Triệu chứng học gan mật tụy

TRIỆU CHỨNG HỌC
GAN – MẬT – TỤY

ThS BS NGUYỄN HẢI ĐĂNG
Bộ môn Ngoại
ĐHYK Phạm Ngọc Thạch


GIẢI PHẪU

#


GIẢI PHẪU

#


GIẢI PHẪU

#


CƠN ĐAU QUẶN MẬT (GAN) (Biliary colic)
 Đau thượng vị hay hạ sườn P
 Lan ra sau lưng, lên vai P
 Đau quặn từng cơn dữ dội
 Liên quan đến bữa ăn
o Kèm nôn ói, nôn xong không bớt đau

o Sốt (±)

o Vàng da, vàng mắt, tiểu sậm màu, phân bạc màu (±)
o Ấn đau, đề kháng HS P

o Gan to, túi mật to, đau

#


CƠN ĐAU QUẶN MẬT (GAN) (Biliary colic)

• Bệnh lý
 Sỏi túi mật => viêm túi mật do sỏi
 Sỏi đường mật (Sỏi OMC, sỏi gan) => NTĐM do sỏi
 Giun chui đường mật

#


HỘI CHỨNG VÀNG DA TẮC MẬT
• Là tình trạng tắc đường mật chính gây vàng da
và niêm mạc
• Nguyên nhân:
Sỏi đường mật
U: U đầu tụy, u bóng Vater, U đường mật, U gan, U

tá tràng D2
KST (giun chui đường mật)

Xơ hẹp
#

VÀNG DA TẮC MẬT DO SỎI ĐƯỜNG MẬT
• Biểu hiện cấp tính với TAM CHỨNG CHARCOT: đau
HSP, sốt lạnh run, vàng da.  Ngũ chứng Reynold (+
Rối loạn tri giác, tụt huyết áp)

• Triệu chứng cơ năng:
 Cơn đau quặn mật
 VÀNG DA TỪNG ĐỢT
 Nước tiểu sậm màu
 Ít khi phân bạc màu
 Tiền sử thường có đau tương tự hoặc mổ sỏi đường mật

#


VÀNG DA TẮC MẬT DO SỎI ĐƯỜNG MẬT
• Triệu chứng toàn thân:
 HC nhiễm trùng: sốt cao và lạnh run
 Vàng da vàng mắt

• Triệu chứng thực thể:
 Ấn đau, đề kháng ở HSP hay thượng vị.
 Gan có thể to và đau với dấu rung gan (+) do gan bị ứ mật và

nhiễm trùng.
 Túi mật có thể to do ứ mật hoặc không sờ thấy nếu túi mật bị
viêm mãn tính.

#


VÀNG DA TẮC MẬT DO SỎI ĐƯỜNG MẬT

#


VÀNG DA TẮC MẬT DO SỎI ĐƯỜNG MẬT

#


VÀNG DA TẮC MẬT DO SỎI ĐƯỜNG MẬT

Xét nghiệm máu:
 Bạch cầu tăng > 10K/Ul, chủ yếu N

 Bilirubin TP > 1,2 mg%, tăng ƯU THẾ bilirubin
trực tiếp.
 Phosphatase kiềm tăng
 Thời gian Prothrombine (thời gian Quick) tăng

#


VÀNG DA TẮC MẬT DO SỎI ĐƯỜNG MẬT
 Hình ảnh học: chẩn đoán xác định.
 Siêu âm: không xâm hại
o Sỏi OMC thấy được trong 60-70% TH, sỏi túi mật #

100% TH thấy được.
o Hình ảnh tắc mật: giãn đường mật (OMC # 5-6mm)
 Chụp cộng hưởng từ mật-tụy (MRCP): PP hiện đại
không xâm hại khảo sát hình ảnh gan-mật-tụy. MRCP
cho thấy hình ảnh đường mật trong và ngoài gan, vị trí,

nguyên nhân tắc nghẽn với độ chính xác cao nhất.

#


VÀNG DA TẮC MẬT DO SỎI ĐƯỜNG MẬT
 Hình ảnh học: chẩn đoán xác định.
 Nội soi mật-tụy ngược dòng (ERCP): xâm hại.
o Chẩn đoán: Chụp hình đường mật.

o Điều trị: cắt cơ vòng Oddi để lấy sỏi đường mật.
 Chụp đường mật xuyên gan qua da (PTC): PP xâm hại
chụp hình đường mật, chẩn đoán tắc nghẽn 1/3 trên
OMC. PTC để dẫn lưu đường mật qua da trong cấp cứu
(PTBD).
#


VÀNG DA TẮC MẬT DO SỎI ĐƯỜNG MẬT

#

VÀNG DA TẮC MẬT DO SỎI ĐƯỜNG MẬT

#


VÀNG DA TẮC MẬT DO SỎI ĐƯỜNG MẬT

#


VÀNG DA TẮC MẬT DO U
• Thường gặp: U đầu tụy, u bóng Vater, U đường mật,
U gan, U tá tràng D2, …
• Triệu chứng cơ năng:
 Chán ăn
 Sụt cân
 ÍT KHI CÓ ĐAU
 VÀNG DA TĂNG DẦN, KHÔNG GIẢM
 BN TIỂU VÀNG SẬM VÀ PHÂN BẠC MÀU

#


VÀNG DA TẮC MẬT DO U
• Triệu chứng toàn thân:
 Thường gặp ở BN nam, > 60 tuổi
 Tổng trạng gầy, suy kiệt
 VÀNG DA NIÊM RẤT SẬM
 ÍT KHI CÓ NHIỄM TRÙNG với sốt lạnh run, # 10 -15%
 Vết trầy sước do gãi vì NGỨA TOÀN THÂN NHIỀU

• Triệu chứng thực thể :
 Gan to và bờ tù do tình trạng ứ mật, không đau
 Túi mật to (tắc thấp) hoặc không sờ thấy túi mật (tắc cao)

 Có thể sờ thấy khối u 1/4 bụng trên P ở giai đọan nặng

#


VÀNG DA TẮC MẬT DO U

#


VÀNG DA TẮC MẬT DO U

Xét nghiệm sinh hóa:
Bilirubin TP tăng RẤT cao, tăng ƯU THẾ

bilirubin trực tiếp.
Phosphatase kiềm tăng

Thời gian Prothrombine (thời gian Quick) tăng
Chất chỉ thị ung thư AFP, CA 19.9, CEA tăng.
#


VÀNG DA TẮC MẬT DO U
Hình ảnh học:

• Siêu âm:
– Có hình ảnh dãn đường mật trong gan; OMC dãn, túi mật căng to
nếu khối u vùng quanh nhú
– OMC không dãn và túi mật không căng nếu khối u ở 1/3 trên OMC
hay rốn gan và một số trường hợp thấy được các khối u này .

• Chụp cắt lớp điện toán (CT-scan), Chụp cộng hưởng từ
mật-tụy (MRCP): chẩn đoán tắc mật, vị trí khối u đường
mật, u đầu tụy.
#


VÀNG DA TẮC MẬT DO U

Hình ảnh học:
• Nội soi mật-tụy ngược dòng: được chỉ định khi siêu âm có
tắc mật 1/3 dưới. ERCP chẩn đoán vị trí tắc mật và khối u
đường mật và có thể điều trị bằng đặt nòng (stent) để giải
áp đường mật .

• Chụp mật xuyên gan qua da: thường giúp chẩn đoán xác
định tắc mật ở 1/3 trên đường mật, có thể đặt ống luồn
(catheter) giải áp đường mật.
#


VÀNG DA TẮC MẬT DO U

#

VÀNG DA TẮC MẬT DO U

#