26. Cấu hình softphone thử nghiệm ...............................Error! Bookmark not defined.
Hình 27. Cuộc gọi giữa 2 softphone ........................................Error! Bookmark not defined.
Hình 28. Gọi từ softphone ra PSTN (cố định và di động) ......Error! Bookmark not defined.
Hình 29. Trình duyệt Firefox nhập trực tiếp số ENUM........Error! Bookmark not defined.
Hình 30. Sử dụng chức năng Enum Query tại trình duyệt FirefoxError!

Bookmark

not

defined.
Hình 31. Kết quả truy vấn số Enum từ chương trình Plugin ..Error! Bookmark not defined.
Hình 32. Kết quả truy nhập Website qua số Enum từ trình duyệt FirefoxError! Bookmark not
defined.

5


THUẬT NGỮ & VIẾT TẮT

ENUM. tElephone NUmber Mapping hay Electronic NUMber - Số điện tử hay
công nghệ chuyển đổi số điện thoại.
DNS. Domain Name System - Hệ thống dịch vụ tên miền Internet.
dns. Domain Name Server - Máy chủ quản lý tên miền.
SRV. Service - Một dạng bản ghi sử dụng trong dịch vụ truy vấn tên miền, được
sử dụng để lưu địa chỉ điểm truy cập dịch vụ. Thường được dùng để khai báo địa
chỉ các máy chủ dịch vụ (như dịch vụ SIP).
Delegation. Chuyển giao - Chỉ việc các tên miền được chỉ định chuyển tới máy
chủ nào đó quản lý. Máy chủ được chỉ định chịu toàn bộ trách nhiệm về các bản
ghi của tên miền được chuyển giao.
DDDS. Dynamic Delegation Discovery System - Hệ thống dò tìm đại diện tự
động được đưa vào ENUM để hỗ trợ các giải pháp dữ liệu động, tổng hợp các
thông tin trả lời truy vấn theo ngữ cảnh và giải quyết các vấn đề gặp phải khi thể
hiện các tài nguyên gắn kết với số ENUM. DDDS được sử dụng để tạo ra các
chuỗi ký tự của bản ghi ENUM.
BIND. Bekerley Internet Name Daemon - Phần mềm của hệ thống máy chủ tên
miền, là phần mềm miễn phí mã nguồn mở, được sử dụng nhiều nhất hiện tại.

IETF. Internet Engineering Task Force - Tổ chức các kỹ sư Internet, chuyên về
chuẩn hóa các công nghệ sử dụng trên Internet.
RFC. Request For Comment - Tài liệu của IETF, thường được coi là chuẩn kỹ
thuật sử dụng cho Internet
ITU. International Telecommunication Union - Liên minh viễn thông quốc tế, tổ
chức chuyên về chuẩn hóa trong lĩnh vực viễn thông.

6


E.164. Chuẩn của ITU quy định các phương pháp đánh số trong các dịch vụ viễn
thông quốc tế (số điện thoại).
VoIP. Voice over IP - Điện thoại sử dụng công nghệ IP, còn gọi là điện thoại
Internet.
SIP. Session Initiation Protocol - Một thủ tục thiết lập phiên làm việc do IETF
đề xuất, thường được sử dụng cho dịch vụ VoIP. Hiện được coi là chiếm ưu thế
hơn các chuẩn khác (H323, MGCP, SCCP...) trong việc phát triển VoIP.
HTTP. HyperText Transfer Protocol - Dịch vụ truy cập siêu văn bản, hay dịch
vụ web. Được coi là dịch vụ Internet thông dụng nhất.
LDAP. Lightweight Directory Access Protocol - Dịch vụ truy vấn thư mục.
URL. Unified Resource Locator - Địa chỉ tài nguyên thống nhất - Là các chuỗi
thể hiện đường dẫn tới tài nguyên ứng với thủ tục nào đó.
PSTN. Public Switch Telephone Network - Mạng điện thoại công cộng.
Softswitch. Chuyển mạch mềm - Công nghệ sử dụng phần mềm để thực hiện
các chuyển mạch cuộc gọi trong các tổng đài đa dịch vụ thế hệ mới.
NAPTR. Naming Authority Pointer - Con trỏ quyền định danh. Một dạng bản
ghi sử dụng trong dịch vụ truy vấn tên miền, được dùng để lưu các thông tin sử
dụng cho ENUM.
Presence. Dịch vụ "hiện diện" - Chuẩn thủ tục do IETF định nghĩa (RFC2778),
có tác dụng thể hiện sự hiện diện của các thực thể trong môi trường thông tin

chẳng hạn như thể hiện danh mục các thuê bao đang hiện diện trên mạng
(online).
EPP. Extensible Provisioning Protocol - Thủ tục thiết lập mở rộng, được sử
dụng để tạo ra các mô hình nhà đăng ký phân cấp theo một kiến trúc chung sử
dụng chung cơ sở dữ liệu tài nguyên, sử dụng XML. Thủ tục này thường được
các nhà đăng ký tên miền (registrar) sử dụng.

