Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do người có thẩm quyền của cơ quan tiến hành tố tụng gây ra

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
----------------

ĐỖ ĐỨC THỌ

TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI DO
NGƢỜI CÓ
THẨM QUYỀN CỦA CƠ QUAN TIẾN HÀNH TỐ
TỤNG GÂY RA

CHUYÊN NGÀNH : LUẬT DÂN SỰ
MÃ SỐ

: 60 38 30

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Phạm Công Lạc

HÀ NỘI - 2006


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi,
các tư liệu được trích dẫn trong luận văn là trung
thực. Những kiến nghị nêu trong luận văn này là quan
điểm độc lập của cá nhân tôi và chưa từng được công
bố trong bất cứ trong trình nghiên cứu nào khác.
Tác giả

Đỗ Đức Thọ


NHỮNG TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
1. BLDS

: Bộ luật dân sự

2. BTTH

: Bồi thƣờng thiệt hại

3. TNDS

: Trách nhiệm dân sự

4. THTT

: Tiến hành tố tụng

5. TAND

: Tòa án nhân dân

6. VKSND

: Viện kiểm sát nhân dân

7. TNBTTH

: Trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do ngƣời có thẩm quyền tiến hành
tố tụng gây ra trong khi thi hành công vụ đƣợc quy định ở hầu hết các quốc
gia trên thế giới. Một mặt nó phản ánh trình độ phát triển, tính dân chủ của
một quốc gia, mặt khác, là công cụ để bảo đảm pháp chế trong hoạt động
của các cơ quan tiến hành tố tụng. Vì vậy, việc xây dựng một cách đầy đủ,
đồng bộ, thống nhất những quy định pháp luật về trách nhiệm bồi thƣờng
thiệt hại do ngƣời có thẩm quyền tiến hành tố tụng gây ra là cơ sở để bảo
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, phát huy dân chủ, nâng cao
lòng tin của nhân dân vào hệ thống các cơ quan tƣ pháp, góp phần duy trì
và giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hôi.
Nghị quyết số 388/2003/NQ – UBTVQH11 của Uỷ ban thƣờng vụ
quốc hội đƣợc ban hành 17/3/2003 nhằm cụ thể hóa quy định của Hiến
pháp, Bộ luật dân sự, Bộ luật tố tụng hình sự về việc bồi thƣờng thiệt hại và
khôi phục danh dự cho ngƣời bị bắt, bị giam giữ, bị khởi tố, điều tra, truy
tố, xét xử và thi hành án trái pháp luật. Việc ban hành Nghị quyết đƣợc sự
đồng tình, ủng hộ của nhân dân, góp phần củng cố lòng tin của nhân dân
đối với Nhà nƣớc nói chung và các cơ quan tiến hành tố tụng nói riêng, hơn
nữa sau ba năm thực hiện Nghị quyết 388 đã có tác động tích cực, tạo ra
chuyển biến quan trọng trong nhận thức và hoạt động của các cơ quan tiến
hành tố tụng, từ đó nâng cao trách nhiệm của ngƣời tiến hành tố tụng trong
hoạt động tố tụng hình sự, chất lƣợng công tác khởi tố, điều tra, truy tố, xét
xử và thi hành án hình sự đƣợc nâng lên, số vụ việc để xảy ra oan, sai giảm
đáng kể.
Thực tiễn công tác giải quyết việc bồi thƣờng thiệt hại do ngƣời có
thẩm quyền của cơ quan tiến hành tố tụng gây ra theo Nghị quyết 388 cho

