Xuất khẩu gạo việt nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

----------------NGUYỄN TUYẾT NHUNG

XUẤT KHẨU GẠO VIỆT NAM
TRONG BỐI CẢNH
HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ

Chuyên ngành: KTTG & QHKTQT
Mã số: 60 31 07

TÓM TẮT LUẬN VĂN
THẠC SỸ KINH TẾ ĐỐI NGOẠI

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. MAI THỊ THANH XUÂN

Hà Nội – 2008


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xu hướng toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế
quốc tế đang làm cho hoạt động kinh doanh quốc tế
trở thành một trong những nội dung quan trọng của
quá trình phát triển tại mỗi quốc gia. Hoạt động kinh
doanh quốc tế thường được thực hiện bằng nhiều hình
thức đa dạng và phong phú, trong đó hình thức xuất
khẩu được Đảng Cộng sản Việt Nam xác định là trọng
yếu. Đó là vì hoạt động xuất khẩu khuyến khích khai

thác triệt để tiềm năng của nền kinh tế, mang lại
nguồn thu ngoại tệ để phát triển đất nước và đặc biệt
là nó xác lập và khẳng định vị thế của nền kinh tế Việt
Nam trên trường quốc tế.
Trong cơ cấu mặt hàng xuất khẩu hiện nay, gạo
là một trong những mặt hàng xuất khẩu thế mạnh của
Việt Nam. Tính đến hết năm 2007, tổng sản lượng
xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt 59,546 triệu tấn, kim
ngạch xuất khẩu đạt 14,135 tỷ USD chiếm hơn 30%
tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nền kinh tế. Hiện


nay, gạo đã trở thành một trong 5 mặt hàng nông sản
xuất khẩu đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD (gạo, cà phê,
thủy sản, cao su và gỗ). Đó là những thành tựu đáng
kể của hoạt động sản xuất và kinh doanh gạo và lại
càng đáng kể hơn với một nước cách đây không đầy
20 năm vẫn phải nhập khẩu lương thực như Việt
Nam.
Tuy vậy, cũng phải nhìn thẳng vào sự thật là,
dù Việt Nam đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu gạo
nhưng vị thế của gạo Việt Nam trên thị trường thế
giới so với nước đứng đầu vẫn còn là một khoảng
cách khá xa. Để có thể phát huy hết tiềm năng của
một nền nông nghiệp lúa nước thì việc nhìn nhận lại
thực trạng hoạt động kinh doanh xuất khẩu gạo để có
những đánh giá xác thực về những thành tựu và hạn
chế, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao
hiệu quả xuất khẩu gạo của Việt Nam vẫn là một việc
nên làm, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đã trở thành

thành viên chính thức của tổ chức Thương mại Thế
giới (WTO), khi mà mọi trợ cấp cho nông nghiệp và
xuất khẩu nông sản đều bị bãi bỏ.


Đó là lý do để tác giả lựa chọn đề tài “Xuất
khẩu gạo Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh
tế quốc tế” làm luận văn thạc sĩ của mình.


2. Tình hình nghiên cứu
Sự kiện Việt Nam từ một nước thiếu lương thực
triền miên trở thành một trong những nước xuất khẩu
gạo lớn nhất thế giới đã thu hút sự quan tâm nghiên
cứu của nhiều ngành, nhiều giới nghiên cứu. Trong
đó, các công trình đáng chú ý là:
- PGS, TS. Nguyễn Sinh Cúc (2004), “Xuất khẩu
gạo, một thành tựu nổi bật của nước ta”, Tạp
chí Cộng sản (8/2004). Tác giả đưa ra một cái
nhìn tổng quan về hoạt động xuất khẩu gạo của
Việt Nam từ năm 1989 đến năm 2004 để thấy
được thành tựu nổi bật trong xuất khẩu gạo của
Việt Nam. Từ một nước thiếu đói triền miên,
Việt Nam trở thành nước xuất khẩu gạo thứ hai
thế giới. Tác giả chỉ ra nguyên nhân khách quan
và chủ quan của những thành tựu trên và từ đó
đề xuất 3 giải pháp để có thể giữ vững vị trí
cường quốc xuất khẩu gạo là: hoàn thiện quy
hoạch vùng lúa xuất khẩu của cả nước và từng
vùng; hình thành mạng lưới thu gom, vận