7


LỜI CẢM ƠN
Hệ thống số điện tử là một vấn đề rất mới. Tính chất phức tạp của nó thể
hiện không chỉ ở các đặc điểm kỹ thuật công nghệ, mà còn ở các môi trường
ứng dụng mà nó tham gia vào và đặc biệt là vấn đề tương tác, tích hợp với hệ
thống máy chủ tên miền (DNS). Nghiên cứu về hệ thống số điện tử cũng có
nghĩa là phải nghiên cứu không chỉ các vấn đề kỹ thuật công nghệ mà còn cả
các vấn đề chính sách, định hướng triển khai áp dụng và việc hợp tác quốc
tế .v.v... trong xu thế triển khai toàn cầu sau này. Để thực hiện được một nghiên
cứu bao quát về các vấn đề liên quan tới hệ thống số điện tử và DNS, tôi đã
phải tận dụng tối đa tất cả các nguồn thông tin, sự giúp đỡ của các thày giáo,
các đồng nghiệp trong và ngoài nước, sử dụng các tài nguyên cơ sở vật chất kỹ
thuật của đơn vị hiện đang công tác. Hoàn thành được luận văn nghiên cứu này,
tôi xin trân trọng cảm ơn:
- Giáo viên hướng dẫn: PGS.TS Vũ Duy Lợi, người trực tiếp hướng dẫn,
định hướng nội dung, tận tình giúp đỡ và cho những ý kiến đóng góp quan
trọng trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn.
- Các thầy cô giáo Trường Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà
Nội đã cung cấp cho tôi các kiến thức, tài liệu, nền tảng quý báu trong suốt thời
gian học tập tại trường, giúp cho tôi có thể tiến hành các nghiên cứu của mình.
- Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC) trực thuộc Bộ Bưu chính, Viễn

thông đã tạo điều kiện giúp đỡ cơ sở vật chất, hạ tầng mạng dùng cho công tác
thử nghiệm công nghệ.
- Các đồng nghiệp ở Trung tâm Internet Việt Nam và Bộ Bưu chính viễn
thông đã cùng tham gia thử nghiệm và đóng góp ý kiến giúp tôi hoàn thiện nội
dung luận văn.
- Bạn bè từ các Trung tâm Thông tin mạng (NIC) các nước trong khu
vực (APNIC, KRNIC, TWNIC, CNNIC, JPNIC) đã trao đổi các kinh nghiệm
quý báu trong suốt quá trình nghiên cứu, triển khai thử nghiệm.
Và gia đình tôi, những người đã luôn cổ vũ, cảm thông và cùng tôi chia
sẻ khó khăn trong suốt quá trình học tập nghiên cứu và thực hiện luận văn này.
Hà Nội, tháng 5 năm 2006
Trần Minh Tân
8


MỞ ĐẦU
Sự ra đời của Internet vào thập kỷ 70 của thế kỷ trước đã được đánh giá
là một bước tiến quan trọng trong lịch sử các phương pháp truyền thông của
con người. Qua nhiều năm phát triển, đến thời điểm hiện nay, gần như mọi thứ
đều được truyền tải thông qua Internet, hay ít ra là qua các mạng lưới sử dụng
công nghệ nền tảng của Internet - công nghệ IP. Tuy nhiên giữa Internet và
mạng viễn thông công cộng vẫn có nhiều phân cách, gây ra nhiều vấn đề xung
đột và đặc biệt là việc tổn hại về kinh tế.
Điện thoại IP, hay điện thoại Internet (VoIP) là một bước tiến quan trọng
tiếp theo trong quá trình biến đổi về cơ bản xu thế phát triển của các dịch vụ
truyền thông. Đó là chuyển đổi từ mạng điện thoại truyền thống với bề dày lịch
sử hàng trăm năm sang mạng tích hợp dịch vụ trên nền Internet, tạo ra một xu
thế được gọi là "hội tụ" giữa viễn thông truyền thống và Internet.
Trong quá trình hội tụ này, vấn đề đánh số, địa chỉ tạo ra khả năng tương
thích thuận nghịch giữa hai hệ thống là một vấn đề then chốt mà trong nhiều