thấy còn có nhiều hạn chế trong việc ban hành văn bản hƣớng dẫn thi hành


nghị quyết cũng nhƣ trong nhận thức và việc giải quyết bồi thƣờng cho
ngƣời bị oan, đặc biệt là trong việc quy định rõ căn cứ xác định trách
nhiệm giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, giữa ngƣời tiến hành tố tụng vói
thủ truởng cơ quan tiến hành tố tụng, cách xác định thiệt hại, tính toán mức
bồi thƣờng, nhất là việc tính toán thiệt hại về tinh thần. Xuất phát từ thực
trạng trên cho thấy cần phải có một văn bản pháp luật có hiêu lực pháp lý
cao hơn quy định về vấn đề này. Những bất cập trên cho thấy cần phải ban
hành Luật nhà nƣớc về bồi thƣờng thiệt hại nhằm xây dựng một cơ chế,
chính sách và cơ sở pháp lý chặt chẽ cho việc bồi thƣờng thiệt hại đối với
những trƣờng hợp bị oan, sai do các cơ quan tiến hành tố tụng gây ra
Với những lý do nêu trên, việc nghiên cứu “ trách nhiệm bồi thƣờng
thiệt hại do ngƣời có thẩm quyền của cơ quan tiến hành tố tụng gây ra”
không chỉ có ý nghĩa lý luận, giá trị thực tiễn mà còn là vấn đề mang tính
thời sự trong giai đoạn cải cách tƣ pháp hiện nay
2.Mục đích nghiên cứu
Làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn của Trách nhiệm bồi
thƣờng thiệt hại do ngƣời có thẩm quyền của cơ quan tiến hành tố tụng gây
ra, đƣa ra kiến nghị nhằm góp phần xây dựng pháp luật về trách nhiệm bồi
thƣờng của Nhà nƣớc
3.Phạm vi nghiên cứu
Trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do nguời có thẩm quyền của cơ
quan tiến hành tố tụng gây ra là vấn đề phức tạp không những về mặt lý
luận mà cả thực tiễn pháp lý. Vì vậy, Luận văn nghiên cứu giới hạn ở
những vấn đề lý luận và thực tiễn của Trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do
ngƣời có thẩm quyền tiến hành tố tụng gây ra
Luận văn cũng đi vào phân tích thực trạng việc áp dụng Nghị quyết
388 trên thực tế, từ đó đề xuất phƣơng hƣớng hoàn thiện pháp luật về

TNBTTH do ngƣòi tiến hành tố tụng gây ra chủ yếu theo quy định của
Nghị quyết 388.


4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn đƣợc thực hiện dựa trên phƣơng pháp nghiên cứu tổng hợp
theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê nin cùng với khoa học lý luận về
nhà nƣớc và pháp luật
Luận văn sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu khoa học khác nhƣ:
phân tích, so sánh, tổng hợp, thống kê
Cơ cấu của Luận văn
Luận văn đƣợc kết cấu gồm:
Lời nói đầu
Chƣơng 1: Khái niệm chung về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do
ngƣời có thẩm quyền của cơ quan tiến hành tố tụng gây ra
Chƣơng 2: Cơ sở pháp lý của trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại và
pháp luật về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do ngƣời của cơ quan tiến
hành tố tụng gây ra
Chƣơng 3: Thực trạng giải quyết bồi thƣờng thiệt hại và phƣơng
hƣớng hoàn thiện pháp luật
Kết luận
Vấn đề trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do ngƣời có thẩm quyền tiến
hành tố tụng gây ra là vấn đề phức tạp. Mặc dù cố gắng rất nhiều nhƣng do
hạn chế về thời gian và những yếu tố khác nên khó tránh khỏi những thiếu
sót, hạn chế trong Luận văn này, do vậy rất mong nhận đƣợc sự sƣ góp ý,
hƣớng dẫn của các thầy cô và bạn bè để luân văn này đuợc hoàn thiện hơn
nữa


CHƢƠNG 1

KHÁI NIỆM CHUNG VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG THIỆT
HẠI DO NGƢỜI CÓ THẨM QUYỀN CỦA CƠ QUAN TIẾN HÀNH
TỐ TỤNG GÂY RA

1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC TRƯNG, ĐIỀU KIỆN CỦA TRÁCH
NHIỆM BTTH NGOÀI HỢP ĐỒNG
Chế định trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng là một nội
dung quan trọng trong pháp luật dân sự, có liên quan tới nhiều mặt của đời
sống xã hội , tác động tới quyền tự do, dân chủ của công dân, mục tiêu
công bằng xã hội, xuất phát từ tầm quan trọng này, chế định trách nhiệm
bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng với tƣ cách là một chế định độc lập của
luật dân sự Việt Nam hiện đại đƣợc quy định tại chƣơng chƣơng XXI Bộ
luật dân sự năm 2005.
Điều 604 – Bộ luật dân sự năm 2005 quy định trách nhiệm bồi
thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng là “Ngƣời nào do lỗi cố ý hoặc lỗi vô ý
xâm phạm đến tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản,
quyền và lợi ích hợp pháp khác của cá nhân, xâm phạm danh dự, uy tín, tài
sản của pháp nhân hoặc các chủ thể khác mà gây thiệt hại thì phải bồi
thƣờng”
Trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng là trách nhiệm
phải bù đắp những tổn thất về vật chất hoặc tinh thần của ngƣời gây thiệt
hại đối với ngƣời bị thiệt hại phát sinh không từ hợp đồng. Theo nguyên tắc
chung khi một chủ thể có hành vi vi phạm thì phải gánh chịu một hậu quả
pháp lý xấu. Hậu quả pháp lý này sẽ do các cơ quan nhà nƣớc có thẩm
quyền áp dụng. Trong quan hệ dân sự, hậu quả pháp lý là hậu quả về tài sản
do vậy pháp luật cho pháp các bên tự nguyện thực hiện trách nhiệm đó.