chuyển lúa gạo xuất khẩu theo hợp đồng; coi


trọng việc thực hiện các giải pháp đồng bộ về
thị trường nhằm tăng sức cạnh tranh của gạo
Việt Nam.
- TS. Vũ Hùng Phương (2004), “Xuất khẩu gạo
Việt Nam: thực trạng và giải pháp”, Tạp chí
Kinh tế và dự báo số 4/2004 (372). Trong công
trình này, tác giả phân tích hoạt động xuất khẩu
gạo Việt Nam giai đoạn 1989 – 2003 trên 4
mặt: khối lượng xuất khẩu; kim ngạch xuất
khẩu và giá; thị trường xuất khẩu và chất lượng
gạo xuất khẩu. Từ đó, đề ra 3 nhóm giải pháp
nâng cao khả năng xuất khẩu gạo là: nhóm giải
pháp đối với thị trường nước ngoài; nhóm giải
pháp đối với thị trường trong nước và nhóm
giải pháp về sản xuất và chiến lược sản phẩm.
- TS. Lê Hồng Thái (2/2004), Phát triển công
nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản, Báo cáo
chuyên đề Vụ Kinh tế Nông nghiệp – Bộ Kế
hoạch & Đầu tư, Hà Nội. Trong báo cáo này,
tác giả đi vào phân tích thực trạng, làm rõ
những khó khăn - thuận lợi, cơ hội – thách thức


của công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản
xuất khẩu của một số sản phẩm điển hình từ
khâu nuôi trồng đến khâu thu hoạch và chế biến
cũng như những ảnh hưởng từ phía thị trường

để từ đó đưa ra một số kiến nghị và giải pháp
nhằm phát triển công nghiệp chế biến hàng
nông, lâm, thuỷ sản xuất khẩu.
- TS. Mai Thị Thanh Xuân (2006), Xuất khẩu
gạo của Việt Nam giai đoạn 1989 - 2006: thực
trạng và giải pháp, Tạp chí nghiên cứu Châu
Phi và Trung Đông, (số 8/2006). Ở đây, tác giả
đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về xuất
khẩu gạo của Việt Nam trong 17 năm qua, kể từ
khi gạo Việt Nam được thế giới biết đến với
con số 1,4 triệu tấn năm 1989, đứng thứ 3 thế
giới về sản lượng xuất khẩu. Bài viết đã chỉ ra
cả mặt được và mặt chưa được của hạt gạo Việt
Nam trên thị trường Thế giới và đề xuất 3 giải
pháp để đẩy mạnh xuất khẩu gạo là: phát triển
công nghệ sau thu hoạch, xây dựng thương hiệu
và mở rộng thị trường.


Nhìn chung, các công trình trên chủ yếu mới đề
cập đến những thành tựu và hạn chế chính của hoạt
động xuất khẩu gạo thời gian qua trong khuôn khổ
một bài báo nên chưa đi sâu phân tích các khía cạnh
và tác động của hội nhập kinh tế đối với xuất khẩu
gạo một cách toàn diện cả về phương diện lý luận và
thực tiễn. Mặt khác, thị trường gạo thế giới đang biến
động không ngừng, vì vậy, việc nghiên cứu tình hình
xuất khẩu gạo của Việt Nam vẫn là điều cần thiết,
nhất là trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày
càng sâu rộng hơn.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở
đánh giá một cách đầy đủ và toàn diện thực trạng hoạt
động xuất khẩu gạo của Việt Nam, chỉ ra những bất
cập của hoạt động này trong điều kiện hội nhập kinh
tế quốc tế để đề xuất các giải pháp khắc phục những
khó khăn, cản trở mà cam kết WTO đưa ra nhằm thúc
đẩy hoạt động xuất khẩu gạo của Việt nam trong thời
gian tới hiệu quả hơn.


