Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội của bảo hiểm xã hội tỉnh bà rịa vũng tàu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM

---------------

PHẠM NGỌC SƠN
HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU
BẢO HIỂM XÃ HỘI CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI
TỈNH BÀ RỊA – VŨNG TÀU

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã ngành: 60 34 01 02

TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 12 năm 2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM

---------------

PHẠM NGỌC SƠN
HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU
BẢO HIỂM XÃ HỘI CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI
TỈNH BÀ RỊA – VŨNG TÀU

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã ngành: 60 34 01 02
HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS,TS. DƯƠNG CAO THÁI NGUYÊN

TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 12 năm 2015


CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM

Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS TS. DƯƠNG CAO THÁI NGUYÊN
Luận văn thạc sỹ được bảo vệ tại trường Đại học Công nghệ TP. HCM
ngày 30 tháng 01 năm 2016
Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sỹ gồm:
1. GS.TS. Võ Thanh Thu

Chủ tịch HĐ

2. TS. Mai Thanh Loan

Phản biện 1

3. TS. Nguyễn Quyết Thắng

Phản biện 2

4. PGS.TS. Bùi Lê Hà

Ủy viên

5. TS. Trương Quang Dũng

Ủy viên, Thư ký

Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn sau khi Luận văn đã
được sửa chữa (nếu có)
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn

GS.TS. Võ Thanh Thu


TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

PHÒNG QLKH – ĐTSĐH

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

TP. HCM, ngày 20 tháng 8 năm 2015

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ
Họ tên học viên: PHẠM NGỌC SƠN

Giới tính:

Ngày, tháng, năm: 18/8/1973

Nơi sinh: Bình Định

Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh

MSHV: 1441820065

Nam

I- TÊN ĐỀ TÀI: HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM
XÃ HỘI CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH BÀ RỊA – VŨNG TÀU
II- NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG:
Thứ nhất, từ nghiên cứu góp phần hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản
về công tác quản lý thu BHXH.
Thứ hai, tìm ra các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH trên địa
bàn từ đó đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH tại BHXH tỉnh Bà Rịa –
Vũng Tàu.
Thứ ba, đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm thúc đẩy công tác quản lý
thu BHXH tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.
Thứ tư, bên cạnh các giải pháp đưa ra tác giả cũng nêu lên các kiến nghị góp
phần giúp doanh nghiệp phát triển bền vững.
III- NGÀY GIAO NHIỆM VỤ: 01/06/2015
IV- NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: 20/12/2015
V- CÁN BỘ HƯỚNG DẪN: PGS. TS. DƯƠNG CAO THÁI NGUYÊN
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN

KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH

(Họ tên và chữ ký)

(Họ tên và chữ ký)

PGS. TS. Dương Cao Thái Nguyên

PGS.

TS.

Nguyễn

Phú

Tụ


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi về công tác quản
lý thu BHXH trên địa bàn từ đó đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH tại
BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Nội dung của luận văn này chưa từng được công
bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã
được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Học viên thực hiện Luận văn

PHẠM NGỌC SƠN


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian thực hiện luận văn tốt nghiệp, tôi đã nhận được nhiều sự
giúp đỡ của các thầy cô giáo, bạn bè và gia đình. Xin được bày tỏ sự trân trọng và
lòng biết ơn sâu sắc đối với sự giúp đỡ này.

Lời đầu tiên xin được cảm ơn thầy cô giáo của khoa Quản trị kinh doanh
trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh đã nhiệt tình giảng dạy và giúp
đỡ cho tôi trong suốt khoá học. Đặc biệt, tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến
PGS,TS.Dương Cao Thái Nguyên, người đã tận tình hướng dẫn tôi thực hiện luận
văn này.
Tôi cũng xin gởi lời cảm ơn đến các bạn cùng khoá học và các anh chị khóa
trước đã chia sẻ, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện nghiên cứu.
Tôi cũng chân thành cảm ơn các anh chị đồng nghiệp đã tạo điều kiện thuận
lợi cung cấp các tài liệu quý báu để tôi hoàn thành luận văn và dành thời gian giúp
tôi thực hiện phiếu khảo sát.
Cuối cùng, tôi xin được trân trọng cảm ơn gia đình đã luôn động viên, giúp đỡ,
là hậu phương vững chắc cho tôi trong những năm tháng học tập đã qua.
Tp.HCM, tháng 12 năm 2015

