Lý thuyết trò chơi kinh nghiệm và giải pháp cho các doanh nghiệp việt nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế

T R Ư Ờ N G ĐẠI H Ọ C NGOẠI T H Ư Ơ N G
KHOA KINH TÊ NGOẠI THƯƠNG

FOREIGN TRÍ!DE UNIVERSITT

KHOA LUẬN TỐT NGHIỆP
Đề tài

Lý THUVỂT TRÒ CHƠI - KINH NGHlệm VÀ GIẢI PHIÍP
CHO CÁC DOANH NGHIỆP Vlậ NAM TRONG Quá TRÌNH

HỘI NHỘP KINH Tễ ọuốc Tễ'

Sinh viên thực hiện

: LÝ THANH LUYẾN

Lớp : NHẬT 3 - F- KHOA 40 - HÀ NỘI
Giáo viên hướng dẫn : THS. NGUYỄN THỊ TƯỜNG ANH
THU" VI •:• N

Ị
Ì ( U Ò » G C-.I - O I .
1

NGOAI T-.Vt.t-l

SI

f

v

ì
HÀ NỘI - 2005


Khoa luận tốt nghiệp

MỤC LỤC
L Ờ 3 R Ố 3 Báa

OI

C H Ư Ơ N G 1. K H Á I Q U Á T V Ế L Ý T H U Y Ế T T R Ò C H Ơ I

4

ì. LÝ THUYẾT TRÒ CHƠI

4

1. Lược sử về lý thuyết trò chơi

4

2. Vai trò của lý thuyết trò chơi trong kinh tẽ

4

3. Bài toán kinh điển: "Thếnan giải của những người bị giam giữ".... 7
4. Chiến lược trội ngặt hay chiến lược có ảnh hưởng chi phối
5. Cân bằng Nash

9
l i

S.I Khái niệm

li

5.2 Thí dụ

12

5.3 Sự tồn tại cân bằng Nash

lĩ

n. TRÒ CHƠI CẠNH TRANH HAY HỢP TÁC

15

1. Cạnh tranh

15

1.1 Tác động tích cục của cạnh tranh đối với các doanh nghiệp ....16
1.2 Tác động phi tích cực của cạnh tranh với doanh nghiệp
2. Hợp tác

17
18

2.1 Tác độngtíchcực của hợp tác đối với doanh nghiệp
2.2 Tác động phitíchcực của họp tác đối với doanh nghiệp
3. Lý thuyết trò chơi vói cạnh tranh và h
p tác

19
19
20

3.1 Quan điểm trước đây vê cạnh tranh và hợp tác

20

3.2 Lý thuyết trò chơi - một hệ tu tưởng mới
4. Độc quyền nhóm và việc áp dụng lý thuyết trò chơi
4.1 Khái niệm về độc quyền nhóm

21
23
23

4.1.1 Khái niệm

23

4.1.2 Nguồn gốc của độc quyền nhóm

23

4.2 Đặc điểm của độc quyền nhóm

Lý Thanh Luyến - Nhật

3-K40F-KTNT

24


Khoa luận tốt nghiệp
C H Ư Ơ N G 2 M Ộ T SỐ ỨNG DỤNG L Ý THUYẾT T R Ò CHƠI
TRONG KINH T Ế

26

ì. VẾ VẤN ĐỂ ĐỊNH GIÁ

26

1. Về mặt lý thuyết

26

2. ứ n g dụng

29

2.1 OPEC - sự lợi hại của họp tác

29

2.1.1 Giới thiệu chung về OPEC
2.1.2 OPEC

29

- người lãnh đạo giá cả

29

2.1.3 Sức mạnh của hợp tác

32

2.2 Mạng lưới cung cấp dịch vụ di động tại thị trường Việt Nam ....37
2.2.1 Tình huống

37

2.2.2 Phân tích các chiến lược

38

2.2.3 Kết quả thực tế.
3. Bài học rút ra

li. NGĂN CHẶN GIA NHẬP THỊ TRƯỜNG

1. Lý luận chung

Việc ngăn ch
n thất bại
1.2 Việc ngăn ch
n thành công
2. V ô lý hay hợp lý

2.1 Cơ sở lý luận

40
43

43
43

44
45
46

46

2.2 Nintendo - Sự hữu lý của điều vô lý

47

2.2.1 Tiếp cận thị trường

47

2.2.2 Sự hữu lý của điều vô lý
2.2.3 Kết quả
3. Bài học rút ra

ra. LựI THẾ CỦA NGƯỜI HÀNH ĐỘNG TRƯỚC
1. Lợi thế trong trò chơi lựa chọn một lần
2. Giành lợi thế trong trò chơi lặp đi lặp lại