Nhiệm vụ của luận văn là:
- Phác họa những điểm chủ yếu về thị trường gạo
thế giới, trên cơ sở đó làm rõ lợi thế và tiềm
năng của Việt Nam trong xuất khẩu gạo.
- Phân tích đánh giá thực trạng hoạt động xuất
khẩu gạo của Việt Nam trước tác động của hội
nhập kinh tế quốc tế.
- Đề xuất một số giải pháp thúc đẩy xuất khẩu
gạo Việt Nam phù hợp với yêu cầu của hội
nhập kinh tế quốc tế.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.
* Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động xuất khẩu gạo
của Việt Nam trong bối cảnh nhập kinh tế quốc tế.
* Phạm vi nghiên cứu:
- Về không gian: hoạt động xuất khẩu gạo diễn
ra trên toàn bộ nền kinh tế và một số nước
trong khu vực để vận dụng kinh nghiệm.
- Về thời gian: từ năm 1989 đến nay

5. Phương pháp nghiên cứu
Ngoài phương pháp chung là phương pháp của
chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, luận
văn sử dụng tổng hợp các phương pháp phân tích –
tổng hợp, thống kê - so sánh, logic – lịch sử và dự
báo...

6. Dự kiến những đóng góp mới của luận văn
- Phân tích, đánh giá một cách toàn diện thực
trạng hoạt động xuất khẩu gạo Việt Nam từ
năm 1989 đến nay.
- Chỉ rõ những vấn đề đặt ra cho hoạt động xuất
khẩu gạo trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc
tế, đặc biệt là Tổ chức Thương mại Thế giới
(WTO).
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng
cao hiệu quả hoạt động xuất khẩu gạo của Việt
Nam trong điều kiện mới.

7. Kết cấu của luận văn


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Báo cáo thường niên của Diễn đàn kinh tế thế
giới.
2. Ban tư tưởng văn hóa Trung ương, Vụ thông tin
và hợp tác quốc tế (2004), Những vấn đề lớn

của thế giới và quá trình hội nhập của nước ta,
NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
3. Đỗ Đức Bình (2004), “Quá trình đàm phán gia
nhập WTO của Việt Nam”, Tạp chí Kinh tế và
phát triển, tr 10 – 13.
4. Bộ Kế hoạch Đầu tư tháng (3 năm 2005), Kế
hoạch phát triển Kinh tế – Xã hội 5 năm 2006 –
2010, Hà Nội.
5. Bộ Kế hoạch và đầu tư, Viện quản lý kinh tế
Trung ương (2004), Phân tích định lượng về
ảnh hưởng của quá trình gia nhập tổ chức
Thương mại thế giới (WTO) tới sản xuất nông


nghiệp của Việt Nam, Đề tài khoa học cấp bộ,
Hà Nội.
6. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn
(2003), Nghiên cứu nhu cầu nông dân, Hà Nội.
7. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn
(2004), Tăng cường năng lực hội nhập quốc tế
cho ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn
– Lộ trình hội nhập kinh tế quốc tế của ngành
nông nghiệp Việt Nam, Hà Nội.
8. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn
(2005), WTO và ngành nông nghiệp Việt Nam,
Hà Nội.
9. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn
(2007), Báo cáo tình hình hội nhập kinh tế quốc
tế của ngành nông nhiệp, Hà Nội.
10.Phan Huy Chí (2000), Hướng đến pháp triển

nông sản xuất khẩu vùng đồng bằng sông
Hồng, Đề tài nghiên cứu, TT Thông tin Khoa
học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh.


11.Phạm Quang Diệu (2002), “Nông nghiệp, nông
thôn Trung Quốc với việc gia nhập WTO”,
Thương nghiệp – thị trường Việt Nam, tr 19 –
27.
12.Bình Dương (2003), “Cơ hội và thách thức đối
với Việt Nam trong tiến trình gia nhập WTO”,
Thương nghiệp – thị trường Việt Nam, tr 9 –
27.
13.Ngọc Dương, Anh Phương, “Xuất khẩu đạt kết
quả ngoạn mục”, Kinh tế 2006 – 2007, Việt
Nam và Thế giới, tr 14 – 17.
14.TS. Vũ Xuân Đào (2000), Những giải pháp
phát huy có hiệu quả lợi thế cạnh tranh của
Việt Nam trong tiến trình hội nhập khu vực và
thế giới, Đề tài nghiên cứu, Sở Khoa học Công
nghệ và Môi trường TP Hồ Chí Minh.
15.Duy Hiếu, Thanh Hải (2000), “Sản xuất và xuất
khẩu gạo trong thời gian qua”, báo Thương mại
số 4/2000.