PHẠM NGỌC SƠN


TÓM TẮT
1. GIỚI THIỆU
Quỹ BHXH hiện đang được thực hiện nhằm đạt mục tiêu là một qũy tài chính
độc lập với ngân sách nhà nước, nhằm đảm bảo về nguồn tài chính để chi trả các
chế độ BHXH cho người lao động. Vì thế công tác quản lý thu BHXH ngày càng
trở thành khâu quan trọng và quyết định đến sự tồn tại và phát triển của việc thực
hiện chính sách BHXH.
2. NỘI DUNG
Đề tài nghiên cứu “Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội tại BHXH
tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu” được thực hiện nhằm:
Thứ nhất, từ nghiên cứu góp phần hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản
về công tác quản lý thu BHXH.
Thứ hai, tìm ra các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH trên địa

bàn từ đó đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH tại BHXH tỉnh Bà Rịa –
Vũng Tàu.
Thứ ba, đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm thúc đẩy công tác quản lý
thu BHXH tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.
3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Cơ quan BHXH tỉnh đã đạt được các kết quả : 1) Khắc phục được một phần
tình trạng nợ đọng; 2) Hệ thống quản lý thu đã được xây dựng phù hợp với yêu cầu
quản lý thực tế; 3) Quản lý nguồn thu BHXH đảm bảo đúng các quy định; 4) Đảm
bảo được quyền lợi của người lao động; 5) Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin
trong công tác quản lý thu BHXH. 6) Việc quản lý đối tượng tham gia BHXH
Bên cạnh những thành tựu đạt được, tác giả đã nêu ra những tồn tại: 1 Tình
trạng vi phạm Luật BHXH vẫn đang diễn ra; 2) Hiện tượng chủ sử dụng lao động
hoặc bản thân người lao động trốn tránh nghĩa vụ đóng BHXH; 3) Tình trạng thất
thoát nguồn thu BHXH còn lớn.
Từ việc phân tích thực trạng, BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đã đưa ra nhiều
biện pháp như: 1) Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền; 2) Nâng cao chất
lượng đội ngũ cán bộ BHXH; 3) Tăng cường quản lý đối tượng tham gia bảo hiểm
xã hội; 4) Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra gắn xử phạt với khen thưởng kịp


thời; 5) Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý thu BHXH;
6) Tăng cường phối hợp với các tổ chức khác.
4.KẾT LUẬN
Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội của bảo hiểm xã hội tỉnh Bà
Rịa – Vũng Tàu là hết sức cần thiết nhất là trong tình hình Việt Nam hội nhập sâu
rộng với thế giới. Bằng phương pháp nghiên cứu khoa học, luận văn đã hệ thống cơ
sở lý luận, phân tích thực trạng đang diễn ra và đề ra các giải pháp thiết thực giúp
đơn vị cải thiện những hạn chế, những bất cập nhằm đáp ứng được các đòi hỏi của
thực tiễn trong tình hình mới.

ABSTRACT
1. INTRODUCTION
Social Insurance Fund is being implemented with objectives to be
an independent financial fund with state budget, to ensure the financing to pay the
social insurance regime for employees. Thus, management of social insurance
collection become an important factor and decide to survival and development ò
implementation social insurance policies.
2. CONTENT
Research” Completing management of social insurance collection of Social
insurance in Ba Ria- Vung Tau province” be made to:
First, from research to contributes systematized the basic theoretical issues
about management of social insurance revenues.
Second, find out factors affecting on management of social insurance
collection locally thereby evaluate situation in collection of Social insurance in Ba
Ria- Vung Tau province.
Third, propose solutions, proposals to promote management of social
insurance collection.
3. FINDINGS AND DISCUSSION
The Social Insurance Organazation achieved many results: 1) overcome a part
insolvency; 2) Collection management system has been built suitable with actual
management requirements; 3) Revenue management of SI ensure regulations; 4)
ensure employee benefit; 5) Promoting the application of information technology in
management of social insurance collection; 6) Managing participants of SI.
Besides these achievements, authors show the exist: 1) violate of social
Insurance Law still ongoing; 2) The employers or employees evade social insurance
obligations ; 3) social insurance revenue losses are large.
From the analysis of the current situation, The Social Insurance Organazation
show solutions such as: 1) Promote information and propaganda; 2) Improving the
quality of staff; 3) Strengthen management participants in social insurance; 4)

Strengthen inspection, checking with penalize and bonus; 5) Promote IT application


in management of social collection of insurance revenues. 6) Strengthen
coordination with other organizations
4.CONCLUSION
Completing management of social insurance collection of SI in Ba Ria – Vung
Tau province is very necessary in the situation of Vietnam's integration sweeping
the world. By means of scientific research, thesis systemed a theoretical basis,
analyze the ongoing situation and show practical solutions help enterprises improve
the limitations, gaps to meet the practical requirements of the new situation.