thập kỷ vẫn chưa được giải quyết một cách triệt để và hiệu quả... cho tới khi Hệ
thống đánh số điện tử ra đời.
Hệ thống số điện tử (ENUM) là hệ thống chuyển đổi địa chỉ điện tử từ số
điện thoại truyền thống sang các dạng định danh thân thiện với dịch vụ Internet,
có thể được quản lý, lưu trữ, truy vấn, mở rộng theo phương thức của các dịch
vụ Internet vốn được coi là rất đơn giản, hiệu quả và dễ phát triển.
Việc hình thành xây dựng Hệ thống số điện tử xuất phát từ ý tưởng xây
dựng một hệ thống thông tin truy vấn giống như hệ thống trang vàng điện tử,
qua đó từ một yếu tố có sẵn duy nhất với từng cá thể tham gia hoạt động mạng
(ở đây chọn là số điện thoại, theo chuẩn do ITU quy định và đã được tất cả các
quốc gia trên thế giới ứng dụng từ nhiều thập kỷ) có thể truy vấn ra các địa chỉ
dịch vụ mà cá thể đó cung cấp, hoặc sử dụng được. Thực tế trước đây với các
hệ thống thư mục (Directory), hệ thống trang vàng, hệ thống tìm kiếm thông tin
trên Internet, người ta đã xây dựng nhiều công cụ truy vấn thông tin như vậy.
Thông thường các hệ thống trên thường sử dụng tên cá nhân, địa chỉ email, hay
thậm chí số giấy chứng minh nhân dân,... làm chỉ mục. Các thông tin trên mặc
dù có thể là duy nhất, nhưng không có tính chất toàn cầu và khó có thể mở rộng
9


ra toàn cầu cũng như mở rộng cho các ứng dụng trừu tượng chưa có tại thời
điểm hiện tại, khó có thể cung cấp cho các môi trường ngôn ngữ, môi trường
thông tin tích hợp khác nhau. Hệ thống số điện tử (hay công nghệ chuyển đổi
số điện thoại) ra đời, bằng việc gắn các hoạt động lưu trữ và truy vấn với hệ
thống máy chủ dịch vụ tên miền DNS đã giải quyết được các khiếm khuyết nói
trên.
Việc ứng dụng Hệ thống số điện tử sẽ có thể ánh xạ một số điện thoại tới
các dịch vụ hay tài nguyên mạng trong DNS, ví dụ như có thể ánh xạ một số
điện tử ENUM vào số điện thoại để bàn, số fax, voicemail, số Mobile khác, hay
tới các địa chỉ Email, trang chủ Web, hoặc các loại hình dịch vụ hay tài nguyên

khác được định nghĩa với định danh URL... Trong trường hợp tối ưu, các số
điện thoại bất kỳ đều có thể được ánh xạ 1 - 1 trong cùng hệ thống DNS toàn
cầu và do đó có thể tương tác qua lại được với nhau. Qua đó, từ số điện thoại,
qua truy vấn hệ thống số điện tử, ứng dụng sẽ biết được thủ tục giao tiếp cần sử
dụng, địa chỉ tài nguyên đích được truy vấn và các thông số khác để thực hiện
các kết nối.
Với ý nghĩa và khả năng áp dụng thực tiễn cao, việc áp dụng Hệ thống số
điện tử này được xem như là một tất yếu trong tương lai và nằm trong quá trình
hội tụ giữa Viễn thông và Internet.
Để có một cái nhìn tổng thể về khả năng áp dụng của đề tài vào thực tế,
luận văn này sẽ tập trung vào nghiên cứu tổng quan về Hệ thống số điện tử, các
vấn đề kỹ thuật công nghệ bản chất của Hệ thống số điện tử, cũng như các
phương pháp ứng dụng hệ thống này trong quá trình hội tụ giữa viễn thông và
Internet; vai trò của hệ thống DNS trong việc xây dựng hệ thống số điện tử và
phương thức truy vấn hệ thống số điện tử sử dụng DNS.
Ngoài ra, luận văn nghiên cứu việc xây dựng một mô hình thử nghiệm hệ
thống này cùng dịch vụ VoIP để chứng minh khả năng hoạt động thực tế của
Hệ thống số điện tử.
Về cấu trúc, luận văn gồm có phần mở đầu, 3 chương nội dung và phần kết luận.
- Phần mở đầu: Đặt vấn đề, ý nghĩa, phương pháp luận, phạm vi nghiên
cứu của đề tài và tóm tắt nội dung các chương.