16.Phạm Hà (2007), “Gia nhập WTO – Hướng
cam kết và những điều lưu ý”, Kinh tế 2006 –
2007, Việt Nam và Thế giới, tr 18 – 20.
17.Phạm Lan Hương (2005), “Đánh giá tác động

của hội nhập kinh tế quốc tế đến Việt Nam, sử
dụng mô hình cân bằng tổng thể”, Tạp chí
Quản lý kinh tế, tr 18 – 27.
18.ThS. Nguyễn Xuân Lan (2002), Kinh doanh
nông sản để phục vụ xuất khẩu tại TP Hồ Chí
Minh - những lợi thế và bất lợi trong bối cảnh
hội nhập kinh tế quốc tế, Đề tài nghiên cứu,
Trung tâm Thông tin Khoa học và Công nghệ
TP Hồ Chí Minh.
19.TS. Nguyễn Thường Lạng (2000), Chính sách
giá hàng nông sản trong điều kiện hội nhập của
Việt Nam: thực trạng và giải pháp, Hội thảo
"Chính sách và các hình thức tổ chức sản xuất
trong nông nghiệp, nông thôn thập niên đầu thế
kỷ 21", Đại học Kinh tế quốc dân.


20.Trần Lê (2007), “Nông nghiệp vươn lên trong
khó khăn”, Kinh tế 2006 – 2007, Việt Nam và
Thế giới, tr 23 – 26.
21.PGS. TS Nguyễn Đình Long (2007), Hiệp hội
ngành hàng nông sản xuất khẩu ở Việt Nam,
NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
22.TS. Nguyễn Đình Long (2000), Phát huy lợi
thế, nâng cao khả năng cạnh tranh và hiệu quả
hàng nông sản xuất khẩu trong thời gian tới,
Đề tài nghiên cứu, Viện Kinh tế Nông nghiệp.
23.Nguyễn Đình Long, Nguyễn Tiến Mạnh,
Nguyễn Võ Định (1999), Phát huy lợi thế và
nâng cao khả năng cạnh tranh của nông sản

xuất khẩu Việt Nam, NXB Khoa học Xã hội, TP
Hồ Chí Minh.
24.TS. Dương Văn Long (2000), Những khó khăn
và thách thức đối với ngoại thương Việt Nam
trong hội nhập quốc tế, Đề tài nghiên cứu,


Trung tâm Thông tin Khoa học và Công nghệ
TP Hồ Chí Minh.
25.Bùi Xuân Lưu (2004), Bảo hộ hợp lý Nông
nghiệp Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh
tế quốc tế, NXB Thống kê, Hà Nội.
26.Thúy Nga (2000), “Mậu dịch gạo thế giới thời
gian gần đây và triển vọng”, báo Thương mại
số 4/2000.
27.Vũ Đình Ngọc (1997), Mấy vấn đề kinh doanh
lương thực ở Việt Nam, NXB Nông nghiệp, Hà
Nội.
28.Nguyễn Thuỷ Nguyên (2006), WTO thuận lợi
và thách thức đối với các doanh nghiệp Việt
Nam, NXB Lao động – xã hội.
29.Niên giám thống kê các năm 2004, 2005, 2006.
30.Nguyễn Thượng Minh (2004), “Việt Nam:
Đường vào WTO”, Phát triển kinh tế, tr 40.