Lý Thanh Luyến - Nhật 3-K40F-KTNT

48
52
52

53
53
54


Khoa luận tốt nghiệp
2.1 Chặn trước sự mô phỏng, bắt trước của đối thủ

55

2.1.1 Sử dụng một công nghệ bảo vệ tính bảo mật cho sản phẩm
2.1.2 Đăng kí thương hiệu

55
55

2.2 Biện pháp duy trì lợi thế khi việc bắt chước đã xảy ra
3. Omo - người đi đầu

56
57

3.1 Thị trưứng bột giặt tại Việt Nam

57

3.2 Cạnh tranh giá là không cần thiết

58

3.3 Omo - ngưứi hành động trước

59

4. Bài học rút ra
IV. MẶC CẢ
1. M ặ c cả trong trò chơi không họp tác
2. M ặ c cả trong trò chơi hợp tác
2.1 Tình huống
2.2 Các biện pháp chiến lược
2.2.1 Thông qua ngưứi thứ ba

61
61
61
63

63
64
65

2.2.2 Sử dụng chính những bất đồng trong mặc cả đề tạo ra những
giao dịch cùng thắng cho các bên

66

3. Thí dụ tham khảo

67

4. Bài học rút ra

67

C H Ư Ơ N G 3: K I N H N G H I Ệ M V À GIẢI P H Á P C H O D O A N H N G H I Ệ P
V Ệ T N A M T R O N G Q U Á T R Ì N H H Ộ I N H Ậ P K I N H T Ê Q U Ố C TẾ... 69
ì. NẾN KINH TẾ VIỆT NAM VỚI HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ

69

1. X u thê hội nhập kinh tê quức tê ngày nay

69

2. Tiến trình hội nhập kinh tế quức tế của Việt Nam

69

3. Cơ hội và thách thức cho Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quức tế 70
3.1 Cữ hội của Việt Nam khi tham gia hội nhập
3.2 Những thách thức cho Việt Nam trongtiếntrình hội nhập
4. Doanh nghiệp Việt Nam với quá trình hội nhập

Lý Thanh Luyến - Nhật 3-K40F-KTNT

70
71
72


Khoa luận tốt nghiệp
4.1 Cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam

72

4.2 Thách thức đặt ra cho doanh nghiệp Việt Nam

73

n. KINH NGHIỆM VÀ GIẢI PHÁP CHO CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM
TRONG QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
1. Đ ố i với các doanh nghiệp lớn

74
75

1.1 Đối với các doanh nghiệp độc quyền

75

1.2 Đối VỚI các doanh nghiệp lớn khác

76

1.2.1 Cạnh tranh bằng giá

77

1.2.2 Giành lợi thế cạnh tranh bằng thương hiệu

77

1.2.3 Hợp tác nhân đôi thương hiệu
2. Đ ố i với các doanh nghiệp vừa và nhỏ
2.1 Hợp tác trong cùng ngành nghề.
2.2 Nhượng quyền thương mại
2.3 Giãi pháp cho người đi sau

79
79
80
81
81

2.3.1 Lợi thế giá thấp

82

2.3.2 Tạo ra hoặc tăng thêm giá trị gia tăng của sản phẩm

82

2.3.3 Phân đoạn thị trưởng sản phẩm

83

2.3.4 Các dịch vụ khuyến mãi đi kèm
2.3.5 Đi trước m
t bước
3. Đ ố i với các doanh nghiệp nói chung

83
84
84

31 Nhận thức đúng về canh tranh, họp tác rà môi quan hệ tranh hợp trong quá
trình xây dụng chim hạc
3.2 Xây dựng các chiến lược

84
86

3.2.1 Chiến lược công nghệ

Số

3.2.2 Chiến lược tài chính

87

3.2.3 Chiến lược nhân sự

87

3.2.4 Chiến lược nâng cao khả năng cạnh tranh

87

3.2.5 Xay dựng chiến lược h
i nhập
KỂTLHậH

Lý Thanh Luyến - Nhật 3-K40F-KTNT

88
90


Khoa luận tốt nghiệp

LỜI RỐI

Báa

l.Tính cấp thiết của đề tài
H ộ i nhập k i n h tế quốc tế - x u thế chung của thời dại - đòi h ỏ i các
quốc gia phải không ngừng nỗ lực để m ỏ rộng hợp tác quốc tế, từng bước tự