MỤC LỤC
LUẬN VĂN THẠC SĨ............................................................................................... 1
TÓM TẮT .................................................................................................................iii
ABSTRACT ............................................................................................................... v
MỤC LỤC ................................................................................................................ vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... x
DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................ xi
DANH MỤC CÁC HÌNH .......................................................................................xiii
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
1. Sự cần thiết của đề tài ............................................................................................ 1
2. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ........................................................................... 3
CHƯƠNG 1: QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI.............................................. 7
1.1 Bảo hiểm xã hội ................................................................................................... 7
1.1.1 Khái niệm về Bảo hiểm xã hội ................................................................. 7
1.1.2 Chức năng của BHXH .............................................................................. 9
1.1.3 Đặc điểm của BHXH .............................................................................. 11
1.1.4 Đối tượng BHXH .................................................................................... 12

1.2 Lý thuyết chung về thu BHXH .......................................................................... 13
1.2.1 Khái niệm ................................................................................................ 13
1.2.2 Nguyên tắc thu BHXH ............................................................................ 13
1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến thu BHXH ................................................... 16
1.3 Quản lý thu BHXH............................................................................................. 19
1.3.1 Khái niệm Quản lý thu BHXH ............................................................... 19
1.3.2 Mục tiêu quản lý thu BHXH ................................................................... 20
1.3.3 Nội dung quản lý Thu BHXH ................................................................. 22
Tóm tắt chương 1: .................................................................................................... 35
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BHXH ......................................... 37
CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH BÀ RỊA - VŨNG TÀU ................................... 37
2.1 Tổng quan về BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu .................................................. 37
2.1.1 Quá trình hình thành BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ........................... 37
2.1.2 Chức năng và nhiệm vụ BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ...................... 37


2.1.3 Sơ đồ cơ cấu tổ chức của BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu .................... 39
2.2 Thực trạng thu BHXH tại BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ............................... 41
2.2.1 Thực trạng công tác lập kế hoạch thu BHXH tại BHXH tỉnh Bà Rịa
– Vũng Tàu ............................................................................................................... 41
2.2.2 Thực trạng công tác thu BHXH tại BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ..... 45
2.2.3 Công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm ........................................ 57
2.2.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH đối với
doanh nghiệp trên địa bàn Bà Rịa- Vũng Tàu .......................................................... 59
2.3 Đánh giá công tác quản lý thu của BHXH Bà Rịa- Vũng Tàu .......................... 70
2.3.1 Kết quả đạt được ..................................................................................... 70
2.3.2 Những tồn tại chính trong công tác thu BHXH ...................................... 72
2.3.3 Nguyên nhân cơ bản của những tồn tại trên ........................................... 74
2.4 Tóm tắt chương 2 ............................................................................................... 76
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ

THU BHXH CỦA BHXH TỈNH BÀ RỊA – VŨNG TÀU...................................... 77
3.1 Mục tiêu, quan điểm và căn cứ để đưa ra giải pháp ........................................... 77
3.1.1 Mục tiêu đề xuất giải pháp ...................................................................... 77
3.1.2 Căn cứ đề xuất giải pháp......................................................................... 77
3.2 Giải pháp hoàn thiện quản lý thu Bảo hiểm xã hội của BHXH tỉnh Bà Rịa –
Vũng Tàu .................................................................................................................. 78
3.2.1 Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền ............................................ 78
3.2.2 Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ BHXH .......................................... 80
3.2.3 Tăng cường quản lý đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội: ..................... 81
3.2.4 Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra gắn xử phạt với khen
thưởng kịp thời ......................................................................................................... 84
3.2.5 Đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong công tác quản lý thu BHXH ............. 86
3.2.6 Tăng cường phối hợp với các tổ chức khác ............................................ 88
3.3 Các kiến nghị...................................................................................................... 89
3.3.1. Kiến nghị với Quốc hội.......................................................................... 89
3.3.2. Kiến nghị với Chính phủ........................................................................ 90
3.3.3. Kiến nghị với Bảo hiểm xã hội Việt Nam ............................................. 90


Tóm tắt chương 3 ..................................................................................................... 90
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 92
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 94
PHỤ LỤC ................................................................................................................. 95
KẾT QUẢ PHỤ LỤC ............................................................................................ 100