31.Vũ Hùng Phương (2004), “Xuất khẩu gạo Việt
Nam, thực trạng và giải pháp”, Tạp chí kinh tế
và dự báo số 4/2004 (372)
32.Nguyễn Trần Quế - Kinh tế đối ngoại Việt

Nam (đề cương, bài giảng, tài liệu tham khảo
chủ yếu)
33.Đặng Kim Sơn, Phạm Quang Diệu (2001), Tác
động của Hiệp định thơng mại Việt - Mỹ đến
ngành nông nghiệp Việt Nam, Đề tài nghiên
cứu, Sở Khoa học Công nghệ và Môi trường
TP. Hồ Chí Minh.
34.Phạm Gia Sơn (2004), “Việt Nam gia nhập
WTO cơ hội và thách thức”, Lao động và công
đoàn, tr 8 – 9, 26.
35.Chu Ngọc Sơn (2005), “Chính sách thương mại
nông nghiệp trong quá trình Việt Nam gia nhập
WTO”, Tạp chí Lý luận chính trị, tr 40 – 44.


36.TS. Lê Hồng Thái (tháng 2/2004), Phát triển
công nghệ chế biến nông, lâm, thủy sản, Báo
cáo chuyên đề, Hà Nội.
37.PGS. TS. Trần Chí Thành (2000), Các chính
sách thúc đẩy xuất khẩu hàng nông sản Việt
Nam trong thời gian tới, Hội thảo “Chính sách
và các hình thức tổ chức sản xuất trong nông
nghiệp nông thôn thập niên đầu thế kỷ 21, Đại
học Kinh tế quốc dân.
38.Nguyễn Xuân Thắng (năm 2003), Một số xu
hướng phát triển của nền kinh tế thế giới, NXB
Khoa học xã hội, Hà Nội.
39.Quang Thuần (2008), “Khan hiếm gạo xuất
khẩu”,

Thanh

niên

số

26(4417)

ngày

26/01/2008.
40.Trung tâm thông tin thương mại (2006), Chủ
động hội nhập kinh tế quốc tế, Đề tài nghiên
cứu, Hà Nội


41.Phạm Công Tú (1998), Triển vọng thị trờng
hàng nông sản thế giới và khả năng xuất khẩu
của Việt Nam đến 2010, Đề tài nghiên cứu,
Trung tâm Thông tin Khoa học Công nghệ TP
Hồ Chí Minh.
42.Lương Văn Tự (2004), “Tiến trình gia nhập Tổ
chức thương mại thế giới (WTO) và những
thuận lợi, khó khăn khi Việt Nam trở thành
thành viên của WTO”, Tạp chí Cộng sản, tr 22
– 26.
43.TS. Nguyễn Trung Văn (1996), Phát triển sản
xuất lúa và những giải pháp chủ yếu để đẩy
mạnh xuất khẩu gạo của Việt Nam, Luận án
Tiến sĩ, Đại học Kinh tế quốc dân, Hà Nội.

44.Viện nghiên cứu thị trường và giá cả (2001),
Cạnh tranh và năng lực cạnh tranh trong
ngành lúa gạoViệt Nam, Hà Nội.
45.Vụ Nông nghiệp và phát triển Nông thôn – Bộ
Kế hoạch và Đầu tư (tháng 2/2002), Báo cáo đề


án các biện pháp nhằm giảm thua thiệt cho giá
cả nông sản để nâng cao thu nhập cho nông
sản, Hà Nội.
46.TS. Mai Thị Thanh Xuân, Giải pháp phát triển
công nghệ chế biến nông, lâm, thuỷ sản theo
hướng hội nhập kinh tế quốc tế, Hội thảo khoa
học kỷ niêm 30 năm thành lập khoa Kinh tế Đại học Quốc gia Hà Nội.
47.TS. Mai Thị Thanh Xuân (2006), “Công nghệ
chế biến với việc nâng cao giá trị hàng nông
sản xuất khẩu Việt Nam”, Tạp chí nghiên cứu
Kinh tế 10/2006(341).
48.TS. Mai Thị Thanh Xuân (2005), “Vấn đề về
xuất khẩu nông, lâm, thuỷ sản ở Việt Nam hiện
nay”, Tạp chí Kinh tế Châu á - Thái Bình
Dương số 38/2005 (82).
49.Http://www.agroviet.org.vn
50.Http://www.vneconomy.com


51.Http://www.vnexpress.net
52.Http://24h.com.vn
53.Http://gso.gov.vn
54.Http://worldfood.com