Trƣờng hợp không tự nguyện thực hiện thì ngƣời bị vi phạm có quyền yêu
cầu cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền áp dụng các biên pháp cƣỡng chế để

bảo đảm quyền lợi cho mình.
Tuy nhiên, để hiểu rõ hơn về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài
hợp đồng việc xem xét đặc điểm cũng nhƣ điều kiện phát sinh trách nhiệm
ngoài hợp đồng hết sức quan trọng.
* Đặc trƣng của trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp
đồng:
Cũng giống nhƣ trách nhiệm dân sự nói chung trách nhiệm bồi
thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng nói riêng cũng mang những đặc điểm
chung của trách nhiệm pháp lý.
- Cơ sở thực tế của trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng
là những vi phạm pháp luật, ở đâu có vi phạm pháp luật, ở đó có trách
nhiệm pháp lý. Không có vi phạm pháp luật thì không thể có trách nhiệm
pháp lý
- Trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng thể hiện sự lên
án của Nhà nƣớc, xã hội và là một chế tài mang tính trừng phạt đối với chủ
thể gây thiệt hại thông qua việc buộc họ phải gánh chịu những hậu quả bất
lợi do hành vi vi phạm của mình, đặc điểm này giải thích lý do tại sao cấu
thành của trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại có nội dung chủ yếu là khôi
phục những thiệt hại đã xảy ra.
- Cơ sở pháp lý của việc truy cứu trách nhiệm pháp luật là quyết
định có hiệu lực của cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền: Điều này xuất phát
từ đặc điểm không tách rời giữa trách nhiệm pháp lý và nhà nƣớc, có nghĩa
là nhà nƣớc thông qua các cơ quan, ngƣời có thẩm quyền mới có thẩm
quyền xác định một cách chính thức hành vi nào là vi phạm pháp luật và áp
dụng biện pháp trách nhiệm pháp lý đối với chủ thể gây ra thiệt hại đó.
- Ngoài ra, trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng còn
mang đặc tính của trách nhiệm dân sự là trách nhiệm tài sản nhằm khôi


phục lại tình trạng tài sản của ngƣời bị thiệt hại do cơ quan Nhà nƣớc có

thẩm quyền áp dụng.
Từ những đặc trƣng pháp lý trên cho thấy về cơ bản trách nhiệm bồi
thƣơng thiệt hại ngoài hợp đồng phát sinh không phải từ hợp đồng mà chủ
yếu từ hành vi vi phạm pháp luật
* Điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp
đồng
Điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng
là những yếu tố, những cơ sở để xác định trách nhiệm bồi thƣờng, ngƣời
phải bồi thƣờng, ngƣời đƣợc bồi thƣờng và mức độ bồi thƣờng, nếu thiếu
một trong những điều kiện đó thì trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại sẽ không
đƣợc đặt ra. Bộ luật dân sự không quy định cụ thể các điều kiện làm phát
sinh trách nhiệm, xuất phát từ những quy định, những nguyên tắc của pháp
luật nói chung và pháp luật dân sự nói riêng, trách nhiệm bồi thƣờng thiệt
hại phát sinh khi có những điều kiện sau:
- Có thiệt hại xảy ra
Thiệt hại đƣợc hiểu là sự giảm bớt những lợi ích vật chất hay tinh
thần của một ngƣời do có sự kiện gây thiệt hại của ngƣời khác đƣợc xác
định bằng một khoản tiền cụ thể. Thiệt hại đồng thời mang ý nghĩa pháp lý
và xã hội. Nhìn từ góc độ xã hội, thiệt hại động chạm và làm ảnh hƣởng
đến những quan hệ xã hội đƣợc pháp luật bảo vệ. Còn góc độ pháp lý của
thiệt hại, hành vi trái pháp luật xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp
của cá nhân, tổ chức
Dƣới góc độ xã hội thiệt hại động chạm và làm ảnh hƣởng đến
những quan hệ xã hội đƣợc pháp luật bảo vệ, còn dƣới góc độ pháp lý, thiệt
hại tự nó cho thấy hành vi trái pháp luật đã xâm phạm đến các quyền và lợi
ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, cũng nhƣ của nhà nƣớc, ý nghĩa này làm


cho thiệt hại trở thành tiền đề quan trọng để xác định trách nhiệm bồi
thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng

Việc phân loại thiệt hại có ý nghĩa quan trọng hoạt động xét xử của
Toà án, Toà án có thể căn cứ vào loại thiệt hại để áp dụng các biện pháp,
chế độ khác nhau để khắc phục những thiệt hại xảy ra hoặc áp dụng những
biện pháp cần thiết khác để bảo đảm quyền lợi cho các đƣơng sự. Thiệt hại
có thể phân loại thành:
+ Thiệt hại về tài sản: Đây là hậu quả của hành vi trái pháp luật do
chủ thể có lỗi gây ra mà biểu hiện cụ thể là mất tài sản, giảm sút tài sản,
những chi phí để ngăn chặn, hạn chế, sửa chữa, thay thế, những lợi ích gắn
liền với việc sử dụng, khai thác công dụng của tài sản.
+ Thiệt hại về tính mạng, sức khoẻ là hậu quả của hành vi trái pháp
luật do chủ thể có lỗi gây ra làm phát sinh thiệt hại về vật chất bao gồm chi
phí cứu chữa, bồi thƣờng, chăm sóc, phục hồi chức năng bị mất, thu nhập
thực tế bị mất, bị giảm sút do thiệt hại về tính mạng, sức khỏe.
+ Thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm hại: Đây chính là
các giá trị nhân phẩm của chủ thể này bị chủ thể khác xâm phạm từ hành vi
trái pháp luật, từ đó kéo theo hàng loạt các thiệt hại khác bao gồm chi phí
hợp lý để ngăn chặn, khắc phục thiệt hại, thu nhập thực tế bị mất, bị giảm
sút do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm hại
- Hành vi gây thiệt hại là hành vi trái pháp luật
Một trong những điều kiện để xác định trách nhiệm bồi thuờng thiệt


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Các văn bản pháp quy
1. Bộ luật dân sự nƣớc Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam 2005.
2. Bộ luật hình sự nƣớc Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam 1999.
3. Bộ luật tố tụng hình sự nƣớc Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam
năm 2003.
4. Bộ luật dân sự Cộng Hòa Pháp (1999).
5. Luật bồi thƣờng thiệt hại trong các vụ án hình sự của Nhật Bản.

6. Luật Nhà nƣớc bồi thƣờng thiệt hại của nƣớc Cộng hòa Nhân dân
Trung Hoa (Hội nghị lần thứ 7, Quốc hội khóa 8 thông qua ngày
12/5/1994).
7. Nghị định 47-CP ngày 03/5/1997 về việc giải quyết bồi thƣờng thiệt
hại do công chức, viên chức Nhà nƣớc ngƣời có thẩm quyền của cơ
quan tiến hành tố tụng gây ra.
8. Nghị quyết của uỷ ban thƣờng vụ Quốc ohọi số 388/2003/NQUBTVQH 11 ngày 17/3/2003 về bồi thƣờng thiệt hại cho ngƣời bị oan
do ngƣời có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự gây ra.
9. Nghị quyết số 01/2004/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án
nhân dân tối cao về việc hƣớng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ
luật Dân sự về bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng.
10. Thông tƣ 173/UBTP của Tòa án nhân dân tối cao ngày 23/3/1973
hƣớng dẫn xét xử về bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng.
11.Thông tƣ liên tịch VKSND tối cao - Bộ Tƣ pháp - Bộ Quốc phòng Bộ Tài chính số 01/2004/TTLT - VKSNDTC - BCA - TANDTC BQP - BTC ngày 25/03/2004 hƣớng dẫn thi hành một số quy định
của Nghị quyết số 388/2003/NQ-UBTVQH 11 ngày 17/03/2003 về
bồi thƣờng thiệt hại cho ngƣời bị oan do ngƣời có thẩm quyền trong
hoạt động tố tụng hình sự gây ra.
12.Thông tƣ của Bộ công an số 18/2004/TT-BCA (V19) ngày
19/11/2004 hƣớng dẫn bồi thƣờng thiệt hại cho các trƣờng hợp bị


oan do ngƣời có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự của
CAND gây ra.
13.Hiến pháp nƣớc Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam 1992.
Các tác phẩm
14. Nguyễn Mạnh Bách (1998), Nghĩa vụ dân sự trong luật dân sự Việt
Nam, Nxb Chính trị Quốc gia.
15. Nguyễn Chí Hà (2006), Bồi thƣờng thiệt hại cho ngƣời bị oan trong
TTHS, Nxb Đồng Nai.
16. Trần Quang Tiệp (2005), Tự do cá nhân và các biện pháp cƣỡng chế