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BHXH

: Bảo hiểm xã hội

BHYT

: Bảo hiểm y tế

BHTN

: Bảo hiểm thất nghiệp

DNNN

: Doanh nghiệp nhà nước

DNNQD

: Doanh nghiệp ngoài quốc doanh

DNĐTNN

: Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài

KCB

: Khám chữa bệnh

NĐ-CP

: Nghị định- Chính phủ

SDLĐ

: Sử dụng lao động

SMS

: Phần mềm quản lý thu BHXH

VSA

: Phần mềm kế toán


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1 : Mức thu BHXH theo quy định của nhà nước .........................................43
Bảng 2.2: Số lượng người tham gia BHXH theo khối loại hình ...............................49
Bảng 2.3 : Cơ cấu đơn vị tham gia BHXH tại BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu
(2012-2014) ...............................................................................................................51
Bảng 2.4. Kết quả thu BHXH bắt buộc giai đoạn 2012 – 2014 ................................53
Bảng 2.5. Danh sách đơn vị nợ BHXH bắt buộc kéo dài tính đến 31/12/2014 ........54
Bảng 2.6. Kết quả kiểm tra các doanh nghiệp giai đoạn 2012 - 2014 ......................57
Bảng 2.7. Kết quả kiểm tra liên ngành tại các doanh nghiệp giai đoạn 2012 - 201458
Bảng 2.8. Số lượng và tỷ lệ chủ doanh nghiệp trả lời đánh giá về thủ tục, quy trình
thu - nộp BHXH ........................................................................................................60
Bảng 2.9. Số lượng và tỷ lệ chủ doanh nghiệp trả lời đánh giá về thời gian giải
quyết chế độ BHXH ..................................................................................................61
Bảng 2.10. Số lượng và tỷ lệ chủ DN trả lời về trình độ chuyên môn và thu nhập
lao động bình quân ....................................................................................................62
Bảng 2.11. Số lượng và tỷ lệ chủ DN trả lời đánh giá về tầm quan trọng của việc
tham gia BHXH, phương thức đóng tiền bảo hiểm của DN .....................................64
Bảng 2.12. Tình hình trích nộp BHXH của doanh nghiệp và lý do doanh nghiệp

chậm đóng BHXH, nợ đọng tiền BHXH ..................................................................65
Bảng 2.13. Ý kiến chủ DN trả lời về mức độ hiểu biết, tiếp cận nguồn thông tin về
BHXH........................................................................................................................67
Bảng 2.14. Số lượng và tỷ lệ chủ DN trả lời đánh giá về thái độ phục vụ của viên
chức ngành bảo hiểm và chất lượng BHXH .............................................................69
Bảng 2.15. Số cuộc kiểm tra của cơ quan BHXH đối với các doanh nghiệp điều tra
trong 3 năm 2012 - 2014 ...........................................................................................70
Bảng 3.1: Công tác thông tin, tuyên truyền của ........................................................79
BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ................................................................................79
Bảng 3.2: Công tác phối hợp trong quá trình quản lý thu BHXH ............................84
của Bảo hiểm xã hội tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ..........................................................84
Bảng 3.3: Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu BHXH ........................87


của Bảo hiểm xã hội tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ..........................................................87
Bảng 3.4: Kết quả thu hồi nợ đọng BHXH và kiểm trả chi trả .................................88
các chế độ tại đơn vị sử dụng lao động .....................................................................88


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1. Mô hình tổ chức thu BHXH bắt buộc hiện nay ........................................31
Hình 2.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu .............................40


1

MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của đề tài
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước nhằm
góp phần ổn định đời sống cho người lao động và gia đình trong các trường hợp bị

ốm đau, thai sản, suy giảm khả năng lao động, mất việc làm, hết tuổi lao động hoặc
chết. Từ sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (tháng 12/1986), thực hiện đường
lối đổi mới, nền kinh tế nước ta đã bắt đầu quá trình chuyển từ kế hoạch hóa tập
trung, bao cấp sang hoạt động theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Quá trình này đã đem đến nhiều cơ hội cũng như thách thức cho Việt Nam. Nhiều
vấn đề xã hội mới nảy sinh và ngày càng phức tạp như tình trạng phân hóa giàu
nghèo, sự bất bình đẳng trong thu nhập ngày càng rõ rệt, tạo ra khoảng cách thu
nhập ngày càng lớn, là mầm mống cho những bất ổn định xã hội. Quá trình chuyển
dịch cơ cấu kinh tế dẫn đến hàng triệu lao động nông nghiệp mất đất, di chuyển từ
nông thôn ra thành thị tìm kiếm việc làm và phải chấp nhận cuộc sống bấp bênh đầy
rủi ro. Nguy cơ thất nghiệp, bệnh tật, ốm đau đang đe dọa một bộ phận người lao
động, nhất là lao động phổ thông, trong hoàn cảnh khủng hoảng kinh tế đang diễn ra
trên phạm vi toàn cầu. Đói nghèo được thu hẹp nhưng đói nghèo vẫn đang là nguy
cơ đối với hàng chục triệu người. Hậu quả của tình trạng xã hội nêu trên đã và đang
cản trở sự phát triển kinh tế - xã hội đất nước, ngăn cản mục tiêu xây dựng một xã
hội dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Trước tình hình đó, những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều
chủ trương, chính sách nhằm giải quyết vấn đề xã hội nói chung, vấn đề an sinh xã
hội nói riêng. Cùng với sự phát triển kinh tế là sự lớn mạnh không ngừng của hệ
thống an sinh xã hội, đặc biệt là chính sách BHXH đã phát huy vai trò trụ cột trong
hệ thống an sinh xã hội, góp phần tích cực vào việc ổn định xã hội, nâng cao chất
lượng lao động, bảo đảm sự bình đẳng về vị thế xã hội của người lao động trong các
thành phần kinh tế khác nhau, thúc đẩy sản xuất phát triển.
Để ngành BHXH phát triển và lớn mạnh thì công tác thu BHXH và quản lý thu
BHXH có vị trí hết sức quan trọng, bởi lẽ thu BHXH là yếu tố hàng đầu, đóng vai
trò then chốt trong việc tạo lập quỹ BHXH, quỹ BHXH là một quỹ tiền tệ tập trung,


