Đầu tư của cha mẹ đối với việc học tập tiểu học của con cái người dân tộc h’mông ở sapa (nghiên cứu trường hợp xã lao chải huyện sa pa tỉnh lào cai)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

LÊ THỊ LÝ

ĐẦU TƢ CỦA CHA MẸ ĐỐI VỚI VIỆC HỌC TẬP BẬC TIỂU
HỌC CỦA CON CÁI NGƢỜI DÂN TỘC H’MÔNG Ở SAPA
(nghiên cứu trƣờng hợp xã Lao Chải huyện Sapa tỉnh Lào Cai)

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: XÃ HỘI HỌC

Hà Nội – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

LÊ THỊ LÝ

ĐẦU TƢ CỦA CHA MẸ ĐỐI VỚI VIỆC HỌC TẬP ẬC TIỂU
HỌC CỦA CON CÁI NGƢỜI ÂN TỘC H’MÔNG Ở SAPA
(Nghiên cứu trƣờng hợp xã Lao Chải huyện Sapa tỉnh Lào Cai )

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành XÃ HỘI HỌC
Mã số: 60 31 03 01

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hà

Hà Nội - 2015


LỜI CAM ĐOAN
Luận văn này là công trình do cá nhân tác giả thực hiện hơn một năm: Từ tháng
10/2014 – 11/2015 dưới sự hướng dẫn của cô giáo – PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hà. Tác
giả xin cam đoan nghiên cứu này không đạo văn từ những nghiên cứu đi trước và nội
dung của nghiên cứu chưa từng được công bố trước đây.
Kết quả nghiên cứu là kết quả của công sức lao động trung thực, có trách nhiệm,
đúng lương tâm của một người làm xã hội học.

Học viên thực hiện

Lê Thị Lý


LỜI CÁM ƠN
Qua luận văn này, em xin bày tỏ lòng biết ơn tới cô giáo - PGS.TS Nguyễn
Thị Thu Hà và những thầy cô giáo trong khoa xã hội học. Những người đã tận tình
hướng dẫn em trong suốt thời gian làm luận văn tốt nghiệp.
Trước hết em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo - PGS.TS Nguyễn
Thị Thu Hà – người đã hướng dẫn, cung cấp cho em những tri thức và kinh nghiệm
quý báu trong quá trình nghiên cứu đề tài, để giúp em có thể hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cám ơn các đồng chí trong ban lãnh đạo, những người dân
trên địa bàn xã Lao Chải, huyện Sapa, tỉnh Lào Cai đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi
hoàn thành luận văn tốt nghiệp.
Cám ơn các bạn học viên đã cùng trao đổi và động viên giúp đỡ tôi trong quá
trình thực tập và viết báo cáo.
Mặc dù bản thân đã hết sức cố gắng, nhưng báo cáo này khó tránh khỏi
những hạn chế và thiếu sót. Để hoàn thiện hơn em rất mong nhận được sự chỉ bảo

của thầy cô và những ý kiến đóng góp của các bạn.

Hà Nội: Ngày 28/10/2015
Học viên

Lê Thị Lý


MỤC LỤC
MỤC LỤC .................................................................................................................. 1
DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................................... 2
MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 4
1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 4
2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ................................................................................. 6
3. Ý nghĩa của đề tài .................................................................................................. 15
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................... 15
5. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu ....................................................... 16
6. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................... 17
7. Giả thuyết nghiên cứu ........................................................................................... 18
8. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 18
9. Khung phân tích .................................................................................................... 23
NỘI DUNG CHÍNH ............................................................................................................. 24
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN ........................................ 24
1.1 Một số khái niệm cơ bản trong nghiên cứu .................................................... 24
1.2 Lý thuyết áp dụng trong nghiên cứu ............................................................... 31
1.3 Quan niệm của Đảng và nhà nƣớc về đầu tƣ giáo dục tiểu học.................... 35
1.4 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ........................................................................... 38
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG ĐẦU TƢ CỦA CHA MẸ ĐỐI VỚI VIỆC HỌC
TẬP ẬC TIỂU HỌC CỦA CON CÁI NGƢỜI ÂN TỘC H’MÔNG Ở SAPA . 45
2.1 Nhận thức của cha mẹ về đầu tƣ học tập cho con .......................................... 45

2.1.1 Nhận thức của cha mẹ về tầm quan trọng việc đầu tư học tập cho con ........... 46
2.1.2 Nhận thức của cha mẹ về định hướng bậc học và nghề nghiệp cho con ......... 51
2.1.3 Nhận thức của cha mẹ về cách thức đầu tư giáo dục tiểu học cho con ............ 54
2.1.4 Nhận thức của cha mẹ về nội dung học tập của con ....................................... 56
2.2 Đầu tƣ của cha mẹ đối với học tập bậc tiểu học cho con ............................... 57