trong TTHS, Nxb Chính trị Quốc gia.
17. Đỗ Ngọc Quang (1997), Mối quan hệ giữa cơ quan điều tra với các
cơ quan tham gia TTHS, Nxb Chính trị Quốc gia.
18. Nguyễn Cửu Việt (Chủ biên), Giáo trình lý luận chung về Nhà nƣớc
và Pháp luật, Nxb Đại học Quốc gia.
19. Trƣờng Đại học Luật Hà Nội (2006), Giáo trình luật dân sự tập II,
Nxb Công an Nhân dân.
20. Bình luận khoa học một số vấn đề cơ bản của Bộ luật dân dự. Nxb
Chính trị Quốc gia Hà Nội năm 1997.
21. Bình luận khoa học luật dân sự Nhật Bản (1995), Nxb Chính trị
Quốc gia.
22. Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Nxb Tƣ pháp.
23. Bộ tƣ pháp, Viện nghiên cứu khoa học pháp lý (2001), Nghiên cứu,
so sánh pháp luật Việt Nam và một số nƣớc về bồi thƣờng thiệt hại
do công chức, viên chức Nhà nƣớc, ngƣời có thẩm quyền của cơ
quan THTT gây ra.
Các bài báo, tạp chí, trích kỷ yếu hội thảo, báo cáo dự án tài liệu sƣu
tầm trên mạng Internet
24. Lê Mai Anh (2002), Nhà nƣớc với việc thực hiện trách nhiệm bồi
thƣờng thiệt hại do ngƣời có thẩm quyền của cơ quan tiến hành tố
tụng gây ra, Tạp chí Nhà nƣớc và Pháp luật số 5/2002.


25. Hoàng Thế Anh (1997), Pháp luật về việc giải quyết bồi thƣờng
thiệt hại do công chức, viên chức Nhà nƣớc ngƣời có thẩm quyền
của cơ quan tiến hành tố tụng gây ra và một số vấn đề đặt ra, Tạp chí
Nhà nƣớc và Pháp luật số 12/1997.
26. Nguyễn Ngọc Chí - Đào Thị Hà (2003) Oan và sai trong TTHS, Tạp
chí nghiên cứu lập pháp số 02/2003.
27. Nguyễn Văn Cƣơng - Chu Thị Hoa (2005), Bồi thƣờng thiệt hại

ngoài hợp đồng, Tạp chí nghiên cứu lập pháp tháng 04/2005.
28. Nguyễn Văn Cƣơng (2005) Giới thiệu luật bồi thƣờng Nhà nƣớc của
Trung Quốc, Tạp chí nghiên cứu lập pháp số 7/2005.
29. Tống Nhƣ Hƣơng - Hà Nhƣ Khuê (2006) Nguyên nhân và những
giải pháp nhằm hạn chế việc VKS truy tố, TA xét xử bị cáo không
phạm tội, Tạp chí Kiểm sát số 02/2006.
30. Nguyên Hoàng Hạnh - Dƣơng Thanh Mai (2002), Bồi thƣờng thiệt
hại đối với oan sai trong tố tụng, Tạp chí nghiên cứu lập pháp số
02/2002.
31. Đỗ Đình Lƣơng - Hà Tú Cầu (2001) Bàn về khái niệm oan sai và
căn cứ pháp lý xác định oan sai trong tố tụng hình sự. Tạp chí nghiên
cứu lập pháp số 07/2001.
32. Lê Đình Nghị (2004), Một số ý kiến về quy định trách nhiệm bồi
thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng trong Bộ luật dân sự, Tạp chí Nhà
nƣớc và Pháp luật số 04/2004.
33. Trần Ngọc Thành (2006), Một số vấn đề về nguyên tắc bồi thƣờng
đầy đủ trong luật dân sự, Tạp chí TAND tháng 02/2006.
34. Thái Vĩnh Thắng (2005), Hoàn thiện pháp luật về công vụ, công
chức và trách nhiệm pháp lý của công chức, Tạp chí nghiên cứu lập
pháp 02/2005.
35. Thu Trang (2004), Những quy định mới về ngƣời tiến hành tố tụng
trong Bộ luật hình sự 2003, Tạp chí TAND tháng 05/2004.


36. Phùng Trung Tập (2005), Cần hoàn thiện chí định bồi thƣờng thiệt
hại hợp đồng trong dự thảo bộ luật dân sự, Tạp chí Nhà nƣớc và
Pháp luật số 04/2005.