do hoa nền kinh tế. V à V i ệ t Nam, v ớ i tư cách là một thành viên của nền
kinh tế thế giới, cũng không thể đứng ngoài x u thế chung đó. Nhụng năm
gần đây, V i ệ t Nam vẫn tiếp tục đẩy mạnh hợp tác, tham gia các tổ chức
trong k h u vực, trải qua các vòng đàm phán để tiến tới gia nhập tổ chức
thương mại t h ế giới. Cùng với nhụng nỗ lực của nhà nước, các doanh
nghiệp trong nước cần có sự chuẩn bị sẵn sàng về tinh thân, về lực lượng để
tham gia vào sân chơi chung của thế giới. M u ố n giành được sự chủ động
khi gia nhập, doanh nghiệp cần được trang bị nhụng hiểu biết chung về thị
trường thế giới cũng như tiếp cận dần với nhụng hình thức k i n h doanh mới.
Lý thuyết trò chơi là một phương pháp phân tích tình huống và đưa ra
các chiến lược. Lý thuyết trò chơi lần đầu tiên xuất hiện trong lĩnh vực quân
sự. Sau đó, do tính thiết thực của nó trong thực tiễn m à dần dần lý thuyết trò
chơi được ứng dụng ở hâu hết các lĩnh vực xã hội, t ừ quân sự, an ninh,
chính trị, luât,... V à trong kinh tế, lý thuyết trò chơi đã thu hút sự tham gia
nghiên cứu tìm tòi của nhiều nhà học giả, nhà kinh tế. T h ế giới ghi nhận
nhụng đóng góp của lý thuyết trò chơi trong k i n h tế bằng các giải Nobel
trao cho các nhà nghiên cứu nó. N ă m 1994, ba nhà tiên phong trong nghiên
cứu lý thuyết trò chơi là John Nash, John Harsanyi và Reihart Selten đã
vinh dự nhận giải thưởng cao quý đó. V à một diều đáng mừng đã xảy ra sau
khi em chọn đề tài là: một sự kiện gây xôn xao trong giới kinh tế k h i giải
Nobel 2005 lại tiếp tục được trao cho hai nhà nghiên cứu lý thuyết trò chơi

là Ông Thomas Schelling và ông Robert Aumann. Trong dó, ông Schelling,
nhà nghiên cứu về lý thuyết trò chơi trong kinh tế, đã tập trung vào vấn đề

Lý Thanh Luyến - Nhật

3-K40F-KTNT

Ì

Khoa luận tốt nghiệp

xoay quanh xung đột và hợp tác, đặc biệt là tranh chấp giá cả và chiến tranh
thương mại. Ngay các vị giám khảo của V i ệ n Hàn lâm Hoàng gia Thúy
Điển cũng nhận định: lý thuyết trò chơi sau k h i được phát triển có thể được
sử dụng làm công cụ giải quyết các xung đột về kinh tế, thương mại. Còn
đối với phạm v i các doanh nghiệp, lý thuyết trò chơi lại được xem như một
công cụ t ố i cần thiết để có được nhẻng chiến lược kinh doanh t ố i ưu.
V ớ i mong muốn tìm hiểu rõ hơn lý thuyết trò chơi là gì? N ó được
ứng dụng ra sao m à các doanh nghiệp lại đề cao vai trò trong định hướng
chiến lược như vậy? V à lý thuyết trò chơi có thể giúp gì cho doanh nghiệp
Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế? E m x i n mạnh dạn chọn
dề tài "Lý thuyết trò chơi, kinh nghiệm và giải pháp cho cho các doanh
nghiệp Việt Nam

trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tê " cho khoa luận

tốt nghiệp của mình.

2. Mục đích của khoa luận
Lý thuyết trò chơi ngày càng có vai trò quan trọng trong kinh tế. Qua
khoa luận này, em muốn tìm hiểu rõ hơn về phương pháp phân tích kinh t ế
mới mẻ này, các ứng dụng mang tính thực tiễn của nó, từ đó rút ra các bài
học kinh nghiệm. Trên cơ sở đó, kết hợp với các kiến thức đã được nhà
trường trang bị, mạnh dạn đưa ra một số giải pháp cho các doanh nghiệp
trong thực tiễn k i n h doanh và chuẩn bị cho quá trình h ộ i nhập kinh tế với
khu vực và thế giới.

3. Phương pháp nghiên cứu
Đ ể thực hiện khoa luận này,em sử dụng các phương pháp nghiên cứu
như phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp hệ thống, so sánh, phân
tích, tổng hợp,... và có sự kết hợp giẻa lý luận và thực tiễn thông qua các tài
liệu, sách báo của các tác giả trong và ngoài nước. Khoa luận cũng vận
dụng các quan điểm, đường l ố i , chính sách về phát triển k i n h tế và h ộ i nhập
của Đảng và N h à nước để làm cơ sở vẻng chắc cho việc phân tích và đề ra
các giải pháp.