1


2.2.1 Đầu tư của cha mẹ về vật chất cho học tập của con......................................... 58
2.2.1.1 Những khoản đóng góp của cha mẹ đối với nhà trường và thông qua nhà
trường ........................................................................................................................ 58
2.2.1.2 Đầu tư của cha mẹ về phương tiện học tập cho con ..................................... 59
2.2.1.3 Đầu tư của cha mẹ về học thêm cho con....................................................... 66
2.2.2 Đầu tư của cha mẹ về thời gian và tinh thần cho học tập của con ................... 67
2.2.2.1 Đầu tư của cha mẹ về thời gian cho học tập của con ................................... 67
2.2.2.2 Hình thức thưởng phạt của cha mẹ đối với học tập của con ........................ 73
2.2.2.3 Sự liên hệ của cha mẹ đến thầy cô, bạn bè của con… .................................. 77
CHƢƠNG 3: NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN ĐẦU TƢ CỦA CHA MẸ
ĐỐI VỚI VIỆC HỌC TẬP TIỂU HỌC CỦA CON CÁI NGƢỜI DÂN TỘC
H’MÔNG ................................................................................................................................ 80
3.1 Các nhân tố thuộc về gia đình ............................................................................. 84
3.2 Các nhân tố thuộc về con cái............................................................................... 86
3.3 Các nhân tố thuộc về nhà trường ......................................................................... 88
3.4 Các nhân tố thuộc về làng xóm ........................................................................... 90
3.5 Các nhân tố thuộc về tôn giáo ............................................................................. 91
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................................... 93
Kết luận .................................................................................................................... 93
Khuyến nghị ............................................................................................................. 95
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................... 96

DANH MỤC CÁC ẢNG
Bảng 1.1

Các khoản thu thỏa thuận với phụ huynh học sinh cấp I

2


Bảng 1.2
Bảng 1.3
Bảng 1.4
Bảng 2.1
Bảng 2.2
Bảng 2.3
Bảng 2.4
Bảng 2.5
Bảng 2.6
Bảng 2.7
Bảng 2.8
Bảng 2.9
Bảng 2.10
Bảng 2.11
Bảng 2.12
Bảng 2.13
Bảng 2.14
Bảng 3.1
Bảng 3.2

Bảng 3.3

Bảng 3.4
Bảng 3.5
Bảng 3.6
Bảng 3.7
Bảng 3.8

Lượng khách thăm quan các tuyến du lịch làng bản 5 tháng đầu năm
2015
Học sinh trường tiểu học Lao Chải theo khối lớp (năm học 2014 – 2015)
Các hộ gia đình có con theo học tại trường tiểu học Lao Chải
(năm học 2014 – 2015)
Đánh giá của cha mẹ về tầm quan trọng việc học tập đối với con
Nhận thức của cha mẹ về mục đích đầu tư học tập cho con
Đánh giá của cha mẹ về mức độ quan trọng trong việc định hướng bậc
học cho con
Mong muốn của cha mẹ về cấp học cao nhất cho con
Nhận thức của cha mẹ về cách thức đầu tư giáo dục tiểu học cho con
Đầu tư của cha mẹ về phương tiên học tập cho con
Đầu tư của cha mẹ về trang phục đến trường cho con
Số học sinh không đeo d p đến trường (điểm trường thôn Lồ)
Tổng số tiền đầu tư cho học tập của con năm học 2014 – 2015
Đầu tư của cha mẹ về góc học tập cho con
Đầu tư của cha mẹ về thời gian học tập cho con
Sự động viện, khích lệ của cha mẹ đối với việc học tập của con
Đánh giá về mức độ s dụng hình phạt đối với con
Liên hệ giữa cha mẹ với thầy cô, bạn bè về việc học tập của con
Kết quả kiểm định EFA và Cronbach’ Anpha về đánh giá của các bậc
cha mẹ người dân tộc H’Mông đến các nhân tố ảnh hưởng việc đầu tư
cho học tập tiểu học của con cái.
Kết quả KMO and Bartlett's Test về đánh giá của các bậc cha mẹ người

dân tộc H’Mông đến các nhân tố ảnh hưởng việc đầu tư cho học tập tiểu
học của con cái.
Kết quả kiểm định EFA và Cronbach’ Anpha về đánh giá của các bậc
cha mẹ người dân tộc H’Mông đến các nhân tố ảnh hưởng việc đầu tư
cho học tập tiểu học của con cái.
Đánh giá của các bậc cha mẹ người H’Mông về ảnh hưởng của các yếu
tố gia đình đến đầu tư học tập tiểu học cho con.
Đánh giá của các bậc cha mẹ người H’Mông về ảnh hưởng của các yếu
tố con cái đến đầu tư học tập tiểu học cho con.
Đánh giá của các bậc cha mẹ người H’Mông về ảnh hưởng của các yếu
tố nhà trường đến đầu tư học tập tiểu học cho con.
Đánh giá của các bậc cha mẹ người H’Mông về ảnh hưởng của các yếu
tố làng xóm đến đầu tư học tập tiểu học cho con.
Đánh giá của các bậc cha mẹ người H’Mông về ảnh hưởng của các yếu
tố tôn giáo đến đầu tư học tập tiểu học cho con.