2

nằm ngoài ngân sách nhà nước, dùng để chi trả các chế độ BHXH cho người lao
động và duy trì hoạt động của bộ máy BHXH. Một trong những yếu tố tạo nên sự
ổn định quỹ BHXH là công tác quản lý thu BHXH.
Trong hội thảo: “Vấn đề thu, nợ bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế
(BHYT)- thực tiễn Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế” diễn ra ngày 15/10/2014 tại
Hà Nội, theo báo cáo của BHXH Việt Nam tính đến hết tháng 8/2014, cả nước có
47. 315 đơn vị với gần 674.000 lao động tham gia BHXH còn nợ tiền BHXH, với
số tiền nợ là 11.562 tỷ đồng, bằng 6,49% kế hoạch giao thu trong đó số đơn vị nợ
BHXH lớn, chiếm tỷ lệ cao. Điều đáng nói là, trong số này có đến trên 8000 đơn vị
đã ngừng hoạt động (trong đó, gần 7000 đơn vị không còn giao dịch với cơ quan
bảo hiểm) với số lao động lên đến hơn 30.000 người. Đây là tồn tại gây khó khăn
rất lớn cho cơ quan BHXH nhiều năm nay, bởi không có nguồn lực cũng như căn
cứ để giải quyết quyền lợi cho người lao động theo đúng quy định của pháp luật.
Không chỉ nợ đọng BHXH mà hiện nay tình trạng trốn đóng BHXH, BHYT đang
xảy ra ở khắp các địa phương, với mức độ ngày càng nhiều, phổ biến nhất là các
DN ngoài quốc doanh, các hộ kinh doanh. Thống kê của Bộ Lao động – Thương
binh và Xã hội cho thấy, hiện cả nước, số đối tượng có quan hệ lao động thuộc diện
tham gia BHXH bắt buộc là 16 triệu người nhưng mới có gần 11 triệu lao động
tham gia, tức còn khoảng 5 triệu lao động chưa được tham gia BHXH. Điều này
đồng nghĩa với việc trên 5 triệu người này đã mất quyền an sinh xã hội cơ bản. Còn
theo báo cáo của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, trong số trên
300.000 DN, tổ chức đang hoạt động, cơ quan bảo hiểm chỉ quản lý được gần
150.000 đơn vị. Như vậy có đến 50% số DN trốn đóng BHXH, với tình trạng này,
các cơ quan e ngại nếu không có biện pháp buộc chủ sử dụng lao động tuân thủ
pháp luật về BHXH thì đến năm 2020 sẽ khó đạt được mục tiêu trên 50% lực lượng
lao động tham gia BHXH.
Thêm vào đó, hiện nay đối tượng tham gia cũng như phạm vi BHXH ngày
càng được mở rộng, nhiều đơn vị tìm mọi cách để trốn tránh trách nhiệm tham gia
BHXH cho người lao động của đơn vị mình, nợ đọng BHXH diễn ra theo chiều
hướng xấu, cá biệt có nhiều đơn vị lạm dụng quỹ BHXH, tiền đóng BHXH của

người lao động làm vốn sử dụng vào hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị


3

mình, gây ra nhiều khó khăn cho việc quản lý thu BHXH và làm giảm hiệu quả hoạt
động của cơ quan BHXH trong công tác thu nộp nói riêng và trong công tác cân
bằng thu chi nói chung, ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển sự nghiệp
BHXH.
Đó là thực trạng chung đang diễn ra trong ngành BHXH tại Việt Nam nói
chung và tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu cũng không ngoại lệ. Là một cán bộ làm công tác
quản lý thu của BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, nhận thức được tầm quan trọng của
vấn đề này, tôi đã chọn đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội của
bảo hiểm xã hội tại BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu” để làm luận văn bảo vệ thạc sĩ
cho mình.
2. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Từ năm 1995, sau gần 20 năm thành lập và đi vào hoạt động của hệ thống
BHXH Việt Nam, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu trong lĩnh vực này. Trong
quá trình nghiên cứu đề tài, tác giả đã thu thập được một số tài liệu, công trình có
liên quan. Cụ thể những công trình đó như sau:
Công trình nghiên cứu “Thực trạng quản lý thu bảo hiểm xã hội hiện nay và
các biện pháp nâng cao hiệu quả công tác thu”, đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ,
do Tiến sĩ Nguyễn Văn Châu, nguyên Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam chủ nhiệm
đề tài, bảo vệ năm 1996. Trên cở sở nghiên cứu kinh nghiệm quản lý thu BHXH của
một số nước trên thế giới và tổng kết hoạt động thực tiễn của quản lý thu BHXH ở
Việt Nam trước năm 1995 và đến năm 1996, tác giả làm rõ thực trạng hoạt động
BHXH đặc biệt là công tác thu BHXH trong thời gian qua, nhằm phân tích khả
năng thu BHXH để tạo nguồn quỹ chi trả các chế độ BHXH, thay thế dần các nguồn
chi lấy từ Ngân sách nhà nước, đồng thời đề xuất một số kiến nghị cụ thể nhằm cải
tiến công tác thu BHXH ở Việt Nam.

Bên cạnh đó, công trình “Cơ sở khoa học hoàn thiện quy trình quản lý thu bảo
hiểm xã hội”, đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ, do Tiến sĩ Dương Xuân Triệu,
Giám đốc Trung tâm thông tin khoa học BHXH Việt Nam, bảo vệ năm 1999. Trên
cơ sở nghiên cứu 5 mô hình quản lý thu BHXH của các nước trong khu vực và thế
giới, tác giả đã làm rõ một số khái niệm xung quanh vấn đề thu BHXH, thực trạng


4

quản lý thu BHXH, đồng thời đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình
quản lý thu BHXH phù hợp với từng loại đối tượng ở Việt Nam.
Công trình“Hoàn thiện quản lý thu BHXH khu vực doanh nghiệp ngoài quốc
doanh ở Việt Nam”, đề tài luận văn Thạc sĩ của tác giả Trần Quốc Túy, Ban Tuyên
truyền- BHXH Việt Nam, bảo vệ năm 2000. Đề tài nghiên cứu quá trình tổ chức
thực hiện thu BHXH khu vực doanh nghiệp ngoài quốc doanh từ năm 1995 đến
năm 2000; làm rõ thêm cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu BHXH, thực trạng
và giải pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH khu vực doanh nghiệp ngoài quốc doanh
ở Việt Nam.
Đề tài “Công tác quản lý thu BHXHBB ở BHXH huyện Mỹ Hào tỉnh Hưng
Yên giai đoạn 2007 - 2012, thực trạng và giải pháp” của Trường Đại học Lao Động
Xã hội và đề tài “Thực trạng quản lý thu BHXH tại BHXH tỉnh Tuyên Quang giai
đoạn 2008 - 2011” của tác giả Lương Thu Hường.
Qua đó có thể thấy đã có nhiều đề tài nghiên cứu các vấn đề liên quan đến
quản lý thu bảo hiểm xã hội. Nhìn chung, các đề tài nghiên cứu và bài viết khoa học
trên chỉ dừng lại ở khía cạnh tập trung nghiên cứu các vấn đề về triển khai thực hiện
chính sách BHXH; cũng có đưa ra một số định hướng phát triển chung, các giải
pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH và một số kiến nghị nhằm hoàn
thiện công tác này. Tuy nhiên, công tác thu BHXH của từng đơn vị lại gắn liền với
đặc điểm doanh nghiệp và dân cư từng vùng khác nhau. Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu là
khu vực có kinh tế phát triển năng động với số lượng các đối tượng tham gia BHXH

rất đông nhưng số lượng nhân sự trong đơn vị bảo hiểm xã hội tỉnh Bà Rịa – Vũng
Tàu lại không nhiều. Thêm vào đó hiện nay số liệu quản lý đơn vị sử dụng lao động,
đối tượng lao động giữa các ngành chưa thống nhất (Sở Lao động Thương binh và
Xã hội, Sở Kế hoạch đầu tư, Cục Thuế tỉnh, Cục Thống kê tỉnh…). Các đơn vị sử
dụng lao động báo cáo tình hình sử dụng lao động với Sở Lao động Thương binh và
Xã hội không đầy đủ; Sở Kế hoạch đầu tư chỉ có số liệu đầu vào, nhiều đơn vị đăng
ký nhưng không hoạt động hoặc đã giải thể, bỏ trốn, không phân loại được hợp
đồng lao động; số liệu của Cục Thuế chưa phân loại nhóm rõ ràng, đơn vị có mã
thuế nhưng không hoạt động, bỏ trốn, khai tăng số lao động để tăng quỹ lương…
dẫn đến việc quản lý thu bảo hiểm xã hội tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu gặp nhiều khó