10


- Chương 1: Tổng quan về Hệ thống DNS và Hệ thống số điện tử.
Chương này giới thiệu tổng quan về hệ thống máy chủ tên miền DNS, các
chuẩn đánh số điện thoại và hệ thống số điện tử (ENUM), sự liên quan giữa hệ
thống số điện tử và hệ thống máy chủ tên miền (DNS). Tại đây cũng trình bày
sự cần thiết và xu thế phát triển của hệ thống tích hợp ENUM và DNS cũng

như giới thiệu về các ứng dụng sử dụng ENUM và báo cáo về tình hình phát
triển ENUM ở một số quốc gia.
- Chương 2: Thiết kế xây dựng hệ thống tích hợp DNS và ENUM trong
các ứng dụng hội tụ mạng viễn thông và Internet.
Chương này đi vào giới thiệu chi tiết về các kiến trúc và nguyên tắc hoạt
động của các hệ thống số điện tử và hệ thống DNS, các thành phần hệ thống,
việc tương tác, kết hợp giữa các bản ghi dịch vụ tên miền thuần túy và các loại
bản ghi sử dụng cho hệ thống tích hợp ENUM cùng việc đánh giá khả năng áp
dụng thực tiễn của các loại hình dịch vụ hội tụ này.
- Chương 3: Thiết kế thực hiện mô hình thử nghiệm ứng dụng hệ thống
tích hợp ENUM và DNS.
Chương này tập trung trình bày việc xây dựng, triển khai các hệ thống
tích hợp DNS và ENUM để cung cấp dịch vụ điện thoại trên nền giao thức IP,
phát triển chương trình nhúng thường trú vào một trình duyệt Web sẵn có để có
thể truy nhập Website thông qua số ENUM nhằm kiểm tra tính khả thi và đánh
giá khả năng áp dụng hệ thống tích hợp hội tụ ENUM và DNS tại Việt Nam.
- Phần kết luận: Tóm tắt nội dung luận văn, các hướng đề xuất nghiên
cứu tiếp theo cho luận văn.

11


TÀI LIỆU THAM KHẢO
* Tiếng Việt:
[1] Vũ Duy Lợi (2002), “Mạng Thông tin máy tính”, NXB Thế giới.

* Tiếng Anh:
[1]
ITU, Recommendation E.164: the International Public Telecommunication
Numbering Plan

. May 1997.
[2]
Mealling, M. and R. Daniel, The Naming Authority Pointer (NAPTR)DNS
Resource Record, RFC 2915, />August 2000.
[3]
P. Faltstrom, E.164 Number and DNS, RFC 2916
Sept. 2000.
[4]

Paul Albitz & Cricket Liu, DNS and BIND, 4th edition, O' Reilly . April 2001.

[5]
ITU TSB, Richard Hill, GLOBAL IMPLEMENTATION OF ENUM: A TUTORIAL
PAPER, Feb 2002.
[6]
Geoff Huston, ENUM–Mapping the E.164 Number Space into the DNS, Internet
Protocol Journal, June 2002.
[7]
Junseok Hwang and Milton Mueller, Economics of New Numbering Systems
Over Cable Broadband Access Networks: ENUM Service and Infrastructure
Development, Aug 2002.
[8]
Craig McTaggart, The ENUM Protocol, Telecommunications Numbering, and
Internet Governance, />Mar. 2003.
[9]
Roger Clarke, ENUM - A Case Study in Social
Irresponsibility, />Mar 2003.
[10] John Morris, ENUM: MAPPING TELEPHONE NUMBERS ONTO THE
INTERNET, Apr 2003.
Và các tài liệu tại:

12


International Telecommunication Union, ENUM webpage,
/>Internet Engineering Task Force, ENUM charter,
/>Washington Internet Project, DNS:ENUM,
/>Asia Pacific Network Information Center (APNIC), Website

Asia Pacific Regional Internet Conference on Operational Technologies, Website
(Birds of a Feather/ Enum - SIP BoF)
Website - Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC)


13