3


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trải qua bao nghìn năm, con người được xem là trung tâm của mọi sự phát
triển. Do đó một trong những mục tiêu quan trọng hàng đầu của mỗi quốc gia trong
chiến lược phát triển đất nước là đầu tư cho phát triển con người. Trong đó phát
triển giáo dục luôn được coi là vấn đề then chốt của phát triển con người. Giáo dục
được xem là một hiện tượng xã hội nảy sinh, phát triển và tồn tại cùng với xã hội
loài người. Đó chính là hiện tượng thế hệ đi trước truyền đạt lại cho thế hệ đi sau
những kinh nghiệm xã hội đã tích lũy được trong lịch s phát triển của loài người,
chuẩn bị cho họ bước vào cuộc sống lao động sản xuất và các hoạt động xã hội
khác. Nhờ lĩnh hội những kinh nghiệm xã hội đó mà nhân cách của mỗi con người

được hình thành và phát triển hoàn thiện hơn, sức mạnh thể chất tinh thần của họ
ngày càng được tăng lên. Chính vì vậy, giáo dục được xem như là chức năng tất yếu
và vĩnh hằng của xã hội, là động lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội về mọi mặt.
Việc đầu tư cho phát triển giáo dục nói chung và đầu tư của các bậc cha mẹ đến
giáo dục cho con cái đang thực sự trở thành một vấn đề được đông đảo cộng đồng
xã hội quan tâm.
Georgette Tan, Trưởng nhóm bộ phận truyền thông khu vực Châu Á – Thái
Bình Dương, Trung Đông và Châu Phi chia sẻ: “Giáo dục từ lâu được coi như là
chìa khóa đem lại những cơ hội thăng tiến. Các bậc cha mẹ trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương nhận ra giá trị này và luôn đầu tư nhiều tiền bạc nhằm đảm bảo
một nền tảng giáo dục tốt nhất có thể cho con cái họ”. Cũng theo khảo sát mới nhất
của Tập đoàn Ngân hàng Thương mại Hồng Kông và Thượng Hải với chủ đề giá trị
của giáo dục là khởi đầu cho thành công. Đây là một nghiên cứu mới về người tiêu
dùng toàn cầu nhằm khám phá quan điểm và hành vi của các bậc phụ huynh với
việc học tập của con cái. Báo cáo này thể hiện quan điểm của 4.592 cha mẹ ở 15
quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Khảo sát này được thực hiện trực tuyến
trong tháng 12/2013 và tháng 1/2014 đối với các bậc phụ huynh có ít nhất một con
ở độ tuổi 23 đang đi học và những người chịu trách nhiệm quyết định một phần hay

4


hoàn toàn đối với việc học của con trẻ. Khảo sát độc lập này được thực hiện bởi
Ipsos MORI do ngân hàng HSBC uỷ thác. Theo đó, gần 58% bậc phụ huynh trên
toàn cầu cho rằng giáo dục là hình thức đầu tư tốt nhất mà họ có thể dành cho con
cái của mình. Ở châu Á, các bậc cha mẹ ở Trung Quốc (77 %) thể hiện lòng tin này
mạnh mẽ nhất, tiếp sau là Indonesia (75%) và Ấn Độ (70%). Nói chung, cha mẹ
châu Á dành 5,8 năm để lên kế hoạch cho việc học đại học của con cái so với mức
trung bình 6,6 năm trên toàn cầu. Tuy nhiên, theo báo cáo mới nhất của HSBC (tập
đoàn tài chính lớn nhất thế giới) về “giá trị của giáo dục - khởi đầu cho thành công”
đa số các bậc phụ huynh châu Á (58%) mong muốn. Họ đã bắt đầu lên kế hoạch và