Lý Thanh Luyến - Nhật

3-K40F-KTNT

2


Khoa luận tốt nghiệp

4. B ố cục của khoa luận
Ngoài các phần M ụ c lục, L ờ i m ở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo,
Khoa luận được chia làm 3 chương:
Chương ì: Khái quát vé lý thuyết trò chơi
Chương li: Một số ứng dụng lý thuyết trò chơi trong kinh tê
Chương IU: Kinh nghiệm và giải pháp cho các doanh nghiệp Việt
Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế

Trong quá trình thực hiện, em đã cố gắng tìm hiểu tài liệu của cả
trong và ngoài nước, cập nhật các thông tin m ớ i nhất. Tuy nhiên, do nhiều
nguyên nhân cả chủ quan lẫn khách quan nên đề tài không tránh khỹi
những thiếu sót. Vì vậy, kính mong quý thầy cô và các bạn sinh viên quan

tâm, thông cảm và góp ý để khoa luận của em hoàn thiện hơn.
Qua đây, em x i n cảm ơn nhà trường và khoa kinh tế ngoại thương đã
gợi ý cho em đề tài hay cũng như tạo điều kiện cho em trong suốt quá trình
viết khoa luận tốt. E m cũng x i n bày tỹ lòng biết ơn chân thành nhất tới cô
giáo hướng dẫn, Thạc sỹ Nguyễn Thị Tường Anh. Sự nhiệt tình hướng dẫn,
chỉ bảo và dộng viên của cô là nguồn động lực lớn lao giúp em hoàn thành
khoa luận này. Em x i n chân thành cám ơn!

Hà Nội, tháng 11 năm 2005.

Lý Thanh Luyến - Nhật 3-K40F-KTNT

3


Khoa luận tốt nghiệp

CHƯƠNG 1. KHÁI QUÁT VỀ LÝ THUYẾT TRÒ CHƠI
L LÝ THUYẾT TRÒ CHƠI
1. Lược sử về lý t h u y ế t trò chơi.
Lý thuyết trò chơi ra đời lần đầu tiên trong lĩnh vực quân sự. Đ ó là
những ngày đầu của thế chiến hai, k h i lực lượng hải quân A n h chơi trò mèo
vờn chuột với các tàu chiến ngầm của phát xít Đức. Bằng cách áp dụng
những khái niệm sau này được biết như lý thuyết trò chơi, người A n h đã có
thể bắn trúng nhiều tàu ngầm của đễch hơn. N h ư vậy, chính nhu cẩu thực
tiễn đã cho ra dời lý thuyết trò chơi. Tiếp đó, lý thuyết trò chơi lại tiếp tục
dược áp dụng nhiều hơn trong những lĩnh vực khác nhau. V à năm 1944, nhà
toán học thiên tài John von Neumann và nhà kinh tế Oscar Morgenstern đã
xuất bản cuốn sách mang tựa đề "Lý thuyết trò chơi và hành v i kinh tế".
Cuốn sách đã đề cập đến "Thế nan giải của hai nguôi tù" và lần đầu tiên

"bài toán trò chơi với n người" được trình bày một cách rõ ràng về mật toán
học. Cuốn sách ngay từ k h i mới ra đời đã được xem như một công trình
khoa học xuất sắc, một thành tựu khoa học vĩ đại của thế kỷ XX. Có thể nói
đây là mốc đánh dấu cho sự ra đòi của lý thuyết trò chơi trong kinh tế.
Ngày nay, lý thuyết trò chơi vẫn đang được áp dụng nhiều trong kinh tế,
đặc biệt là trong lĩnh vực chiến lược kinh doanh.
2. V a i trò của lý t h u y ế t trò chơi t r o n g k i n h t ế
- T h ứ nhất: Phải nói rằng lý thuyết trò chơi cung cấp cơ sở toán học,
phương pháp phân tích để nghiên cứu sự tương tác giữa con nguôi trong đời
sống kinh tế, chính trễ-xã hội từ quan điểm những tiềm năng chiến lược của
cá nhân và các nhóm.
R õ ràng, "trò chơi" ở đáy không còn mang ý nghĩa thông thường là
vui chơi và giải trí như trong từ điển m à dựa trên những nguyên tắc của trò

Lý Thanh Luyến - Nhật 3-K40F-KTNT

4