5

khăn. Tuy nhiên, hiện nay chưa có đề tài nào nghiên cứu về vấn đề này tại tỉnh Bà
Rịa - Vũng Tàu. Tôi có thể khẳng định đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo
hiểm xã hội của bảo hiểm xã hội tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu” không trùng lặp với các
đề tài công bố trước đó và thật sự rất cần thiết.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục tiêu chung
Trên cơ sở phản ánh và phân tích thực trạng quản lý thu BHXH đối với doanh
nghiệp tại cơ quan BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu từ đó đề ra một số biện pháp
nhằm hoàn thiện công tác này tại BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu trong những năm
tới.
3.2 Mục tiêu cụ thể
Để thực hiện mục tiêu trên, tác giả đưa ra các mục tiêu cụ thể như sau:
- Từ nghiên cứu góp phần hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về công
tác quản lý thu BHXH.
- Tìm ra các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn từ
đó đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH tại BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng

Tàu.
- Đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm thúc đẩy công tác quản lý thu
BHXH tại BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng v à p h ạ m v i n g h i ê n c ứ u
► Đối tượng nghiên cứu của đề tài là quản lý công tác thu BHXH tập trung khối
doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.
► Phạm vi nghiên cứu:
* Phạm vi nội dung: Tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý thu
BHXH tại BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Nội dung nghiên cứu chủ yếu đi sâu về
quản lý thu BHXH bắt buộc.
* Phạm vi thời gian
- Tài liệu sử dụng trong nghiên cứu: số liệu về công tác thu trên địa bàn từ năm
2012 đến năm 2014.


6

- Thời gian thực hiện đề tài: Thời gian nghiên cứu từ tháng 6/2015 đến tháng
12/2015.
* Phạm vi không gian: Đề tài được nghiên cứu các doanh nghiệp trên địa bàn
tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng đồng thời cả hai phương pháp nghiên cứu định tính và định
lượng.
- Phương pháp định tính được thực hiện dựa vào phương pháp phân tích thống
kê các kết quả từ mảng thu BHXH tại BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu; kết hợp với
phương pháp logic biện chứng bằng việc vận dụng cách tiếp cận theo duy vật biện
chứng và tư duy logic từ đó phân tích thực trạng, nhận định và đề xuất các giải pháp
nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn trong giai đoạn tới.

- Phương pháp định lượng được sử dụng để khảo sát, điều tra và phân tích số
liệu nhằm kiểm định thực tiễn giúp đề tài có cơ sở thực tế và tính khả thi cao.
5. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được chia
làm 3 chương:
Chương 1: Tổng quan về quản lý thu BHXH
Chương 2: Thực trạng quản lý thu BHXH của BHXH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu
Chương 3: Một số giải pháp giúp quản lý tốt công tác quản lý thu Bảo hiểm
xã hội của Bảo hiểm xã hội tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.


7

CHƯƠNG 1: QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1 Bảo hiểm xã hội
1.1.1 Khái niệm về Bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một trong những loại hình bảo hiểm ra đời khá
sớm và ngày nay đã được phổ biến ở tất cả các nước trên thế giới, đây là một loại
hình bảo hiểm đặc biệt, không mang tính chất kinh doanh thương mại mà chủ yếu là
tính nhân đạo và nhân văn cao cả.
Trong hoạt động của đời sống xã hội cũng như trong hoạt động sản xuất kinh
doanh, ngoài những biến cố đã được con người tính toán khoa học và được dự báo
trước; con người luôn luôn phải đối mặt với những rủi ro bất ngờ có thể xảy ra do
rất nhiều nguyên nhân như: thiên tai, tai nạn giao thông, tai nạn trong lao động sản
xuất, ốm đau, bệnh dịch …. Những bất trắc, rủi ro đó gây ra và đem đến cho con
người những tổn thất, hậu quả to lớn cả về mặt kinh tế lẫn môi trường sinh thái và
môi trường xã hội. Chính vì vậy mà con người đã phải đưa ra nhiều biện pháp để
phòng ngừa, hạn chế và khắc phục những biến cố rủi ro đó.
Những biện pháp phòng ngừa, né tránh và hạn chế rủi ro thường được con
người chủ động đưa ra các quy định cụ thể trong từng lĩnh vực quản lý hoạt động