tiết kiệm sớm hơn. Như vậy, vấn đề bức bách và quan tâm hàng đầu đối với các bậc
cha mẹ ngày nay là vấn đề học tập của con cái. Điều này là cần thiết, là bổn phận và
trách nhiệm của mỗi con người, cho gia đình và xã hội được tiến bộ.
Tại Việt Nam hiện nay, việc đầu tư giáo dục cho con cái chưa có một thống kê
cụ thể. Trên thực tế, nó vẫn tồn tại nhiều những bất cập. Đặc biệt là đầu tư giáo dục
cho con tại các vùng nông thôn, miền núi và vùng dân tộc thiểu số… Một trong
những vẫn đề đang thực sự thu hút sự quan tâm của toàn xã hội nói chung và ngành
giáo dục nói riêng là đầu tư của cha mẹ cho phát triển giáo dục miền núi, trong đó
đặc biệt chú trọng đến nhóm đối tượng tiểu học – Một trong những mục tiêu quan
trọng quốc gia là phổ cập giáo dục tiểu học. Tuy nhiên, xoay quanh câu truyện về
phổ cập giáo dục tiểu học đối với các vùng đồng bào dân tộc thiểu số thực sự trở
thành vấn đề vô cùng khó khăn. Do vậy chúng tôi quyết định chọn đề tài: “Đầu tư
của cha mẹ đối với việc học tập bậc tiểu học của con cái người dân tộc H’Mông ở
Sapa” (nghiên cứu trường hợp xã Lao Chải huyện Sapa tỉnh Lào Cai)
Bên cạnh đó, trên địa bàn huyện Sapa quá trình đô thị hóa đang diễn ra nhanh
chóng với sự góp mặt không nhỏ của việc phát triển du lịch địa phương. Tuy nhiên,
cùng với sự phát triển này việc đầu tư cho phát triển giáo dục đã thực sự được coi
trọng chưa? Trong đó với mục tiêu quốc gia về phổ cập giáo dục tiểu học: Thầy cô,
nhà trường và đặc biệt là các bậc cha mẹ người dân tộc H’Mông đã thực sự quan
tâm và đầu tư cho giáo dục tiểu học của con cái như thế nào?

5


2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Giáo dục là một trong những tiêu chí quan trọng đánh giá trình độ phát triển
kinh tế - xã hội của một quốc gia, đồng thời đây cũng là một trong 3 tiêu chí trong
chỉ số phát triển của con người. Đặc biệt nghiên cứu vấn đề giáo dục và gia đình là
mảng đề tài luôn thu hút sự quan tâm của rất nhiều nhà nghiên cứu, dưới nhiều cách
tiếp cận khác nhau từ vi mô đến vĩ mô. Tuy nhiên, có thể đề cập đến hai hướng tiếp

cận chính: Một là nghiên cứu vai trò của gia đình đến giáo dục. Cách tiếp cận thứ
hai là nghiên cứu đầu tư của gia đình (chủ yếu đề cập vai trò của cha mẹ) trong học
tập của con cái). Ngoài ra còn một số những nghiên cứu đề cập đến các vấn đề như:
“Nhân tố ảnh hưởng đến đầu tư giáo dục trong gia đình”, “nhận thức của cha mẹ
về vấn đề giáo dục con cái”.
2.1 Vai trò của gia đình trong giáo dục con cái
Phần lớn trong mảng đề tài này, các tác giả tập trung làm rõ vai trò của gia
đình trong việc giáo dục con cái với những nội dung giáo dục chủ yếu như: Giáo
dục đạo đức, giáo dục văn hóa, giáo dục nhân cách, định hướng nghề nghiệp cho
con cái… Đồng thời một số tác giả cũng đề cập đến phương thức và vai trò chính
trong việc giáo dục cho con cái hiện nay.
Gia đình được xem là môi trường xã hội hóa đầu tiên của con người. Nó được
coi như cái nôi cho quá trình xã hội hóa của một con người và cũng là trường học
đầu tiên dạy những bài học đường đời từ thủa ban đầu cho trẻ. Để làm sáng rõ vấn
đề này, hàng loạt những tác giả với nhiều công trình nghiên cứu như:
Nghiêm Sĩ Liên “Vai trò của gia đình trong việc giáo dục thế hệ trẻ ở nước ta
hiện nay”; Nguyễn Thị Tố Quyên (2010), “Vai trò của gia đình trong giáo dục đạo
đức cho trẻ em lứa tuổi Trung học cơ sở ở Việt Nam hiện nay”; Nguyễn Đức Mạnh
(2009), “Vai trò của gia đình đối với việc giáo dục trẻ em hư của thành phố Hà
Nội”; Nguyễn Mạnh Cường, “Vai trò của gia đình trong việc giáo dục nhân cách
cho trẻ em trong thời kỳ hiện nay”; Nguyễn Thị Ngân Hà (2012), “Giáo dục đạo
đức cho con cái trong gia đình đô thị hiện nay” (qua nghiên cứu tại trường THCS
quận Hà Đông, Hà Nội); Đoàn Thị Thanh Huyền (2008), “Giáo dục đạo đức cho

6