sản xuất kinh doanh và trong đời sống sinh hoạt xã hội để buộc mọi đơn vị, mọi tổ
chức và mọi thành viên trong xã hội phải tuân thủ thực hiện. Chẳng hạn, để phòng
chống bão, lũ Nhà nước ban hành Luật về đê điều, để phòng tai nạn giao thông Nhà
nước ban hành Luật giao thông đường bộ, đường thủy, hàng không …
Mặt khác, theo quy luật sinh học thì con người thường phải trải qua các giai
đoạn là: con người được sinh ra, được nuôi dưỡng đến lúc trưởng thành, lao động
cống hiến sức lực, trí tuệ cho xã hội, cho gia đình, tiếp đến là giai đoạn hết tuổi lao
động, già, yếu, bệnh tật được xã hội, gia đình và lớp người kế tiếp nuôi dưỡng chăm
sóc cho đến khi chết. Con người muốn tồn tại và phát triển trước hết phải ăn, mặc,
ở, đi lại… Để thỏa mãn những nhu cầu đó, con người phải lao động để mang lại thu
nhập. Nhưng trong toàn bộ cuộc đời, không phải lúc nào con người cũng có đủ sức
khỏe và cơ hội lao động để có thu nhập. Trái lại, trong thực tế có rất nhiều những
rủi ro bất lợi ngẫu nhiên đến với con người như ốm đau, tai nạn, suy giảm sức khỏe,


8

mất việc làm… Trong khi đó con người luôn cần có những nhu cầu về vật chất và
tinh thần.
Thậm chí trong một số trường hợp, nhu cầu chi tiêu mới nảy sinh còn tăng
thêm như chi phí khám, chữa bệnh, chăm sóc nuôi dưỡng … Chính vì vậy, để chủ
động khắc phục những khó khăn, tổn thất đó, mỗi người lao động và cộng đồng xã
hội cần thiết phải có một nguồn lực tài chính dự trữ để kịp thời đáp ứng nhu cầu
không những cho bản thân mình, mà còn cho cả những người mình phải trực tiếp
nuôi dưỡng và cho cả những người gặp phải những biến cố rủi ro (kể cả ngẫu nhiên
và tất yếu) trong đời sống xã hội.
Trong nền kinh tế thị trường luôn tồn tại hai lực lượng đó là những người lao
động và giới chủ (những người sử dụng lao động)
Lúc đầu người chủ chỉ cam kết trả công lao động, nhưng về sau họ đã phải
cam kết cả việc đảm bảo cho người làm thuê có một số thu nhập nhất định để họ

trang trải những nhu cầu sinh sống thiết yếu khi ốm đau, tai nạn, thai sản, tuổi già...
Trong thực tế, nhiều khi các trường hợp trên không xảy ra nên người chủ không
phải chi một đồng tiền nào. Nhưng có khi lại xảy ra dồn dập, buộc người chủ phải
bỏ ra một khoản tiền lớn mà họ không muốn. Vì thế, giới chủ đã dần dần không
thực hiện những cam kết ban đầu, dẫn đến việc tranh chấp giữa giới chủ và người
lao động.
Để giải quyết mâu thuẫn này, đã xuất hiện "bên thứ ba" đóng vai trò trung gian
nhằm điều hòa lợi ích giữa giới chủ và thợ. Điều này có ý nghĩa là, thay vì phải chi
trực tiếp những khoản tiền lớn đột xuất cho người lao động khi họ gặp bất trắc, giới
chủ có thể trích ra thường xuyên hàng tháng một khoản tiền nhỏ dựa trên cơ sở xác
xuất những biến cố của tập hợp những người lao động làm thuê. Số tiền này được
giao cho bên thứ ba quản lý được tồn tích dần thành một quỹ. Khi người lao động bị
ốm đau, tai nạn... "bên thứ ba" sẽ chi trả theo cam kết không phụ thuộc vào giới chủ
có muốn hay không muốn. Như vậy, một mặt giới chủ đỡ bị thiệt hại về kinh tế, mặt
khác người lao động làm thuê được đảm bảo chắc chắn bù đắp một phần thu nhập
khi bị ốm đau, tai nạn và khi về già. Tuy nhiên, khi nền kinh tế ngày càng phát triển,
năng suất lao động đòi hỏi cần được tăng lên, dẫn đến "rủi ro" lao động càng lớn.
Lúc này giới thợ luôn mong muốn được bảo đảm nhiều hơn, còn ngược lại giới chủ